5. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i fynd i'r afael â heriau recriwtio yn y GIG? OAQ52575

Rydym yn parhau i weithio gyda byrddau iechyd ac o fis Hydref ymlaen wrth gwrs, Addysg a Gwella Iechyd Cymru ar heriau recriwtio gyda chamau gweithredu tymor byr, tymor canolig a hirdymor. Mae hyn yn cynnwys ein hymgyrch lwyddiannus 'Hyfforddi. Gweithio. Byw.', cynyddu lleoedd ysgolion meddygol a gweithio i sicrhau bod mwy o fyfyrwyr o Gymru yn astudio er mwyn dod yn weithwyr proffesiynol gofal iechyd.

Diolch i chi am yr ateb hwnnw, Ysgrifennydd iechyd, ond un peth na wnaethoch sôn amdano oedd ansawdd llety ar gyfer staff y GIG, a ddarperir gan y byrddau iechyd yn aml iawn. Yr adborth rwyf wedi'i dderbyn gan staff yng ngogledd Cymru dros y misoedd diwethaf yw bod ansawdd y llety yn gwbl warthus a bod hynny'n atal pobl rhag ceisio dod i weithio yn y rhan honno o'r wlad. Felly, roeddwn yn meddwl tybed pa gamau rydych yn bwriadu eu cymryd, Ysgrifennydd y Cabinet, i sicrhau bod llety gweddus yn cael ei ddarparu ar gyfer staff y GIG lle mae byrddau iechyd yn gyfrifol am lety. Mae gennym safon ansawdd tai Cymru, sy'n berthnasol i landlordiaid cymdeithasol cofrestredig yng Nghymru, ond nid yw'n ymddangos ei bod yn berthnasol i ansawdd llety byrddau iechyd. Pa waith rydych yn bwriadu ei wneud i sicrhau ein bod yn codi safonau yn hyn o beth?

Wel, yng ngogledd Cymru, rwy'n ymwybodol o sgyrsiau parhaus ynglŷn â'r angen i wella ansawdd eu llety a ph'un a oes angen i'r gwasanaeth iechyd ei hun ei ddarparu neu beidio. Neu gellid creu partneriaeth, er enghraifft, gyda landlordiaid cymdeithasol cofrestredig a chymdeithasau tai i helpu i fuddsoddi mewn cyfleuster a sicrhau ei fod yn cael ei reoli'n well ac yn fwy rhagweithiol. Felly, mae'n broblem rwy'n ymwybodol iawn ohoni ac rwy'n bwriadu cymryd camau gweithredu pellach. Ac wrth gwrs, rydym yn cydnabod ein bod, yn wahanol i rai rhannau o'r DU, yn parhau i ddarparu llety am ddim ar gyfer meddygon yng nghyfnod sylfaen 1 yn ogystal. Felly, rwy'n cydnabod yr heriau. Dylai gwella'r cynnig olygu ein bod yn lle hyd yn oed yn fwy deniadol i bobl sydd eisiau dod ac ymrwymo i yrfa yma.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwy'n croesawu'r ffaith bod niferoedd nyrsys, bydwragedd ac ymwelwyr iechyd yn uwch nag erioed yma yng Nghymru, a deallaf fod ymestyn y rhaglen 'Hyfforddi. Gweithio. Byw.' i nyrsys cofrestredig wedi creu llawer o ddiddordeb ymysg nyrsys cymwysedig sy'n ystyried gyrfa yng Nghymru, a bod hyn wedi arwain at rai nyrsys yn cael swyddi ochr yn ochr â'r rheini a recriwtiwyd yn uniongyrchol gan sefydliadau'r GIG. Beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i olrhain straeon llwyddiant 'Hyfforddi. Gweithio. Byw.' er mwyn dysgu mwy am yr hyn a wnaeth iddynt ddewis gyrfa yng Nghymru, er mwyn adeiladu ar y llwyddiant hwn?

Rwy'n falch eich bod wedi tynnu sylw at y rhan recriwtio nyrsys o 'Hyfforddi. Gweithio. Byw.' a'r ffaith nad ymgyrch i recriwtio meddygon teulu neu feddygon arbenigol yn unig ydyw. Mewn gwirionedd, mae'r adborth rydym eisoes wedi'i gael gan bobl sydd wedi dod i Gymru o ganlyniad i 'Hyfforddi. Gweithio. Byw.'—a chyfarfûm â nifer ohonynt yng nghynhadledd y Coleg Nyrsio Brenhinol ym Melffast—yn dweud bod yr ymgyrch yn weladwy ac yn uchel ei phroffil yn y byd nyrsio, a byddwn yn sicr yn defnyddio straeon go iawn am nyrsys sydd wedi gwneud y penderfyniad i ddod i Gymru yn sgil yr ymgyrch honno. Gallwch weld peth o'r llwyddiant parhaus yn ein dull gweithredu, oherwydd mae yna heriau'n wynebu amrywiaeth o faterion recriwtio ledled y DU, ond tua 5 y cant yw'r gyfradd swyddi nyrsio gwag yn GIG Cymru. Yn Lloegr, mae'n 11.8 y cant. Felly, rydym mewn sefyllfa well, ond yr her yw gwneud yn siŵr nad ydym yn colli golwg ar ein sefyllfa, a'n bod yn parhau i wella. Mewn gwirionedd, pe baech yn siarad â'r nyrsys eu hunain, rwy'n credu y byddent yn dweud wrthych beth y mae nyrsys eraill yn ei feddwl am eu taith, er mwyn gwneud yn siŵr ei bod yn stori y gallant gredu ynddi. Felly, byddwn yn bendant yn codi'r pwynt rydych yn ei godi wrth barhau â'r ymgyrch.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwyf finnau hefyd yn croesawu'r cynllun 'Hyfforddi. Gweithio. Byw.', yn ogystal â'r fwrsariaeth, a chroesawaf y ffaith bod y fwrsariaeth yn dal i gael ei chadw yma yng Nghymru er bod y Torïaid yn Lloegr wedi'i dileu. Mae hynny'n allweddol er mwyn sicrhau bod mwy o ddinasyddion Cymru yn dod i mewn i'r proffesiwn. Ac nid yw'n ymwneud â nyrsio yn unig, wrth gwrs; mae'n ymwneud â phroffesiynau eraill perthynol i iechyd yn ogystal. A allwch chi roi sicrwydd i mi y bydd y fwrsariaeth yn parhau, ac a allwch chi ymhelaethu arni? Oherwydd fel y dywedoch chi, rydym angen mwy o nyrsys a mwy o weithwyr iechyd proffesiynol eraill yn ein hysbytai, yn ein gwasanaethau, er mwyn sicrhau ein bod yn gallu darparu'r gwasanaethau hynny, fel nad ydym yn gorfod cael gwared ar welyau.

Rwy'n cydnabod y pwynt a wnewch am y fwrsariaeth, felly rwyf wedi gwneud penderfyniadau blynyddol i barhau â'r fwrsariaeth. Mae'r ymgynghoriad wedi dod i ben bellach. Rwy'n credu ein bod wedi cael ymatebion gan dros 40 o wahanol sefydliadau a nifer o unigolion. Felly, byddaf yn cael crynodeb o'r ymgynghoriad ac yna bydd gennyf benderfyniadau i'w gwneud dros yr hydref mewn perthynas â threfniant mwy hirdymor fel nad oes angen i ni wneud penderfyniad yn flynyddol, ond rwy'n benderfynol o sicrhau ein bod yn parhau i fuddsoddi er mwyn cynorthwyo nyrsys i ddod i astudio yma ac i roi cyfle iddynt a disgwyliad o waith yn GIG Cymru yn dilyn hynny.

Rydym wedi gweld effaith diddymu'r fwrsariaeth yn Lloegr, nid yn unig ar y niferoedd sy'n dod oddi ar y gofrestr, ond mewn meysydd arbenigol yn arbennig. Mae nyrsys anableddau dysgu yn enghraifft dda. Mae'n faes nad yw'n cael ei drafod yn aml, ond y realiti yw bod nyrsys anableddau dysgu yn tueddu i fod yn fyfyrwyr aeddfed, yn fwy felly nag mewn rhannau eraill o'r teulu nyrsio, ac yn Lloegr, gyda diddymu'r fwrsariaeth, cafwyd gostyngiad trychinebus yn nifer y bobl sy'n anelu i gael cymwysterau nyrsio anableddau dysgu. Gwn fod rhai darparwyr wedi cau eu cyrsiau. Nawr, problem i Loegr yw honno ar hyn o bryd, ond mae'n risg i ni hefyd mewn gwirionedd oherwydd wrth i ni gynnal ein niferoedd, mae'n bosibl iawn y bydd nyrsys anableddau dysgu yng Nghymru yn cael eu denu gan rannau eraill o'n system gofal iechyd. Felly, gallwch weld y risgiau, gallwch weld y difrod sy'n cael ei wneud, a buaswn yn annog Llywodraeth Lloegr i feddwl eto am y trywydd y mae'n ei ddilyn i gefnogi nyrsys a gweithwyr proffesiynol gofal iechyd eraill ac i ailgyflwyno bwrsariaeth, a gobeithio y byddwch chi ac Aelodau eraill yn y Siambr yn cefnogi'r penderfyniad y byddaf yn ei wneud yn y pen draw mewn perthynas â sut i barhau i gynorthwyo nyrsys a therapyddion a gweithwyr gofal iechyd proffesiynol eraill i astudio yma yng Nghymru.