2. Pa ystyriaeth y mae'r Gweinidog wedi'i rhoi i Ddeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 wrth baratoi cyllideb Llywodraeth Cymru ar gyfer y flwyddyn nesaf? OAQ54525

Rwyf wedi cyfarfod â Chomisiynydd Cenedlaethau'r Dyfodol Cymru ar sawl achlysur i drafod sut y gall y Ddeddf lywio paratoadau ein cyllideb ddrafft i sicrhau bod cymaint o adnoddau â phosibl ar gael fel y gallwn gael yr effaith fwyaf yn y tymor hwy.

Diolch, Weinidog. Yn amlwg, ers i’r Llywodraeth ddatgan argyfwng hinsawdd, yn ôl ym mis Ebrill, rhywbeth a gymeradwywyd yn llawn gan holl Aelodau’r Cynulliad bron iawn, sut y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu asesu’r gyllideb sydd ar y ffordd yng nghyd-destun yr argyfwng hinsawdd a Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015? A pha ddadansoddiad sy'n cael ei wneud o effaith penderfyniadau ynglŷn â'r gyllideb ar ein nod o gyflawni statws di-garbon?

Mae Deddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol wedi bod yn ganolog i'n holl drafodaethau ynglŷn â'r gyllideb hyd yn hyn. Felly, pan wyf wedi cyfarfod â phob un o'r Gweinidogion yn Llywodraeth Cymru, rwyf wedi gofyn yn benodol iddynt beth y maent yn ei wneud o fewn eu portffolios i wireddu holl uchelgeisiau Deddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol a sut y maent yn ei defnyddio i helpu i lywio eu penderfyniadau cynnar o ran eu cyllidebau adrannol eu hunain. Rydym wedi cael cyfarfodydd rhagorol gyda chomisiynydd cenedlaethau'r dyfodol, ac rydym yn gweithio gyda hi i ddatblygu gwiriwr siwrnai—felly mae'n rhan o gynllun gwella ein cyllideb—a fydd yn dangos pa gamau y byddwn yn eu cymryd yn y tymor byr, canolig a hwy i ymgorffori Deddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol yn llawn ym mhroses ein cyllideb. A chredaf fod hynny'n ymateb da i un o argymhellion y Pwyllgor Cyllid a gyflwynwyd ganddynt.

Ar y cyfan, ar draws y Llywodraeth, rydym wedi edrych ar y gyllideb benodol hon drwy lens ein hwyth maes blaenoriaeth, ac un o'r rheini yw datgarboneiddio. A chredaf mai un o'r ffyrdd y gallwn wneud cynnydd gwirioneddol o ran datgarboneiddio yw edrych ar sut rydym yn gwario ein cyllid cyfalaf yn benodol. Felly, mae hwn yn faes y bûm yn gweithio'n agos iawn gyda chyd-Aelodau arno i sicrhau bod gennym newyddion cadarnhaol yn enwedig o ran yr elfen gyfalaf yn ein cyllideb.

Nodaf fod yr Arglwydd Bird, sylfaenydd The Big Issue, yn cyflwyno Deddf cenedlaethau'r dyfodol yn Nhŷ'r Arglwyddi, sydd wedi'i hysbrydoli'n fawr gan waith Llywodraeth Cymru. Felly, da iawn ar hynny. Credaf fod hon yn broses wirioneddol dda, ond mae'n rhaid i mi ddweud, yn y gwaith craffu ariannol y bûm yn rhan ohono mewn pwyllgorau, pan ofynnwch i'r uwch swyddogion pa hyfforddiant y maent wedi'i gael ar ddefnyddio'r Ddeddf wrth bennu cyllidebau, pa benderfyniadau a wnaed sydd wedi bod yn wahanol i brosesau gwneud penderfyniadau blaenorol, lle mae'r newid yn digwydd, rydym weithiau'n cael distawrwydd lletchwith. Felly, rwy'n gobeithio gweld rhywfaint o drylwyredd yn eich gwaith o fonitro a gwerthuso'r modd y defnyddir y Ddeddf yn y broses o bennu'r gyllideb.

Pan fydd y pwyllgorau'n gofyn hyn i swyddogion yn ystod y gwaith o graffu ar gyllideb eleni, rwy'n gobeithio na fyddant yn wynebu'r distawrwydd hwnnw. Oherwydd rydym wedi bod yn gweithio'n galed i sicrhau bod swyddogion ym mhob rhan o Lywodraeth Cymru, nid yn yr adran gyllid yn unig, yn deall pwysigrwydd ymgorffori'r Ddeddf yn eu penderfyniadau. Ac roedd un o'r cyfarfodydd gyda chomisiynydd cenedlaethau'r dyfodol yn cynnwys uwch swyddogion cyllid o bob rhan o Lywodraeth Cymru—felly, nid yr adran gyllid yn unig—er mwyn sicrhau bod gan swyddogion sy'n gweithio ym maes cyllid yng ngwahanol adrannau'r Llywodraeth ddealltwriaeth gyson o'r angen i ymgorffori'r Ddeddf yn y broses o wneud penderfyniadau.

A gaf fi ddiolch i Jenny Rathbone am gyflwyno'r cwestiwn hwn heddiw—cwestiwn hanfodol bwysig ar adeg dyngedfennol i'n planed ac i genedlaethau'r dyfodol? Weinidog, croesawaf eich sylwadau, ond a allwch ddweud wrthyf yn benodol beth rydych yn ei wneud i asesu a dadansoddi effaith gwariant presennol yn ogystal ag unrhyw wariant newydd o ran carbon, a sut rydych yn bwriadu cyhoeddi hyn i ganiatáu i'r Aelodau ac eraill graffu arno?

Wel, fe fyddwch yn gyfarwydd â'n cynllun carbon isel i Gymru, 'Ffyniant i Bawb', sy'n nodi 100 o'r gwahanol gamau rydym yn eu cymryd ar draws y Llywodraeth o ran sicrhau bod datgarboneiddio'n ganolog i'r gwaith a wnawn. Ond credaf ei bod yn bwysig gwneud hyn yng nghyd-destun Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016, ac mae honno'n rhoi system lywodraethu wirioneddol gadarn ar waith ar gyfer Gweinidogion Cymru.

Felly, yn dilyn cyngor gan y corff cynghori—Pwyllgor y DU ar y Newid yn yr Hinsawdd—rydym wedi ymestyn, fel y gwyddoch, ein llwybr hirdymor i ymateb i'r argyfwng hinsawdd: felly, o 80 y cant i 95 y cant erbyn diwedd 2050, ac mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i wneud targed uwch i leihau allyriadau 95 y cant fan lleiaf yn gyfraith. Ac mae hynny'n golygu bod yn rhaid i'n llwybrau newid go iawn, a bod yn rhaid i'r penderfyniadau a wnawn gael eu gwneud mewn ffordd wahanol.

Ond credaf y bydd angen i'n cynlluniau cyflawni ar garbon isel yn y dyfodol ddangos yn barhaus sut y mae pob Gweinidog yn cyfrannu at y camau o fewn ein cyllideb garbon, ac o ganlyniad, bydd angen i bob Gweinidog fyfyrio ar y penderfyniadau gwariant y maent wedi'u gwneud ac y byddant yn eu gwneud wrth bennu cynlluniau gwariant manwl eu prif grwpiau gwariant.

Yn fy mhortffolio i, credaf y gallwn edrych yn benodol ar y gwaith sy'n mynd rhagddo ym maes caffael, ac mae hynny'n chwarae rhan bwysig iawn wrth helpu i leihau allyriadau carbon deuocsid. Ac un o'r pethau rydym wedi'u gwneud i asesu'r penderfyniadau a wnaethom eisoes ac yna i lywio gwell penderfyniadau yn y dyfodol yw cyflwyno dangosfwrdd datgarboneiddio a ddatblygwyd gan Gwerth Cymru, sy'n dangos yr allyriadau carbon deuocsid ar gyfer categorïau gwariant amrywiol ar draws y Llywodraeth. Felly, mae hynny'n caniatáu inni edrych ar y penderfyniadau rydym wedi'u gwneud ac yna i chwilio am gyfleoedd i wneud penderfyniadau gwell yn y dyfodol.