Eitem 6 ar ein hagenda y prynhawn yma yw datganiad gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol—ymateb Llywodraeth Cymru i gynllun y grŵp arbenigwyr ar ddiogelwch adeiladau—a galwaf ar y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol, Julie James.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd.

Rwy'n bwriadu bwrw ymlaen â rhaglen uchelgeisiol o waith i wella diogelwch trigolion sy'n byw mewn adeiladau risg uwch yng Nghymru. Mae gan Lywodraeth Cymru enw da o ran hybu diogelwch tân. Dirprwy Lywydd, fel y gwyddoch chi'n sicr, ni oedd y wlad gyntaf yn y byd i fynnu cael chwistrellwyr dŵr mewn pob tŷ a fflat newydd eu hadeiladu a'u haddasu. Rwyf eisiau sicrhau ein bod yn datblygu'r sail gref hon a bod Cymru yn parhau i fod yn arweinydd o ran cadw pobl yn ddiogel yn eu cartrefi.

Fel y dywedais dro ar ôl tro, fodd bynnag, ni ddylid llaesu dwylo. Mae hyn ar flaen fy meddwl wrth ymateb i gynllun y grŵp arbenigwyr ar ddiogelwch adeiladau, a gyhoeddwyd fis diwethaf. Mae Llywodraeth Cymru yn derbyn holl argymhellion y grŵp arbenigwyr mewn egwyddor. Byddwn yn gweithio nawr i ymdrin â nhw cyn gynted ag y gallwn ni, ond ni fyddwn yn rhuthro'r gwaith pwysig hwn. Fel y mae'r grŵp arbenigwyr wedi dweud yn ei gynllun, mae angen dull ystyriol a chydlynol a bydd yn cymryd amser i wneud hyn yn iawn.

Bydd Llywodraeth Cymru yn bwrw ymlaen â rhaglen gynhwysfawr o waith i ddiwygio'r system reoleiddio o ran adeiladau risg uwch yng Nghymru. Caiff hyn ei gyflwyno fesul cam dros y tymor Cynulliad hwn a'r un nesaf. Byddaf yn sefydlu amserlenni ymestynnol ac amcanion clir fel canllaw i Lywodraeth Cymru a'n rhanddeiliaid o ran sut y dylen nhw fynd ati. 

Yn y lle cyntaf, byddwn yn sicrhau gwelliannau ar unwaith. Cyn y diwygio a fydd yn fwy pellgyrhaeddol, byddwn yn canolbwyntio ar greu newid mewn diwylliant a gwneud i'n prosesau presennol weithio'n fwy effeithiol i sicrhau diogelwch preswylwyr. Byddwn yn cyflwyno gwelliannau i'r ddeddfwriaeth bresennol i gefnogi hyn lle bo angen. Rwyf eisoes wedi nodi fy mod yn bwriadu cyflwyno gwelliannau i'r rheoliadau adeiladu er mwyn gwahardd defnyddio deunydd gorchuddio llosgadwy erbyn diwedd yr haf. Rwyf hefyd yn awyddus, fel y dywedais fis diwethaf, i hybu ôl-osod systemau chwistrellu dŵr. Gwyddom fod systemau o'r fath ymhlith y mesurau mwyaf effeithiol i atal marwolaethau ac anafiadau o ganlyniad i danau. Mae tystiolaeth hefyd yn awgrymu bod eu presenoldeb yn lleihau'r gost a'r difrod a achosir gan dân yn sylweddol. Felly, nid yn unig bod rheidrwydd moesol ar berchnogion adeiladau i osod chwistrellwyr, ond mae rhesymau masnachol cadarn dros wneud hynny hefyd.

Byddwn yn sicrhau bod y neges hon yn cael ei chlywed yn glir yn ystod y misoedd nesaf. Er mwyn ystyried datblygiadau yn y farchnad, byddwn yn cyhoeddi canllawiau newydd ar gyfer systemau chwistrellu niwl dŵr. Byddwn hefyd yn ail-lansio'r 'Canllaw i Ddeiliaid Tai ar Systemau Chwistrellu', a gyhoeddwyd yn wreiddiol yn 2015, yn yr hydref. Ar y cyd â'r gwasanaeth tân ac achub, byddwn yn bwrw ymlaen ag ymgyrch wedi'i thargedu i godi ymwybyddiaeth o'r canllawiau hyn ac i annog ôl-osod systemau chwistrellu mewn adeiladau uchel iawn yn y sector preifat. Ar yr un pryd, byddwn hefyd yn gweithio gyda landlordiaid cymdeithasol cofrestredig i ddatblygu'r cynnydd cadarn a wnaed hyd yn hyn o ran gosod chwistrellwyr mewn adeiladau uchel iawn yn y sector cymdeithasol.

Byddaf hefyd yn cyflwyno gwelliannau i'r ddeddfwriaeth bresennol i wneud awdurdodau tân ac achub yn gyrff ymgynghori statudol yn y broses gynllunio. Mae hwn yn gam pwysig o ran rheoli newidiadau mewn lefelau risg tân lleol. Gan fod pob cais cynllunio sylweddol yn codi materion fel mynediad ar gyfer peiriannau tân, bydd ein cynigion yn mynd llawer ymhellach nag adeiladau uchel iawn, a bwriadaf ymgynghori ar y manylion yn ddiweddarach eleni. Bydd y newid uchelgeisiol hwn yn sefydlu'r egwyddor o gydweithio rheoleiddiol rhwng awdurdodau lleol a'r gwasanaeth tân ac achub, a fydd yn nodweddu'r system newydd yng Nghymru.

Yn ogystal â'r newidiadau hyn, byddwn yn datblygu pecyn uchelgeisiol o ddiwygiadau rheoleiddiol ar gyfer y dyfodol. Mae fy swyddogion yn sefydlu dwy ffrwd waith, a fydd yn cynnwys aelodau o'r grŵp arbenigwyr ar ddiogelwch adeiladau yn ogystal ag ymarferwyr eraill o Gymru a thu hwnt. Bydd un ffrwd waith yn ystyried y cyfnod dylunio ac adeiladu. Un o'r tasgau allweddol sy'n wynebu'r ffrwd waith hon fydd mireinio ac arbrofi gyda phroses rheoli adeiladu hollol newydd ar gyfer adeiladau risg uwch. Bydd hyn yn adeiladu ar yr egwyddorion a amlinellir yng nghynllun y grŵp arbenigol. Mae hyn yn cynnwys yr angen am drefn arolygu fwy cadarn, pwyntiau atal, a rhan ganolog y gwasanaeth tân ac achub mewn cyfnodau allweddol. Bydd y ffrwd waith hefyd yn cyfrannu at gynigion deddfwriaethol cynhwysfawr i ddiffinio swyddogaethau a chyfrifoldebau deiliaid dyletswydd i unioni'r diffyg atebolrwydd clir am ganlyniadau diogelwch yn y system bresennol. Mae'r rhain yn debygol o adlewyrchu gofynion Rheoliadau Adeiladu (Dylunio a Rheoli) 2015, sydd wedi trawsnewid iechyd a diogelwch yn y diwydiant adeiladu.

Bydd y ffrwd waith arall yn canolbwyntio ar reoli a rheoleiddio diogelwch tân mewn adeiladau risg uwch pan fydd pobl ynddynt. Unwaith eto, bydd y ffrwd waith hon yn llunio swyddogaethau clir i ddeiliaid dyletswydd. Byddai hefyd yn ystyried ffurf deddfwriaeth i ddisodli'r Gorchymyn diogelwch tân presennol, a gynlluniwyd yn bennaf ar gyfer gweithleoedd ac nad yw'n diogelu anheddau preifat yn ddigonol. O gofio y bydd hyn yn gofyn am ddeddfwriaeth sylfaenol, mae'n annhebygol y byddwn yn gallu cwblhau'r gwaith hwn yn ystod y tymor Cynulliad presennol. Lle bo'n bosib, fodd bynnag, byddwn yn defnyddio ein pwerau presennol i wneud rheoliadau o dan y Gorchymyn a chyhoeddi canllawiau fel mesurau dros dro. Un o gryfderau dull gweithredu Llywodraeth Cymru hyd yn hyn yw ein gallu i gysylltu gwahanol gyfnodau o gylch bywyd yr adeilad gyda'i gilydd. Adlewyrchir hyn yn ein hymrwymiad cynnar i ddiwygio neu ddisodli'r Gorchymyn diogelwch tân fel elfen allweddol o'n pecyn diwygio.

Bydd ffrwd waith y cyfnod meddiant hefyd yn ystyried sut i wella swyddogaeth preswylwyr drwy sicrhau bod eu lleisiau'n cael eu clywed a'u bod yn derbyn gwybodaeth glir am ddiogelwch tân yn eu hadeilad. Rwy'n falch bod Llywodraeth Cymru yn bwrw ymlaen â'r gwaith hwn gyda Chartrefi Cymunedol Cymru mewn partneriaeth â'u cymdeithasau tai sy'n aelodau. Bydd Llywodraeth Cymru yn gweithio'n agos gyda rhanddeiliaid yn y sectorau cymdeithasol a phreifat i sicrhau bod yr arferion gorau a nodwyd yn cael eu hymgorffori mor eang â phosib.

Byddwn hefyd yn mynd i'r afael â materion o arwyddocâd cyffredinol sy'n cynnwys holl gylch bywyd yr adeilad. Un agwedd hanfodol ar gyfnod gwaith cychwynnol Llywodraeth Cymru fydd diffinio'r ystod o adeiladau o fewn y cwmpas diwygio. Mae'r grŵp arbenigol wedi ei gwneud hi'n glir nad yw'r trothwy uchder o 30m a gynigiwyd gan y Fonesig Judith Hackitt yn ei hadolygiad yn ddigon manwl yn y cyd-destun Cymreig. Cytunaf y gallwn ni ac y dylem ni fynd ymhellach o ran dod ag adeiladau ychwanegol o fewn y cwmpas. Am y rheswm hwn, byddwn yn ystyried cynigion arfaethedig Cyngor Cenedlaethol y Penaethiaid Tân mewn cysylltiad â matrics risg adeiladu. Byddwn hefyd yn comisiynu ein hymchwil ein hunain i'r ystod lawn o oblygiadau pob un o'r dewisiadau arfaethedig a gyflwynwyd gan y grŵp arbenigol yn ei gynllun. Roedd y rhain yn cynnwys trothwyon uchder naill ai o 18m neu 11m, yn ogystal â'r posibilrwydd o gynnwys adeiladau ychwanegol ar sail ffactorau risg yn hytrach nag uchder.

Mae hi yn bwysig ein bod yn gwneud penderfyniad ystyriol sy'n cydbwyso cymesuredd â'r angen i sicrhau diogelwch preswylwyr. Rydym yn bwrw ymlaen â'r gwaith hwn yn gyflym a byddaf yn gwneud cyhoeddiad pendant ar gynnig ar gyfer adeiladau a fydd o fewn y cwmpas yn yr hydref. Rwy'n glir, fodd bynnag, na fydd y trothwy yn uwch na 18m. Byddwn yn ymgynghori ar gwestiwn yr adeiladau o fewn y cwmpas, ynghyd ag ystod eang o gynigion manwl eraill ar gyfer diwygio, yn haf 2020. Bydd hyn gyda'r bwriad o gael deddfwriaeth yn y tymor Cynulliad nesaf.

Bydd y ddeddfwriaeth arfaethedig yn uchelgeisiol ac yn bellgyrhaeddol. Bydd yn nodi swyddogaethau a chyfrifoldebau diamwys ar gyfer deiliaid dyletswydd drwy gydol oes yr adeilad. Bydd yn gwneud gwiriadau diogelwch tân cadarn yn orfodol. Bydd yn sefydlu system newydd o oruchwylio a gorfodi i wrthdroi'r ras i'r gwaelod ac annog canlyniadau diogelwch gwell a fydd yn berthnasol yn ystod y gwaith dylunio, adeiladu, adnewyddu a meddiant parhaus.

Fel rwyf wedi dweud o'r blaen, mae'n hanfodol ein bod yn cydbwyso ymdeimlad priodol o frys â'r angen i gael y pecyn diwygio cymhleth a pharhaus hwn yn hollol gywir. Bydd dull Llywodraeth Cymru o weithredu fesul cam yn sicrhau ein bod yn cael y cydbwysedd cywir. Ni fyddwn yn cyfaddawdu o ran cyflenwi effeithiol er mwyn atebion cyflym y byddwn yn ddiweddarach yn gweld eu bod wedi methu â sicrhau'r newid sydd ei angen. Yn ei gynllun, nododd y grŵp arbenigwyr ar ddiogelwch adeiladau achos clir dros newid mesurau dros dro yn gyflym a dros ddiwygio rheoleiddio uchelgeisiol yn y tymor hwy. Dyma'n union sut y bydd Llywodraeth Cymru yn mynd ati er mwyn gwella diogelwch adeiladau preswyl risg uwch a'r rhai sy'n byw ynddyn nhw. Diolch.

Diolch. David Melding.

Diolch, Dirprwy Lywydd, ac a gaf i ddiolch i'r Gweinidog am wneud ei datganiad? Rwyf ychydig yn siomedig; rwy'n credu bod yn rhaid i mi fod yn onest am hyn, o gofio ein bod wedi cael datganiad cynharach, yr un ym mis Mawrth, ac roeddwn wedi gobeithio y byddai mwy o frys a phwrpas yn natganiad mis Mai, a addawyd yn y datganiad cynharach.

Ar hyn o bryd, gwyddom fod y Llywodraeth yn derbyn yr holl argymhellion yn adroddiad y grŵp arbenigol mewn egwyddor. Addawyd ymateb manwl inni ym mis Mai, a chredaf fod dweud y derbynnir yr argymhellion mewn egwyddor efallai ychydig yn siomedig. Roeddwn yn gobeithio y byddai gennym ni rywbeth tebyg efallai i'r naratif sydd gennym ni pan fydd Llywodraeth Cymru'n ymateb i adroddiadau pwyllgorau'r Cynulliad, fel ein bod yn gwybod pa rai sydd ar fin cael eu derbyn yn ymarferol ac wedyn y rhai sydd mewn egwyddor ond a fydd yn cael eu diwygio'n sylweddol, fel arfer, gan y Llywodraeth. Felly, dyna'r peth cyntaf yr wyf eisiau ei ddweud.

Ym mis Mawrth, addawodd y Gweinidog hefyd gynllun prosiect clir, ac roedd hynny i fod i gael ei gyflwyno heddiw, ond nid wyf yn credu, heb yr ymateb clir hwnnw i argymhellion adroddiad y grŵp arbenigwyr y gallwch chi gael rhywbeth sy'n gyfystyr â chynllun cyflenwi o'r fath. Rwy'n cydnabod bod rhywfaint o gynnydd wedi'i wneud o ran y manylion am y camau nesaf. Er enghraifft, rwyf yn croesawu'r ffaith na fydd y trothwy uchder yn uwch na 18m. Credaf fod hwnnw'n ddatganiad defnyddiol iawn a chredaf y bydd yn un calonogol, ac mae'n un yr ydym yn ei gefnogi.

Cam arall yr wyf yn ei groesawu yw gwneud yr awdurdodau tân ac achub yn gyrff ymgynghori yn y broses gynllunio. Fodd bynnag, fel yr awgrymais yn gynharach, mae llai o gynnydd mewn meysydd eraill—er enghraifft, hyrwyddo ôl-osod systemau chwistrellu. Nid yw'r Gweinidog wedi gwneud llawer mwy nag ailadrodd yr hyn a ddywedodd ym mis Mawrth. Nid wyf yn credu ei fod yn wirioneddol yn gynllun prosiect clir i ddweud, ynghylch chwistrellwyr dŵr, y bydd 'Canllaw i Ddeiliad Tai ar Systemau Chwistrellu', a gyhoeddwyd am y tro cyntaf yn 2015, yn cael ei ail-lansio. Roeddwn i wir yn disgwyl mwy erbyn hyn.

Dywedais yn fy ymateb i ddatganiad mis Mawrth fod angen inni gynnwys trigolion yn llawnach ac yn fwy effeithiol. Ac er fy mod yn falch y bydd Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda Chartrefi Cymunedol Cymru i, a dyfynnaf, ystyried sut i wella swyddogaeth preswylwyr drwy sicrhau bod eu lleisiau'n cael eu clywed— diwedd y dyfyniad—roeddwn wedi disgwyl rhywbeth ychydig yn fwy pendant ac yn sicr yn gynt.

Bydd llawer o'r gwaith angenrheidiol i weithredu argymhellion y grŵp arbenigol, o leiaf y rhai y byddwn ni'n clywed iddyn nhw gael eu derbyn yn ymarferol, yn gyfrifoldeb y ddwy ffrwd waith, fel y nododd y Gweinidog. Ac rwy'n sylweddoli bod angen ystyried materion yn ofalus ac yn llawn. Fodd bynnag, mae hefyd angen gweithredu'n gyflym a rhoi'r flaenoriaeth uchaf i ddiogelwch tân. Yn wir, dywedodd y Gweinidog yn ei datganiad ym mis Mawrth—a dyfynnaf eto nawr—y byddai:

cynllun prosiect, gydag amserlenni clir.

Wel, yr unig amserlen glir y gallaf ei gweld yn y datganiad hwn yw'r addewid o ymgynghoriad yn yr haf, sef 2020. Mae hynny'n addewid o ymgynghoriad mewn blwyddyn o nawr felly. Nid canlyniad ymgynghoriad mewn blwyddyn yw hwn, ond cychwyn ymgynghoriad mewn blwyddyn, a hynny gyda'r bwriad—bwriad—o ddeddfu yn y tymor Cynulliad nesaf.

Rhaid inni fod yn agored yn hyn o beth: mae hyn yn araf, ac yn fy marn i, mae'n debycach i'r broses ddeddfwriaethol drefnus a fyddai gan Lywodraeth mewn unrhyw faes polisi cyhoeddus y mae angen ei diweddaru a'i diwygio, a heb faterion tyngedfennol o berygl ynddi, fel sydd gennym ni, mae arnaf ofn, ar hyn o bryd mewn rhai agweddau ar ddiogelwch tân, yn enwedig mewn cysylltiad ag adeiladau uchel iawn. Mae angen inni weithredu'n gyflymach fel y gallwn ni weithredu ar sail gadarn y dystiolaeth y mae adolygiad Hackitt ac argymhellion y grŵp arbenigol hwn wedi'i datblygu.

A gaf i ddweud—? Os byddwch yn gweithredu yn gyflymach, mae gennym ni ddwy flynedd o hyd o'r tymor Cynulliad hwn. Rwy'n gwybod y bydd ein grŵp yn gweithio'n llawn gyda chi ar hynny, ac rwy'n siŵr y byddai'r grwpiau eraill yn y Cynulliad hwn yn gwneud yr un peth. Fe allwn ni weithredu'n gyflymach; rwyf yn eich annog chi i wneud hynny.

Rwy'n derbyn yn llwyr yr hyn a ddywed David Melding, ac wrth gwrs mae temtasiwn inni fod eisiau gwneud hyn yn gyflym, oherwydd ein bod ni i gyd yn deall y perygl, os mynnwch chi, ac yn amlwg nid ydym ni eisiau gweld ailadrodd dim o'r drasiedi a welsom ni yn Grenfell. Bydd unrhyw un sydd wedi gweld unrhyw rai o Aelodau'r grŵp Justice4Grenfell yn siarad wedi clywed eu ple o'r galon. Ond un o'r pledion eraill sydd ganddyn nhw hefyd yw inni wella'r system ar gyfer y tymor hwy a bod llais y tenant yn amlwg iawn ac yn ganolog i hynny, felly mae ychydig o wrthdaro o safbwynt rhuthro a hefyd sicrhau bod hynny ar waith. Ond rwyf yn deall yr hyn y mae'n ei ddweud.

Byddaf yn fwy na pharod i anfon y cynllun prosiect manwl sydd gennym ni hyd yma i egluro'r camau penodol sydd â dyddiadau ynghlwm wrthynt, ynghyd â'r pwyntiau a ragwelir ar gyfer dogfennau allweddol. Rwy'n pwysleisio nad yw'n gynllun prosiect cyflawn, ond rwy'n hapus iawn i'w rannu fel y mae nawr ac wrth iddo gael ei gyflwyno. Rydym ni eisiau bod mor agored a thryloyw â phosib. Clywaf ei gynnig i weithio ar draws y Siambr; rwy'n siŵr na fydd problem ynghylch hynny. Mae'n fater o fod yn hollol sicr i ble'r ydym ni eisiau mynd. Mae rhai pethau yr ydym yn dal i fod yn awyddus i'w rhoi ar waith cyn inni fynd amdani, a byddan nhw'n gyfuniad o bethau y gallwn eu gwneud yn ystod y tymor Cynulliad hwn: cyfres o reoliadau eilaidd ac ati a fydd yn gweithio ar unwaith, a rhai canllawiau wedi'u hailgyflwyno, sy'n amlwg yn cael eu diweddaru yn hytrach na'u hailgyhoeddi'n unig, fel bod ganddyn nhw'r pethau angenrheidiol ynddyn nhw.

Ond mae rhai pethau sy'n gofyn am ddeddfwriaeth sylfaenol eithaf sylweddol, ac os gallwn ni ei phasio yn ystod y tymor Cynulliad hwn, fe wnawn ni'n bendant, ond nid wyf yn credu ei bod yn ddeddfwriaeth ddadleuol yn yr ystyr ei bod yn dibynnu ar fandad gwleidyddol i'w phasio. Rwyf yn credu y bydd cydsyniad iddi ar draws y Siambr ac, ni waeth beth fydd cydbwysedd pleidiau'r Cynulliad nesaf, bydd yn rhywbeth y bydd pwy bynnag fydd yn llywodraethu eisiau bwrw ymlaen â hi, a hoffem ni ei chael hi mor agos at ei chwblhau ag y gallwn ni. Os gallwn ei chael, yna gwych. Rwyf dim ond yn dweud nad wyf yn gallu addo hynny ar hyn o bryd, oherwydd bod llawer o waith i'w wneud rhwng nawr a'r adeg pan fyddem ni mewn sefyllfa i anfon cyfarwyddiadau polisi at y cyfreithwyr i'w drafftio, er enghraifft.

Felly, rydym yn mynd mor gyflym ag y credwn ni sy'n ddiogel i gael y system yn iawn, ond rwy'n rhannu ei rwystredigaeth ynglŷn â'r amser y mae'n ei gymryd i wneud hynny. Rwy'n hapus i rannu'r cynllun prosiect manwl sydd gennym ni hyd yn hyn, a, Dirprwy Lywydd, i ddiweddaru pob Aelod ynglŷn â hynny wrth inni symud ymlaen.

A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei datganiad heddiw a chroesawu hynny, a hefyd gwaith y grŵp arbenigwyr ar ddiogelwch adeiladau? Yn amlwg, mae'r pwyllgor yr wyf yn gadeirydd arno, y Pwyllgor Cymunedau, Cydraddoldeb a Llywodraeth Leol, wedi bod â diddordeb mawr yn y materion hyn, sy'n faterion brys a difrifol iawn, fel yr ydym ni eisoes wedi trafod heddiw. Mae'n fater o ddiogelwch mewn gwirionedd, ac yn amlwg, mae hynny o'r pwys mwyaf—diogelwch trigolion mewn adeiladau uchel iawn yng Nghymru. Mae'n fater o sicrhau cydbwysedd, derbyniaf hynny, gan fod angen mynd i'r afael â'r materion difrifol iawn hyn ar frys, ond, ar yr un pryd, sicrhau ein bod yn cael pethau'n iawn. Yn wir, bydd cyfuniad o waith tymor byr, tymor canolig a thymor hwy, rwy'n siŵr.

Hoffwn adleisio'r hyn a ddywedodd David Melding, yn wir, sef, yn ôl ym mis Ebrill, Gweinidog, fe wnaethoch chi ddatganiad am gyhoeddi'r cynllun—y byddech yn rhoi amser i ystyried argymhellion y grŵp ac yna yn rhannu ymateb gyda'r Cynulliad ym mis Mai, ac y byddai cynllun prosiect clir fel rhan o hynny, yn pennu blaenoriaethau ac amserlenni ar gyfer y camau nesaf. Felly, mae'n siomedig braidd heddiw nad ydym ni mewn sefyllfa i gael yr eglurder hwnnw. Rwy'n deall yr hyn yr ydych chi'n ei ddweud o ran rhannu cynnwys yr hyn y penderfynwyd arno hyd yma. Byddai hynny i'w groesawu. Ond o gofio bod disgwyliad am hyn, mae hi braidd yn siomedig nad ydym ni yn y sefyllfa honno heddiw. Os oes mwy y gallwch chi ei ddweud o ran beth sydd wedi newid rhwng nawr a'r adeg honno i arwain at y sefyllfa honno, byddwn yn ddiolchgar am hynny.

Ers 2017, fel pwyllgor, rydym ni wedi bod yn galw am newid i'r rheoliadau diogelwch tân, ac yn benodol am ddiwygio Gorchymyn Diwygio Rheoleiddio (Diogelwch Tân) 2005. Byddai'r ddeddfwriaeth newydd hon i osod safonau ar gyfer pobl sy'n cynnal asesiadau risg o dân a drafodwyd gennym ni yn ei gwneud hi'n ofynnol i'r asesiadau hynny gael eu cynnal bob blwyddyn ac yn egluro bod y drysau tân sy'n gweithredu fel drysau blaen ardaloedd cyffredin felly o fewn cwmpas y Gorchymyn. Mae'r rheini'n bwyntiau a wnaethom ni fel pwyllgor—ein bod ni eisiau gweld y materion hynny'n cael sylw a'r ddeddfwriaeth yn cael ei diwygio yn ystod y tymor Cynulliad presennol hwn. Felly, mae hynny, rwy'n credu, yn ymwneud â'r cydbwysedd priodol hwnnw rhwng brys a'i wneud yn iawn. Ac, wrth gwrs, argymhellodd y grŵp arbenigwyr ar ddiogelwch adeiladau hefyd ddeddfwriaeth i ddisodli'r Gorchymyn diogelwch tân. Felly, er fy mod yn falch bod ymrwymiad gan y Llywodraeth, Gweinidog, i roi'r ddeddfwriaeth newydd honno ar waith, unwaith eto rwy'n siomedig na fydd hynny'n digwydd yn y tymor Cynulliad hwn, gan fod hynny'n golygu o leiaf dwy flynedd arall, mewn gwirionedd, o aros, cyn i'r ddeddfwriaeth bwysig honno gael ei chyflwyno, a hyd yn oed yn hirach cyn ei gweithredu. Roedd y pwyllgor, mi gredaf, yn gwbl glir bod y materion y byddai'n ymdrin â hwy yn rhy bwysig, a dweud y gwir, i fod yn destun unrhyw oedi diangen. Felly, byddwn yn eich annog, fel y credaf y gwnaeth David Melding, i ailfeddwl ynghylch y materion hynny a'r blaenoriaethu a'r brys sydd eu hangen arnynt.

O ran rheoli adeiladu, ac, unwaith eto, y fframwaith rheoleiddio priodol a'r newidiadau angenrheidiol, roeddem yn glir iawn, rwy'n gobeithio, ac yn awyddus, mai dim ond arolygwyr rheoli adeiladu awdurdodau lleol a ddylai weithredu yn y dull rheoleiddio hwnnw ar gyfer adeiladau preswyl uchel iawn, a nodwn ein syniadau a'n tystiolaeth ar gyfer hynny, a gwn ichi eu gwrthod ar y pryd. Ond fe wnaethoch chi ddweud y byddech yn ystyried capasiti a chymhwysedd a'r materion cyffredinol hynny wrth i gynigion gael eu datblygu ar gyfer y sector. Felly, tybed nawr, o ran nad yw'r cynllun yn gwneud argymhelliad penodol ynghylch hyn—yr argymhelliad a wnaeth y pwyllgor—a fyddech yn ystyried a oes digon o gapasiti yn y sector rheoli adeiladu i ddarparu unrhyw system newydd, ac a ddylai hynny gynnwys ystyried swyddogaeth arolygwyr cymeradwy yn y modd y mae'r pwyllgor wedi awgrymu. Felly, pe byddech chi'n dweud ychydig mwy am hynny, byddwn, unwaith eto, yn ddiolchgar iawn. Ac, wrth gwrs, mae rheoleiddio asiantau sy'n rheoli adeiladau preswyl uchel iawn yn fater arall a ddaw o dan yr ystyriaeth o reoleiddio a newidiadau sydd i'w gwneud. Tybed a wnewch chi, unwaith eto, ddweud ychydig mwy am yr hyn y bydd Llywodraeth Cymru yn ei wneud—pennu'r broses cyn belled â bod hynny yn y cwestiwn.

Yn olaf, Dirprwy Lywydd, o ran y cynllun eto ac ôl-osod chwistrellwyr dŵr, rwy'n ddiolchgar, unwaith eto, am yr amlinelliad a wnaethoch chi'n gynharach o ran camau i annog a hybu'r ôl-osod hwnnw, ond eto, fel yr awgrymodd David Melding, rwy'n teimlo bod angen inni glywed ychydig mwy, a chael ychydig bach mwy o ffydd a manylion o ran sut y bydd cynnydd angenrheidiol yn cael ei gyflawni.

Nid wyf eisiau i chi feddwl oherwydd fy mod yn dweud ein bod yn derbyn yr argymhellion mewn egwyddor ei fod yn ffordd wenieithus o ddweud ein bod yn deall yr hyn y maen nhw'n ei ddweud ond rydym ni'n mynd i wneud rhywbeth gwahanol. Yr hyn a olygwn wrth hynny yw nad ydym ni hyd yn hyn wedi cael digon o amser i ystyried yn fanwl y cynllun o weithredu'r argymhellion. I fod yn glir, nid ydym yn dweud bod rhyw broblem sylfaenol ynghylch unrhyw un ohonyn nhw. Mae'n ymwneud â chyfres gymhleth iawn o bethau y mae'n rhaid inni ymdrin â nhw er mwyn gwneud hynny.

Fel y dywedais, rydym ni eisiau sicrhau bod y system yn cydweithio'n drwyadl, yn gydlynol ac yn briodol. Rydym ni'n gwneud hynny ar draws tair set o reolyddion, ac mae gennyf i'r rhan fwyaf o'r rheiny yn fy mhortffolio. Mae adolygiad Hackitt yn Lloegr yn argymell, er enghraifft, rheoleiddiwr cyfun ar y cyd. Nid ydym yn credu mai dyna'r ateb cywir i Gymru gan fod hynny'n rhoi haen arall o fiwrocratiaeth mewn system sydd eisoes yn fiwrocrataidd iawn. Felly, er enghraifft, rydym ni'n ceisio canfod a oes unrhyw ddulliau eraill ar gyfer tynnu'r rheolyddion at ei gilydd yn hyn o beth yn hytrach na chreu haen arall o reoleiddio ar gyfer rhywbeth penodol. Felly, dyna un enghraifft yn unig o le'r ydym ni'n ceisio gweithio drwy'r argymhellion. Felly, nid yw'n golygu nad ydym yn ei derbyn, ond weithiau mae'n anghymesur â lefel y risg yma yng Nghymru. Felly, rydym yn ceisio cael y cymesuredd yn iawn. Rwyf dim ond yn defnyddio hynny fel un enghraifft o'r hyn yr ydym yn ceisio'i wneud o safbwynt hynny.

Y Gorchymyn diogelwch tân—mae cryn dipyn o bethau y gallwn eu gwneud nad ydyn nhw'n ddeddfwriaeth sylfaenol, felly, byddwn yn mynd ati'n gyflym i wneud y pethau hynny, a bydd hynny'n cynnwys offerynnau statudol i roi rhywfaint o hynny ar waith yn syth, a byddwn yn ymgynghori ar y Gorchymyn cyffredinol newydd. Felly, efallai y gallwn ei phasio yn ystod y tymor Cynulliad hwn. Nid wyf yn addo y gallwn ni wneud hynny, gan nad wyf i mewn sefyllfa i allu gwneud hynny. Os gallwn ni fynd yn gyflymach na hynny oherwydd iddi ymddangos nad yw'n ddadleuol o gwbl, yna gwych. Ar hyn o bryd, mae cryn nifer o wahanol safbwyntiau yn y sector, ac er bod pawb yn awyddus iddi gael ei phasio, nid yw'n ymddangos i mi fod yna gytundeb eang ynghylch sut i gyflawni hyn. Felly mae'n rhaid inni gael cydsyniad, neu o leiaf ddeall beth yw safbwynt pawb.

Felly, er ein bod i gyd yn cytuno bod angen gwneud hyn yn gyflym, rydym ni hefyd, fe gredaf, yn cytuno â'r angen i wneud hynny'n iawn. Fel rwyf yn dweud, rydym ni o'r un farn gyffredin ynglŷn â'r angen i wneud hyn, ond nid, yn anffodus, o'r un farn ynghylch beth yn union yw'r hyn sydd angen ei wneud. Wrth ichi ddechrau manylu, fe welwch chi fod safbwyntiau gwahanol gan y gwahanol reoleiddwyr a'r rhanddeiliaid amrywiol y mae angen inni weithio arnyn nhw er mwyn cael hynny'n iawn. Ac mae un o'r rheiny yn ymwneud â materion rheoli adeiladu, felly rwy'n derbyn safbwynt y pwyllgor yn llwyr—mae'n sicr yn rhywbeth yr ydym ni eisiau edrych arno, ond mae problemau gwirioneddol yn ymwneud â chapasiti mewn Llywodraeth Leol ynghylch hynny. Yr hyn y byddem ni yn ei wneud ynglŷn â'r sefyllfa bresennol lle maen nhw'n gwerthu gwasanaethau ar y naill law ac yn rheoleiddio ar y llaw arall—mae nifer o faterion pwysig i ymdrin â nhw, a byddwn yn ymdrin â nhw, a deuwn i'r casgliad sy'n angenrheidiol i wneud yn siŵr y bydd y gyfundrefn yn gadarn. Rwy'n deall yn iawn yr hyn yr oedd y pwyllgor yn ceisio'i gyflawni drwy hynny, oherwydd ei bod yn amlwg bod gwrthdaro rhwng bod yn arolygydd wrth i'r adeilad gael ei adeiladu ac wedyn bod yn rheoleiddiwr hefyd. Mae gwrthdaro amlwg, ond mae'r ffordd y byddwn yn ymdrin â'r gwrthdaro hwnnw a pha broses y byddwn yn ei rhoi ar waith yn gwestiwn arall yn llwyr, ac mae nifer o ffyrdd o wneud hynny y mae angen inni eu gweithredu. Felly, rwy'n deall y pwynt, ond eto, nid wyf mewn sefyllfa i allu dod i'r casgliad hwnnw.

Rwyf innau hefyd yn siomedig nad ydym ni. Mae tua saith wythnos, rwy'n credu, ers imi wneud y datganiad. Mae'n cymryd mwy o amser inni gael consensws ar rai o'r pethau hyn nag y byddem ni wedi ei dybio efallai, ac mae rhywfaint ohono'n fwy cynhennus nag y byddem wedi ei dybio efallai. Os ydych yn cofio'r cynllun—ac rwy'n wirion i beidio â dod â chopi gyda mi—roedd tri neu bedwar 'pwynt atal' ynddo y mae angen inni feddwl amdanyn nhw, ac fel y dywedais, rydym ni wedi sefydlu'r gwahanol ffrydiau gwaith er mwyn ymdrin â rhai o'r anghydfodau hynny. Mae'r un peth yn wir am asiantwyr. Mae sgwrs i'w chael o hyd am wrthdaro buddiannau, a sut y maen nhw'n gweithio, a beth yw'r deiliaid dyletswydd y soniais amdanyn nhw yn fy natganiad, a beth yw dyletswyddau'r deiliaid dyletswydd, a sut y maen nhw'n gweithredu. Felly, mae'r pethau hynny'n cael sylw, ond nid ydym ni wedi dod i'r sefyllfa i roi'r cyfarwyddiadau polisi i'r cyfreithwyr ar gyfer drafftio'r ddeddfwriaeth. Mae angen inni gyrraedd y cam hwnnw ar gyfer hynny.

O ran ôl-osod chwistrellwyr dŵr, unwaith eto, rydym yn trafod hynny: sut y gallwn ni wneud hynny mewn ffordd gymesur, sut y gallwn ni wneud cyllid ar gael ar gyfer hynny, sut olwg fydd ar adeiladau risg uwch, a sut olwg fydd ar yr amserlen. Yn ddelfrydol, wrth gwrs, byddem yn hoffi i bob adeilad gael chwistrellwyr ynddo. Dim ond i fod yn glir: dyna fyddai'n ddelfrydol. Mae'n fater o sut y gallwn ni gyrraedd y fan honno a sut yr ydym yn ariannu hynny. Felly, yn amlwg, byddwn yn edrych ar hynny ar gyfer gwahanol sectorau ledled Cymru. Bydd atebion gwahanol ar gyfer tai cymdeithasol o gymharu â'r sector rhentu preifat, er enghraifft, ac mae angen inni gael mynediad at hynny. Ac rwy'n credu ein bod ni i gyd yn yr un lle—mae'n ymwneud â cheisio cyrraedd y nod gyda'r casgliadau cywir, fel ein bod yn cael system gadarn yng Nghymru lle na fydd canlyniadau annisgwyl unwaith eto, pan fo pobl yn colli eu bywydau oherwydd nad ydym ni wedi gallu ystyried y system yn fanwl.

Rwy'n croesawu yn fawr iawn ddatganiad y Llywodraeth heddiw, ac a gaf i ddweud y byddaf yn osgoi dweud unrhyw beth y mae John Griffiths a David Melding wedi'i ddweud hyd yn hyn, ond rwy'n cytuno â phopeth y mae'r ddau ohonyn nhw wedi'i ddweud? Y lleiaf y dylem ei ddisgwyl gan annedd yw ei bod yn ddiogel rhag y gwynt, yn dal dŵr ac yn bwysicach oll, yn ddiogel. Rwy'n credu mai dyna'r hyn y mae'n rhaid i bob un ohonom ei ddisgwyl.

Mae gan Lywodraeth Cymru enw da am hyrwyddo diogelwch tân. Ni oedd y wlad gyntaf yn y byd i'w gwneud hi'n ofynnol cael system chwistrellu mewn pob tŷ a fflat a gaiff ei adeiladu o'r newydd a'i addasu. Nid oes angen imi ddweud wrthych chi, Dirprwy Lywydd, am wrthwynebiad rhai adeiladwyr yn dweud y bydd yn ei gwneud hi'n amhosib, ac rwy'n credu bod y gwrthwynebiad hwnnw wedi diflannu erbyn hyn oherwydd rwy'n credu eu bod wedi sylweddoli ei bod hi'n bwysig a'i bod yn cadw pobl yn fyw. Rwy'n cefnogi polisi'r Llywodraeth i sicrhau ein bod yn datblygu'r sylfaen gref hon a bod Cymru'n parhau i arwain y ffordd o ran cadw pobl yn ddiogel yn eu cartrefi.

Rwy'n deall bod Llywodraeth Cymru yn derbyn holl argymhellion yr arbenigwyr mewn egwyddor. Y broblem wrth dderbyn pethau mewn egwyddor yw bod 'mewn egwyddor', i lawer ohonom ni sydd wedi eistedd yma ers sawl blwyddyn, wedi tueddu i olygu nad yw'r Llywodraeth yn mynd i wneud unrhyw beth am yr hyn a argymhellir mewn gwirionedd, ond nid ydynt yn barod i ddadlau am y peth. Dyna mewn gwirionedd fu ystyr 'mewn egwyddor' dros y blynyddoedd diwethaf. Felly, gobeithio bod eich 'mewn egwyddor' chi yn golygu eich bod yn derbyn mewn egwyddor eich bod yn mynd i ddod o hyd i ffordd o'i gyflawni mewn gwirionedd, yn hytrach na gwenu arnom ni neu wenu arnyn nhw a dweud, 'Mae hynny'n wych, ond wnawn ni ddim byd mewn gwirionedd.' Felly, fy nghwestiwn cyntaf yw: a wnewch chi ddarparu'r wybodaeth ddiweddaraf yn rheolaidd—nid wyf i'n disgwyl ar lafar, ond yn ysgrifenedig—a rhoi gwybod i'r Cynulliad pa un o'r rheini sydd wedi symud o fod mewn egwyddor i gael ei weithredu? Fyddwn i ddim yn disgwyl i chi ddod a dweud wrthym ni bob tro, ond nid yw datganiad ysgrifenedig ar hynny yn gofyn gormod yn fy marn i.

Rwy'n sylwi y gwnaethoch chi ddweud, fel y gwnaethoch chi fis diwethaf, y byddwch yn hyrwyddo ôl-osod systemau chwistrellu. Gwn fod nifer o bobl yn y sector preifat, sydd hefyd yn cynnwys rhai pobl sy'n berchen ar adeiladau, sy'n ei chael hi'n anhygoel o ddrud gorfod gwneud hynny. A fydd unrhyw gyfalaf trafodiadau yn cael ei ddefnyddio i gefnogi hyn trwy fenthyciadau ar gyfer fflatiau preifat a phobl sy'n berchen ar adeiladau? Oherwydd fy nealltwriaeth i o gyfalaf trafodiadau—ac rwy'n derbyn eich bod chi fwy na thebyg yn gwybod mwy na fi amdano—yw ei fod ar gael i'w ddefnyddio gan y sector preifat yn unig, ac felly byddwn i'n meddwl y byddai hyn yn ddefnydd da ohono.

O ran y pwynt 'mewn egwyddor', fe wnes i'r pwynt yn gynharach, nid ydym yn dweud, 'Diolch yn fawr iawn; rydym ni'n cytuno â chi mewn ffordd, ond rydym ni am ei wneud yn wahanol.' Yr hyn yr ydym ni'n ei ddweud yw ein bod yn derbyn yr holl argymhellion ac rydym yn gweithio trwy gynllun manwl i adrodd yn ôl—rwy'n hapus iawn i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am hynny—ar bob un i sicrhau ein bod yn gwybod yn union beth yr ydym yn mynd i'w wneud er mwyn gweithredu pob un, ac nid ydym mewn sefyllfa eto i allu dweud hynny.

Fel y dywedais, rwy'n hapus i rannu'r hyn sydd gennym ni o ran cynllun prosiect ar hyn o bryd. Mae'n cynnwys rhai manylion; nid oes cymaint o fanylion ynddo ag y byddwn i'n dymuno. Ac yna wrth i'r cynllun prosiect hwnnw gael ei ddatblygu, rwy'n fwy na pharod i'w roi yn y Llyfrgell yn rheolaidd a rhoi gwybod i'r Aelodau fy mod i wedi gwneud hynny er mwyn i bobl allu ei ddilyn. Rwyf yn bwriadu dod yn ôl â datganiad llafar tua mis Hydref i ymhelaethu ar hyn, ac rwy'n gobeithio wedyn y byddaf i'n gallu dweud rhywbeth mwy am yr is-ddeddfwriaeth yr ydym yn gallu ei gwneud, sut bethau fydd y rheoliadau, a sut bethau fydd y canllawiau a gaiff eu hailgyhoeddi. Felly, rwy'n cynnig yn llwyr y dylid rhoi'r holl wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau.

Rydym yn edrych i weld pa gyllid benthyciad a all fod ar gael mewn rhai sectorau, oherwydd bod cwestiwn ynghylch ôl-osod—sut allwn ni fforddio'r ôl-osod? Ac mae'n rhaid imi ddweud, nid yw hyn ar gyfer systemau chwistrellu yn unig—mae yna rhestr gyfan o bethau eraill fel drysau tân a chladin deunydd cyfansawdd nad yw'n alwminiwm, a phob math o bethau eraill y mae angen eu hôl-osod ac y mae angen i ni ddod o hyd i atebion ar eu cyfer. Felly, mae yna bethau cymhleth iawn yn hynny o beth. Mae yna'r broblem uniongyrchol o gladin ACM, yr ydym ni wedi mynd i'r afael ag ef, ond mae yna feysydd eraill lle ceir problemau cymhleth o ran gallu drysau tân i ddal tân yn ôl mewn gwirionedd, y diogelwch sy'n gysylltiedig â hynny, ac yn y blaen, ac mae angen inni weithio trwy'r rhain. Mae angen inni gael cynigion priodol ar gyfer yr hyn y gallwn ei wneud gyda hynny.

Ac fel y dywedais wrth ymateb i John Griffiths, mae yna drefniadau cymhleth o ran rheoleiddio hyn. Pwy all weithredu? Pwy fydd deiliaid y ddyletswydd? Sut beth fydd y ddyletswydd honno y bydd angen inni ei rhoi ar waith cyn y gallwn ni ddeddfu? Mae'r pethau hyn yn gymhleth iawn. Mae'r cynllun yn gweithio, ond mae nifer o gamau penderfynu ar hyd y ffordd honno y mae angen inni weithio arnyn nhw. Bob tro y byddwn yn gwneud un o'r penderfyniadau hynny, mae'n effeithio ar y gweddill, felly mae'n rhaid i ni wneud yn siŵr nad ydym yn creu canlyniadau anfwriadol wrth i ni wneud hynny. 

Felly, er enghraifft, pe byddem ni'n dweud mai rheolaeth adeiladu yw'r rheoleiddiwr yn yr awdurdod lleol, a ydym ni i gael gwared ar eu gallu i werthu'r gwasanaeth rheolaeth adeiladu a chael ffrwd refeniw o hynny? Os ydym am wneud hynny, sut byddan nhw'n ariannu'r gwasanaethau rheoleiddio rheolaeth adeiladu? Felly, mae rhai problemau gwirioneddol yma wrth wneud penderfyniad sy'n ymddangos yn syml ond sydd, mewn gwirionedd, â phob math o oblygiadau yn gysylltiedig ag ef.

A gaf i ofyn un cwestiwn, os caf i? Wrth ystyried hyn, sut ydych chi wedi ystyried adroddiad 2012 y sefydliad ymchwil adeiladu am ddadansoddiad cost a budd systemau chwistrellu preswyl, a gynhaliwyd ar ran Llywodraeth Cymru, a oedd yn ailadrodd canfyddiadau'r adroddiad cyfatebol o 2002 i'r Dirprwy Brif Weinidog yn y DU, sef er nad oedd systemau chwistrellu yn effeithiol mewn tai deulawr, y bydden nhw'n effeithiol mewn cartrefi gofal preswyl, llawer o fflatiau pwrpasol a blociau mwy o fflatiau wedi'u trosi a thai un ystafell traddodiadol amlfeddiannaeth gydag o leiaf chwe uned un ystafell? Roedd hynny sawl blwyddyn yn ôl, yn ailadrodd adroddiad o 17 mlynedd yn ôl.

Nid wyf i'n anghytuno â hynny. Fel yr ydym wedi'i ddweud, rydym yn rhoi ymrwymiad wrth adeiladu o'r newydd, y broblem fawr i ni yw sut ar y ddaear y gallwn ni sicrhau bod yr ôl-osodiadau yn digwydd. Felly, nid oes neb yn dadlau y dylid ei wneud, mae'n fater o sut ar y ddaear ydym ni'n gwneud hynny. Y peth arall yw bod y dechnoleg yn newid drwy'r amser, felly ni fyddai system chwistrellu yn 2002 wedi edrych dim byd tebyg i'r systemau tarth sydd gennych chi nawr. Byddai hynny wedi trochi popeth mewn dŵr gwlyb sop ac ni fyddai perchnogion cartrefi wedi bod yn hapus. Mae'r systemau tarth sydd gennym ni yn awr yn llawer mwy effeithiol ac yn achosi llawer llai o ddifrod i eiddo deiliaid tai. Felly, mae ganddyn nhw lawer o fuddion cydamserol: maen nhw'n achub eich bywyd; maen nhw hefyd yn atal eich asedau rhag cael eu dinistrio, neu i raddau helaeth. Ac maen nhw o bell, bell ffordd yn llawer gwell na bod y gwasanaeth tân yn dod i'r tŷ ac yn trochi pob dim ynddo â phibell pwysedd uchel, a fydd yn sicr o ddiffodd eich tân ond a fydd hefyd yn gwneud eich ased yn ddiwerth i bob pwrpas. Felly, mae llawer o bethau i'w hystyried yma. Ac wrth i bob sector edrych ar ei asedau a sut y mae'n dymuno eu cadw, mae'n dod i gasgliad ynglŷn â'r ffordd orau o wneud hynny.

Dirprwy Lywydd, rydym ni'n gwneud hyn ar y cyd â nifer o adolygiadau eraill hefyd. Rydym ar fin cael adolygiad yn ôl ar ddatgarboneiddio ein stoc dai bresennol, a fydd yn cael effaith fawr ar ôl-osodiadau eraill. Felly, mae angen inni eu cyfuno fel nad ydym yn gofyn i unrhyw sector wneud cyfres o dri neu bedwar ôl-osodiad yn olynol wrth i ddeddfwriaeth wahanol gael ei chyflwyno. Felly, mae angen inni gofio, os ydych am ôl-osod annedd, y byddwch chi eisiau gwneud popeth ar yr un pryd a pheidio â gwneud hynny bob yn dipyn. Felly, rwy'n derbyn pwynt Mark Isherwood. Mae'r pethau hyn wedi eu trafod eisoes. Nid oes neb yn dadlau bod angen i ni wneud hyn. Ond rydym yn sôn am beth yw'r ffordd orau o gael y system orau bosib yng Nghymru a fydd yn para i'r dyfodol.

Rwy'n ymddiheuro, mae'n ddrwg gennyf—Helen Mary Jones.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Ni ches i'r cyfle pan wnaethom ni drafod y mater hwn ddiwethaf ym mis Mawrth i longyfarch y Dirprwy Lywydd ar goedd yn bersonol am y ffordd y bu'n arwain ar yr agenda hon trwy ei deddfwriaeth Aelod preifat. Mae hi'n troi ei llygaid arnaf i oherwydd ei bod hi wedi blino ar bawb yn ei llongyfarch am hyn, ond rwy'n credu mewn gwirionedd ei fod yn rhywbeth na ddylem ni ei anghofio—mai unigolion sydd â gwybodaeth bersonol gref iawn sydd wedi ein galluogi mewn gwirionedd i achub y blaen ar hyn rywfaint yma.

Hoffwn ategu rhai o'r pryderon y mae Aelodau eraill wedi'u crybwyll. Roeddwn yn cytuno gyda Mike Hedges ynglŷn â'r holl beth 'mewn egwyddor', ond rwyf i wedi clywed yr hyn y mae'r Gweinidog wedi'i ddweud ac yn hyn o beth, rydym wedi ein calonogi. Os caf i ategu hefyd yr hyn y mae eraill wedi'i ddweud ynghylch ymrwymo i hyn os oes unrhyw ffordd y gallwn ni eich helpu i gyflymu hyn, Gweinidog. Rydym yn sylweddoli wrth gwrs fod hwn yn fater cymhleth iawn, ond mae'n debyg y byddwn i'n dweud y byddwn yn cyrraedd sefyllfa pan nad yw'n bosib cael consensws ac y bydd yn rhaid dweud wrth rai pobl fel y mae hi. Ni allwch chi o reidrwydd ddisgwyl i dyrcwn bleidleisio dros y Nadolig, felly bydd adegau, gyda rhai pobl, rhai sectorau a rhai rhannau o rai sectorau pan fydd yn rhaid ichi wneud hynny. Rydym yn rhoi'r sicrwydd ichi o'r ochr hon i'r Siambr y cewch chi ein cefnogaeth ni i wneud hynny.

Mae nifer o'r sylwadau penodol yr oeddwn i'n dymuno'u gwneud eisoes wedi eu crybwyll, ond a gaf i ddychwelyd i'r mater yn gyflym o ran ôl-osod system chwistrellu. Rydym yn sylweddoli'n llwyr yr angen am ymgyrch, am argyhoeddi, ond a fydd y Gweinidog yn rhoi unrhyw ystyriaeth i wneud hyn yn orfodol yn y pen draw? Rwy'n sylweddoli ei fod yn gymhleth, rwy'n sylweddoli y bydd yn cymryd amser, ac nid oes neb yn tanbrisio'r costau dan sylw, ac rwyf i wedi bod yn falch o glywed y Gweinidog yn dweud bod rhywfaint o ystyriaeth yn cael ei rhoi i sut y gellid cyflwyno rhywfaint o gyllid. Ond, yn y pen draw, efallai y bydd pobl na fyddan nhw'n manteisio ar yr holl gyfleoedd gwirfoddol hynny ac, o'n rhan ni, fe hoffem ni weld y Llywodraeth yn y pen draw, fel ail neu drydydd cam efallai, yn ystyried deddfwriaeth os bydd angen hynny.

Roeddwn i'n falch iawn o glywed yr hyn a oedd gan y Gweinidog i'w ddweud yn ei datganiad ynglŷn â llais y trigolion, ac yn falch iawn o weld y gwaith gyda'r sector tai cymdeithasol yn arbennig. Fodd bynnag, fy mhryder i yw nad y landlordiaid da yw'r rhai y mae angen i ni eu cael yn gweithio ar hyn bob amser. Felly, unwaith eto, gofynnaf i'r Gweinidog a fydd hi'n ystyried gwneud y broses yn orfodol ar ryw bryd. Rydym yn gwybod y gellid bod wedi osgoi trychineb erchyll Grenfell pe byddai rhywun wedi gwrando ar y trigolion yn gynt, ac nid y landlordiaid da a'r landlordiaid cymdeithasol fydd angen i ni eu hystyried yn hyn o beth o reidrwydd.

Rydym yn croesawu'n fawr iawn y ffaith bod y gwasanaeth tân ac achub wedi'i groesawu yn gorff ymgynghori statudol yn y broses gynllunio, ond ai bwriad y Gweinidog yw y bydd hynny'n cael ei ategu trwy wneud diogelwch tân yn un rheswm sylweddol, o bosib, dros wrthod cynllunio? Oherwydd un peth yw bod yn ymgynghorai statudol, ond mae wedyn yn gwestiwn o faint o bwyslais a roddir ar yr ymgynghoriad hwnnw. Rwy'n gobeithio'n fawr y bydd hynny'n digwydd.

Mae gennym ni ddiddordeb hefyd mewn gwybod beth y gellid ei wneud—. Wrth i'r broses gynllunio hon fynd rhagddi, wrth gwrs bydd rhai datblygiadau eithaf mawr o bosib sy'n digwydd cyn y gall hynny fod yn orfodol. Felly, a oes unrhyw beth y gall y Gweinidog ei wneud, trwy weithio gydag awdurdodau lleol, efallai, i geisio annog datblygwyr i gael cyngor y gwasanaeth tân ac achub yn rhan o'r broses gynllunio, hyd yn oed os bydd yn amlwg yn cymryd cryn amser i ddeddfu?

Yn olaf, fe hoffem ni ddweud pa mor falch ydym ni fod y Gweinidog yn gweithredu'n gyflym i wahardd cladin a all losgi. Mae gennych chi, wrth gwrs, ein cefnogaeth lwyr yn hynny o beth, Gweinidog. Mae hon yn agenda mor bwysig. Rwy'n credu fy mod i wedi clywed popeth yr ydych wedi'i ddweud wrth David Melding, wrth John Griffiths ac wrth eraill am yr angen i wneud hyn yn iawn, ond rwy'n credu o'n rhan ni, yr hoffem ni ddweud bod angen i ni wneud y gwaith hefyd.

Ie, dydw i ddim yn anghytuno ag unrhyw beth y mae Helen Mary newydd ei ddweud. Rwyf i eisiau sicrhau'r Aelodau bod ein gwybodaeth yn dangos inni fod pob adeilad preswyl uchel iawn yn sector tai cymdeithasol Cymru â systemau chwistrellu wedi'u gosod, bod cynlluniau ar waith i'w hôl-osod neu eu bod yn y broses o'u hôl-osod. Felly, rydym ni'n gwybod bod y rheini i gyd wedi'u cynllunio.

Fodd bynnag, mae gennym lawer i'w wneud yn y sector preifat, lle mae'r ffigurau'n is. Mae gennym nifer o gamau yr ydym ni'n eu datblygu, a bydd rhai o'r pethau yr ydych chi'n eu hamlinellu yn eich cyfraniad yn rhai o'r pethau y gallwn ni eu gwneud heb greu deddfwriaeth. Felly, addasu 'Polisi Cynllunio Cymru', er enghraifft, rhai o'r offerynnau statudol y gallwn ni eu rhoi ar waith, canllawiau—gorfodol neu fel arall—gallwn ni wneud y rheini'n gyflymach. Yr hyn y mae angen inni fod yn glir yn ei gylch, serch hynny, yw beth ydyw. Felly, nes ein bod ni wedi gweithio gyda'r grŵp arbenigol a'r cynghorwyr amrywiol a'r rheoleiddwyr, i nodi beth yn union yr ydym yn gofyn i bobl ei wneud, yna ni allwn ni wneud hynny. Ac mae hynny'n cymryd ychydig mwy o amser nag y byddem ni'n ei hoffi, ond rydym yn benderfynol iawn o'i wneud yn iawn.

Ac, i ddefnyddio'r enghraifft yr wyf i wedi'i defnyddio sawl gwaith yn barod, rheoli adeiladu, er enghraifft—a dim ond enghraifft ydyw, peidiwch â meddwl ein bod ni wedi gwneud y penderfyniad hwn, ond pe byddem ni'n penderfynu mai rheolaeth adeiladu awdurdod lleol fyddai'r rheoleiddiwr, yna sut y byddem ni'n eu digolledu am golli'r incwm sydd ganddyn nhw ar hyn o bryd o ganlyniad i werthu gwasanaethau rheoli adeiladu? A pha systemau y byddem ni'n eu rhoi ar waith i sicrhau bod ganddyn nhw'r hawl i fynd yno yn ystod yr adeiladu, yn ystod y gwaith gosod ac yna yn ystod y cyfnod meddiannu i sicrhau bod hynny wedi gweithio? Ac ni wn i fanylion hynny eto, felly nid ydym ni mewn sefyllfa i wneud y penderfyniadau hynny. A dim ond un enghraifft yw hynny o'r llu ohonyn nhw y mae'n rhaid inni eu gwneud. Ond, ie, mewn egwyddor, byddwn yn newid y canllawiau cynllunio fel y bo angen.

Fel dywedais i, rydym ni'n eu gwneud yn ymgyngoreion statudol, a bydd hynny'n ei wneud yn ystyriaeth gynllunio berthnasol, ar gyfer pethau fel hylosgedd yr adeilad ei hun ond hefyd mynediad ar gyfer cerbydau tân a phethau eraill sy'n bwysig iawn o ran diogelwch tân cyffredinol.

Diolch yn fawr iawn, Gweinidog.