Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes, a dwi'n galw ar y Trefnydd i wneud ei datganiad. Rebecca Evans.

Diolch, Llywydd. Mae un newid i fusnes yr wythnos hon. Mae'r Pwyllgor Busnes wedi cytuno i ddiddymu'r datganiad yfory gan Gadeirydd y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos nesaf wedi'i nodi yn y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd i'w weld ymhlith y papurau sydd ar gael i'r Aelodau yn electronig.

A gaf i ofyn am ddau ddatganiad, os gwelwch yn dda, yn gyntaf ar ddiagnosis a rheoli canser y prostad yng Nghymru? Ddeuddeg diwrnod yn ôl, diweddarodd y Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal, neu NICE, eu canllawiau ar gyfer diagnosis a rheoli canser y prostad yng Nghymru a Lloegr, gan argymell, ymysg pethau eraill, y dylid cynnig gwyliadwriaeth weithredol fel dewis sylfaenol ar gyfer dynion â chanser y prostad cyfyngedig risg isel. Ac mae'r canllawiau a ddiweddarwyd yn ddiweddar yn cynnwys y datganiad y dylid cynnig delweddu atseiniol magnetig amlbarametrig i ddynion, neu sganiau mpMRI, cyn biopsi os oes amheuaeth fod ganddynt ganser y prostad cyfyngedig.

Dywedodd Prostate Cancer UK y dylai'r dechneg ddiagnostig arloesol hon fod ar gael ym mhob rhan o Gymru yn y dyfodol, gan roi terfyn ar yr amrywiaeth bresennol o ran cael gafael ar wasanaethau, sydd wedi golygu bod rhai dynion wedi talu'n breifat am sganiau. Ym mis Mawrth y llynedd, cyhoeddodd y GIG yn Lloegr ei fod yn lansio gwasanaeth un stop gan ddefnyddio technegau MRI i gael diagnosis amserol yn Lloegr. Fis Rhagfyr diwethaf, cyhoeddodd NICE ganllawiau drafft newydd yn argymell rhagfiopsi mpMRI pan yr amheuir canser y prostad. Ym mis Ionawr, ysgrifennodd Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol Llywodraeth Cymru, sy'n eistedd ar y dde i chi—Mr Gething—at Aelodau'r Cynulliad i ddweud ei fod wedi gofyn i bob bwrdd iechyd gydweithio â Bwrdd Wroleg Cymru i sicrhau bod ganddynt gynlluniau gweithredu llawn. Yn yr un llythyr, dywedodd fod byrddau iechyd wedi cadarnhau eu bod, ar hyn o bryd, yn darparu gofal yn unol â'r canllawiau cyfredol. Fodd bynnag, pan gefais i gyfarfod, ynghyd â chlaf, â Betsi Cadwaladr fis Rhagfyr diwethaf cafwyd ymddiheuriad ffurfiol ganddynt am beidio â darparu gofal a oedd yn unol â chanllawiau NICE ar gyfer y mpMRI ôl-fiopsi a chadarnhau y byddent yn ad-dalu'r dynion a oedd wedi talu yn unol â hynny.

Fel y dywed Prostate Cancer, mae mpMRI yn chwyldroi diagnosis o ganser y prostad. Dylai Llywodraeth Cymru felly ymateb i'w galwadau nhw ac eraill, gan gynnwys Gofal Canser Tenovus, i Lywodraeth Cymru sicrhau bod mpMRI bellach ar gael ledled Cymru. Er i Mr Gething ddweud wrth y Cynulliad ym mis Mawrth y bydd yn disgwyl, pan fydd NICE yn argymell mpMRI rhagfiopsi, fod pob bwrdd iechyd yng Nghymru yn diwygio'u llwybrau yn unol â hynny, rhaid iddo felly fynd gam ymhellach a sicrhau eu bod yn gwneud hynny. Felly galwaf am ddatganiad ar fater sydd wedi mynd â llawer o amser y Siambr hon ac sydd wedi ysgogi nifer o faterion.

Byddwn, yn union fel y mae eich cais amdano wedi mynd â llawer o amser yn y Siambr hon. A allwch ddod at yr ail un a'i wneud mor gyflym ag y gallwch chi, gan fod gennyf lawer iawn o siaradwyr, sydd hefyd yn dymuno cymryd rhan, gan gynnwys rhai o'ch grŵp chi eich hun?

Diolch am eich dyfalbarhad. Yn ail ac yn olaf, a gaf i alw am ddatganiad ar ddull Llywodraeth Cymru o weithredu cyfiawnder ar gyfer cyn-filwyr y lluoedd arfog sy'n wynebu erlyniad a'u hymgysylltiad, os o gwbl, â Llywodraeth y DU, ynglŷn â hyn? Y penwythnos hwn, gorymdeithiodd cannoedd o brotestwyr drwy Gaerdydd i gefnogi cyn-filwyr sy'n cael eu herlyn am droseddau hanesyddol yng Ngogledd Iwerddon, gan gyd-fynd â phrotestiadau gan gyn-filwyr ledled y DU. Yn 2014, darganfuwyd bod Llywodraeth Mr Blair wedi gwneud bargen gudd fel rhan o drafodaethau dydd Gwener y Groglith, pan anfonwyd llythyrau at aelodau hysbys o'r IRA a oedd yn ymwneud â therfysgaeth, gan roi sicrwydd iddynt na fyddent yn cael eu herlyn yn y dyfodol. Yr wythnos diwethaf, cyhoeddodd yr Ysgrifennydd Amddiffyn, Penny Mordaunt, gynlluniau ar gyfer deddfwriaeth i roi amddiffyniad cryfach i gyn-filwyr yn Iran ac Affganistan rhag ymchwiliadau mynych i gyhuddiadau hanesyddol. Dywedodd hefyd, er na fyddai hyn yn berthnasol yng Ngogledd Iwerddon, ei bod yn bwriadu dod o hyd i ffordd y gellid eu hamddiffyn mewn modd tebyg—a dof i ben yma—gan ddweud bod ymwneud â thriniaeth cyn-filwyr Gogledd Iwerddon yn flaenoriaeth bersonol iddi. A yw Llywodraeth Cymru wedi cymryd safbwynt ar hyn, ac a fydd yn gwneud hynny, o gofio'r protestiadau yng Nghaerdydd a'r effaith ar lawer o bobl sy'n byw yng Nghymru, a pha ddeialog  y mae wedi'i chael, os o gwbl, â Llywodraeth y DU?

Rwyf yn fodlon rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf heddiw ynglŷn â'ch cwestiwn cyntaf, sy'n ymwneud â chanser y prostad. Wrth gwrs, dylai cleifion allu cael ymchwiliadau ar gyfer canser yn unol â chanllawiau cenedlaethol, a dylid cyflawni hyn yn gyson ledled Cymru. Soniodd Mark Isherwood fod y Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal wedi cyhoeddi canllawiau wedi'u diweddaru ar ddiagnosis a thriniaeth canser y prostad ar 9 Mai. Mae disgwyl i fyrddau iechyd nad ydynt eto yn darparu gofal yn unol â'r canllawiau hyn  gyflwyno eu cynlluniau gweithredu i Lywodraeth Cymru erbyn 3 Mehefin. Yna bydd Llywodraeth Cymru yn cyfarfod â byrddau iechyd ar 19 Mehefin i adolygu'r cynlluniau hyn, a bydd amserlenni gweithredu yn dibynnu ar gynnwys y cynlluniau hynny.

Nid yw'r mater sy'n ymwneud â chyn-filwyr y lluoedd arfog yn fater sydd wedi'i ddatganoli i Lywodraeth Cymru, felly awgrymaf y dylai'r Aelod godi'r mater â'r Gweinidog perthnasol yn Llywodraeth y DU.

Trefnydd, nos Wener ddiwethaf, fe wnes i fynychu cyfarfod cyhoeddus yng Nghwmllynfell, yng Nghastell-nedd Port Talbot, gydag Aelodau eraill yma, a oedd yn trafod cau syrjeri feddygol y pentref, penderfyniad a fydd yn cael ei wneud yn y pen draw gan fwrdd iechyd bae Abertawe. Nawr, er bod y feddygfa wedi ei lleoli yng Nghwmllynfell, mae'n rhan o bartneriaeth Aman Tawe, sy'n gwasanaethu poblogaeth o siroedd Caerfyrddin, Castell-nedd Port Talbot a Phowys, ac yn cwmpasu tri bwrdd iechyd, sef Hywel Dda, bae Abertawe a Phowys. Mae'n amlwg nad yw pobl yng Nghwmllynfell eisiau colli eu syrjeri leol, gyda llawer yn poeni am y diffyg trafnidiaeth sydd ar gael i gyrraedd lleoliadau eraill fel Ystalyfera a Phontardawe. Nawr, mae yna boblogaeth ddwys yn yr ardal gymharol wledig yma, sef tua 11,000 o bobl o Gwmtwrch, Ystradowen, Cwmllynfell i Wauncaegurwen a Brynaman, sydd filltiroedd i ffwrdd o unrhyw ganolfannau poblogaeth trefol. Er bydd bwrdd iechyd bae Abertawe'n gwneud y penderfyniad terfynol, yr hyn sydd wedi dod i'r amlwg yw bod angen i'r penderfyniad yma gael mewnbwn pob un o'r tri bwrdd iechyd. A fyddai Llywodraeth Cymru felly yn fodlon gwneud datganiad ar y mater yma ac adolygu'r broses o benderfynu ar ddyfodol gwasanaethau iechyd cynradd pan fo'r gwasanaethau hynny yn cael eu darparu ar draws mwy nag un bwrdd iechyd, yn enwedig lle mae'r lleoliad dan sylw, fel yn fan hyn, gyda nifer uchel iawn o drigolion ond yn bell o bob man arall, yn y tri bwrdd iechyd? Diolch.

Diolch yn fawr am godi'r mater hwn, a gofynnaf i'r Gweinidog iechyd ysgrifennu atoch ynghylch dull gweithredu Llywodraeth Cymru a'r cyngor a'r arweiniad yr ydym ni'n eu rhoi o ran darpariaeth iechyd sy'n croesi ffiniau, er y byddwch yn gwerthfawrogi na fyddem ni, ar hyn o bryd, yn gallu rhoi sylwadau ar yr enghraifft benodol a roddwyd gennych.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Hoffwn ofyn am ddau ddatganiad. Yn gyntaf, fel y gŵyr y rheolwr busnes, ym Mai 2018 cyhoeddwyd bod Canolfan Virgin Media yn Abertawe yn cau. Fis Awst diwethaf, dywedodd Virgin Media y byddai safle Llansamlet yn cau erbyn Gorffennaf 2019. Dywedodd Virgin Media ar y pryd,

'Byddwn yn cyfarfod â thasglu Llywodraeth Cynulliad Cymru yn y dyfodol agos, yn ogystal â chyflogwyr eraill yn yr ardal, er mwyn nodi cyfleoedd eraill ar gyfer pobl yr effeithir arnynt gan y penderfyniad hwn.'

A gaf i ofyn am yr wybodaeth ddiweddaraf gan Lywodraeth Cymru am waith y tasglu ac am nifer y gweithwyr sydd wedi dod o hyd i waith arall?

Yn ail, a gaf i ofyn ynghylch Dawnus? Rwyf yn gofyn am ddatganiad gan y Llywodraeth yn amlinellu pa gefnogaeth sydd wedi cael ei rhoi i staff a gollodd eu swyddi ar ôl i Dawnus gau, sy'n effeithio ar eich etholwyr chi gymaint ag y mae'n effeithio ar fy etholwyr i. Pa gymorth pellach fydd yn cael ei ddarparu a, hefyd, faint o gyn-weithwyr Dawnus sydd wedi dod o hyd i waith arall?

Diolch i Mike Hedges am godi'r mater hwn a'r pryder y mae wedi'i ddangos ers tro am y gweithwyr yn Virgin a Dawnus. O ran Virgin, gallaf ddweud, ers cyhoeddi y byddai'n cau, fod gweithwyr Virgin Media wedi cael cefnogaeth gan Gyrfa Cymru, yr Adran Gwaith a Phensiynau, Fforwm Canolfan Gyswllt Cymru a'r rhaglen ReAct. Mae'r cymorth wedi cynnwys cyngor gyrfaoedd, cymorth ailhyfforddi a'r ffeiriau swyddi y cyfeiriodd Mike Hedges atynt. Hyd yma, o'r 192 o bobl a adawodd, mae 92 y cant wedi cael eu hadleoli'n llwyddiannus fel rhan o'r rhaglen all-leoli, y rhan fwyaf ohonynt wedi bod drwy'r ffeiriau swyddi hynny, ac mae saith unigolyn wedi trosglwyddo i swyddi eraill yn Virgin Media. O ran ReAct, mae 44 o grantiau hyfforddiant galwedigaethol wedi'u dyfarnu, ac mae dau gwmni wedi cael cymorthdaliadau cyflogau mewn cysylltiad â gweithwyr Virgin Media, a bydd cyfres arall o ffeiriau swyddi yn ystod ail wythnos mis Mehefin, cyn bo hir.

O ran Dawnus, gan weithio gyda'r derbynnydd swyddogol, mae'r tasglu wedi nodi 430 o gyn-gyflogeion uniongyrchol y busnes a'r rhai sydd â chyfeiriadau yng Nghymru. Mae'r staff yng Nghymru yr effeithiwyd arnyn nhw wedi cael yr wybodaeth berthnasol am ddiswyddo, ac maen nhw hefyd wedi cael cyngor ar sut i gael gafael ar gymorth gan raglen ReAct Llywodraeth Cymru, Gyrfa Cymru a Chanolfan Byd Gwaith DWP. Felly, mae'r math o gymorth a oedd ar gael yn amrywio o gyngor ymarferol ac arweiniad ar ysgrifennu CV i gymorthdaliadau hyfforddiant galwedigaethol a hefyd gymhorthdal cyflog i gyflogwyr sy'n recriwtio staff a ddadleolwyd. Mae'r tasglu hefyd yn gweithio gyda Bwrdd Hyfforddi'r Diwydiant Adeiladu i sicrhau bod prentisiaid yr effeithiwyd arnyn nhw yn cael lleoliadau newydd gyda chyflogwyr, lle bo'n briodol, i gwblhau eu hyfforddiant a hefyd i ddod o hyd i gyflogaeth hirdymor.

Trefnydd, a gawn ni ddatganiad gan y Gweinidog dros drafnidiaeth, os gwelwch yn dda, o ran y rhwydwaith trenau a'r broses o gyflwyno'r gwasanaeth y mae Trafnidiaeth Cymru yn ymgymryd ag ef ledled Cymru? Sylweddolaf mai dim ond ym mis Hydref y cymerwyd y fasnachfraint, ond, yn ei dystiolaeth i Bwyllgor yr Economi a Thrafnidiaeth, dywedodd James Price, Prif Weithredwr Trafnidiaeth Cymru, y byddai llawer o newidiadau ym mis Mai eleni y byddai'r teithwyr yn dechrau eu mwynhau. Gwyddom, eleni, er enghraifft, y bydd 160 o gerbydau newydd yn dod ar y rhwydwaith, ac eto bydd 89 yn cael eu tynnu oddi arnynt, a gall unrhyw un sy'n edrych ar y cyfryngau cymdeithasol y bore yma weld y cerbydau gorlawn sydd yn dal i fodoli ar y rhwydwaith. Rwy'n gwerthfawrogi bod Trafnidiaeth Cymru yn gwneud eu gorau o fewn amgylchiadau anodd. Ond byddai deall llinell amser y cyflwyniadau hyn, yn enwedig yn ystod y 12 mis nesaf, i'w groesawu'n fawr, yn sicr gan yr Aelod hwn ac rwy'n siŵr Aelodau eraill, fel y gallwn ohebu â'n hetholwyr. A dweud yn gibddall mai 2022 yw'r eiliad ewreka, oherwydd ymddengys mai dyna pryd y bydd llawer o gerbydau newydd yn cyrraedd, yn wir nid ydynt yn mynd i ddenu rhyw lawer o glod gan aelodau'r cyhoedd sy'n teithio ar hyn o bryd. Felly, pe bai modd inni gael yr wybodaeth ddiweddaraf am y cynigion a gyflwynwyd gerbron Pwyllgor yr Economi a Thrafnidiaeth a lle'r ydym ni arni â'r cynigion hynny, credaf y byddai hynny i'w groesawu'n fawr.

Diolch yn fawr iawn. Rwyf yn cydnabod bod diddordeb enfawr o ran Trafnidiaeth Cymru, a gofynnaf i'r Gweinidog sy'n gyfrifol am yr economi a thrafnidiaeth ystyried pryd fyddai'r amser gorau i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau. Cyfeiriaf at ddatganiad y mae Ken Skates yn ei wneud y prynhawn yma, ar y Ganolfan Fyd-eang Rhagoriaeth Rheilffyrdd yng Nghymru, a fydd yn sicr yn gyfle i'r Aelodau sydd â diddordeb yn y maes hwn ofyn rhai cwestiynau sy'n ymwneud yn benodol â'r rhan honno o'r agenda.

Yn yr amseroedd gwleidyddol cecrus hyn, mae cyrraedd y nod o filiwn o siaradwyr Cymraeg yn rhywbeth sy'n gallu uno bron pob un Aelod Cynulliad. Bydd cyrraedd y targed hwn yn cymryd llawer o ymdrech a phenderfyniad dros nifer o wahanol feysydd, ac mae cyrsiau Cymraeg i oedolion yn elfen hollbwysig. Yn anffodus, nid yw dysgu Cymraeg yn cael ei drin yr un fath â chyrsiau dysgu Saesneg, gan fod cyrsiau Saesneg wedi'u heithrio o TAW, ond nid felly y cyrsiau Cymraeg. Mae hyn yn amlwg yn annheg iawn.

Roeddwn i'n falch o weld bod yr anghyfiawnder hwn yn ennyn sylw a chefnogaeth ar y cyfryngau cymdeithasol gan Aelodau Torïaidd a Llafur y Senedd hon, gan gynnwys y Gweinidog. Felly, a allwn ni sefyll ynghyd i lobïo Trysorlys y DU, drwy'r Gweinidog, i gywiro'r anghysondeb hwn fel y gall cyrsiau dysgu Cymraeg gael eu heithrio rhag TAW yn yr un modd a'u cymheiriaid Saesneg?

Rwyf am godi mater canser y coluddyn. Mae ymchwil ddiweddar a gynhaliwyd dros gyfnod o ddegawd wedi darganfod cynnydd sydyn yn y math hwn o ganser ymhlith pobl iau. Rydym i gyd ar feinciau Plaid Cymru yn gwybod yn iawn am effaith ddinistriol y duedd bryderus hon. Mae'r arbenigwyr bellach yn galw am ostwng yr oedran sgrinio i 45. Nid yw Cymru yn sgrinio ar gyfer canser y coluddyn nes bydd pobl yn cyrraedd 60 oed. Gwn fod cynlluniau ar y gweill i sicrhau bod Cymru'n cyd-fynd â'r Alban, lle mae pobl yn cael eu sgrinio pan fyddant yn cyrraedd 50 oed, ond ni fydd hyn yn digwydd tan 2023. Felly, a all y Llywodraeth hon symud y targed hwnnw ymlaen, ac ystyried gostwng yr oedran sgrinio i gydymffurfio â'r cyngor meddygol diweddaraf?

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Diolch am godi'r ddau fater hyn. Yn sicr, nid mater i Lywodraeth Cymru yw pennu cyfraddau TAW, ond roeddem ni yr un mor bryderus â chi pan dynnwyd ein sylw at y ffaith bod eithriad TAW ar gael ar gyfer cyrsiau Saesneg fel iaith dramor sy'n cael eu darparu ar sail fasnachol. Nid yw'r un eithriad yn bodoli ar gyfer cyrsiau iaith Gymraeg, a dyna pam yr ysgrifennais at Ysgrifennydd Ariannol y Trysorlys yn nodi y dylid cael chwarae teg i'r iaith Gymraeg, fel iaith swyddogol y DU, a dylai'r un eithriad TAW fod ar waith o ran y Gymraeg. Mae'n amlwg bod cefnogaeth drawsbleidiol i hyn; credaf fod croeso mawr i hynny.

O ran yr oedrannau sgrinio ar gyfer canser y coluddyn, gofynnaf i'r Gweinidog iechyd ysgrifennu atoch gyda'r cynnydd diweddaraf, yn sicr, o ran y pwynt cyntaf, symud tuag at ostwng yr oedran hwnnw i 50, ond yna gyda'r wybodaeth am gynlluniau ehangach ar gyfer y cyfnod tymor hwy o ran yr hyn y gallwn ni ei wneud i gefnogi'r agenda sgrinio am ganser y coluddyn, yn enwedig o ran cynyddu ein capasiti er mwyn cynnal y profion hynny.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Mae'r Brifysgol Agored yn enghraifft o'r hyn y gall Prif Weinidog ei gyflawni os bydd yn mynd ar drywydd rhywbeth yn gwbl benderfynol. Llywodraeth Harold Wilson a luniodd 'Prifysgol yr awyr'. Fe'i cyflwynwyd ym 1969, ac mae'n agosáu, eleni, at ei hanner canmlwyddiant fel y Brifysgol Agored. Mae'r Brifysgol Agored yn cynnig dysgu o bell i tua 9,000 o bobl yng Nghymru, ac mae dros 200,000 o fyfyrwyr yng Nghymru wedi astudio gyda'r Brifysgol Agored ers 1969, ac mae tri chwarter o'r myfyrwyr yn gweithio'n llawn amser neu'n rhan amser wrth iddyn nhw astudio. Mae bron 40 y cant o fyfyrwyr yr Brifysgol Agored yn dechrau astudio heb feini prawf mynediad safonol y brifysgol, ac mae dros 40 y cant yn dod o ardaloedd ehangu mynediad. Mae'r diwygiadau Diamond a gyflwynwyd gan y Llywodraeth i gynyddu hyblygrwydd darpariaeth wedi creu ton o fyfyrwyr rhan-amser yng Nghymru. Nid yw hyn wedi digwydd mewn mannau eraill yn y Deyrnas Unedig, a chredaf ei bod yn amserol, felly, inni siarad am y cam nesaf. Felly, a fyddai'r Llywodraeth, yn amser y Llywodraeth, yn gallu cael dadl ar sut y gall addysg uwch ran-amser ddarparu mwy o brentisiaethau gradd a mynd i'r afael â'r prinder sgiliau y byddwn yn ei wynebu yn y dyfodol, gan gyfeirio'n benodol at y math rhan-amser hwnnw o astudiaeth sy'n cael ei gefnogi gan Brifysgol yr awyr, y Brifysgol Agored?

Diolch yn fawr iawn am roi'r cyfle i ni ganmol a diolch i'r Brifysgol Agored am y gwaith y mae wedi'i wneud yn ystod y 50 mlynedd diwethaf, a'r gwaith pwysig y mae wedi'i wneud o ran ymestyn cyfleoedd i bobl ddysgu ac ennill cymwysterau. Mae'r Gweinidog Addysg yma, felly bydd hi wedi clywed eich cais am gyfle i drafod pwysigrwydd addysg uwch ran-amser, yn enwedig o ran graddau ar gyfer prentisiaethau lefel uwch.

Hoffwn alw am ddau ddatganiad. Yn gyntaf, ddiwedd yr wythnos diwethaf, cawsom wybod mai'r syniadaeth wyddonol ddiweddaraf yw bod llygredd aer yn treiddio i bob organ yn ein cyrff, ac mae Sefydliad Iechyd y Byd yn ei alw'n argyfwng llygredd aer. Roeddwn i'n falch iawn o glywed bod y Blaid Geidwadol yn cefnogi'r alwad am barth awyr glân yng Nghaerdydd, yn ogystal ag yn Wrecsam, Casnewydd ac Abertawe, a byddaf yn sicrhau bod arweinydd cyngor Caerdydd yn ymwybodol o hynny. Yn dilyn y camau y mae'n rhaid i Gyngor Caerdydd eu cymryd i amddiffyn ei ddinasyddion, yn seiliedig ar ymchwil helaeth gan Lywodraeth y DU sy'n dangos mai atal cerbydau sy'n llygru rhag mynd i ganol dinasoedd a threfi yw'r ffordd fwyaf cost effeithiol o leihau llygredd nitrogen deuocsid, a gawn ni, yng ngoleuni'r syniadaeth wyddonol ddiweddaraf ar y mater hwn, gael datganiad gan y Gweinidog iechyd am yr hyn y mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn ei wneud i hyrwyddo'r camau y mae'n rhaid i awdurdodau cyhoeddus eu cymryd i'n diogelu ni i gyd? Er enghraifft, mae annog mwy o gerdded a beicio ar gyfer teithiau byr yn un o'r gofynion y mae'r gwyddonwyr yn galw amdanynt.

Yn ail, ac o ran hyn, aeth Julie Morgan a minnau, ymysg cynrychiolwyr etholedig eraill o Gaerdydd a Chasnewydd, ar daith bws dirgel ddydd Gwener ar fws trydan, a oedd yn gwbl wych, gyda'r holl wi-fi diweddaraf, ac yn gyfforddus iawn—yn hollol groes i'r ddelwedd sydd gan deithio ar fysiau. Mae Caerdydd bellach yn ystyried caffael niferoedd mawr o'r bysiau penodol hyn, sy'n cael eu cynhyrchu yn Scarborough mewn partneriaeth â BYD, sydd wedi'i leoli yn Tsieina. Mae'n gyffrous iawn, gan eu bod wedi ennill gwobr gan Lywodraeth Cymru i lanhau eu trafnidiaeth gyhoeddus—gyda £5.7 miliwn yn dod gan Lywodraeth Cymru. Tybed a gawn ni ddatganiad gan Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth ynglŷn â sut yr ydym ni'n mynd i gyflwyno bysiau trydan ledled ein dinasoedd yng Nghymru, nid yng Nghaerdydd yn unig. Diolch yn fawr iawn.

Diolch yn fawr iawn. Rwy'n falch o gadarnhau y bydd datganiad am aer glân yn cael ei wneud cyn toriad yr haf. Gwn y bydd Gweinidog yr amgylchedd yn gwneud y datganiad hwnnw. Rwy'n clywed eich bod yn pryderu'n benodol ynghylch pa gyfraniad y gall Iechyd Cyhoeddus Cymru a'r agenda iechyd ei wneud i hynny, felly byddaf yn gwneud yn siŵr bod y datganiad, yn amlwg, yn cael mewnbwn llawn cyd-Weinidogion ar draws y Llywodraeth.

O ran mater y bysiau trydan, yn sicr, byddaf yn gofyn i'r Gweinidog sy'n gyfrifol am drafnidiaeth roi'r wybodaeth ddiweddaraf ichi am hynny. Ond gallaf ddweud ein bod wedi cael rhywfaint o lwyddiant yn ddiweddar gyda chynigion ar gyfer gwasanaethau bysiau allyriadau isel y DU. Felly, cafodd Cyngor Dinas Caerdydd grant o £5.6 miliwn, cafodd Stagecoach De Cymru £2.8 miliwn a chafodd Trafnidiaeth Casnewydd £1 miliwn i ddatblygu eu gwasanaethau gan ddefnyddio bysiau trydan.

A gaf i alw am ddatganiad gan y Gweinidog sy'n gyfrifol am dreftadaeth ar adeiladau crefyddol Cymru? Darllenais gyda siom yn y cyfryngau dros y penwythnos am y defnydd amgen posibl o'r eglwys Norwyaidd yma ym Mae Caerdydd, sydd, wrth gwrs, yn eglwys hanesyddol, nid yn unig i'r gymuned Norwyaidd, ond hefyd yn rhyngwladol. Dyma'r eglwys Norwyaidd hynaf, mewn gwirionedd, y tu allan i Norwy, ac mae'n rhan amlwg iawn o fywyd yn y Bae, fel y gŵyr holl Aelodau'r Cynulliad. Deallaf fod cyngor Caerdydd yn ceisio gwneud y lleoliad yn fwy hyfyw yn fasnachol, ond rwy'n pryderu bod yn rhaid gwneud hynny mewn ffordd sensitif iawn, er mwyn diogelu'r hyn sy'n rhan anhygoel o bwysig o dreftadaeth Gristnogol Cymru. Tybed a gawn ni ddatganiad ynglŷn â pha waith y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud gyda Cadw ac eraill i sicrhau bod adeiladau fel hyn yn cael eu rhestru—oherwydd rwy'n deall nad yw'r Eglwys Norwyaidd yn adeilad rhestredig eto, ac rwy'n rhyfeddu at hynny—er mwyn gwneud siŵr y gallwn ni ddiogelu'r mathau hyn o leoedd i genedlaethau'r dyfodol eu mwynhau.

Mae'r Gweinidog sy'n gyfrifol am ddiwylliant a threftadaeth yma yn y Siambr i glywed eich cyfraniad, ac rydych chi yn llygad eich lle bod yr eglwys Norwyaidd yn rhan ganolog a phwysig iawn o fywyd yma ym Mae Caerdydd. Fe wnaf ofyn i'r Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf i chi am ddull Llywodraeth Cymru a Cadw o ddiogelu adeiladau sydd o ddiddordeb a threftadaeth grefyddol benodol yng Nghymru.

Trefnydd, ar sawl achlysur, rwyf wedi codi pryderon fy etholwyr yn y Siambr hon ynglŷn â'r camau unioni a'r cymorth y maen nhw'n chwilio amdanynt o ganlyniad i ddeunydd inswleiddio waliau dwbl sy'n ddiffygiol. Mae'r deunydd inswleiddio waliau dwbl hwnnw wedi'i osod o dan grantiau Llywodraeth Cymru yn aml iawn, ac mae wedi'i warantu gan yr Asiantaeth Gwarantau Inswleiddio Waliau Dwbl. Yn aml iawn, mae'r etholwyr hynny wedi cysylltu â'r Asiantaeth ac wedi cael ymatebion sy'n herio'r haeriad bod yr inswleiddio waliau dwbl yn ddiffygiol, a throsglwyddo'r bai i berchennog yr eiddo. Nawr, ni all llawer o'r unigolion hynny fforddio'r camau unioni sydd eu hangen. O ganlyniad, mae hyn yn amlwg yn gwestiwn o beth y mae'r Asiantaeth yn mynd i'w wneud ynglŷn â hyn.

Y tro diwethaf imi godi'r mater, ysgrifennodd y prif weithredwr ataf yn dweud y byddai'n hapus i wrando ar bryderon yr etholwyr, a bydd yn cael ambell lythyr oddi wrthyf i mewn ymateb i hynny. Ond prosiectau Llywodraeth Cymru oedden nhw, ac maen nhw wedi'u gwarantu gan yr Asiantaeth, ac rwy'n siŵr bod Llywodraeth Cymru wedi'u cefnogi. Felly, hoffwn gael datganiad gan Weinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig i ofyn y cwestiwn beth fydd Llywodraeth Cymru yn ei wneud dros yr unigolion hyn, oherwydd yn aml iawn ni ddylai'r unigolion hyn fod yn y sefyllfa o orfod dod i'm gweld i. Dylai'r camau unioni fod wedi'i gwneud gan y gwarantwr tanysgrifennu. Ac os nad y nhw, Llywodraeth Cymru o bosibl, a ariannodd y gwaith gwreiddiol yn y lle cyntaf.

Felly, a gawn ni ddatganiad ar yr hyn y bydd Llywodraeth Cymru yn ei wneud i helpu unigolion sy'n cael eu hunain yn y sefyllfa hon? Yn y pen draw, maen nhw'n brwydro gyda'r asiantaeth i ddweud beth sydd, mewn gwirionedd, wedi mynd o'i le. Mae'r asiantaeth yn aml yn dweud bod y wal wedi torri ac mai'r cladin sydd ar fai, ac nad y deunydd inswleiddio waliau dwbl sydd ar fai, i ddechrau, pan fo arolwg yn dangos bod hynny'n anghywir, ac mai'r deunydd insiwleiddio waliau dwbl sydd ar fai. Ond, mewn gwirionedd, Llywodraeth Cymru a ariannodd y prosiect yn y lle cyntaf. A gawn ni ddatganiad ar yr hyn y bydd Llywodraeth Cymru yn ei wneud i gefnogi'r unigolion hynny i sicrhau eu bod yn cael y camau unioni, eu bod yn cael eu deunydd insiwleiddio waliau dwbl wedi'i drwsio a'i atgyweirio, ac nad oes raid iddyn nhw ddod o hyd i filoedd o bunnau nad oes ganddyn nhw?

Unwaith eto, mae Gweinidog yr amgylchedd wedi bod yma i glywed eich cyfraniad a'r disgrifiad o'r heriau a'r problemau y mae eich etholwyr chi ac eraill wedi'u hwynebu o ran gwaith inswleiddio waliau dwbl. A gaf i ofyn i chi ysgrifennu'n uniongyrchol at y Gweinidog gyda gwybodaeth am achosion penodol yr ydych yn pryderu yn eu cylch? Rwy'n siŵr y bydd yn ymateb.

Cefais adroddiad blynyddol Cyfamod y Lluoedd Arfog ar gyfer Cymru yr wythnos diwethaf, ac rwy'n croesawu'r diweddariad hwnnw. Yn ddiweddar, rwyf wedi bod yn gweithio gyda Care After Combat. Cefais gyfarfod â nhw yn fy swyddfa. Mae ganddyn nhw weithrediadau yn Abertawe, Castell-nedd Port Talbot a Phen-y-bont ar Ogwr, ac maen nhw'n mynd i garchardai ac maen nhw, mewn gwirionedd, yn arbed miliynau o bunnoedd i Lywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU am y gwaith y maen nhw'n ei wneud gyda chyn-filwyr sy'n garcharorion ar hyn o bryd. Felly, roeddwn braidd yn siomedig na chafwyd dim cydnabyddiaeth yn yr adroddiad blynyddol penodol hwn o'r gwaith y maen nhw'n ei wneud. Hoffwn ofyn am ddatganiad gan Lywodraeth Cymru ar y gwaith y maen nhw'n ei wneud gyda Care After Combat ac a fyddai Llywodraeth Cymru yn fodlon cwrdd â'r elusen, gyda'r Gweinidog sy'n gyfrifol, i weld sut y gallan nhw eu cynorthwyo yn eu gwaith yn y dyfodol yma yng Nghymru.

Roedd fy ail gwestiwn yn ymwneud ag a gawn ni ddatganiad am unrhyw gamau penodol y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd o ran aflonyddu ar y strydoedd a brofir gan ferched. Rwy'n gwybod bod yr ymgyrchwyr wedi gofyn am gyfeiriadau penodol o ran sut y mae Llywodraeth Cymru yn gweithredu, ond mae Llywodraeth Cymru wedi dod yn ôl a dweud bod y Ddeddf trais yn erbyn menywod yn cwmpasu pob elfen o aflonyddu. Ond nid yw hynny'n egluro i ni beth yn union sy'n digwydd o ran aflonyddu ar y stryd. Felly, a gawn ni ddatganiad gan Lywodraeth Cymru, gan fod hon yn duedd sy'n cynyddu, yn anffodus, ar ein strydoedd yma yng Nghymru?

O ran eich cwestiwn cyntaf, a oedd yn gofyn i Lywodraeth Cymru gydnabod y gwaith y mae Care after Combat yn ei wneud gydag unigolion sydd wedi gwasanaethu yn y lluoedd arfog, gwn fod gan Lywodraeth Cymru berthynas â'r sefydliad ers amser maith. Fe wnes i gwrdd â nhw yn fy swyddogaeth flaenorol pan oeddwn yn gyfrifol am dai, i drafod y ffordd orau y gallem atal pobl sydd wedi gwasanaethu ein gwlad yn flaenorol rhag bod yn ddigartref. Rwy'n gwybod bod Llywodraeth Cymru hefyd wedi cyfarfod yn fwy diweddar â chynrychiolwyr Care after Combat a bod deialog yn parhau â'r sefydliad hwnnw.

Gan symud ymlaen at fater aflonyddu ar y stryd, mae'n amlwg ei fod yn rhywbeth sy'n peri pryder i bob un ohonom ni. O safbwynt Llywodraeth Cymru, mae rhan o'r ffordd y byddwn yn atal hyn rhag digwydd, mewn gwirionedd, yn ymwneud â herio'r mathau hynny o feddylfryd lle mae pobl yn credu ei bod yn briodol i aflonyddu—menywod fel arfer—yn y stryd. Rydym yn gwneud hynny drwy ymgyrchoedd fel Paid Cadw'n Dawel, ac mae hynny'n dangos effaith bositif cynnig cefnogaeth i ddioddefwyr. Hefyd mae'r gwaith yr ydym ni'n ei wneud drwy Dyma fi, sy'n herio stereoteipiau rhyw. Ac eto, mae'r gwaith yr ydym yn ei wneud mewn ysgolion gyda phlant a phobl ifanc i'w helpu i ddatblygu ymdeimlad cryf o gydberthnasau iach a dealltwriaeth gref o'r hyn a ddisgwylir ganddynt a'r hyn y dylen nhw allu ei ddisgwyl gan bobl eraill.

A gaf i ofyn am un ddadl? Rwy'n gwybod ein bod wedi cael dadl ar rygbi'n ddiweddar, a oedd yn canolbwyntio'n bennaf ar y lefel ranbarthol. Ond hoffwn ofyn am ddadl ar ryw bwynt ar rygbi cymuned a rygbi ar lawr gwlad. Byddai hyn wedyn yn ein galluogi ni i sôn am yr heriau, ond hefyd am y llwyddiannau, nid lleiaf y penwythnos diwethaf, pan gafodd y Maesteg 7777s, yr Hen Blwyf, yr wyf yn falch o fod yn llywydd arnyn nhw, ddyrchafiad i'r gynghrair nesaf uwchben, a phan gafodd Nantyffyllon ar yr un diwrnod ddyrchafiad—roedd fy mab yn chwarae iddyn nhw hefyd, mae'n rhaid imi ddweud—cawson nhw ddyrchafiad ac ennill cystadleuaeth y Bêl Arian o holl dimau Cymru. Dyma ddau dîm lleol yn y Cymoedd sydd â phedigri rhagorol, hyrwyddwyr gwirioneddol ar lawr gwlad. A'r Valley Ravens, sy'n gwneud cymaint â rygbi bach ac iau yng nghymoedd Ogwr a Garw, lle'r oedd yn edrych fel pe bai ar ei liniau ar un adeg, ond maen nhw wedi'i adeiladu'n ôl i fyny. Hefyd hoffwn dalu teyrnged i rai o hyrwyddwyr rygbi cymunedol ar lawr gwlad sydd wedi gwasanaethu hiraf—pobl fel Mr Leighton Williams, ysgrifennydd hir ei wasanaeth i Glwb Rygbi Bro Ogwr, a fu farw, yn anffodus, yn ddiweddar iawn ar ôl blynyddoedd a blynyddoedd o wasanaeth.

A gaf i hefyd ofyn am ddatganiad ar gynnydd y Llywodraeth ar y ffrydiau gwaith sydd wedi llifo o waith tasglu'r Cymoedd? Rwy'n credu y byddai rhai ohonom ni yn arbennig yn hoffi siarad o blaid y cynigion yn y fan honno ynghylch parc rhanbarthol. Yn wir, mae'n debyg y byddem yn hoffi iddo fynd ymhellach a chael rhyw fath o ddynodiad cenedlaethol ac ystyried yr hyn y gallwn ni ei wneud o safbwynt heriau bioamrywiaeth—gan ein bod ni newydd ddatgan argyfwng hinsawdd—a'r hyn y gallai hynny ei gyfrannu pe byddai gwir uchelgais a graddfa y tu ôl iddo. A hoffwn hefyd sôn, yn ffrydiau tasglu'r Cymoedd, am y modd y gallai'r cynllun peilot gwych ar drafnidiaeth bws, sydd bellach yn ystyried danfon pobl i lawr ar fws i Drefforest a Llantrisant, y tu allan i'w horiau gwaith arferol, ac ymestyn hynny'n gyflym i ardaloedd eraill fel Gilfach a chymoedd Garw ac Ogwr hefyd. Felly, byddai datganiad ar hynny a dadl am rygbi cymunedol ar lawr gwlad yn dderbyniol iawn.  

Diolch yn fawr iawn am godi'r mater am rygbi ar lawr gwlad ac, wrth gwrs, bydd y Gweinidog sy'n gyfrifol am chwaraeon cymunedol wedi clywed eich cais am y ddadl honno. Rwy'n gwybod bod gan ein cyd-Aelod Jayne Bryant gwestiwn yn benodol am bwysigrwydd chwaraeon cymunedol a gweithgareddau hamdden egnïol yn y Siambr yfory, ac rwy'n gwybod ei fod yn rhywbeth y mae'r ddau ohonoch chi yn ei hyrwyddo'n rheolaidd iawn.

O ran tasglu'r Cymoedd, gallaf gadarnhau bod bwriad gan Ddirprwy Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth i gyflwyno datganiad i'r Cynulliad ar dasglu'r Cymoedd, ond, yn y cyfamser, gallaf roi diweddariad byr ar Barc Rhanbarthol y Cymoedd. Ar 10 Mai cyflwynodd y safleoedd a nodwyd fel pyrth darganfod ar gyfer Parc Rhanbarthol geisiadau am arian cyfalaf o'r gronfa gwerth £7 miliwn a gyhoeddwyd ar gyfer 2019-20—felly, £3.5 miliwn ac, yn 2021, £3.5 miliwn arall—ac mae swyddogion wrthi'n gweithio drwy'r grantiau hynny ar hyn o bryd ac yn asesu'r ceisiadau, a chaiff y penderfyniadau ar y buddsoddiad eu gwneud ym mis Mehefin, gobeithio.

Trefnydd, hoffwn ofyn am dri datganiad gan Lywodraeth Cymru heddiw. Yn gyntaf, hoffwn ofyn am ddatganiad gennych chi fel y Gweinidog Cyllid ar y paratoadau i greu treth ar dir gwag. Mae hyn yn rhywbeth yr wyf wedi'i groesawu, gan y gallai fod yn sbardun allweddol i fynd i'r afael â bancio tir, hybu adfywio a lles cymunedol, felly tybed sut mae cynlluniau ar gyfer hyn yn mynd rhagddynt.

Yn ail, byddwn yn croesawu datganiad gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol ar ymateb Llywodraeth Cymru i'r ystadegau tlodi plant a ryddhawyd yr wythnos diwethaf. Nid oeddwn yn hapus iawn i weld ward yn fy etholaeth i ar frig y rhestr o ardaloedd â'r tlodi plant uchaf. Rwy'n cyfarfod â'r glymblaid Dileu Tlodi Plant cyn bo hir, ac rwy'n nodi, er bod llawer o ymyriadau ar waith gan Lywodraeth Cymru, nad yw'r prif ysgogiadau y maen nhw wedi'u nodi wedi'u datganoli. Gallai datganiad neu ddadl yn amser y Llywodraeth fod yn gyfle i ystyried y sefyllfa bwysig iawn hon.

Yn olaf, byddwn yn croesawu datganiad neu ddadl yn amser y Llywodraeth ar y gronfa ffyniant gyffredin. Rydym i gyd yn gwybod am yr addewidion a wnaed dair blynedd yn ôl, na fyddai Cymru ar ei cholled ar ôl Brexit. Ond mae llawer o bobl yn pryderu'n fawr am ddyfodol y gronfa ffyniant gyffredin a sut y bydd yn gweithredu, yn enwedig o ystyried bod Cymru wedi bod yn fuddiolwr net o'r UE dros yr holl flynyddoedd hyn. Mae'r grŵp trawsbleidiol ar gymunedau diwydiannol wedi clywed rhywfaint o dystiolaeth sy'n peri gofid mawr nad ydym yn nes at weld sut y bydd unrhyw gronfa ffyniant gyffredin yn gweithredu. Felly, a gawn ni ddadl yn amser y Llywodraeth i drafod ymateb i hyn?

Diolch yn fawr iawn. O ran eich ymholiad cyntaf, a oedd yn ymwneud â statws y gwaith ar dreth ar dir gwag, rydym ar hyn o bryd yn trafod datganoli cymhwysedd gyda Thrysorlys ei Mawrhydi, ac nid yw amserlenni'r broses hon yn gyfan gwbl o fewn gallu Llywodraeth Cymru na'r Cynulliad Cenedlaethol. Fodd bynnag, rydym yn gobeithio y bydd y pwerau'n cael eu datganoli eleni ac y cytunir ar amserlen yn rhan o'r trafodaethau swyddogol sy'n cael eu cynnal ar hyn o bryd.

O ran tlodi plant, rydym yn gyfarwydd ag adroddiad y glymblaid Dileu Tlodi Plant ac nid ydym yn synnu at yr hyn sydd ynddo, gan gynnwys y cynnydd a nodir yn lefelau tlodi plant yng Nghymru. Mae dadansoddiadau gan amrywiaeth o sefydliadau uchel eu parch, gan gynnwys y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol, y Sefydliad Astudiaethau Cyllid a Sefydliad Joseph Rowntree, i gyd wedi rhagweld cynnydd sylweddol yn lefelau tlodi, gan gynnwys tlodi plant, yn y blynyddoedd sydd i ddod o ganlyniad uniongyrchol i ddiwygiadau treth a lles Llywodraeth y DU. Caiff hyn effaith anghymesur ar y grwpiau agored i niwed hynny sydd a llai o allu i reoli'r newidiadau—mae hyn yn cynnwys teuluoedd â phlant ac aelwydydd un rhiant. Wrth gwrs, mae'r terfyn dau blentyn a rhewi'r budd-daliadau oedran gweithio yn arbennig o niweidiol. Felly, fel yr wyf yn dweud, rydym yn ymwybodol o'r adroddiad a bydd yn sicr yn ein llywio ac yn ein herio ni, a bydd yn ein helpu ni gyda'n meddylfryd o ran sut y byddwn yn ymateb neu yn parhau i ymateb i'r her hon. Rwy'n gwybod bod y Gweinidog sy'n gyfrifol am dlodi plant—y Gweinidog llywodraeth leol a thai—yn ymwybodol iawn o'r adroddiad.

Roedd eich cais olaf am ddadl yn amser y Llywodraeth ar y gronfa ffyniant gyffredin. Gwnaed achos grymus tebyg o blaid hynny gan ein cyd-Aelod David Rees yn ystod y cyfarfod llawn yr wythnos diwethaf, ac rwy'n fwy na pharod i gyflwyno'r ddadl honno yn ystod yr wythnosau nesaf.

Rwy'n gallu gweld ein bod ni'n brin o amser, felly fe wnaf fy nghais ar unwaith. A gaf i ofyn am ddatganiad yn dilyn adroddiad gan Gomisiynydd Plant Lloegr, sydd wedi canfod bod cannoedd o blant ag awtistiaeth ac anableddau dysgu'n cael eu derbyn i ysbytai iechyd meddwl lle y gallant ddioddef methiannau ofnadwy o ran gofal? Er bod yr adroddiad hwnnw'n canolbwyntio ar Loegr, mae angen inni sicrhau nad yw hyn yn digwydd yng Nghymru i genedlaethau'r dyfodol, fel y rheini sydd newydd ddod i mewn i'r oriel y prynhawn yma.

Canfu'r adroddiad hwnnw dystiolaeth frawychus o arferion gwael a chyfyngol, fel y defnydd o gyffuriau lleddfol, gwahanu a rhwystro corfforol. Felly, a gaf i ofyn am ddatganiad brys, ar lafar neu yn ysgrifenedig, gan y Gweinidog iechyd, yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am y gwasanaethau sy'n cael eu darparu, dim ond i sicrhau tawelwch meddwl i bob un ohonom yma fod ein hetholwyr—cenedlaethau'r dyfodol Cymru—yn cael eu trin yn effeithiol ac yn dda?

Diolch am godi'r mater penodol hwn sydd, yn amlwg, yn destun pryder. Byddaf yn gofyn i'r Gweinidog dros iechyd ysgrifennu atoch i roi'r sicrwydd a'r tawelwch meddwl yr ydych chi'n chwilio amdano o ran dull Llywodraeth Cymru o gefnogi plant ac iechyd meddwl pobl ifanc.

Rydym yn cymryd agwedd eang tuag at wella iechyd meddwl pobl ifanc, o atal ac ymyrryd yn gynnar i wella mynediad i wasanaethau arbenigol, ac rydym wedi ymrwymo £7.1 miliwn ychwanegol eleni i gefnogi hyn. Wrth gwrs, mae gennym ein rhaglen Plentyn Iach Cymru a'n buddsoddiad mewn gwaith ar brofiadau niweidiol yn ystod plentyndod, sy'n rhan o'r pwyslais ar ein cymorth i'r blynyddoedd cynnar. Bydd y Gweinidog iechyd a'r Gweinidog Addysg yn rhoi tystiolaeth ar y cyd i'r Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg ar ôl y toriad, ac mae hynny, mewn gwirionedd, yn dangos y dull gweithredu Llywodraeth gyfan yr ydym yn ei mabwysiadu yma.

Ond, o ran gwasanaethau iechyd meddwl arbenigol i blant a'r glasoed, rydym yn disgwyl i 80 y cant o blant gael eu gweld o fewn y targed o 28 diwrnod o gael eu hatgyfeirio. Er mwyn sicrhau bod byrddau iechyd yn gallu cyrraedd y targed hwnnw'n gyson, o fis Mawrth 2018, rydym wedi darparu £300,000 ychwanegol i wella mynediad drwy gynnal sesiynau clinig ychwanegol. Yn ystod y ddwy flynedd ddiwethaf, mae perfformiad wedi gwella'n sylweddol, ac mae llai o bobl ifanc yn gorfod aros am amser hir i gael cymorth, ond, yn amlwg, mae pawb ohonom yn gwybod bod llawer mwy i'w wneud yn y maes hwn.

Gyda chymaint o blant yn defnyddio'r cyfryngau cymdeithasol, safleoedd hapchwarae a negeseua, mae plant a phobl ifanc yn dod i gysylltiad cynyddol â'r bygythiad o gam-drin neu gamfanteisio gan oedolion a'u cyfoedion. Mae Ofcom yn amcangyfrif bod plant a phobl ifanc yn treulio 15 awr ar gyfartaledd ar-lein bob wythnos, ac roedd 70 y cant o'r troseddau a gofnodwyd o gyfathrebu rhywiol â phlentyn yng Nghymru a Lloegr yn 2017-18 yn digwydd ar Facebook, Snapchat neu Instagram.

Rydym yn gwybod bod pobl sy'n meithrin perthynas amhriodol ar-lein yn defnyddio rhwydweithiau cymdeithasol i dargedu nifer sylweddol o blant, ac mae mathau newydd o dechnoleg wedi cynnig cyfleoedd i'r camdrinwyr reoli a gorfodi plant i gymryd rhan mewn dulliau mwy eithafol o gam-drin.

Yr wythnos diwethaf, yng nghyfarfod y grŵp trawsbleidiol ar atal cam-drin plant yn rhywiol, yr wyf yn gadeirydd arno, clywsom yn uniongyrchol gan berson ifanc am ei brofiadau o feithrin perthynas amhriodol ar-lein a'r effeithiau parhaol a gafodd hynny. Mae'n hanfodol bod pobl ifanc yn gallu cael gafael ar y cymorth sydd ei angen arnyn nhw ar y pryd a phan fyddan nhw'n ceisio ymdrin â'u profiadau yn nes ymlaen mewn bywyd.

Rwyf wedi cyflwyno datganiad barn ar fynd i'r afael â cham-drin ar-lein a byddwn yn annog yr Aelodau i gefnogi hyn. Hoffwn ofyn am ddadl yn amser y Llywodraeth ar y camau y gall y Llywodraeth eu cymryd i gadw plant a phobl ifanc yn fwy diogel ar-lein.

Diolch i chi am godi mater sy'n bwysig tu hwnt. Gall y rhyngrwyd fod yn lle hyfryd iawn, ond ar yr un pryd ceir cilfachau tywyll lle mae peryglon difrifol i blant a phobl ifanc yn llechu. Mae'n bwysig ein bod ni'n gweithio i amddiffyn plant a phobl ifanc ar-lein, ond ein bod ni'n eu helpu nhw hefyd i'w harfogi eu hunain â'r galluoedd y mae'n rhaid i bobl ifanc eu cael mewn gwirionedd i wynebu'r mathau o heriau na wnaethom ni erioed eu hwynebu nhw pan oeddem ni'n llawer iau. Ond fe wnaf ofyn i'r Gweinidog sy'n gyfrifol am addysg i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i chi am waith Llywodraeth Cymru mewn maes sy'n bwysig tu hwnt.

Fe hoffwn i gael datganiad gan Lywodraeth Cymru i longyfarch Jess Fishlock. Fe enillodd hi fedal fuddugol yng Nghynghrair y Pencampwyr UEFA i Fenywod yn chwarae i Lyon yn erbyn Barcelona. Dim ond pum pêl-droediwr arall sydd yng Nghymru—fe gafodd hi ei geni yng Nghaerdydd—ond nid oes ond pum pêl-droediwr arall yng Nghymru sydd wedi ennill y fath anrhydedd ar lefel mor elitaidd. A minnau'n un sy'n hoff iawn o bêl-droed, ac yn un sydd wedi chwarae pêl-droed o oedran ifanc iawn pan oeddwn i'n iau, mae'n ysbrydoli rhywun i weld menywod yn gwneud cystal mewn pêl-droed yng Nghymru nawr—y tîm cenedlaethol. Ac mae gweld pobl fel Jess Fishlock, mae'n beth gwych ei bod hi'n ysgogi pobl ifanc i chwarae'r gêm. Ac mi fydda i'n dweud gair bach am Glwb Pêl-droed Merched Iau'r Tyllgoed, a enillodd y gynghrair dan 12 yn lleol hefyd. Maen nhw'n dîm ardderchog ac fe fyddai'n wych pe gallech chi longyfarch Jess yn ffurfiol yn y Siambr hon ar ran pawb sydd yma. Diolch yn fawr.

Diolch i chi am godi'r mater hwn ac, wrth gwrs, fe fyddwn i wrth fy modd i longyfarch Jess Fishlock ar ei champ fawr, a'r ffordd y mae hi wedi ennill ei lle o ran bod yn ysbrydoliaeth wirioneddol i bobl ifanc, a menywod ifanc a merched ifanc yn arbennig. Mae pêl-droed yn un o'r chwaraeon sy'n tyfu'n fwyaf cyflym ymhlith merched ifanc, ac rwy'n credu bod hynny'n rhywbeth i'w ddathlu'n wirioneddol. Ynghyd â llongyfarch Jess Fishlock, mae'n amlwg ein bod ni am longyfarch merched y Tyllgoed am eu buddugoliaeth o dan 12 hefyd. Rwy'n siŵr y byddwch chi'n dweud hynny wrthyn nhw.

Diolch yn fawr iawn.