Felly, symudwn ymlaen at y datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Betsi Cadwaladr—y wybodaeth ddiweddaraf am y Mesurau Arbennig. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol—Vaughan Gething.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Fe wnes i ddatganiad ar 5 Mehefin ynglŷn â'r cynnydd a wnaed mewn rhai meysydd allweddol yn ystod yr amser y bu'r bwrdd iechyd hwn mewn mesurau arbennig, yr heriau sylweddol a oedd yn parhau i fodoli, a chynlluniau i weithio gyda'r bwrdd iechyd yn ystod y cyfnod nesaf o wella. Bydd fy natganiad heddiw yn canolbwyntio ar y cynnydd o ran y disgwyliadau hynny a gyflwynais i'r bwrdd iechyd ym mis Mai yn y fframwaith gwella mesurau arbennig.

Mae'r fframwaith yn nodi cerrig milltir ar gyfer 18 mis mewn pedwar maes allweddol: arweinyddiaeth a llywodraethu; cynllunio strategol a chynllunio gwasanaethau; iechyd meddwl; a gofal sylfaenol, gan gynnwys y tu allan i oriau. Mae'n ofynnol i'r bwrdd iechyd adrodd ar gynnydd bob chwe mis, a thrafodwyd a chytunwyd ar yr adroddiad cyntaf yn ei gyfarfod bwrdd a gynhaliwyd yr wythnos diwethaf.

Fe wnes i gyfarfod â'r cadeirydd a'r prif weithredwr newydd ar gyfer un o'u cyfarfodydd atebolrwydd rheolaidd gyda mi a phrif weithredwr y gwasanaeth iechyd gwladol yng Nghymru ddydd Mawrth diwethaf i drafod y cynnydd a wnaed a'r cynlluniau i ymateb i'r heriau a'r anawsterau hynny sy'n dal i fodoli.

O ran arweinyddiaeth a llywodraethu, bu cryn bwyslais ar wella gallu'r bwrdd. O fis Mai i fis Medi eleni, ymdriniwyd â'r holl swyddi gwag ar y bwrdd. Penodwyd Mark Polin yn gadeirydd newydd, ac mae is-gadeirydd ac aelodau annibynnol wedi eu penodi. Yn unol â'm disgwyliadau, penodwyd cyfarwyddwr gweithredol gofal sylfaenol a chymunedol i arwain y gwelliant sydd ei angen yn y maes hwn. Mae cyfarwyddwr gweithredol newydd ar gyfer cynllunio a pherfformiad hefyd wedi ei recriwtio a bydd yn dechrau yn ei swydd ym mis Tachwedd.

Mae systemau gwerthuso ac adrodd a sicrwydd mwy cadarn bellach yn cael eu cyflwyno gan y cadeirydd newydd i ddatblygu llywodraethu da ymhellach. Hefyd bu mwy o ymrwymiad a symbyliad i gydweithio gan y bwrdd i gefnogi 'Cymru Iachach' a'r agenda drawsnewid. Roeddwn yn falch o gyhoeddi yr wythnos diwethaf y byddai cymorth ar gael o'r gronfa trawsnewid ar gyfer prosiect gogledd Cymru ar draws y gogledd i helpu pobl ag anableddau dysgu i fyw bywydau mwy annibynnol ac i gael y gofal sydd ei angen arnyn nhw yn agosach at eu cartrefi. Bydd hynny yn cynnwys rhannu adnoddau, sgiliau ac arbenigedd rhwng y maes iechyd, gofal cymdeithasol a'r trydydd sector.

O ran cyllid, mae'r bwrdd iechyd yn parhau i fod mewn sefyllfa heriol. Fodd bynnag, os bodlonir y cyfanswm rheoli a bennwyd ar gyfer eleni, bydd hynny'n welliant gwirioneddol ar y flwyddyn flaenorol. Nid oes unrhyw amheuaeth gan y bwrdd y bydd cyflawni hyn yn gofyn am gamau penodol dros ran olaf y flwyddyn ariannol hon i gyflawni'r newid sydd ei angen i sicrhau sefydlogrwydd ac i arwain y trawsnewid yn ei gynllun ar gyfer y dyfodol. Cyhoeddais gyllid ychwanegol o £1.7 miliwn ym mis Gorffennaf o dan drefniadau mesurau arbennig i gryfhau capasiti rheoli a gallu dadansoddi yn y tîm gweithredu.

Disgwyliad allweddol o'r fframwaith gwella oedd fod y Bwrdd yn ymateb yn brydlon ac yn briodol i ganfyddiadau ymchwiliad Y Gwasanaeth Cynghori ar Iechyd a Gofal Cymdeithasol—HASCAS, ac argymhellion adolygiad llywodraethu Ockenden. Rwy'n fodlon bod y cynlluniau y mae'r Bwrdd Iechyd wedi eu rhoi ar waith i weithredu'r argymhellion, o ran iechyd meddwl ac yn ehangach, yn gynhwysfawr ac yn gadarn, gydag arweinwyr gweithredol wedi eu dynodi i'w dwyn i gyfrif.

Fy mhwyslais nawr yw sicrhau bod cynnydd cyflym o ran gweithredu'r cynlluniau hyn. Rydym ni eisoes yn gwirio'r cynnydd a nodwyd hyd yma gan Betsi Cadwaladr yn eu hadroddiadau rheolaidd, a chydnabyddir hynny gan staff rheng flaen ym maes iechyd meddwl, ac mae hynny'n ychwanegol at raglen arolygu Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru, sydd hefyd yn adrodd ar gynnydd. Mae gwelliannau hyd yn hyn yn cynnwys cadarnhau tîm uwch reoli newydd a gweladwy, penodi cyfarwyddwr nyrsio iechyd meddwl newydd, creu arweinwyr gwrando ar draws staff rheng flaen a lansio'r dull 'Heddiw gallaf'. At hynny, erbyn hyn, crëwyd grŵp rhanddeiliaid mwy i bwyso a mesur y gwelliannau a wnaed, ac rwy'n falch bod rhai aelodau sy'n weddill o deuluoedd Tawel Fan wedi cytuno i fod yn rhan o'r grŵp hwn, ynghyd â'r cyngor iechyd cymuned a rhanddeiliaid eraill.

Yn ddiweddar, fe wnes i gwrdd â nifer o deuluoedd Tawel Fan, pan gyfarfûm â nhw yr wythnos diwethaf. Rwy'n deall yn glir iawn nad yw nifer fechan o deuluoedd yn fodlon gyda phroses na chanlyniad ymchwiliad HASCAS. Fodd bynnag, cafwyd consensws ynglŷn â'r angen i sicrhau y paratoir adroddiadau a chynlluniau gweithredu y bwrdd iechyd a'u bod yn arwain at welliannau cynaliadwy ac ystyrlon yn y gwasanaeth iechyd meddwl ac o ran gofalu am bobl sydd â dementia yn yr amrywiol wasanaethau. Mae fy swyddogion wedi bod yn glir iawn gyda'r bwrdd iechyd bod angen iddo sicrhau ei fod yn cyfathrebu cynlluniau a chamau gweithredu yn effeithiol i bob aelod o staff.

Bu pwyslais datblygiadau ym maes iechyd meddwl hyd yma ar welliannau uniongyrchol i wasanaethau cleifion mewnol, gan gynnwys gwaith amgylcheddol. Mae'r bwrdd iechyd hefyd yn gweithio i asesu a gwella gwasanaethau yn y gymuned drwy weithredu ei strategaeth iechyd meddwl, yn gweithio'n agos gydag awdurdodau lleol, y trydydd sector, defnyddwyr gwasanaeth a'r heddlu i ddarparu cynlluniau gweithredu lleol. Pwyslais allweddol ar gyfer y chwe mis nesaf fydd gwella a chynnal perfformiad o ran Mesur Iechyd Meddwl (Cymru) 2010 a thargedau gwasanaethau iechyd meddwl plant a phobl ifanc. I gefnogi'r gwaith hwn, mae'r uned gyflawni yn adolygu galw a chapasiti ac mae fy swyddogion yn trafod pa gymorth pellach y gellid bod ei angen yn y maes hwn i ailgydbwyso capasiti a galw.

Mae gwelliannau'n parhau o ran ymgysylltu a chynnwys staff, a dengys canlyniadau arolwg staff y GIG yn 2018 y bu newidiadau cadarnhaol ers 2013 a 2016, yn enwedig o ran ymgysylltu â staff. Mae hynny'n cynnwys cynnydd o 18 y cant ers 2013 mewn staff sy'n dweud eu bod yn awr yn falch o weithio i fwrdd Betsi Cadwaladr.

O ran y maes cynllunio strategol a chynllunio gwasanaethau, gan gynnwys perfformiad, mae angen ymdrech mwy penodol a gweithredu cynt. Bu cynnydd mewn strategaethau arbenigol unigol gyda'r ganolfan is-ranbarthol gofal dwys newyddenedigol—a adwaenir fel SuRNICC—a cynlluniau ymyrraeth drwy'r croen sylfaenol wedi eu gweithredu, a'r cynllun llawdriniaeth fasgwlaidd yn mynd rhagddo. Mae'r cynlluniau hyn yn cynyddu llwyddiant recriwtio ac yn darparu gwasanaethau arbenigol yng ngogledd Cymru ar gyfer pobl gogledd Cymru. Mae angen gwneud cynnydd pellach, system gyfan, mewn meysydd eraill, gan gynnwys orthopaedeg, a'i ddisgrifio yn fwy eglur yn ei gynlluniau ar gyfer trawsnewid a gwella gwasanaethau.

Mewn gofal sylfaenol, bydd y cyfarwyddwr gweithredol newydd yn rhoi pwyslais cynyddol ar sicrhau gwelliannau pellach, gan gydweithio â chlystyrau. Mae gwaith yn parhau i wella gwasanaethau meddygon teulu y tu allan i oriau ac mae perfformiad y bwrdd iechyd bellach yn fwy tebyg i weddill Cymru. Uchelgais y bwrdd iechyd yn awr yw trawsnewid y model gwasanaeth fel ei fod yn addas at y diben ac yn gynaliadwy.

Yn y datganiad hwn, rwyf wedi nodi meysydd ble bu gynnydd ond hefyd wedi amlinellu'r anawsterau sylweddol sy'n parhau. Rwy'n benderfynol na chaiff mesurau arbennig fod yn ddatrysiad annigonol i broblem, ond eu bod yn darparu gwelliant cynaliadwy ac yn creu'r capasiti a'r gallu sydd eu hangen ar gyfer y tymor canolig a'r tymor hwy. Yn ystod y chwe mis nesaf, bydd angen i'r bwrdd iechyd ganolbwyntio ar gyllid ac ar gynllunio strategol a chynllunio gwasanaeth, yn enwedig mewn gofal heb ei drefnu ac atgyfeirio i driniaeth, ac i gyflawni argymhellion adroddiadau llywodraethu HASCAS ac Ockenden.

Mae'r cadeirydd a'r bwrdd yn glir o ran y gwaith sydd ei angen ac yn ymrwymedig i wneud cynnydd. Bydd Llywodraeth Cymru yn gweithio ochr yn ochr â nhw i ddarparu'r cymorth angenrheidiol, a gobeithiaf y bydd partneriaid rhanbarthol a rhanddeiliaid allweddol hefyd yn chwarae rhan allweddol o ran sicrhau bod gwasanaethau iechyd a gofal gwell a chynaliadwy i bobl gogledd Cymru.

Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet, am eich datganiad. Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig ichi ddiweddaru'r Siambr hon am y sefyllfa o ran y mesurau arbennig yn y gogledd. Rydych yn gwybod y bûm i'n hynod o feirniadol o'r diffyg cynnydd sydd wedi bod dros y tair blynedd a hanner diwethaf bron ers i'r sefydliad fynd i fesurau arbennig. Rydym ni wedi gweld dirywiad hyd yn hyn mewn ystod o ddangosyddion, gan gynnwys amseroedd aros mewn unedau damweiniau ac achosion brys, amseroedd aros atgyfeirio i driniaeth a heriau iechyd meddwl, ac rwy'n credu bod llawer o bobl yn poeni'n arw hefyd am gynaliadwyedd eu gwasanaethau meddyg teulu yn y gogledd, o ystyried bod 24,000 o gleifion wedi gorfod gwneud trefniadau amgen o ganlyniad i'w meddygfeydd yn dychwelyd eu contractau ledled y gogledd yn y blynyddoedd diwethaf.

Rydym ni hefyd yn gwybod, wrth gwrs, bod y sefyllfa ariannol, yn hytrach na gwella o dan fesurau arbennig, sef y bwriad erioed, wedi gwaethygu mewn gwirionedd. Y diffyg oedd £26.6 miliwn ar ddiwedd y flwyddyn—[Anghlywadwy.]—2015, a chydnabyddwn fod y diffyg hwnnw—[Anghlywadwy.]—yn £38.8 miliwn yn y flwyddyn ariannol ddiwethaf. Hefyd, wrth gwrs, mae pryder ynglŷn â rheoli costau cynyddol, gyda phethau fel prosiectau cyfalaf hyd yn oed. Gwelsom yn y newyddion—

Mae'n ddrwg gennyf dorri ar draws. Mae gennym ni broblem dechnegol, sef nad oes yr un o'r meicroffonau yn gweithio. Felly, rwyf wedi cael cyngor—. Fe wnaf i roi dau funud ychwanegol arall ichi. Rwyf wedi cael cyngor i ohirio am 10 munud. Felly, caiff y cyfarfod ei ohirio yn awr am 10 munud, neu hyd nes y gellir datrys y broblem dechnegol.

Ataliwyd y Cyfarfod Llawn am 15:33.

Ailymgynullodd y Cynulliad am 15:45 gyda'r Dirprwy Lywydd yn y Gadair.

[Anghlywadwy.]—pam fod hynny'n digwydd. Trown yn ôl yn awr at y llefarwyr, felly dof yn ôl at Darren Millar. Felly, gallwch ddechrau eto, Darren.

Diolch, Dirprwy Lywydd. A gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ddatganiad? Rwy'n credu ei bod hi yn bwysig y caiff y Siambr hon ei diweddaru'n rheolaidd am y sefyllfa o ran unrhyw gynnydd yn y gogledd o dan fesurau arbennig. Mae fy mhlaid wedi mynegi rhwystredigaeth sylweddol dros y tair blynedd diwethaf am y diffyg cynnydd. Rydym ni'n gwybod y bu cryn drafod cyhoeddus ynglŷn â rhai o'r dangosyddion allweddol o ran amseroedd aros mewn adrannau damweiniau ac achosion brys, amseroedd rhwng atgyfeirio a thriniaeth, canlyniadau ar gyfer cleifion â phroblemau iechyd meddwl yn cael apwyntiadau meddygon teulu, ac, wrth gwrs, cau nifer o gymorthfeydd yn y gogledd. Yn wir, mae 24,000 o bobl yn gleientiaid meddygfeydd yn rhanbarth y gogledd sydd, yn anffodus, wedi gorfod gwneud trefniadau amgen, gyda'r bwrdd iechyd fel arfer yn ysgwyddo'r cyfrifoldeb am y meddygfeydd hynny er mwyn darparu rhywfaint o barhad gofal.

Gwyddom hefyd, wrth gwrs, o ran yr ochr ariannol, bod y sefyllfa wedi gwaethygu hefyd. Y diffyg yn y flwyddyn ariannol cyn aeth y Bwrdd Iechyd i fesurau arbennig oedd £26.6 miliwn, ond mae hynny wedi chwyddo i £38.8 miliwn yn y flwyddyn ariannol ddiwethaf. Ac os clywais Ysgrifennydd y Cabinet yn gywir yn gynharach, mae wedi gosod cyfanswm rheoli, beth bynnag mae hynny yn ei olygu mewn gwirionedd, i ganiatáu ar gyfer rhywfaint o hyblygrwydd mewn gwariant eleni. Byddai gennyf ddiddordeb gwybod, Ysgrifennydd y Cabinet, beth yw'r cyfanswm rheoli hwnnw mewn gwirionedd fel y gallwn ni eich dwyn i gyfrif o ran cyflawni yn unol â hynny. 

Nawr, rwyf yn croesawu rhai o'r newidiadau sydd wedi'u gwneud ar lefel y bwrdd. Rwy'n croesawu penodiad Mark Polin ac yn dymuno'r gorau iddo gyda'r gwaith sylweddol y mae'n rhaid iddo yntau a'i gyd-aelodau bwrdd annibynnol fynd i'r afael ag ef, gan ei fod yn her sylweddol. Ond rwyf yn bryderus o hyd—a byddaf yn dal i grybwyll hyn—bod yna bobl ar y bwrdd sy'n rhan o'r tîm gweithredol a oedd yn gyfrifol am fethiannau sylweddol y bwrdd hwn pan gafodd ei roi mewn mesurau arbennig. Mae dau o bobl o leiaf sydd yn dal ar y bwrdd hwnnw—ac un ohonyn nhw, yn rhyfeddol, bellach wedi ei benodi yn gyfarwyddwr trawsnewid yn y bwrdd iechyd penodol hwnnw, sy'n gwbl warthus yn fy nhyb i, a dweud y gwir, o ystyried hanes y bwrdd hwn.

Nawr, a gaf i ofyn ichi: fe wnaethoch chi sôn am y ffaith yn eich datganiad eich bod wedi cyhoeddi cyllid ychwanegol o £1.7 miliwn o dan y trefniadau mesurau arbennig i atgyfnerthu capasiti rheoli a gallu dadansoddi y tîm trawsnewid? A yw hynny'n mynd i fod yn rheolaidd oherwydd, wrth gwrs, bydd angen y capasiti hwn yn y dyfodol, nid yn unig yn y tymor byr? A allwch chi ddweud wrthym ni a yw'r arian hwnnw yn mynd i fod yn rheolaidd?

A allwch chi ddweud wrthym ni hefyd beth oedd canlyniad eich cyfarfod â theuluoedd Tawel Fan? Fe wnaethoch chi awgrymu mai dim ond nifer fach o deuluoedd oedd yn anfodlon â chanlyniad ymchwiliadau annibynnol sydd wedi eu cynnal hyd yn hyn, ond nid dyna yw fy mhrofiad o ran y gohebu gyda mi a'r llythyrau sydd gennyf. Yn wir, dywedwyd wrthyf i o'ch cyfarfod gyda'r teuluoedd hynny, y cafwyd cais i gomisiynu ymchwiliad gan y Cynulliad. Nawr, rwy'n gobeithio y byddech chi'n cefnogi ymchwiliad o'r fath os gofynnwyd am ymchwiliad o'r fath gan Aelodau o'r Cynulliad Cenedlaethol hwn. Efallai y gallwch chi ddweud wrthym ni ai dyna fydd yn digwydd, oherwydd rwyf yn credu fod gan lawer o bobl ddiffyg hyder llwyr yn y ddau gasgliad cyffredinol gwahanol sylweddol iawn a ddeilliodd o'r adroddiadau annibynnol hynny gan y Gwasanaeth Cynghori ar Iechyd a Gofal Cymdeithasol a Donna Ockenden.

A allwch chi hefyd ddweud wrthym ni—? Fe wnaethoch chi gyfeirio at ddatblygiadau ym maes iechyd meddwl. Un o'r datblygiadau a fu ym maes iechyd meddwl dros y misoedd diwethaf yw diddymu'r cyllid ar gyfer meithrin gallu sefydliadau yn y trydydd sector, sydd, rwy'n credu, yn destun pryder sylweddol ar draws y rhanbarth. Felly, diddymir cyllid sefydliad Un Llais, sydd wedi datblygu gwasanaethau eiriolaeth yn y blynyddoedd diwethaf, o fis Rhagfyr eleni. Bu'r cyllid hwnnw'n gyfrifol am hyfforddi eiriolwyr, am sefydlu gwasanaethau eiriolaeth, ac fe wyddom ni nad yw capasiti'r gwasanaethau eiriolaeth yn rheoli'r baich sydd arnyn nhw ar hyn o bryd. Felly, byddai gennyf ddiddordeb clywed pa sicrwydd sydd gennych chi y bydd y gwasanaethau eiriolaeth hynny, o ystyried ansawdd gwasanaethau iechyd meddwl yn y gogledd, yn gallu ateb y galw yn y dyfodol.

Fe wnaethoch chi gyfeirio hefyd at ganlyniadau arolygon mwyaf diweddar staff y GIG, sy'n dangos rhywfaint o newid cadarnhaol, ac rwy'n cydnabod y bu rhywfaint o newid cadarnhaol a bod hyder cynyddol yn y rhan fwyaf o'r tîm arweinyddiaeth newydd. Fodd bynnag, nid ydych chi wedi sôn am hyder cleifion, ac rydym ni'n gwybod fod hynny wedi lleihau yn ddiweddar. Rydym ni hefyd yn gwybod bod y system gwynion yn ddiffygiol. Yn y gogledd, mae gennym ni bobl weithiau'n aros am dros ddwy flynedd am ganlyniadau eu cwynion, hyd yn oed o ran gwasanaethau iechyd meddwl, ar adeg pan fo'r bwrdd mewn mesurau arbennig. Nawr, mae hynny'n amlwg yn annerbyniol, ac fe hoffwn i wybod beth yr ydych chi'n ei wneud i wneud yn siŵr bod hwn yn sefydliad sy'n dysgu o'i gamgymeriadau, yn enwedig y rhai sy'n cael eu dwyn i'w sylw drwy'r broses gwyno. Mae hyd yn oed Aelodau'r Cynulliad yn cael problemau wrth gael ymatebion o sylwedd pan ofynnir inni ymyrryd i geisio eu sicrhau. Felly, credaf, a dweud y gwir, ein bod yn haeddu eglurhad ynghylch beth rydych chi'n ei wneud i feithrin capasiti yn y sefydliad hwn fel y gall ddysgu oddi wrth ei gamgymeriadau ac ymateb i Aelodau'r Cynulliad a chynrychiolwyr etholedig eraill sy'n helpu gyda gofyn cwestiynau.

Fe wnaethoch chi gyfeirio hefyd, wrth gwrs, at y ganolfan gofal dwys newyddenedigol, yr wyf yn ei chroesawu'n llwyr, ar safle Ysbyty Glan Clwyd. Ni wnaethoch chi sôn am y ffaith y bu'n rhaid i 10,000 o bobl orymdeithio ar y strydoedd yn y gogledd i sicrhau hynny. Rwy'n gwerthfawrogi ymyrraeth Prif Weinidog Cymru, ond pe na byddai'r bobl hynny wedi gorymdeithio ar y strydoedd, ni fyddai gennym ni'r ganolfan gofal dwys newyddenedigol. Byddem yn anfon babanod gwael a babanod bach dros y ffin i Loegr er mwyn cael eu geni ble rhagwelwyd y byddai problemau ar gyfer mamau. Credaf felly, mewn gwirionedd, ei bod hi'n haerllug braidd, hawlio'r clod i gyd am hynny, pan mai'r gwir amdani yw ichi ildio i bwysau cyhoeddus o ran safbwynt eich Llywodraeth.

O ran buddsoddi cyfalaf, rwy'n croesawu'r buddsoddiad cyfalaf sy'n mynd at y bwrdd. Rwyf yn credu bod problemau o ran y broses gymeradwyo, tra bod y bwrdd yn dal i fod o dan fesurau arbennig, o ran sicrhau buddsoddiad cyfalaf. Rwyf wedi sôn yn y Siambr hon o'r blaen am bryderon ynghylch capasiti orthopedig, y mae gan y bwrdd gynllun ar waith i'w wella, ond ni all wneud hynny oni bai y caiff y buddsoddiad cyfalaf gan y Llywodraeth er mwyn gweithredu ei gynllun, ac mae'n cymryd weithiau blynyddoedd i gael ymateb unwaith mae cynllun wedi'i gyflwyno. Nawr, sut ydych chi'n disgwyl i fwrdd wneud y math o welliannau yr ydym ni i gyd eisiau eu gweld o bob plaid yn y Siambr hon os nad ydych chi'n buddsoddi fel y gall helpu i gyflawni hynny mewn gwirionedd? Ac rydym ni'n gwybod am y costau cynyddol, wrth gwrs, o ran rhai o'r prosiectau cyfalaf hyn. Addewidion cyn yr etholiad am ysbyty newydd yn y Rhyl, er enghraifft, sydd erioed wedi eu hanrhydeddu, hyd yn hyn, er gwaethaf y ffaith yr addawyd nhw yn ôl yn 2013, pan gaewyd rhai cyfleusterau yn yr ardal honno a Phrestatyn cyfagos, y cai ysbyty newydd ei hadeiladu. Erbyn hyn rhagwelir na chaiff ei hadeiladu tan 2022 ac y bydd y gost bron wedi dyblu. Felly, rwy'n credu mai'r hyn sydd angen digwydd yma yw bod angen inni wneud cynnydd cyflymach, bod angen i ni weld mwy o fuddsoddiad cyfalaf er mwyn sicrhau bod y systemau'n gywir a'r capasiti yn gywir, ac yn sicr mae angen inni weld mwy o fuddsoddi yn y gwasanaethau eiriolaeth iechyd meddwl hynny a'r broses gwynion er mwyn gwneud yn siŵr bod y bwrdd iechyd hwn yn dysgu oddi wrth ei gwersi.

Diolch am y llu o sylwadau a chwestiynau. Fe wnaf i, wrth gwrs, sicrhaf y caiff y Siambr yr wybodaeth ddiweddaraf o ran y cynnydd gyda mesurau arbennig. Wrth i'r adroddiadau a'r diweddariadau ar y mesurau arbennig ddod i law, disgwyliaf yn llawn y gwneir datganiadau yn y Siambr hon i Aelodau ofyn cwestiynau.

Hoffwn gywiro pwynt ar y dechrau: nid yw 24,000 o bobl wedi gorfod gwneud trefniadau newydd eu hunain ar gyfer gwasanaethau meddygon teulu. Mae'r bwrdd iechyd wastad wedi bod yn gyfrifol am y trefniadau hynny, naill ai mewn partneriaeth â meddygfeydd teulu eraill yn y dalgylch neu, yn wir, drwy redeg gwasanaeth wedi'i reoli hyd nes gall y gwasanaeth ddychwelyd at ei ffordd arferol o ddarparu gwasanaethau meddyg teulu. Felly, nid yw hi'n wir bod yn rhaid i bobl fynd allan a gwneud eu trefniadau eu hunain, mae'n ymwneud â'r bwrdd iechyd yn dal i reoli a darparu'r gwasanaeth hwnnw. Ceir, fodd bynnag, yn y gogledd, yr her sylweddol o ran clystyrau meddygon teulu—ac rwy'n cydnabod, rydw i wedi cyfarfod amryw o feddygon teulu ac eraill yn y gogledd, ac felly hefyd ledled y wlad—. Mae penodi cyfarwyddwr gweithredol newydd ar gyfer gofal sylfaenol a chymunedol yn gam mawr ymlaen—rhywun sy'n glinigydd gofal sylfaenol sydd ag ymddiriedaeth a hygrededd o fewn y gwasanaeth ac sydd bellach mewn sefyllfa i geisio dod â phobl at ei gilydd i gael cynllun mwy cadarnhaol ar gyfer y dyfodol ac ar gyfer beth ellid ei wneud, sydd yn deall heriau gwirioneddol cydweithwyr, nid yn unig mewn practis cyffredinol fel meddygon, ond y nyrsys a'r therapyddion ac eraill hefyd. 

Mae cyllid yn parhau i fod yn bryder mawr gyda chyfanswm rheoli diffyg o £35 miliwn wedi ei osod. Ni fyddai hynny ynddo'i hun yn arwydd arwyddocaol o lwyddiant, oherwydd llwyddiant yw byw o fewn y gyllideb, ac rwyf wedi bod yn glir iawn ynghylch hynny ers fy mhenodi. Ond rydym ni eisiau gosod targedau gwella realistig i gyrraedd y cyfanswm rheoli hwnnw ac wedyn symud ymlaen i fod yn gallu byw o fewn eu modd yn y dyfodol. Dyna pam mae angen cyflymu'r trawsnewid. Mae hynny'n aml ynglŷn â'r gwelliant tymor byr i'r tymor canolig cyn y trawsnewid tymor hirach a'r tymor canolig, ond dyna hefyd pam bydd yr uned gyflawni cyllid yn parhau i weithio ochr yn ochr â'r tîm cyllid yn y bwrdd iechyd i geisio gwneud yn siŵr bod llwyddiant gwirioneddol o ran cyflawni'r arbedion hynny. Dyna pam rydym ni wedi rhoi cymorth tymor byr i'r bwrdd iechyd. Bydd gwneud ymrwymiadau ariannu rheolaidd i fyrddau iechyd, fel y mae angen inni ei wneud, ond byddwn yn gwneud buddsoddiad ychwanegol sylweddol i helpu'r bwrdd iechyd hwn drwy fesurau arbennig.

O ran eiriolaeth, rwyf wedi bwriadu ysgrifennu atoch, a byddaf yn gwneud yn siŵr fy mod yn gwneud hynny, oherwydd rwy'n cydnabod eich bod wedi crybwyll hyn yn y Siambr o'r blaen, felly does arnaf i ddim eisiau osgoi ymdrin â hynny.

O ran teuluoedd Tawel Fan, mae'r teuluoedd sy'n weddill yn fychan mewn nifer ond mae ganddyn nhw heriau sylweddol ac anfodlonrwydd sylweddol am y broses fel y maen nhw wedi gweld hynny a chanlyniadau'r adroddiad. Nid ydynt yn cytuno nac yn derbyn holl ganlyniadau'r ymchwil ynglŷn â'r gofal a gafodd eu hanwyliaid. Nid yw'r mwyafrif helaeth o deuluoedd sy'n rhan o ymchwiliad HASCAS wedi cysylltu â ni ac maen nhw'n dal yn anhapus ac yn anfodlon ar y broses neu'r canlyniad. Nid yw hynny'n golygu na fyddwn ni o ddifrif am bryderon y teuluoedd sy'n weddill. Dyna pam, yn ystod yr hanner tymor, yr oeddwn yn y gogledd ar gyfer cyfarfod gyda'r nos a barhaodd llawer yn hwy nag a gynlluniwyd yn wreiddiol oherwydd roedd hi'n bwysig rhoi cyfle llawn iddynt fynegi eu pryderon yn hytrach na finnau'n canu'r gloch ar ôl cyfnod penodol o amser a dweud, 'rwy'n gadael'. Byddai hynny wedi bod y peth anghywir i'w wneud yn llwyr.

Yn y cyfarfod hwnnw, roedd y cais am ymchwiliad gan y Cynulliad ymhell o fod yn unfrydol. Gofynnodd rywun am hynny, roedd rhywfaint o gefnogaeth yn yr ystafell i'r cais hwnnw, ond dywedodd pobl eraill yn glir nad oeddent eisiau ymchwiliad arall eto. Lle'r Cynulliad, fodd bynnag, yw penderfynu os yw hi eisiau cynnal ymchwiliad arall; nid lle'r Llywodraeth yw dweud y dylai'r Cynulliad ymchwilio. Rwyf wedi ei gwneud hi'n glir mai cyfrifoldeb y Llywodraeth yw gwneud yn siŵr ein bod yn gwneud yr hyn y gallem ni ac y dylem ni ei wneud, a bod y bwrdd iechyd yn cael ei ddwyn i gyfrif am yr hyn y gallai ac y dylai ei wneud i weithredu ar argymhellion ymchwiliad HASCAS. Mae'r cynllun sydd ganddyn nhw i wneud hynny yn un credadwy; yr her yw bod angen iddyn nhw ei gyflawni. Mae'r cynllun yn edrych fel yr un cywir, ond mae angen iddyn nhw ei gyflawni ac mae angen iddynt wneud hynny mewn ffordd sy'n ennyn hyder, a dyna pam mae grŵp rhanddeiliaid yn bodoli. Dyna pam ei bod hi'n bwysig bod yna rai o gynrychiolwyr teuluoedd Tawel Fan ar y grŵp hwnnw hefyd. Felly, nid grŵp i ganu clodydd y Bwrdd Iechyd mohono— bydd yna graffu gwirioneddol.

O ran eich sylw ehangach ynglŷn â hyder cleifion, wel, os ysgrifennir yn rheolaidd am y Bwrdd Iechyd mewn modd nad yw'n ennyn hyder cleifion, does fawr o syndod fod pobl yn pryderu. A gyda bwrdd iechyd mewn mesurau arbennig, ni fyddai hi'n syndod mawr imi fod hyder cleifion yn y rhan honno o'r wlad yn wahanol, dyweder, i rannau eraill o'r wlad. Fodd bynnag, nid wyf yn derbyn eich datganiad fod y system gwynion yn ddiffygiol. Mae gan y system gwynion ôl-groniad sylweddol, ond, mewn gwirionedd, mae arweinyddiaeth y cyfarwyddwr nyrsio yn gwneud gwahaniaeth gwirioneddol i'r system gwynion. Mae'n bwysig dysgu o gamgymeriadau, ond hefyd i sicrhau'r gwelliant sydd ei angen. Ac, mewn gwirionedd, nid oes angen ichi ddibynnu ar fy ngair i fod y system wedi gwella—mae'r ombwdsmon mewn gwirionedd wedi gwneud sylwadau ei fod yn cydnabod bod gwelliant gwirioneddol wedi ei wneud, ond mae hefyd wedi nodi bod angen i hynny barhau ac nad yw pethau yn berffaith fel y maen nhw yn awr.

O ran y dewis ynglŷn â'r ganolfan gofal dwys newyddenedigol isranbarthol, roedd yn benderfyniad a wnaeth y Prif Weinidog gyda buddsoddiad cyfalaf sylweddol, a roedd yn seiliedig ar adolygiad ar sail tystiolaeth gan y Coleg Brenhinol. Mae yna bobl yn yr ystafell hon a fu'n ymgyrchu am adolygiad pellach o'r penderfyniad cychwynnol, ac fe wnaethom ni hynny drwy edrych ar dystiolaeth. Dyna oedd y peth cywir i'w wneud, ac, mewn gwirionedd, dim ond pan ddanfonwyd yr uned, a'i fod yn barod ac yn agored, fel y dywedais o'r blaen yn y Siambr, roedd staff yn credu y byddai'n sicr yn digwydd. Mae'n gam cadarnhaol iawn. Credaf fod y Llywodraeth wedi gwrando, gwrando ar y dystiolaeth a bellach mae gennym ni gyfleuster newydd yn y gogledd ar gyfer pobl y gogledd. Ynglŷn â'r cynllun orthopedig y cyfeirioch chi ato, nid yw'n wir dweud y bu'r Bwrdd Iechyd yn aros am flynyddoedd am ymateb gan y Llywodraeth. Rhan o'n her fu cael cytundeb ymhlith maes clinigol y gogledd ynglŷn â beth i'w wneud rhwng eu hunain yn ogystal â'r bwrdd iechyd sy'n eu cyflogi, ond, yn yr un modd, i gael cynllun a all nid yn unig cyflawni gweithgarwch mwy, ond mewn gwirionedd, un sy'n bodloni'r galw a'r capasiti sy'n bodoli bellach, heb sôn am yn y dyfodol. Ni ellir disgwyl i'r Llywodraeth hon neu unrhyw un arall wario symiau sylweddol o arian i beidio â bodloni'r galw yn y system. Felly, mae'n rhaid iddyn nhw gael cynllun y mae modd ei gymeradwyo yn y lle cyntaf, ac yna bydd gan y Llywodraeth ddewis ynghylch a yw refeniw neu arian cyfalaf ar gael. Ac rwy'n credu bod hynny'n gwbl briodol a'r hyn y dylai unrhyw Weinidog o unrhyw Lywodraeth ei ddisgwyl gan y gwasanaeth. Ond nid ydym yn ofni buddsoddi cyfalaf yn y gogledd i ddarparu gwasanaeth gwell.

A daw hynny â mi at y cynigion ynglŷn â'r Royal Alexandra a gyflwynwyd o'r diwedd i'r bwrdd yr wythnos diwethaf, ac sydd wedi'u cymeradwyo gan y bwrdd. Byddant bellach yn dod i fwrdd buddsoddi Llywodraeth Cymru ac yna bydd gennyf ddewis i'w wneud ac rwy'n benderfynol o wneud penderfyniad cynnar. Gallaf ddweud wrthych chi mai'r eiriolwr a'r lobïydd mwyaf effeithiol, a'r llais mwyaf miniog y byddai'n dda ichi wrando arno ar y mater hwn, wrth gwrs, yw'r Aelod lleol, sy'n digwydd bod yn eistedd yn y gadair ar hyn o bryd. Byddaf yn gwneud y dewis cywir ar gyfer y gwasanaeth, ac rwy'n gwybod y caf i fy mhrofi'n rheolaidd gan yr Aelod lleol.

Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet, am eich datganiad. Ceir rhai elfennau, yn bendant, i'w croesawu. Rwy'n arbennig o falch o weld penodi cyfarwyddwr gweithredol gofal sylfaenol a chymunedol—credaf fod hynny'n amlwg yn gwbl hanfodol, er fy mod i yr un mor bryderus â Darren Millar ynglŷn â rhai o'r bobl eraill sy'n dal i fod yno o'r drefn flaenorol. Rwy'n gobeithio eich bod chi a'ch swyddogion yn ffyddiog y bydd y bobl hynny yn gallu gweithredu yn y fath fodd fel eu bod yn cydymffurfio'n llawn â'ch disgwyliadau o ddechreuad newydd ar gyfer Betsi Cadwaladr. Nid wyf yn disgwyl ichi, yma yn y Siambr hon neu yn gyhoeddus, i ddweud unrhyw beth am y sicrwydd hwnnw, ond hoffwn gael sicrwydd eich bod yn ffyddiog. 

Rwyf eisiau dechrau drwy edrych ar rywbeth nad ydych chi'n dweud llawer iawn amdano yn eich datganiad, ac mae hynny'n ymwneud â staffio. Rydych chi yn cyfeirio at y ffaith bod 65 y cant o'r staff bellach yn dweud eu bod yn falch o weithio i fwrdd Betsi Cadwaladr. Wel, mae hynny'n beth da, ond, wrth gwrs, mae hynny'n golygu bod gennych chi 35 y cant o staff nad ydynt. Nawr, pe byddai hynny yn fusnes sector preifat a bod 35 y cant o'i staff yn anhapus, byddent yn dal i fod yn bryderus iawn, ac fe hoffwn i ofyn am sicrwydd gennych chi nad oes yna unrhyw ddifaterwch gennych chi na'ch swyddogion am ganran honno, oherwydd nid yw hyn yn sefyllfa dda i fod ynddi. Mae'r 35 y cant yna yn llawer iawn o bobl ar y rheng flaen sy'n delio â chleifion bob dydd.

Byddwn hefyd yn ddiolchgar pe gallech chi ddweud ychydig mwy am y problemau gyda recriwtio a chadw staff. Ydych chi'n gweld gwelliant—ydych chi a'ch swyddogion yn gweld gwelliant—yng ngallu'r bwrdd i recriwtio staff hanfodol a'u cadw? Oherwydd, yn amlwg, y staff rheng flaen hynny sy'n ymdrin â'r cleifion a'u teuluoedd bob dydd yw'r blociau adeiladu hanfodol ar gyfer y bwrdd, ac, wrth gwrs, ar gyfer ymddiriedaeth y cyhoedd yn yr ardal, oherwydd nhw yw'r bobl sy'n dod i gysylltiad â chleifion.

Hoffwn gyfeirio'n ôl at deuluoedd Tawel Fan. Roedd hi'n eithaf rhyddhad clywed eich ymateb i sylwadau Darren Millar, oherwydd pe byddai rhywun yn darllen neu yn gwrando ar eich datganiad, gallai gael yr argraff eich bod yn wfftio pryderon y teuluoedd hynny nad ydynt yn fodlon. Nawr, rydych chi wedi ein sicrhau ni nad yw hynny'n wir ac rwy'n falch iawn o glywed hynny. Yn eich datganiad rydych chi'n cyfeirio—y rhan honno o'r datganiad sy'n cyfeirio at Tawel Fan—bod eich swyddogion yn gwbl glir ynghylch yr angen i'r bwrdd gyfathrebu'n effeithiol â staff. Rwy'n gobeithio y gallwch chi ymestyn y sylw hwnnw i ddweud eich bod chi'n glir iawn hefyd ynglŷn â'r angen i'r bwrdd gyfathrebu'n effeithiol iawn gyda'r teuluoedd hynny, oherwydd yn aml iawn mae'n wir, onid yw, os nad yw pobl yn teimlo eu bod yn cael gwybod—. Hyd yn oed os nad ydyn nhw'n gwbl fodlon, os ydyn nhw' teimlo eu bod yn cael gwybodaeth ac yn gwybod beth sy'n digwydd, mae hynny'n rhoi rhywfaint o sicrwydd inni.

Wnaf i ddim ailadrodd rhai o'r cwestiynau y mae Darren eisoes wedi eich holi yn eu cylch, ond yn olaf rwyf eisiau dod yn ôl at y sylw ynghylch yr amserlen. Nawr, ni fyddai neb yn disgwyl ichi osod rhyw fath o derfyn artiffisial ar gyfer hyn, oherwydd mae angen ichi fod yn ffyddiog bod y bwrdd mewn cyflwr addas i gynnal ei hun a rheoli ei hun ac i reoli ei staff cyn y gallwch chi ddiddymu'r mesurau arbennig. Ond mae'n ymddangos i mi y bu'r mesurau arbennig sydd wedi bod ar waith ers cyn hired yn awr maen nhw'n dechrau teimlo fel y drefn arferol. Felly, a allwch chi roi rhyw fath o asesiad inni—? Rydych chi'n sôn am eich disgwyliad o ran cynnydd pellach a chyflymach, ac rwy'n siŵr y byddem ni i gyd yn cytuno â hynny, ond a allwch chi roi rhyw fath o asesiad ynglŷn â faint yn hwy y disgwyliwch i hyn barhau, gan gadw mewn cof, fel rwy'n dweud, nad oes neb yn disgwyl ichi ddweud, 'Iawn, byddwn ni allan o'r rhain erbyn 30 Mehefin', neu pryd bynnag fyddai hynny? Oherwydd mae'n cyrraedd sefyllfa, yn fy marn i, pan fo pobl yn dechrau teimlo bod hyn yn mynd—wyddoch chi, 'ble mae'r man terfyn?' Nawr, wrth gwrs, gellid dadlau y byddai hi'n fuddiol i Lywodraeth Cymru mewn gwirionedd reoli'r gwasanaeth iechyd yng Nghymru yn uniongyrchol a bod yn uniongyrchol gyfrifol amdano. Ond nid dyna'r sefyllfa yma. Felly, pe gallem ni gael rhyw fath o syniad ynglŷn â faint yn hwy y credwch chi y bydd hyn yn parhau, rwy'n credu y byddai'r Siambr—ac, yn bwysicach, pobl y gogledd—yn ddiolchgar iawn.

Diolch am y sylwadau a'r cwestiynau. O ran craffu ac atebolrwydd, fel y dywedasoch chi, nid wyf am wneud sylwadau ynglŷn â gweithwyr unigol. Yr her i mi yw a all pobl ddangos y gallan nhw wneud eu gwaith yn unigol a chyda'i gilydd, a dyna yw diben cael y bwrdd i graffu a goruchwylio. Dyna yw fy nisgwyliad, ac, wrth gwrs, mae'r cadeirydd newydd mewn sefyllfa lle—fel rwy'n dweud yn fy natganiad—y ceir craffu ychwanegol ar y broses, ar y prif weithredwr a'r tîm gweithredol, ond yn fwy cyffredinol ynghylch disgwyliadau ar draws y sefydliad.

Rwy'n cydnabod yr hyn a ddywedwch chi am y gwelliant yn yr arolwg staff, o ran pobl sy'n dweud eu bod yn falch o weithio i'r bwrdd iechyd. Nid yw'r 35 y cant nad ydyn nhw yn y categori hwnnw yn golygu eu bod i gyd yn anhapus, ond mae yn amlygu nid yn unig y gwelliannau a wnaed—yr 18 pwynt canran o welliannau, y dylai pawb yn y Siambr fod yn falch ohono—ond hefyd, yn amlwg, bod angen gwelliant pellach. Yn sicr nid wyf yn dymuno hel esgusodion neu geisio osgoi'r ffaith nad oes rhagor o waith i'w wneud eto.

Ynglŷn â'ch pwyntiau ynghylch a ydym ni'n gweld gwelliant o ran hyfforddiant a recriwtio, rwyf wedi cael nifer o sgyrsiau gyda'ch cyd-Aelod, Llyr Gruffydd, am y cyfle i gael hyfforddiant gwahanol wedi ei drefnu, er enghraifft, ar gyfer nyrsys yn y gogledd. Rwyf hefyd wedi bod yn trafod recriwtio dwy nyrs yn y gogledd o'r ochr draw i'r ffin. Mae amrywiaeth o bobl sydd â diddordeb mewn gweithio yn y system yng Nghymru o dros y ffin. Caiff hynny yn arbennig ei hyrwyddo gan nyrsys balch iawn o fewn y Coleg Brenhinol y Nyrsys ac Unsain yn benodol. Ond hefyd, fel enghraifft dda, mewn gwasanaethau fasgwlar, rydym ni wedi gallu recriwtio ymgynghorwyr newydd—llawfeddygon newydd—yn dilyn y newid yn y rhwydwaith gwasanaeth fasgwlaidd a'r ffordd y caiff ei drefnu, y buddsoddiad ychwanegol mewn theatrau yr wyf i wedi ei gymeradwyo, ond hefyd, yn dilyn mesurau arbennig, y gwelliannau a wnaed yn y gwasanaethau bydwreigiaeth, rydym ni wedi llwyddo i recriwtio'n llwyddiannus i swyddi mewn ysbytai ac mewn cymunedau. Gobeithiaf fod y rheini'n enghreifftiau da o sefyllfa lle yr ydym ni bellach yn gweld mwy o staff llwyddiannus yn dod i mewn i'r sefydliad.

O ran eich pwynt ehangach ynglŷn â chynnwys y cyhoedd ac ymgysylltu ar iechyd meddwl, wrth gwrs mae hynny'n rhan o beth fydd y grŵp rhanddeiliaid yn caniatáu inni ei wneud, i wrando ar farn y cyhoedd yn y lleoliad hwnnw, yn ogystal â'r pwynt rheolaidd y dylem ni wrando bob amser ar y cyhoedd, a bod ganddyn nhw swyddogaeth briodol. P'un a ydym yn eu galw'n gleifion neu ddefnyddwyr gwasanaeth, y gwir amdani yw y dylai dinasyddion fod wrth wraidd y gwasanaeth, ac, wrth gwrs, rydym ni eisiau gwrando arnyn nhw i wella pob rhan o'r gwasanaeth.

O ran eich sylw ehangach ynglŷn â mesurau arbennig, rwyf wedi bod yn glir na all mesurau arbennig ac na fydd mesurau arbennig yn rhywbeth cyffredin. Nid yw'n ffordd arferol o ddarparu gwasanaeth. Yr hyn rwy'n gobeithio ei weld yw y byddwn ni'n gweld sefydliadau ar wahanol adegau yn y broses uwchgyfeirio yn cael eu codi fel y ceir heriau, ond hefyd yn dod yn ôl i lawr ar y raddfa honno, fel yn wir y mae Bwrdd Iechyd Powys wedi gwneud, ac fel yn wir y mae gwasanaeth ambiwlans Cymru wedi'i wneud. Rwyf eisiau gweld byrddau iechyd mawr sy'n uchel ar y raddfa uwchgyfeirio yn dod yn ôl i lawr hefyd. I wneud hynny, fodd bynnag, rydym yn gweithio gydag Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru a Swyddfa Archwilio Cymru, felly nid achos o'r Llywodraeth yn marcio ei gwaith ei hun yw hyn, neu Weinidog yn gwneud dewis gwleidyddol. O ran y mesurau arbennig, mae'r fframwaith gwella arbenigol a hysbyswyd i'r cyhoedd ac a gyhoeddwyd yn mynd hyd at fis Medi 2019. Byddwn wrth fy modd petai'r Bwrdd Iechyd wedi gwneud digon o gynnydd i ddod allan o fesurau arbennig cyn hynny, ond rhaid i hynny bob amser fod ar sail wrthrychol i farnu hynny, yn hytrach na gwneud hynny er cyfleustra i mi; byddai hynny'r peth anghywir i'w wneud.    

Diolch ichi am y wybodaeth ddiweddaraf, Gweinidog y Cabinet. Fel y dywedwch chi, mae llawer wedi'i wneud, ac mae gwaith eto i'w wneud. Rwy'n siŵr y byddai cleifion a staff y GIG yn cael cysur o wybod nad yw mesurau arbennig yn ddatrysiad annigonol i broblem, fel y dywedasoch chi, ond yn ddull gweithredu ac yn ymyriad sydd yno am gyhyd ag y mae ei angen. A gall hynny fod yn beth cadarnhaol, oherwydd mae'n golygu bod y Llywodraeth, Llywodraeth Cymru, yno i gefnogi'r bobl hynny, y staff a'r cleifion, gyhyd ag mai dyna'r achos, ac, o fewn hynny, gallant ddatrys y problemau strwythurol a gwneud yn siŵr bod y gwasanaeth hwn, i'r bobl hynny ac i'r staff sy'n gweithio ynddo, yn dod yn gynaliadwy yn y tymor hir. Ni all hyn fod, ac nid yw hyn, yn ateb tymor byr. Rydych chi yn dweud y bydd pwyslais allweddol dros y chwe mis nesaf ar wella darpariaeth iechyd meddwl, ac rwy'n siŵr, unwaith eto, y bydd croeso mawr i hynny, yn enwedig yn sgîl y trafodaethau a gafwyd yma y prynhawn yma ynghylch Tawel Fan.

Rwy'n credu mai'r hyn fyddai pobl eisiau ei wybod yw sut fydd y broses honno yn mynd rhagddi, beth allai'r gwelliannau hynny fod, a beth yw unrhyw un o'r meysydd targed hynny. Rydych chi yn sôn am arian ychwanegol o £1.7 miliwn i gryfhau'r rheolaeth yn y tîm trawsnewid. Ym mis Awst, fe wnaethoch chi gyhoeddi hefyd £6.8 miliwn i gefnogi gwelliannau uniongyrchol i gleifion ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr. A allwch chi roi diweddariad ar ganlyniad y gwariant hwnnw, neu lle gwariwyd yr arian hwnnw?

O ran y gwariant newydd, rydym yn cydnabod nad oedd gan y bwrdd iechyd y capasiti angenrheidiol mewn rhai o swyddogaethau uwch-swyddogion a rheolwyr canol i wneud i'r gwasanaeth weithio mewn gwirionedd ac i alluogi clinigwyr i wneud eu gwaith. Felly, mae gennym ni amrywiaeth o gyfarwyddwyr newydd wedi eu penodi i wneud yn siŵr y caiff ysbytai, ond hefyd gwasanaethau yn y gymuned, eu rheoli'n well. A disgwyliaf y byddwn yn gweld, dros y chwarter nesaf, nid yn unig bod yr arian yn cael ei wario, ond mewn gwirionedd bod y staff yna yn gwneud gwahaniaeth.

O ran y sylw ehangach am iechyd meddwl, mae'n faes lle mae'r arweinyddiaeth weladwy yn wirioneddol bwysig. Yn y meysydd o ddarpariaeth iechyd meddwl yr wyf i wedi ymweld â nhw, yn y gymuned ac mewn lleoliadau diogel a lled-ddiogel, mae'r arweinyddiaeth ar y ddwy lefel uniongyrchol—hynny yw, staff sy'n arwain eu cyfoedion, yn ogystal â rheolwyr—ond hefyd mae'r cyfarwyddwr iechyd meddwl wedi bod yn bwysig iawn, ac, ers dychwelyd i'r gwaith ar ôl cyfnod o absenoldeb oherwydd salwch tymor hir na ellid ei osgoi, mae'r cyfarwyddwr wedi gwneud gwahaniaeth gwirioneddol, nid yn unig drwy gael strategaeth, ond drwy gael cynllun ar gyfer y dyfodol sy'n cynnwys staff a phobl sy'n defnyddio'r gwasanaeth. Ac, mewn gwirionedd, mae llawer mwy o obaith am ddyfodol y gwasanaeth.

Mae hyn yn tynnu sylw at ddau beth, rwy'n credu. Un yw pwysigrwydd arweinyddiaeth weladwy, o ansawdd uchel, oherwydd mae'r person hwnnw yn gwneud gwahaniaeth gwirioneddol. Yr ail her, fodd bynnag, yw bod Betsi Cadwaladr fel sefydliad—nid oes ganddo eto yr arwyddocâd o ran y strwythur a breuder yr arweinyddiaeth sy'n bodoli, oherwydd, pe baech chi'n cymryd y cyfarwyddwr hwnnw allan o'r swydd yn awr, byddwn yn llai ffyddiog ynghylch gwelliannau a wneir yn y dyfodol. Felly, mae gwaith i'w wneud i adeiladu tîm o amgylch y person hwnnw sy'n gallu parhau i sbarduno gwelliant, hyd yn oed os nad yw'r person hwnnw yno. 

Bydd angen gweithredu ar hyn hefyd, fel y dywedais yn gynharach, drwy wneud yn siŵr, yn y cynllun gweithredu yn dilyn adroddiad HASCAS, dan arweiniad y Cyfarwyddwr Nyrsio, sydd rwy'n credu yn berson da gyda dealltwriaeth drylwyr o'r sefydliad i wneud yn siŵr bod gwelliant gwirioneddol—. Felly, dylai hynny roi hyder inni: Aelod effeithiol iawn o'r tîm gweithredol a chyfarwyddwr sy'n gwybod beth maen nhw'n ei wneud, ac ymgysylltu a chynnwys ein staff a'r bobl y maen nhw'n eu gwasanaethu.

Diolch i chi am eich diweddariad, Ysgrifennydd y Cabinet, ond mae'n rhaid imi ddweud ei bod hi'n drueni i bobl sydd angen Betsi Cadwaladr nad yw datganiad Ysgrifennydd y Cabinet yn cynnwys mwy o newyddion da na honiadau eang cyffredinol y bu gwelliannau anfesuradwy mewn rhai meysydd.

Nawr, nid wyf am ailadrodd yr ystadegau gwarthus ynglŷn â Betsi Cadwaladr; rydym ni i gyd yn ymwybodol ohonyn nhw, ac rwyf wedi eu hailadrodd droeon yn y lle hwn. Ar yr un pryd, rwy'n cydnabod fod problemau Betsi Cadwaladr yn gymhleth ac wedi datblygu dros gyfnod hir o amser. Yn yr un modd, rwy'n cydnabod nad yw Ysgrifennydd y Cabinet yn meddu ar ffon hud y gall ei chwifio i ddatrys problemau bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr ar unwaith.

Ond i ddatrys y broblem, neu'r llu ohonyn nhw, sef yr hyn sydd gennym ni ym mwrdd iechyd Betsi Cadwaladr, rhaid ichi ddeall y glo mân. Mae adroddiadau arbenigol wrth gwrs yn dangos rhan fawr o'r darlun, ac maen nhw'n ddogfennau defnyddiol iawn; maen nhw'n ymchwiliadau manwl ac yn fuddiol iawn i'ch helpu chi i ddatrys y broblem. Ond mae staff sy'n darparu'r gwasanaethau iechyd hyn ar lawr gwlad, a'r staff a'r gweithwyr eraill hynny sy'n eu galluogi i wneud hynny hefyd yn meddu ar gyfoeth o wybodaeth am fwrdd iechyd Betsi Cadwaladr ac yn ffurfio cronfa o atebion yr ymddengys sy'n cael ei hanwybyddu. Rwy'n deall fod Ysgrifennydd y Cabinet wedi cynnal arolwg staff, ac un o'r pethau cadarnhaol yw fod Ysgrifennydd y Cabinet yn dweud fod boddhad staff wedi codi'n sylweddol, er, yn anffodus, mae pa mor dda yw'r newyddion hynny yn dibynnu llawer ar gynnwys yr arolwg ei hun. Ond ar yr wyneb, mae'n newyddion da iawn.

Felly, byddai gennyf ddiddordeb clywed a fyddai Ysgrifennydd y Cabinet yn ystyried yr awgrym y gofynnir i staff ar bob haen, o'r glanhawr hyd at Gadeirydd bwrdd Betsi Cadwaladr, i gwblhau arolwg dienw a chyfrinachol ynglŷn â'u barn am yr heriau a wynebant yn eu swyddogaeth eu hunain, y rhai y maen nhw'n eu hwynebu wrth ryngweithio â swyddogaethau eraill yn y sefydliad ar bob haen, a lle mae'r llwyddiannau yn eu tyb nhw, lle mae'r problemau, a gofyn am eu barn ac awgrymiadau ynghylch yr atebion yn eu hadran arbennig nhw ac o'u hamgylch. Mae'n rhywbeth y mae busnesau yn y sector preifat yn ei wneud o bryd i'w gilydd pan fo ganddyn nhw broblemau o ddifrifoldeb tebyg.

Nawr, rwy'n sylweddoli bod yna fecanweithiau datgelu a ffordd o adrodd pryderon yn gyfrinachol. Rwyf hefyd yn sylweddoli y byddai'r math o arolwg yr wyf yn ei awgrymu yn dasg fawr, ond rwy'n credu ei bod yn dasg werthfawr, a fyddai yn dasg werth ei gwneud, oherwydd siawns fod yr amser bellach wedi dod i gael adolygiad llawn, rhagweithiol, trylwyr o fwrdd iechyd Betsi Cadwaladr ar bob lefel drwy gyfrwng y staff, sydd mewn gwirionedd yn byw eu bywydau beunyddiol yn y sefydliad; adolygiad sy'n mynd ati mewn difrif i holi barn staff clinigol ac eraill mewn ffordd sy'n sicr o fod yn anhysbys ac yn gyfrinachol ac yn gynhwysfawr.

Nawr, gan symud at y bwrdd ei hun, rwy'n gwybod ar y bwrdd bod newyddiadurwyr, cyn-swyddog heddlu ac amrywiaeth o bobl eraill o gefndiroedd nad ydyn nhw'n ymwneud â'r GIG. Nid yw unrhyw un o'r tair swydd uchaf—cadeirydd, is-gadeirydd neu brif weithredwr—yn cynnwys unrhyw un sydd â chymaint ag un diwrnod o hyfforddiant neu brofiad gwaith clinigol. Mae'r cadeirydd yn gyn-swyddog heddlu, mae'r is-gadeirydd o'r BBC, ac mae'r prif weithredwr yn rhywun sydd â gradd mewn gwleidyddiaeth ac economeg. Nawr, mae holl aelodau'r bwrdd wedi cael gyrfaoedd disglair ac maen nhw'n drawiadol yn eu meysydd eu hunain, ond fe hoffwn i i Ysgrifennydd y Cabinet esbonio beth yw diben penodi pobl heb gefndir clinigol i redeg gwasanaeth iechyd, a beth mae'n ei gredu maen nhw mewn gwirionedd yn ei gyfrannu i redeg y GIG yn y gogledd. Onid yw'n credu efallai y dylai'r rhan fwyaf o'r bwrdd fod yn glinigwyr os yw'r gwasanaeth yn y gogledd i gael ei arwain gan glinigwr, fel y dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet yn y gorffennol yr hoffai ei weld? Ac a yw Ysgrifennydd y Cabinet yn credu ei bod hi'n dderbyniol, ac a yw'n teimlo bod y cyhoedd yn teimlo y gallan nhw ymddiried ym mhenderfyniadau Bwrdd Iechyd â chymharol ychydig o weithwyr iechyd proffesiynol arno? Onid yw Ysgrifennydd y Cabinet yn teimlo y byddai'r cyhoedd yn fwy ffyddiog petai ef hefyd yn ceisio sicrhau bod llawer mwy o aelodau bwrdd gyda chefndir mewn gwaith clinigol, ynghyd â phrofiad uniongyrchol a chyfredol o'r gwasanaeth iechyd gwladol fel y mae'n bodoli yn y gogledd? Mae plaid Ysgrifennydd y Cabinet yn hoffi siarad am gwotâu ar fyrddau rheoli o ran rhyw a phethau eraill, ond pam ddim o ran gwybodaeth a phrofiad? Diolch.

Diolch am y sylwadau a'r cwestiynau. Roedd dau gwestiwn cyffredinol. O ran arolwg staff dienw, mewn gwirionedd, fe wnes i gwblhau nifer o arolygon staff dienw pan oeddwn yn gweithio yn fy swydd flaenorol yn y sector preifat, a hynny fel aelod unigol o staff, pan nad oeddwn yn arweinydd neu reolwr, ac yna unwaith eto pan oeddwn yn arweinydd ac yn rheolwr, gan gynnwys adolygiad cyflawn a thrylwyr o farn fy staff amdanaf yn y swyddogaeth honno, ac roedd yn agwedd ddefnyddiol o ddysgu a gwell. Felly, roeddwn yn cydnabod gwerth hynny cyn dod i'r swydd hon, a dyna'n union mae arolwg staff GIG Cymru yn ei wneud. Mae'n ddi-enw ac yn fanwl, a gwelsom mewn gwirionedd gynnydd calonogol mewn amrywiaeth o bobl o sawl maes mewn gwirionedd yn cymryd rhan yn yr arolwg. Po fwyaf o bobl sy'n cymryd rhan, y mwyaf yw gwerth yr arolwg, ac mae hynny'n cynnwys ystod o sylwadau—nid dim ond ymarfer ticio blychau ydyw—mae cyfle i roi amrywiaeth o sylwadau ynglŷn â sut mae pobl yn teimlo ynglŷn â gweithio yn eu rhan nhw o'r sefydliad, a rhoi sylwadau ar gyfer gwella. Felly, a dweud y gwir, rydym ni, gydag arolwg staff GIG Cymru, yn gwneud yr hyn y mae'r Aelod wedi gofyn inni ei wneud, ac nid wyf wedi fy argyhoeddi bod gwerth cynnal ymarfer penodol ar gyfer y bwrdd iechyd pan rydym ni newydd gwblhau'r arolwg staff GIG Cymru.

Mae hi hefyd yn werth nodi, o safbwynt staff, y ceir rhagoriaeth wirioneddol o fewn gofal iechyd yn y gogledd yn ogystal, fel yr amlygwyd yng ngwobrau diweddar staff GIG Cymru, ac rwy'n credu y gallai ac y dylai pobl yn y Siambr hon fod yn falch iawn o'r rhagoriaeth wirioneddol y mae'r staff hynny yn ei ddarparu.

O ran eich sylw ehangach ynglŷn â chyfansoddiad y Bwrdd, rydym ni, wrth gwrs, wedi ymgynghori ar ffurf a natur y byrddau, ac os gallwn ni, ac os bydd amser yn caniatáu, yn y tymor hwn, mae'r Prif Weinidog eisoes wedi cyhoeddi y byddwn ni yn bwrw ymlaen gyda Bil llywodraethu ac ansawdd gofal iechyd. Ar hyn o bryd, mae gennym ni amrywiaeth o swyddogaethau clinigol. Mae gennym ni gyfarwyddwr meddygol, mae gennym ni gyfarwyddwr nyrsio, ac mae gennym ni gyfarwyddwr, yn y bôn, ar gyfer gweithwyr gofal iechyd proffesiynol perthynol. Felly, mae gennym ni amrywiaeth o glinigwyr ar y bwrdd mewn swyddogaethau cyfarwyddwyr gweithredol.

Mae'r rhain yn swyddogaethau sydd eu hangen i redeg sefydliadau sylweddol. Mae angen i brif weithredwr bwrdd iechyd fod â'r sgiliau i fod yn brif weithredwr. Mae angen y sgiliau arno i fod yn arweinydd a rheolwr sylweddol mewn gwasanaeth. Nawr, nid yw hynny'n golygu bod yn rhaid iddynt fod yn glinigwr neu, yn wir, wedi bod yn gwneud gwaith clinigol am gyfnod. Nid yw hyn yn ymwneud â rhoi'r cyfle i'r clinigydd gorau redeg bwrdd iechyd. Os ydych chi'n edrych ar feddygfeydd teulu, mae amrywiaeth o feddygfeydd teulu yn cyflogi pobl naill ai yn rheolwr practis neu yn rheolwr busnes i redeg agwedd fusnes y sefydliad hwnnw, i wneud yn siŵr y gallan nhw wneud yr hyn y mae angen iddyn nhw ei wneud. Oherwydd y sgiliau mae meddyg teulu wedi eu meithrin wrth hyfforddi ac yna mewn blynyddoedd lawer wrth ei swydd mewn gwirionedd yw sut i drin a gofalu am bobl. Swydd y prif weithredwr yw sicrhau eu bod yn gwneud eu swydd yn briodol fel y prif swyddog gweithredol. Dyna beth yr wyf yn ei ddisgwyl, ac yn sicr ni fyddaf yn cyflwyno gofyniad bod yn rhaid i rywun fod ag elfen o brofiad clinigol, oherwydd nid wyf yn credu bod hynny'n mynd i ddarparu gwell gwasanaeth ac, yn y pen draw, dyna'r hyn sydd o ddiddordeb imi. 

Diolch. Ac yn olaf, Janet Finch-Saunders. Ac a gaf i eich atgoffa chi, mai chi yw ail siaradwr eich plaid?

Cewch, a diolch ichi am ganiatáu imi siarad. Ysgrifennydd y Cabinet, mae'n deg dweud, dros y 12 mis diwethaf yn arbennig, fy mod wedi bod yn llafar iawn. Nid yw hi'n ddoeth i neb sefyll yn y Siambr hon a dim ond pregethu neu ddefnyddio gwybodaeth anecdotaidd. Wrth siarad, siaradaf yn glir yn seiliedig ar yr hyn sy'n dod i'm swyddfa. A gallaf ddweud wrthych chi, mae fy ffeil gwaith achos—[torri ar draws.] Does dim diwedd ar nifer y cwynion a'r math o gwynion difrifol a wneir am y bwrdd iechyd penodol hwn. Nawr, byddwch yn ymwybodol, rwy'n siŵr, o fy etholwr, lle mae newydd ei gyhoeddi—. A gaf i barhau?

Rwy'n gwrando.

Saith awr yn ôl heddiw, mae un o'm hetholwyr, yn anffodus, wedi marw, drwy aros am ambiwlans am dros bedair awr a gwaedu i farwolaeth. Etholwr 37 mlwydd oed. Dyna dim ond un o lawer o bobl yr wyf yn ymdrin â nhw. Bu'n rhaid i wraig arall, a gafodd codwm drwg iawn wrth syrthio yng Nghonwy, aros am dair awr am ambiwlans ac wedyn aros 10 awr ar gyfer triniaeth. Aethpwyd â hi i ysbyty Llandudno, ac yna, cymaint oedd y gwaedu o'i choes, a oedd yn ben-glin newydd, roedd yn rhaid iddyn nhw dorri ei jîns oddi arni, 10 awr yn ddiweddarach. Felly, ysgrifennodd at y prif weithredwr. Hyd yma, ysgrifennodd at y prif weithredwr ym mis Gorffennaf. Es ar drywydd hynny, yn gofyn iddo ble roedd yr ymateb, ym mis Awst. Rydym ni yn awr ym mis Tachwedd—dim ymateb.

Mae gennym ni ddwsinau ar ddwsinau o gwynion. Wyddoch chi, oherwydd weithiau, rwy'n rhwystredig iawn oherwydd mae fy etholwyr yn dod ataf gyda phob ewyllys da ac yn dweud wrthyf, 'Janet, dydym ni ddim eisiau cael neb i helynt, dydym ni ddim eisiau beirniadu, dim ond eisiau ydym ni i bobl ar y brig sy'n rhedeg pethau wybod yn union pa mor ddrwg yw pethau', a dydyn nhw ddim yn cael unrhyw ymateb.

Ac yn fy mhrofiad i, os na all prif weithredwr neu unrhyw un sy'n gweithio o fewn yr uwch dîm rheoli lunio e-bost, llunio ymateb safonol hyd yn oed yn dweud, 'Mae'n ddrwg gennyf glywed am eich profiadau, ond mae eich gwybodaeth yn ein helpu ni i wella'r gwasanaeth'—. Does dim byd tebyg i hynny. Rwyf wedi gofyn i Gary Doherty, rwyf wedi gofyn i Andy Scotson, ac, wyddoch chi, mae pethau mor ddrwg i'm hetholwyr fel bod gennym ni bellach sesiwn ffôn wythnosol gydag aelod o'm staff i ystyried yr holl achosion lle mae yna oedi aruthrol.

Cefais e-bost pan oeddwn yn eistedd yn y cyfarfod llawn bedair wythnos yn ôl. Bu gŵr oedrannus yn aros pedair blynedd a hanner am lawdriniaeth ar ei glun. Mae mewn poen. Dywedodd ei fod yn ei chael hi'n anodd codi o'r gwely. Mae'r rhain yn bobl nad ydyn nhw'n cael unrhyw gefnogaeth o ran gofal. Mae'n byw ar ei ben ei hun. Y cwbl sydd ei angen arno—. Dywedwyd wrtho gan y meddyg, ei feddyg teulu, dywedwyd wrtho gan ei ymgynghorydd fod angen llawdriniaeth arno ar ei glun. Yn ffodus, oherwydd ei fod wedi cysylltu â mi, maen nhw bellach yn blaenoriaethu triniaeth ar ei gyfer. Felly, gobeithio'n wir y caiff ei lawdriniaeth, ac rwy'n credu y bydd hynny'n weddol fuan.

Ond mae pobl yn dod ataf, ac rwyf eisiau iddyn nhw wneud hynny, ond ceir llawer iawn o bobl sydd ddim yn dod. Ni fu unrhyw welliant, i fod yn onest, Ysgrifennydd y Cabinet, o ran eu prosesau cwyno.

Nawr, rwy'n gwybod fod yr uwch-dîm rheoli—

Allwch chi wneud rhywfaint o gynnydd, os gwelwch yn dda? Nid wyf wedi clywed cwestiwn eto.

Yr uwch-dîm rheoli—. Ydy, mae'n eithaf trawiadol gweld nifer y staff newydd sydd wedi eu penodi, ond mae'r hen staff yn dal yno. Felly, mae gennych chi'r tîm rheoli hwn sy'n chwyddo, chwyddo, chwyddo, ac eto, mae Ysbyty Llandudno wedi gorfod cau wardiau—gallan nhw ddim cael staff. Ni fu unrhyw welliant mewn cynllunio byr neu ganolig neu hirdymor o ran denu nyrsys. Ydych chi wedi gweld nifer y swyddi gwag bellach ar gyfer nyrsys ym mwrdd iechyd Betsi Cadwaladr? Gall pethau fod yn well ar bapur mewn rhai meysydd, ond, a dweud y gwir, fel Aelod Cynulliad, nid yw fy llwyth gwaith yn llai ac mae'r gofid i'm hetholwyr, os rhywbeth, yn cynyddu. Felly, y cwbl y buaswn i'n ei ddweud wrthych chi yw bod angen ichi edrych yn fanylach ar rai o'r pethau eraill.

Ond, y sylw a wnaeth Michelle Brown yn gynharach, ac a wnaeth Helen hefyd—allwch chi ddim dyfalu pryd efallai y byddwch chi'n diddymu'r mesurau arbennig oddi ar y bwrdd hwn. Bu'r mesurau ar waith yn hirach nag y buont erioed yn unrhyw un o bedair rhan y Deyrnas Unedig, dair blynedd a mwy. Fe wnaethoch chi sôn ym mis Mehefin am ddeunaw mis ac rydych chi'n dal i ddweud deunaw mis. Felly, mae'n edrych bron fel y bydd hi'n etholiad nesaf arnom ni cyn inni hyd yn oed ei ystyried.

A allwch chi ddweud wrth y Senedd hon ac i'r Aelodau sydd yma pryd ydych chi, sy'n Ysgrifennydd y Cabinet, sy'n Weinidog sydd mewn Llywodraeth cenedl, pryd ydych chi'n gweld y bwrdd iechyd hwn yn dod allan o fesurau arbennig? Ond, yn bwysicach, pryd ydych chi'n rhagweld sefyllfa lle gwnaed gwelliannau gwirioneddol? Bydd gennyf wastad lwyth gwaith, rwy'n sylweddoli hynny, ond pryd fyddwn ni fel Aelodau'r Cynulliad a'm hetholwyr a'ch cleifion chi yn dweud mewn gwirionedd, 'wyddoch chi beth? Mae pethau wedi gwella'? Rhowch amserlen inni, os gwelwch yn dda.

O ran yr achosion unigol a grybwyllwyd gennych, ni allaf wneud sylw, ond nid wyf yn mynd i geisio dweud bod arosiadau hir eithafol am driniaeth yn dderbyniol. Rwyf wedi egluro nad yw hyn yn dderbyniol ac mae angen gwelliant nid yn unig yn y gogledd, ond ym mhob rhan arall o'n system gofal iechyd os bydd pobl yn aros yn rhy hir. Rwy'n ailadrodd unwaith eto bod yr ombwdsmon wedi dweud mewn modd gwrthrychol bod y system gwynion yn gwella. Efallai na welir hynny yn eich ffeil gwaith achos, ond dyna'r hyn a ddywedodd yr ombwdsmon ei hun mewn modd gwrthrychol.

O ran eich cwestiwn am amserlen, yn ei hanfod yr un cwestiwn ydyw a'r un ateb a roddais i Helen Mary yn gynharach. Mae'r fframwaith gwella a gyhoeddais o'r blaen yn mynd at fis Medi 2019. Nid wyf am roi amserlen ar gyfer pryd y daw mesurau arbennig i ben oherwydd bydd yn rhaid i hynny fod ar sail y cyngor a'r asesiad gwrthrychol a gawn gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru a Swyddfa Archwilio Cymru fod cynnydd digonol a chyson wedi bod ac y dylai'r bwrdd iechyd ddod allan o fesurau arbennig.

Os gwnaf fel yr ydych yn fy annog i heddiw, yna gallai hynny fod yn gyfleus i mi neu rywun arall yn y Llywodraeth, ond gallai fod y peth cwbl anghywir i'w wneud ar gyfer pobl sy'n gweithio yn ein gwasanaeth iechyd a phobl sy'n dibynnu arno. Byddaf yn gwneud yr hyn sy'n iawn ar gyfer y gwasanaeth iechyd, hyd yn oed os yw'n golygu bod yn rhaid i chi a minnau gytuno i anghytuno.

Diolch yn fawr iawn, Ysgrifennydd y Cabinet. Rydym wedi rhedeg cryn dipyn dros yr amser ar gyfer y datganiad hwnnw, ac ni fyddaf yn mynd dros yr amser ar gyfer y datganiadau nesaf i'r un graddau. Felly, a gaf i atgoffa pawb os ydych yn ail siaradwr o'ch plaid yna dim ond un cyflwyniad 30 eiliad ac un cwestiwn sydd eu hangen, nid araith bum munud yr ydych chi wedi ei pharatoi eisoes?