Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes, a dwi'n galw ar y Trefnydd i wneud ei datganiad. Rebecca Evans.

Diolch, Llywydd. Mae un newid i fusnes yr wythnos hon: tynnwyd yn ôl y ddadl fer yfory ar bwysigrwydd lles anifeiliaid i hyrwyddo delwedd Cymru. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos nesaf wedi'i nodi yn y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd i'w gweld ymhlith papurau'r cyfarfodydd sydd ar gael i'r Aelodau'n electronig.

A gaf i alw am ddau ddatganiad gan Lywodraeth Cymru? Mae'r un cyntaf gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol, ac mae'n ymwneud â chanser eilaidd y fron ac ymwybyddiaeth o ganser eilaidd y fron. Roedd y trydydd ar ddeg o Hydref, ddydd Sul diwethaf, yn nodi Diwrnod Ymwybyddiaeth Canser Eilaidd y Fron, ac nid wyf yn gwybod a ydych chi'n gyfarwydd â manylion ynghylch ganser eilaidd y fron, ond y gwir yw bod miloedd o bobl yng Nghymru yn byw gyda chanser eilaidd y fron, ac, yn anffodus, bydd llawer o'r rheini wedi profi oedi sylweddol o ran cael diagnosis. Yn ôl ystadegau, mae'n awgrymu bod yn rhaid i un o bob tri chlaf ymweld â'u meddyg teulu fwy na theirgwaith er mwyn sicrhau diagnosis; mae un o bob pedwar wedi mynegi pryderon am y gallu i gael triniaeth; ac nid yw nyrs glinigol arbenigol yn cael ei neilltuo i un o bob tri, hyd yn oed ar ôl iddyn nhw gael diagnosis. Felly, yn amlwg mae angen gweithredu yn y maes hwn, a byddai'n dda cael datganiad gan Lywodraeth Cymru ynglŷn â pha gamau sy'n cael eu cymryd er mwyn mynd i'r afael â'r pryderon penodol hynny.

A gaf i hefyd alw am ddatganiad gan y Gweinidog dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig o ran amddiffynfeydd môr Hen Golwyn? Gwn fy mod wedi codi'r mater hwn droeon dros y blynyddoedd yn y Siambr hon, ond byddwch chi'n ymwybodol bod Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy yn ceisio ailedrych ar y sefyllfa a gwerthuso cyflwr presennol yr amddiffynfeydd môr hynny. Maen nhw wedi rhybuddio bod yr amddiffynfeydd môr mewn perygl o ddymchwel yn llwyr. Rydym ni'n ymwybodol bod yr amddiffynfeydd môr hynny'n union wrth ochr yr A55 a rheilffordd gogledd Cymru, a hefyd maen nhw'n diogelu rhan sylweddol o'r rhwydwaith carthffosiaeth yn ardal Hen Golwyn. Rwy'n credu ei bod yn gwbl hanfodol ein bod yn mynd i'r afael â'r mater sydd yno yn Hen Golwyn, fel y gallwn ni gael yr amddiffynfeydd môr hynny'n wedi'u hatgyfnerthu'n iawn yn hytrach na'r atgyweiriadau dros dro a wneir yn achlysurol gan yr awdurdod lleol ar hyn o bryd. Gwn fod cylch y gyllideb ar ddod, ac rwy'n credu y gallai hynny roi cyfle ar gyfer prosiect seilwaith mawr mewn lleoedd fel Hen Golwyn er mwyn diogelu'r rhan honno o'r morlin rhag dymchwel. Tybed a allem ni gael datganiad am barodrwydd Llywodraeth Cymru i fynd i'r afael â'r broblem arbennig hon yn fy etholaeth i?

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Diolch, Darren Millar, am godi'r materion hynny y prynhawn yma. O ran y cyntaf, sy'n ymwneud â chanser eilaidd y fron a'r pryderon penodol a godwyd o ran oedi cyn cael diagnosis, cael gafael ar driniaeth, a chael gafael ar, wrth gwrs, nyrs glinigol arbenigol, gofynnaf i'r Gweinidog Iechyd ysgrifennu atoch chi yn amlinellu camau gweithredu Llywodraeth Cymru ar bob un o'r meysydd hynny.FootnoteLink

Amddiffynfeydd môr Hen Golwyn—gwn eich bod chi wedi codi hyn sawl gwaith yn ystod y blynyddoedd. A gaf i ofyn i chi ysgrifennu at Weinidog yr Amgylchedd gyda'ch pryderon penodol, yn enwedig o ran y llinell garthion ac yn y blaen, fel y gall hi ystyried hynny?

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Mae'r mater cyntaf yr wyf i am ei godi heddiw'n ymwneud â phenderfyniad Banc Barclays i ddileu gallu ei gwsmeriaid i ddefnyddio Swyddfa'r Post i fynd at eu cyfrifon. I bobl yn rhai o'r cymunedau yr wyf i yn eu cynrychioli, mae hyn wedi achosi pryder mawr ar ôl cau canghennau banc Barclays yn y Rhondda yn ddiweddar. Yn wir, cyfeiriodd uwch reolwyr yn y banc at allu cwsmeriaid i ddefnyddio Swyddfa'r Post ar ôl i gangen leol Barclays gau, fel ffordd o leddfu'r ergyd pan gaewyd y canghennau hynny ganddyn nhw. Mae Barclays yn blaenoriaethu elw dros y bobl sydd wedi eu cefnogi yn ffyddlon dros flynyddoedd lawer. Beth fydd yn digwydd pan fydd banciau eraill yn dilyn eu hesiampl ac yn torri eu cysylltiadau â'r rhwydwaith Swyddfeydd Post hefyd? Byddai hyn yn peryglu bancio personol mewn ardaloedd ynysig o'r wlad, a byddai'n peryglu cynaliadwyedd canghennau Swyddfa'r Post. Felly, a wnewch chi ddweud wrthyf i ba sylwadau sydd wedi'u cyflwyno gan y Llywodraeth hon, neu pa sylwadau y gall Llywodraeth Cymru eu cyflwyno ar y mater hwn?

Hoffwn i fynegi fy mhryder mawr am ddigwyddiadau yng Nghatalonia. Dedfrydwyd naw arweinydd Catalanaidd i rhwng naw a 13 o flynyddoedd yn y carchar am fod mor eofn â chynrychioli mewn modd heddychlon a democrataidd ddymuniadau'r bobl a'u hetholodd. Prin y gallaf gredu bod hyn yn digwydd yn Ewrop ac yn 2019. Mae'n warthus y gallai democratiaeth fodern, honedig, weithredu mewn ffordd mor awdurdodol. Mae'n warthus bod y gymuned ryngwladol, ac yn enwedig cyd-Lywodraethau Ewropeaidd, wedi bod yn dawedog ar y mater hwn i raddau helaeth, ac mae'n frawychus bod sylw'r wasg yn y DU wedi bod mor ddigydymdeimlad â gwleidyddion Catalonia.

Felly, rwy'n dymuno mynegi undod â'r gwleidyddion a garcharwyd ac eraill, ac yn arbennig y llefarydd, Carme Forcadell, sydd wedi ei charcharu am 18 mis heb brawf ac sydd bellach yn wynebu 11 mlynedd arall yn y carchar oddi wrth ei phlant a'i hwyrion a'i wyresau. Ei throsedd? Fel Llywydd, y cyfan y gwnaeth hi oedd caniatáu i'r ddadl gael ei chynnal. Felly rwyf am fynegi undod â phobl Catalonia sy'n dal i fod yn gadarn yn eu penderfyniad i sicrhau annibyniaeth. Mae eu dewrder yn wyneb y fath greulondeb erchyll a thrais gan y wladwriaeth yn parhau i fod yn ysbrydoliaeth.

Nawr, nid wyf i'n ymwybodol bod Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi datganiad ar y mater hwn. Nid yw'n bosibl bod yn un sy'n sefyll gerllaw ar gwestiwn fel hwn. A wnewch chi felly gytuno i neilltuo amser yr wythnos hon ar gyfer dadl a gefnogir gan y Llywodraeth ar yr anghyfiawnder difrifol hwn sy'n digwydd mor agos atom ni?

Diolch yn fawr iawn. O ran y mater cyntaf, pan wnaethoch chi fynegi pryder ynghylch Banc Barclays yn peidio â chaniatáu i'w gwsmeriaid ddefnyddio Swyddfa'r Post ar gyfer eu hanghenion bancio, mae'n amlwg ein bod yn rhannu'r pryderon hynny, oherwydd fel y dywedwch chi, pan fo banciau'n penderfynu tynnu allan o gymunedau, dywedir yn rheolaidd wrthym ni na fydd yn cael effaith ar yr unigolion hynny oherwydd y gallan nhw ddefnyddio'r swyddfa bost leol. Ac os nad yw'r Gweinidog wedi cyflwyno sylwadau ar y mater hwnnw eto, byddaf yn sicrhau ein bod yn gwneud hynny.FootnoteLink FootnoteLink

Rwy'n credu i'r Prif Weinidog amlinellu ein hagwedd at fater Catalonia yn ystod sesiwn holi'r Prif Weinidog y prynhawn yma. Dywedodd ei fod, fel rheol gyffredinol, yn amharod i gael ei dynnu i mewn i faterion nad ydyn nhw yn gyfrifoldeb ar Lywodraeth Cymru na'r sefydliad hwn, ond manteisiodd ar y cyfle i ddweud ein bod yn pryderu'n briodol am garcharu cynrychiolwyr a etholwyd yn ddemocrataidd, a byddem ni yn sicr o'r farn mai deialog wleidyddol a thrafodaeth wleidyddol ddylai fod y ffordd ymlaen.

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Roeddwn am godi mater etholwyr sy'n cael anhawster i gael chwistrellu eu clustiau heb orfod talu symiau sylweddol o arian. Mae eu clustiau wedi blocio â chwyr clust a phan fyddan nhw'n ymweld â'u meddygfeydd, maen nhw'n cael gwybod nad yw'r cyfleuster hwn yn bodoli bellach gyda'u meddygon teulu ac maent yn cael eu hatgyfeirio at fusnesau preifat sy'n codi cymaint â £95.

Nid dyma'r tro cyntaf i'r mater hwn gael ei godi yn y Cynulliad, oherwydd ymron i dair blynedd yn ôl cyhoeddodd Vaughan Gething, y Gweinidog iechyd, ddatganiad yn dweud bod chwistrellu clustiau yn cael ei ddarparu drwy'r GIG ac na ddylai neb ddisgwyl gorfod talu am y gwasanaeth hwn. Felly, o ystyried bod hyn wedi bod yn digwydd mewn mwy nag un feddygfa, tybed a allem ni gael datganiad pellach gan y Gweinidog iechyd i egluro a yw Llywodraeth Cymru wedi newid ei pholisi, ac os na, pa gamau sy'n mynd i gael eu cymryd mewn trafodaeth â'r Byrddau Iechyd i sicrhau bod y gwasanaeth sylfaenol iawn hwn—sef gallu clywed—ar gael fel rhan o'r GIG.

Diolch yn fawr i Jenny Rathbone am godi'r mater hwnnw ac ni fu unrhyw newid o ran dull gweithredu Llywodraeth Cymru. Darperir rheolaeth cwyr drwy'r GIG yng Nghymru ac ni ddylid disgwyl i neb dalu am y gwasanaethau hynny. Nid yw'n rhan benodol o'r contract meddygon teulu ac, fel y cyfryw, mae rhai meddygon teulu wedi darparu gwasanaethau'n draddodiadol tra bod eraill wedi cyfeirio pob un o'u cleifion â symptomau cwyr clust i adrannau clust, trwyn a gwddf yr ysbyty. Os nad yw meddygfa yn darparu gwasanaeth rheoli cwyr, dylai'r practis gyfeirio'r claf at nyrs gofal y glust y bwrdd iechyd. Byddaf yn gofyn i'r Gweinidog iechyd ystyried sut y gallwn ail-gyfleu hynny i'r byrddau iechyd fel nad oes unrhyw ddryswch ymhlith meddygon teulu ynghylch eu cyfrifoldebau o ran rheoli cwyr.

Os gallaf ategu'r teimladau a fynegwyd gan yr Aelod dros Ganol Caerdydd, rwyf innau hefyd wedi dod ar draws hyn ym Mro Morgannwg, lle nad yw meddygfeydd wedi tynnu'r gwasanaeth yn ôl, ond yn hytrach pan fo'u hoffer wedi mynd yn hen ffasiwn ac yn dirywio, nid ydynt wedi adnewyddu'r offer hwnnw ac felly maent yn dweud na allant gyflawni'r weithdrefn yn y feddygfa. A'r pwynt a wnaeth y Trefnydd i'r Cynulliad gynnau yn ei hymateb, y gallwch chi gael eich taflu i mewn i system y byrddau iechyd lleol sy'n gwneud trefniadau a chyfeirio at yr ysbyty, onid dyma'r union beth yr oedd y Prif Weinidog yn sôn amdano, sef datblygu atebion mwy cymunedol fel nad yw pobl yn mynd i'r sector acíwt i ymdrin â'r problemau sylfaenol hyn. Mae'n rhaid gwneud hynny, a byddwn yn gobeithio y bydd y cyfathrebu hwnnw rhyngoch chi a'r Ysgrifennydd Iechyd yn atgyfnerthu'r hyn y mae'r Llywodraeth yn ei ddisgwyl.

Rwyf am ofyn dau beth os caf heddiw, Trefnydd: un yw Tomlinsons Dairies Ltd, sydd wedi mynd i ddwylo'r gweinyddwyr. Rwy'n siarad yn fy swyddogaeth fel y llefarydd ar faterion gwledig ar ran y grŵp Ceidwadol ar y mater penodol hwn. Er bod hyn yn peri gofid mawr i'r gweithwyr, i'r ffermwyr-gyflenwyr ac i bawb sy'n ymwneud â'r cyflogwr mawr hwn yn yr ardal a'r cyfleuster cynhyrchu sydd wedi mynd i ddwylo'r gweinyddwyr, mae braidd yn siomedig nad oes datganiad wedi'i wneud hyd yma gan Lywodraeth Cymru ynghylch pa gymorth sy'n cael ei roi i'r cyfleuster, ac yn bwysig hefyd, beth oedd Llywodraeth Cymru yn gwybod am y sefyllfa fregus y llaethdy hwn.

Os credwn yr adroddiadau yn y wasg, mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn gysylltiedig â chynllun newid yn y cyfleuster hwn ers 18 mis. Ac eto i gyd, dros nos, yn amlwg cafodd cyflenwadau eu tynnu'n ôl neu cafodd cyflenwyr gyfarwyddyd i beidio ag anfon eu cyflenwad i mewn ac roedd gweithwyr yn cael eu gadael mewn sefyllfa fregus gydag ychydig neu ddim gwybodaeth, yn ogystal â symiau sylweddol o arian yn amlwg. Rwy'n credu bod dros £5 miliwn wedi cael ei roi i mewn gan Lywodraeth Cymru i gefnogi ehangu'r cyfleuster. Felly, mae'n bwysig iawn, mewn sawl cyfeiriad, bod datganiad yn dod i law. Yn uniongyrchol, dylai'r datganiad hwnnw ymdrin â pha gymorth sydd ar gael i'r gweithwyr yn y cyfleuster a'r rhai sy'n cyflenwi'r ffermwyr, ond yn ail, dylid cael eglurhad o ran faint o ymwneud a fu rhwng Llywodraeth Cymru a'r cyfleuster allweddol hwn yng ngogledd-ddwyrain Cymru, a oedd yn gyflenwr allweddol o laeth Cymru. Ac yn ôl a ddeallaf, yn y tymor byr, bydd y llaeth hwnnw nawr yn cael ei frandio'n llaeth Prydeinig, oherwydd, yn amlwg, nid oes cyfleusterau i gynhyrchu llaeth o Gymru yn yr ardal ar hyn o bryd, fel y nododd Arla yn yr e-bost at yr Aelodau heddiw.

Yn ail, byddwn yn gobeithio y bydd y Trefnydd yn sicrhau bod amser ar gael yn amser y Llywodraeth fel y gallwn gael dadl—dadl ar yr angen am etholiad cyffredinol, Trefnydd. Dywedodd y Prif Weinidog fod angen etholiad cyffredinol mewn ymateb i'r cwestiwn cyntaf heddiw. Rydych yn aml iawn yn trefnu dadleuon fel y gall y Cynulliad hwn siarad ag un llais. Byddwn yn gobeithio bod yr Aelodau yn y Siambr hon yn dymuno siarad ag un llais a dweud ei bod yn fater o frys inni gael etholiad cyffredinol ac y byddwch yn ymrwymo i gyflwyno dadl gan y Llywodraeth fel y gallwn gymeradwyo creu amgylchedd i gynnal etholiad fel y gall y Ceidwadwyr gefnogi'r hyn yr ydym am ei wneud dros y wlad, gyda maniffesto a gefnogir gan bobl ar hyd a lled Cymru a thu hwnt.

Diolch i Andrew R.T. Davies am godi'r materion hynny. Ar yr ail fater, wrth gwrs, gallaf atgoffa Andrew ei fod yn cael cyfle bob prynhawn Mercher i gyflwyno dadleuon o'i ddymuniad.

Ond yn ôl at y mater rheoli cwyr y soniodd amdano ar ddechrau ei gyfraniad. Sefydlwyd grŵp gorchwyl a gorffen rheoli cwyr yn 2018, a chytunwyd ar lwybr integredig cenedlaethol drafft ar gyfer rheolaeth ddiogel ac effeithiol o gwyr clust. Mae Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda rhanddeiliaid allweddol ar hyn o bryd i ystyried y llwybr drafft a sicrhau ei fod yn darparu ar gyfer canlyniadau cyson i gleifion ledled Cymru. Bydd y llwybr hwnnw, wedyn, yn cael ei ystyried gan y Gweinidog ar ôl i'r dystiolaeth gael ei dadansoddi'n briodol gan swyddogion polisi, ond, wrth gwrs, os caiff yr Aelodau brofiadau lleol yr hoffent eu rhannu gyda'r Gweinidog cyn iddo ystyried hynny, gwn y byddai'n awyddus i glywed am y profiadau hynny.

O ran Tomlinsons Dairies Ltd, wrth gwrs rydym yn llwyr ymroddedig i ddiwydiant llaeth Cymru ac yn drist iawn am y newyddion am gau Tomlinsons Dairies Ltd. Mae'n wir ein bod wedi gweithio'n agos â'r cwmni a'i randdeiliaid yn ystod y 18 mis diwethaf i geisio datrys y materion busnes parhaus, a bod y gefnogaeth yn ymwneud â thrafodaethau masnach gyda'r busnes a'i randdeiliaid, a hefyd wedi cefnogi gwerthiant cwmni pecynnu ar y safle i gefnogi sefydlogrwydd y busnes yn gyffredinol. Rydym hefyd wedi gweithio'n agos iawn â Banc Datblygu Cymru drwy gyflwyno cymorth ychwanegol drwy'r opsiynau ailstrwythuro, a gynigir gan Fanc Datblygu Cymru.

Rydym yn gweithio gydag awdurdod lleol Wrecsam i helpu'r holl staff yr effeithiwyd arnynt, ac wedi sefydlu tasglu ar unwaith i ymateb i'r sefyllfa ddiswyddo yn y cwmni. Rydym hefyd yn gwbl gefnogol i'r holl ffermwyr llaeth y mae cau'r cwmni'n effeithio arnynt ac rydym wrthi'n trafod gyda'r undebau ffermio a rhanddeiliaid eraill i ystyried y cymorth sydd ei angen ar yr adeg anodd hon.

Dwi am ofyn am ddatganiad ar ddyfodol y sector prosesu bwyd yng Nghymru yn ehangach. Rŷn ni wedi clywed am drafferthion Tomlinsons, wrth gwrs, a goblygiadau hynny, a hynny'n dod prin 18 mis ar ôl colli Arla yn Llandyrnog hefyd. Mae yna issues, felly, o safbwynt prosesu llaeth. Ond, wrth gwrs, mi glywon ni wythnos diwethaf hefyd am Randall Parker Foods yn Llanidloes, fydd bellach ddim yn prosesu cig eidion. Mae hynny'n mynd i arwain at oblygiadau difrifol i nifer o'r cynhyrchwyr, mewn sector, wrth gwrs, sydd eisoes mewn sefyllfa anodd iawn. Felly, mae yna gwestiynau, dwi'n meddwl, ynglŷn â'r rôl a'r lle a'r gefnogaeth sydd ar gael i'r sector prosesu bwyd yn ehangach yng Nghymru. Oherwydd os ydyn ni o ddifrif ynglŷn â datblygu economi fwyd hyfyw, a brand bwyd Cymreig gwerthfawr, mae'n rhaid inni gael y prosesyddion yna er mwyn ein cynorthwyo ni i gyflawni'r nod yna.

Dwi'n noddi yfory dathliad o fwyd a diod Cymreig. Mae'n Ddiwrnod Bwyd y Byd yfory, ac mae'n gyfle inni ddathlu yr hyn sydd gennym ni. Ond wrth inni weld colli prosesyddion fel hyn, wrth gwrs, mae e'n tanseilio’r sector ac yn tanseilio'r cyfle sydd gennym ni i adeiladau economi cefn gwlad ar gefn y sector hwnnw. Felly, byddwn i'n disgwyl bod gan y Llywodraeth, gobeithio, gyfle i wneud datganiad i amlinellu sut y mae hi'n gweld cyfle i dyfu'r sector ac i gefnogi'r sector yn y cyfnod anodd yma. 

Gaf i hefyd ofyn am ddatganiad gan y Prif Weinidog ynglŷn â'r honiadau bod y Gweinidog materion gwledig wedi torri'r cod gweinidogol drwy ymyrryd, yn ei rôl fel Gweinidog, gydag achos yn ymwneud ag etholwr, er bod hynny y tu hwnt i'w chyfrifoldebau portffolio hi fel Gweinidog? Honiadau ŷn nhw, ond, wrth gwrs, dwi'n poeni bod yna ddim digon o dryloywder fan hyn. Dwi ddim yn gwybod a ydy'r Prif Weinidog wedi cynnal ymchwiliad neu beidio. Mae angen inni wybod hynny. Ac mae e unwaith eto, dwi'n meddwl, yn codi'r cwestiwn ynglŷn â pha mor addas yw hi mai'r Prif Weinidog sydd yn arwain ar brosesau fel hyn. Onid yw hi'n amser nawr, fel y mae nifer ohonom ni wedi awgrymu yn y gorffennol, y dylid bod yna ryw gorff neu unigolyn yn allanol i'r Llywodraeth yn ymchwilio i mewn i faterion fel hyn—ac yn dal i ddod ag adroddiad i'r Prif Weinidog, fel mai'r Prif Weinidog sy'n gwneud y penderfyniad terfynol, ond mae angen yr elfen hyd braich yma mewn achosion o'r fath, fyddai'n dod â gwell tryloywder? Dwi ddim yn meddwl ei bod hi'n iawn mai'r Prif Weinidog sydd yn farnwr, yn rheithgor ac yn ddienyddiwr, a buaswn i'n gofyn am ddatganiad, er eglurder yn yr achos penodol yma, ond hefyd ynglŷn ag unrhyw fwriad sydd gan y Llywodraeth, efallai, i ddiwygio'r broses. 

Wel, mae Llŷr Gruffydd yn iawn fod y diwydiant bwyd a diod yn wir yn un o berlau ein heconomi yma yng Nghymru, a gwn fod y Gweinidog yn gweithio'n eithriadol o galed i roi'r gefnogaeth orau bosibl i'r sector bwyd a diod a bod pwysigrwydd prosesu bwyd yn cael ei ddeall yn iawn, yn enwedig gyda'r heriau sy'n ein hwynebu gyda Brexit. Wrth gwrs, mae'r Gweinidog yma i glywed eich sylwadau, a bydd yn sicr yn ystyried hynny o ran ystyried pryd a sut i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Cynulliad am y gwaith sy'n cael ei wneud yn y sector bwyd a diod yma yng Nghymru.

Yr ail bwynt mewn cysylltiad â'r cod gweinidogol—wrth gwrs, bydd yr Aelod yn ymwybodol bod proses wedi'i phennu, ac mae'r broses ar waith, ac ni allwn ddweud rhagor ar hyn o bryd heddiw.

A allaf ychwanegu Dwyrain Abertawe fel un o'r lleoedd hynny lle mae pobl yn cael eu cyfeirio at feddygfeydd preifat i gael chwistrellu eu clustiau— a Phort Talbot? Mae'n broblem i Gymru gyfan ac, efallai, yn un y mae angen mynd i'r afael â hi'n eithaf cyflym.

Mae gennyf ddau gais am ddatganiadau. Yr un cyntaf yw na chafodd athrawon yn Abertawe a Chastell-nedd Port Talbot eu dyfarniad cyflog ddiwedd mis Medi. Rwyf wedi ceisio ymateb i hyn mewn llawer o wahanol leoedd, gan gynnwys y cynghorau, ERW a'r Gweinidog Addysg. Dywedir wrthyf mai'r rheswm am hyn yw nad yw Llywodraeth Cymru wedi rhyddhau'r arian ar gyfer y dyfarniad a heb gadarnhau bod y dyfarniad, a wnaed yn Lloegr, yn mynd i gael ei dalu yng Nghymru. Nid wyf yn gwybod a yw hynny'n iawn ai peidio, ond dyna'r hyn a ddywedwyd wrthyf. Felly, mae'n amlwg bod dryswch ynglŷn â hyn. Felly, a gaf i ofyn am ddatganiad brys gan y Llywodraeth yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf ynglŷn â thalu am ddyfarniad cyflog athrawon 2019-20?

Yr ail ddatganiad rwy'n gofyn amdano yw datganiad i'w wneud am y cynlluniau cyflawni iechyd, fel y cynllun cyflawni ar gyfer diabetes a'r cynllun cyflawni ar gyfer canser. Unwaith eto, dywedir wrthyf fod y cynlluniau presennol yn gorffen yn 2020 a bod pryderon eu bod yn mynd i ddod i ben. Nid wyf yn credu am funud eu bod yn mynd i ddod i ben ac na fydd y cynllun yn parhau, ond mae yna nerfusrwydd ymysg rhai o'r bobl sy'n cymryd rhan y gellid ei dawelu, os gall Llywodraeth Cymru ddechrau gwneud datganiadau ar y rhai sydd yn dod i ben yn 2020.

Diolch i Mike Hedges am y cyfraniad hwnnw. Gallaf gadarnhau y bydd datganiad yn fuan iawn ynghylch dyfarniad cyflog 2019 i athrawon. Wrth gwrs, unwaith y caiff ei weithredu, bydd unrhyw newidiadau i dâl athrawon ar gyfer 2019-20 yn cael eu hôl-ddyddio i 1 Medi. Felly, byddwn yn disgwyl y bydd datganiad, naill ai heddiw neu yfory, ynglŷn â hynny.

Unwaith eto, mae Mike Hedges yn iawn fod y rhan fwyaf o'r cynlluniau cyflawni ar gyfer y prif gyflyrau iechyd yn dod i ben ym mis Rhagfyr 2020, ac rydym wrthi'n datblygu'r dull gweithredu a'r cynigion ar gyfer y trefniadau olynol i wella ansawdd y gofal ar gyfer y prif gyflyrau fel canser a diabetes. Ac mae'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol yn disgwyl gwneud datganiad ysgrifenedig yn amlinellu'r dull gweithredu yn y dyfodol cyn diwedd y flwyddyn.

A gaf i ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol ar y cysylltiadau rhwng tai gwael ac iechyd corfforol a meddyliol gwael? Mae adroddiad ar y cyd yn ddiweddar gan Iechyd Cyhoeddus Cymru, Cartrefi Cymunedol Cymru a'r Sefydliad Ymchwil Adeiladu yn datgan bod tai o ansawdd gwael yn costio mwy na £95 miliwn y flwyddyn i'r GIG yng Nghymru mewn costau triniaeth. Os gwelwch yn dda, a gawn ni ddatganiad gan y Gweinidog am y camau y mae'n eu cymryd, ar y cyd â'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol, i wella ansawdd cartrefi sy'n bodoli eisoes yng Nghymru yng ngoleuni'r canfyddiadau a geir yn yr adroddiad hwn?

Gwn fod llawer iawn o waith yn digwydd yn y maes hwn ar draws y Llywodraeth, lle'r ydym yn cydnabod bod gan dai ran bwysig iawn i'w chwarae o ran iechyd corfforol a meddyliol pobl. Un enghraifft fyddai'r arian ychwanegol sy'n mynd drwy'r byrddau partneriaeth rhanbarthol, ac mae a wnelo hynny â chymryd dull gweithredu a arweinir gan dai tuag at wasanaethau cymdeithasol a materion iechyd, a chredaf fod hwnnw'n ddarn o waith gwirioneddol gyffrous. Wrth gwrs, mae'r Gweinidog wedi dweud ychydig mwy yn ddiweddar am y gwaith y byddem yn ei wneud o ran ôl-osod, oherwydd gwyddom mor bwysig yw ôl-osod cartrefi nid yn unig am resymau carbon, ond hefyd o ran sicrhau bod gan bobl gartrefi cynnes a diogel i fyw ynddynt. Ond rwy'n gwybod y bydd y Gweinidog yn ysgrifennu atoch gyda'r wybodaeth ddiweddaraf am yr hyn yr ydym yn ei wneud yn y cyd-destun ehangach.

O ran fy mater cyntaf, efallai eich bod wedi gweld erthygl dda iawn ar WalesOnline yn ystod y dyddiau diwethaf am y ffaith bod Heddlu Gwent wedi'u cyhuddo o guddio sefyllfa swyddog heddlu a oedd yn ymddwyn yn ormesol, yn gor-reoli nifer o fenywod a oedd hefyd yn swyddogion yr heddlu, ac yn cam-drin rhai yn gorfforol. Dim ond rhybudd a gafodd, ni chafodd ei arestio. Roedd y system yn ei warchod ef ac nid y menywod, ac ni ddilynwyd y gweithdrefnau arferol. Yn wir, dywedodd y menywod mai clwb bechgyn ydoedd a chodwyd mur o dawelwch o amgylch eu hunain. Wrth gwrs, mae'r menywod yn cymryd camau cyfreithiol yn awr, ond, yn anffodus, mae'n rhaid iddynt ddefnyddio arian torfol oherwydd nad ydynt yn ddigon cyfoethog i allu ymladd y system. Tybed a allwn gael dadl yn amser y Llywodraeth ar flaenoriaethau'r Llywodraeth mewn cysylltiad â cham-drin yn y cartref, ond hefyd o ran sut yr ydych yn ymdrin â'r heddlu yn hyn o beth. Ni allwch, wrth gwrs, wneud sylwadau ar gamau cyfreithiol, ond gallwch sôn am y mater ehangach o sut y gallwn annog yr heddlu a'r comisiynwyr heddlu a throseddu i gymryd y cwynion hyn o ddifrif pan fyddant yn dod i'w sylw.

Fy ail gais yw datganiad gan Lywodraeth Cymru ynglŷn â'ch cefnogaeth i geiswyr lloches yng Nghymru. Mae gennyf ddau achos yr wyf yn siŵr eich bod chi yn ymwybodol ohonyn nhw hefyd, Trefnydd, o ran Otis Bolamu a Michael Gebredikan—rwy'n gobeithio fy mod i wedi ynganu hynny'n iawn. Mae un yn dod o Congo, a byddwch yn gwybod iddo gael ei gadw dros y Nadolig, ac mae'n cael gwrandawiad apêl yfory, a'r llall yn dod o Eritrea, ac os yw'n cael ei alltudio i'r Almaen, lle mae ei deulu, efallai y bydd yn cael ei alltudio'n ôl i Eritrea. Nid yw'r DU yn alltudio pobl yno ar hyn o bryd gan nad ydynt yn gwybod beth yw'r sefyllfa o ran y cymorth i geiswyr lloches yno pan gyrhaeddant yn ôl. Ond gwelwn y cynigion hyn yn dod ar ein traws yn barhaus, gyda phobl cwbl ddiamddiffyn o bosibl yn cael eu hanfon yn ôl i sefyllfaoedd brawychus. Byddwn yn gobeithio y byddai sylwadau'r Prif Weinidog yn gynharach yn adleisio'r ffordd y dylem ni yn y Siambr hon fod yn cefnogi'r bobl hynny y mae arnynt angen ein cefnogaeth, a pheidio â'u difrïo a'u cymharu â phobl dlawd yn ein cymdeithas. Yn y pen draw, mae arnynt angen ein cefnogaeth, a byddwn yn annog Llywodraeth Cymru i gyflwyno dadl er mwyn inni allu sicrhau bod Cymru yn genedl noddfa fel yr ydym yn honni ein bod ni.

Diolch, Bethan, am godi'r materion hyn. Byddaf yn sicr yn cael trafodaeth gyda'r Gweinidog sy'n gyfrifol ar y ddau fater hyn, o ran pryd y gallwn roi'r wybodaeth ddiweddaraf am y gwaith y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud o ran cam-drin domestig, ac yn benodol, sut yr ydym yn gweithio gyda'r heddlu er mwyn gwneud hynny. Gwn fod gwaith yn mynd rhagddo, er enghraifft, o ran hyfforddiant ar gyfer dulliau gweithredu sy'n seiliedig ar drawma ac ati, sy'n bwysig iawn wrth ymdrin â phobl sydd wedi profi profiadau anodd iawn.

Ac unwaith eto, mi fydda i'n cael yr un sgwrs am y gefnogaeth yr ydym ni'n ei rhoi i geiswyr lloches, oherwydd mae'n bwysig ein bod ni, mewn gwirionedd, yn genedl noddfa, fel yr honnwn ein bod ni. Rwy'n gwybod bod Llywodraeth Cymru, o'i rhan hi, yn gwneud llawer iawn i geisio gwireddu hynny, ac yn gwneud i bobl deimlo bod croeso iddyn nhw yma pan fyddan nhw'n dod yma. Rydym yn cydnabod eto, yn yr un modd, fod llawer o bobl sydd wedi ceisio noddfa gyda ni wedi bod trwy amgylchiadau hynod o anodd, na all llawer ohonom hyd yn oed ddechrau eu dychmygu. Ac rwy'n gyfarwydd â'r achosion a ddisgrifiwyd gennych; gwelais Otis ychydig benwythnosau'n ôl, fel y gwn y gwnaethoch chithau hefyd. Gwn ei fod yn arbennig o ddiolchgar am y gefnogaeth y mae wedi'i chael gan y gymuned yn Abertawe a thu hwnt.

Dros yr haf, galwodd trigolion di-ri heibio i'm swyddfa a oedd wedi cynhyrfu oherwydd penderfyniad Stagecoach i gael gwared ar y gwasanaeth bws rhif 25 o Gaerffili i Gaerdydd heibio amlosgfa Thornhill ac Ysbyty Athrofaol Cymru, a'i gyfuno â rhai sydd eisoes yn bodoli sy'n llawer hirach a llawer mwy anghyfleus i drigolion Caerffili. Er gwaethaf nifer o ddeisebau gan drigolion, cafodd y gwasanaeth ei ddiddymu gan Stagecoach ym mis Medi. Cynhaliwyd cyfarfodydd gyda Stagecoach drwy gydol mis Medi a mis Hydref, ac yn y pen draw fe'u darbwyllwyd i ailgyflwyno gwasanaeth bob awr o Gaerffili i'r Mynydd Bychan, a hefyd i amlosgfa Thornhill, a oedd yn adlewyrchu'r hen lwybr Rhif 25, ond bob awr oedd y gwasanaeth ac nid bob dwy awr. Mae'n mynd i gael ei dreialu o fis Ionawr am chwe mis, ac rydym yn annog trigolion i ddefnyddio'r gwasanaeth hwnnw gymaint â phosibl. Ond y mater allweddol yma yw bod Stagecoach wedi gallu gwneud y penderfyniadau amhoblogaidd hyn am eu bod yn benderfyniadau masnachol. Gyda hynny mewn golwg, a fyddai'r Trefnydd yn ystyried datganiad neu ddadl yn amser y Llywodraeth ar ddiwygio gwasanaethau bysiau i'w gwneud yn fwy hwylus i drigolion sydd angen y gwasanaethau hyn, ac nid i'w defnyddio ar sail fasnachol yn unig?

Diolch, Hefin David, am y cwestiwn hwnnw. Gwn y bydd eich etholwyr yn arbennig o ddiolchgar am y gwaith yr ydych wedi'i wneud i gael y gwasanaeth newydd hwnnw. Er nad yw'r gwasanaeth yn mynd i fod yn wasanaeth bob awr, yn sicr, credaf fod yr ymdrech honno a wnaethoch ar eu rhan i'w chroesawu'n fawr.

O ran y problemau yr ydych yn eu disgrifio, maent yn bendant yn ganlyniad i ddadreoleiddio aflwyddiannus ar y diwydiant bysiau, sydd wedi'i gwneud yn anodd iawn cael gwasanaeth yng Nghymru sy'n diwallu anghenion pobl Cymru, sef un o'r rhesymau pam mae'r cynigion yn y ddeddfwriaeth arfaethedig y mae'r Gweinidog sy'n gyfrifol am drafnidiaeth yn ei harwain mor bwysig. A gwn y bydd, maes o law, yn rhoi'r diweddaraf i Aelodau'r Cynulliad ar y cynigion hynny sydd o fewn y ddeddfwriaeth.

Gweinidog, sylwaf gyda chryn bryder ar benderfyniad Llywodraeth y DU i gynyddu cyfradd llog y Bwrdd Benthyciadau Gwaith Cyhoeddus o 1 y cant llawn—symudiad yn wir, o 1.8 y cant i 2.8 y cant ar unwaith. Mae hyn yn effeithio ar allu cynghorau lleol i fenthyca ar gyfradd is na'r hyn a ddarperir gan fenthycwyr preifat a bydd yn sicr o beri i'r cynghorau orfod ailasesu eu cynlluniau busnes, gyda'r posibilrwydd o ganslo prosiectau er mwyn parhau i ariannu prosiectau cyfredol, yn ogystal ag achosi pryder difrifol o ran darparu seilwaith a phrosiectau rheng flaen o gwbl. A fyddech chi, Gweinidog, neu'r Prif Weinidog, yn gwneud datganiad am safbwynt Llywodraeth Cymru mewn cysylltiad â'r cyhoeddiad hwn?

Wel, ein safbwynt ni yw bod hwn yn gam yn ôl, ac mae'n gwneud pethau'n anodd iawn i awdurdodau lleol ac yn peri pryder arbennig nawr. Oherwydd bydd angen ailasesu achosion busnes dros bob math o bethau y mae awdurdodau lleol wedi bod yn cynllunio ar eu cyfer—er enghraifft, gweithgareddau adfywio, tai cymdeithasol a buddsoddiad arall nawr eto—yng ngoleuni'r datblygiad hwn, o ran ceisio archwilio'r hyn sy'n fforddiadwy yn lleol a'r hyn y gallant gynllunio ar ei gyfer. Ond mae'r rhain yn bryderon y byddaf yn sicr yn eu codi.

Gweinidog, rwy'n siŵr y byddech chi wedi bod wrth eich bodd nos Sadwrn o glywed y newyddion bod band pres Cory wedi dod yn bencampwyr cenedlaethol Prydain Fawr unwaith eto, a'u bod bellach wedi cwblhau camp lawn o deitlau bandiau pres mawr a gynhaliwyd yn yr un flwyddyn , camp a gyflawnwyd ar ddau achlysur blaenorol yn unig, unwaith ganddyn nhw eu hunain, a bod hyn yn cadarnhau eu safle nawr fel y band pres Rhif 1 am y drydedd flwyddyn ar ddeg yn olynol. Tybed a ydych o'r farn y byddai'n briodol i'r Llywodraeth gynnal digwyddiad yn y Cynulliad hwn i ddathlu'r llysgenhadon rhyfeddol hyn dros Gymru?

A'r ail bwynt, Gweinidog, yw hyn: yn fuan, byddant yn teithio i America, ac yna i Dde Korea. Tybed a oes modd cael datganiad gan Lywodraeth Cymru i amlinellu'r modd y gall y llysgenhadon diwylliannol hyn dros Gymru fod yn gysylltiedig ag uchelgeisiau Llywodraeth Cymru ei hun o ran hyrwyddo buddiannau economaidd Cymru dramor, mewn gwledydd fel America a De Korea. A'm cais olaf, efallai, yw y byddai'n wych petai Llywodraeth Cymru yn ysgrifennu ar ran y Siambr gyfan hon i longyfarch y band pres cyfan a phawb o bob rhan o dde Cymru sy'n gweithio ac yn cefnogi'r band ar y llwyddiant ysgubol hwn.

Diolch, Mick Antoniw. Bydd Llywodraeth Cymru yn sicr yn ymuno â chi i longyfarch Band y Cory am fod y gorau yn y byd am 13 mlynedd, sy'n dipyn o gamp, onid yw? Gwn y bydd y Gweinidog a minnau—y Gweinidog sy'n gyfrifol am gerddoriaeth a minnau—yn cael trafodaeth am y ffordd orau y gallwn nodi'r cyflawniad anhygoel hwnnw yma yn y Cynulliad a hefyd ystyried sut y gallwn ddefnyddio'r llysgenhadon diwylliannol rhyfeddol hyn yn well.

Cymuned o gymunedau yw Cymru, ac un gymuned yng Nghymru yw cymuned Catalonia. Rwy'n croesawu'r sylwadau a wnaed yn gynharach gan y Prif Weinidog yn mynegi pryder am yr hyn sy'n digwydd yn Barcelona a hefyd yr hyn a ddigwyddodd ym Madrid o ran cloi gwleidyddion a etholwyd yn ddemocrataidd. Rwy'n cefnogi'r alwad am ddadl ar yr hyn sy'n digwydd yng Nghatalonia, a hoffwn i'r Llywodraeth ystyried hyn o ddifrif. Ond hoffwn ichi fynd ymhellach a mynegi cefnogaeth i'r gymuned Gatalaneg sy'n byw yng Nghymru a phobl Catalonia ar hyn o bryd, oherwydd bod gwleidyddion wedi cael carchar am gadw addewidion a etholwyd yn ddemocrataidd. Roedd 113 o sifiliaid wedi'u hanafu ddoe ym maes awyr Barcelona, lle saethwyd atynt gan yr heddlu a Guardia Civil, rwy'n credu. Felly, a gawn ni ddatganiad gan y Llywodraeth ar y materion hyn, os gwelwch yn dda?

Yn sicr, ymunaf ag eraill i gofnodi cefnogaeth Llywodraeth Cymru i'r gymuned Gatalaneg yma yng Nghymru, oherwydd mae gennym hanes hir o berthynas agos â Chatalonia ac yn amlwg rydym am weld hynny'n parhau. Rydym yn mwynhau cysylltiadau rhyngwladol gwirioneddol gadarnhaol drwy'r rhwydweithiau Ewropeaidd yr ydym yn eu rhannu, ac mae tua thraean o'r cwmnïau yng Nghymru sy'n eiddo i Sbaen â'u pencadlys yng Nghatalonia. Felly, mae'r cysylltiadau diwylliannol pwysig hyn yn agos, ond hefyd mae cysylltiadau economaidd agos a phwysig.

A gaf i alw am ddau ddatganiad? Yn gyntaf, ynghylch y rhaglen INTERREG Iwerddon-Cymru 2014-20, sydd, fel y gwyddoch, yn annog rhanbarthau i gydweithio i fynd i'r afael â heriau economaidd, amgylcheddol a chymdeithasol cyffredin. Yng Nghymru, y ddau ranbarth INTERREG yw gogledd Cymru, gyda phoblogaeth o ychydig dros 696,000, a gorllewin Cymru, gyda 630,000—felly, nid poblogaethau annhebyg. Ond rwyf wedi cael ymateb rhyddid gwybodaeth gan Swyddfa Cyllid Ewropeaidd Cymru, sy'n dweud bod 62 o brosiectau wedi'u cyflwyno, ond dim ond 19 o'r rhain oedd yn cynnwys partner o Ogledd Cymru, a dim ond 12 a arweiniwyd gan sefydliad yng Nghymru. Ac, o blith 18 o brosiectau a gymeradwywyd, dim ond pump oedd â phartner yng ngogledd Cymru—mae'n ddrwg gennyf, a oedd yn cynnwys partner o'r gogledd—a dim ond dau oedd yn cael eu harwain gan bartner yng ngogledd Cymru. Felly, dim ond 28 y cant o'r prosiectau a gymeradwywyd oedd yn cynnwys partner yng ngogledd Cymru; dim ond 11 y cant a arweiniwyd gan bartner yng ngogledd Cymru. Galwaf am ddatganiad i adlewyrchu'r pryder a godwyd gyda mi— nid fy mhryder i ydyw, er fy mod yn pryderu os yw'r ateb yn ateb anghywir—nad yw prosiectau posibl o dan INTERREG o reidrwydd wedi cael y cymorth a'r ymrwymiad yn y gogledd sydd ganddynt mewn mannau eraill, oherwydd gwn y dylai'r galw yn y gogledd, o bosibl, fod yr un fath o leiaf ag y mae yng ngorllewin Cymru.

Yn ail, a gaf i alw am ddatganiad gan Lywodraeth Cymru am y modd y mae'n datblygu polisi diwygiedig ar dlodi tanwydd yng ngoleuni dau adroddiad newydd? Dywedodd adroddiad ar 3 Hydref gan Archwilydd Cyffredinol Cymru fod nifer yr aelwydydd mewn tlodi tanwydd yng Nghymru wedi gostwng ers 2008, ond bod Llywodraeth Cymru wedi methu ei thargedau. Dywedodd fod achosion tlodi tanwydd yn gymhleth, bod Llywodraeth Cymru wedi gwario £249 miliwn ar ei rhaglen cartrefi clyd i leihau tlodi tanwydd, ond wedi nodi tensiynau rhwng ceisio dileu allyriadau carbon o dai domestig a blaenoriaethu ymdrechion a chyllid ar aelwydydd tanwydd-dlawd, sy'n tueddu i ddefnyddio llai o ynni. Hefyd gwnaed cyfres o argymhellion i Lywodraeth Cymru, gan gynnwys gwersi a ddysgwyd o'r methiant i gyrraedd y targedau presennol a osodwyd yn 2010, gan gysylltu cynlluniau tlodi tanwydd â gwaith arall i fynd i'r afael ag achos gwaelodol tlodi tanwydd, ac ystyried sut y gallai cynlluniau tlodi tanwydd atal costau mewn meysydd gwasanaeth eraill a chyfrannu at nodau polisi ehangach.

Ac, yn ail, yn y cyd-destun hwn, yr adroddiad ar 7 Hydref gan Sefydliad Bevan, a ddywedodd, er bod Llywodraeth Cymru wedi gwneud rhywfaint o gynnydd o ran lleihau tlodi tanwydd dros y ddegawd ddiwethaf, nododd mai'r aelwydydd cyfoethocaf oedd wedi elwa fwyaf. Yn 2008, o'r 70 y cant o aelwydydd cyfoethocaf, amcangyfrifwyd bod dros 83,000 yn byw mewn tlodi tanwydd, a bod hynny bellach 75 y cant yn is, tra mai dim ond 25 y cant o ostyngiad a welwyd yng ngwaelod y 10 degfed, y tlotaf, o gartrefi. Felly, erbyn hyn dim ond 21,000 o'r aelwydydd cyfoethocaf a 92,000 o'r aelwydydd tlotaf sydd, fel y dywedasant, yn darparu arwydd o'r rheswm pam mae Llywodraeth Cymru wedi methu yn ei tharged i ddileu tlodi tanwydd, ac yn cynnig, yn y dyfodol, y dylid canolbwyntio'r targedau tlodi tanwydd ar yr aelwydydd tlotaf yn hytrach nag yn gyffredinol. Galwaf am ddatganiad yn unol â hynny.

O ran y mater cyntaf, ynghylch prosiectau INTERREG ac yn enwedig nifer y prosiectau INTERREG a gefnogwyd yn y gogledd, efallai y gallai Mark Isherwood ysgrifennu ataf gyda'r wybodaeth yr oedd yn ei rhoi'r prynhawn yma yn y Siambr a byddaf yn gallu edrych ar hynny a hefyd efallai wedyn roi cyngor ar y gwaith sydd wedi'i wneud i gefnogi a hyrwyddo prosiectau yn rhanbarth gogledd Cymru.

O ran yr ail fater sy'n ymwneud â thlodi tanwydd, mae Llywodraeth Cymru yn gyfarwydd iawn â'r ddau adroddiad yr ydych wedi cyfeirio atynt, ac rydym yn ystyried yr adroddiadau hynny ynghyd â'r ystyriaeth yr ydym yn ei rhoi i'r ffordd ymlaen o ran ein dull ni o fynd i'r afael â thlodi tanwydd.

Ac yn olaf, David Rees.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Trefnydd, y llynedd, lluniwyd adroddiad gan y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg ar iechyd meddwl amenedigol. Cafwyd ymateb cadarnhaol iawn gan Lywodraeth Cymru i'r gwaith rhagorol a gynhyrchwyd ganddyn nhw, ac rwy'n gwybod bod Llywodraeth Cymru wedi cymryd camau ar rai o'r argymhellion hynny. Er hynny, un o'r argymhellion pwysicaf ynddo oedd sefydlu uned mam a'i baban, ac nid yw'n ymddangos ein bod wedi gweld unrhyw gynnydd gwirioneddol ynglŷn â'r argymhelliad penodol hwnnw. Nawr, yr wythnos diwethaf, roeddem ni i gyd, ar draws y Siambr hon, yn nodi Diwrnod Iechyd Meddwl y Byd ddydd Iau. Ond mae gennym sefyllfa yma lle mae angen inni  weithredu o hyd i fynd i'r afael â mater iechyd meddwl amenedigol o ran unedau mam a'i baban. A gawn ni ddatganiad gan y Gweinidog iechyd i weld y cynnydd mewn gwirionedd a wneir ynglŷn â'r argymhellion hynny, ac yn benodol ar uned iechyd meddwl mam a'i baban?

Diolch, David Rees. Fe fyddaf yn siŵr o ofyn i'r Gweinidog iechyd ysgrifennu atoch chi gyda'r wybodaeth ddiweddaraf, ond fe allaf i gadarnhau ein bod ni wedi ymrwymo ac yn parhau'n ymrwymedig i sefydlu uned fel mater o flaenoriaeth, a bod y gwaith hwnnw'n cael ei arwain gan Bwyllgor Gwasanaethau Iechyd Arbenigol Cymru.FootnoteLink Mae gweithredu gwasanaeth mor arbenigol yn gymhleth, ac mae'n rhaid i hynny ystyried ffactorau fel lleoliad, addasrwydd safleoedd a chapasiti'r gweithlu. Ond mae'r grŵp rheoli wedi bod yn gweithio gyda Bwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe i ddatblygu achos busnes ar gyfer uned mam a'i baban gyda chwe gwely i'w leoli yn y rhanbarth.

Mae pryder, rwy'n gwybod, y gallai fod cryn amser cyn bod modd agor yr uned honno; credaf fod y cynllunio dangosol a bennwyd gan y bwrdd iechyd yn dangos amserlen a fydd yn weithredol erbyn haf 2021. Felly, o ganlyniad i hynny, mae swyddogion Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda Phwyllgor Gwasanaethau Iechyd Arbenigol Cymru a Bae Abertawe i ddod o hyd i opsiynau ar gyfer datrysiad dros dro neu i chwilio am ffyrdd y gallwn ni gyflymu'r cynllunio hwnnw, ac mae'r trafodaethau hynny'n cael eu datblygu ar frys.

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Diolch yn fawr iawn i chi.