Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd yr wrthblaid, Paul Davies.  

Diolch, Llywydd. Prif Weinidog, mae cymunedau ledled Cymru wedi cael eu distrywio gan storm Ciara a storm Dennis dros yr wythnosau diwethaf, a hoffwn achub ar y cyfle i ddiolch i'r gwasanaethau brys a'r cymunedau ar hyd a lled Cymru sydd wedi gweithio'n ddiflino i gynorthwyo’r rhai yr effeithiwyd arnyn nhw.

Nawr, rwy'n sylweddoli y bydd y Gweinidog yn gwneud datganiad ar y mater hwn yn ddiweddarach heddiw, ond a ydych chi'n ffyddiog fod Llywodraeth Cymru wedi gwneud, ac yn gwneud, popeth o fewn ei gallu i ddiogelu a chynorthwyo'r rhai sydd wedi cael eu heffeithio gan lifogydd ledled Cymru gyfan?

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna. A gaf i ategu'r hyn a ddywedodd? Ym mhobman yr euthum i iddyn nhw yr wythnos diwethaf, Llywydd, gan gyfarfod â phobl o dan yr amgylchiadau anoddaf, y peth cyntaf yr oedden nhw eisiau ei ddweud wrthyf i oedd cymaint yr oedden nhw'n gwerthfawrogi'r ymdrechion a wnaed gan y gwasanaethau brys, weithiau i'w hachub yn uniongyrchol o sefyllfaoedd a oedd yn peryglu eu bywydau. Felly, hyd yn oed pan yr oedden nhw eu hunain mewn helyntion ofnadwy, y peth cyntaf yr oedden nhw eisiau ei wneud oedd talu teyrnged i eraill, ac rwy'n awyddus i ategu ei eiriau ef yn hynny o beth.

Ac mae yn llygad ei le yn yr hyn a ddywedodd am weithgarwch cymunedol hefyd. Treuliais ran helaeth o un noson yng nghlwb rygbi Ffynnon Taf ar gyrion Caerdydd, a'r holl amser yr oeddwn i yno, roedd rhesi o bobl yn dod i'r clwb gyda nwyddau, gan ofyn beth arall y gallen nhw ei wneud, gan wirfoddoli i fod yn rhan o'r ymdrech yr oedd y ganolfan honno'n ei gwneud i ymateb i anghenion pobl o dan yr amgylchiadau anodd iawn hynny. Ac mae'r synnwyr hwnnw o ymdrech gymunedol mewn argyfwng, yn fy marn i, wedi bod yn nodweddiadol iawn o ymatebion ledled Cymru dros y pythefnos diwethaf.  

Mae Llywodraeth Cymru yn canolbwyntio, ar hyn o bryd, ar y gwasanaethau y gallwn ni eu darparu i helpu unigolion ac aelwydydd, busnesau ac awdurdodau lleol i ymdrin â chanlyniadau uniongyrchol yr argyfwng, ac rydym ni wedi rhoi cyfres o fesurau ar waith i'w cynorthwyo i wneud hynny. Bydd taith llawer hwy yn wynebu llawer o ddeiliaid tai a busnesau, ac yn wir awdurdodau lleol o ran atgyweirio pontydd, trwsio ffyrdd sydd wedi eu difrodi, archwilio amddiffynfeydd rhag llifogydd i wneud yn siŵr y gellir eu gwneud yn gydnerth ar gyfer y tro nesaf y gwelir digwyddiad o'r math hwn; ac, yn hynny o beth, byddwn yn ceisio cymorth Llywodraeth y DU, gan fod costau hynny ymhell y tu hwnt i'r hyn y gellid disgwyl i Lywodraeth Cymru ei hun eu hysgwyddo, mewn argyfwng o'r math hwn.  

Prif Weinidog, er bod rhai camau wedi eu cymryd yn briodol a bod cynnydd sylweddol wedi ei wneud, gwn yn bersonol o'r sgyrsiau yr wyf i wedi eu cael gyda rhai o'r rheini sydd wedi cael eu heffeithio hefyd eu bod nhw'n teimlo y gellid ac y dylid bod wedi gwneud mwy yn gynharach, ac felly mae'n amlwg bod gwersi i'w dysgu a chwestiynau i'w hateb o hyd.

Nawr, yn gam neu'n gymwys, mae rhai wedi mynegi pryderon ynghylch cydgysylltiad yr ymatebion i rai o'r digwyddiadau hyn, ac rwy'n credu bod hynny'n golygu bod angen i lywodraethau ar bob lefel weithio gyda'i gilydd a chydweithredu'n fwy effeithiol nag yr ydym ni wedi ei weld o'r blaen mewn gwirionedd.

Nawr, efallai eich bod chi'n ymwybodol o bryderon a godwyd gan Mari Arthur, cadeirydd panel cynghori annibynnol Dŵr Cymru, a ddywedodd:

Nid yw'r arweinyddiaeth gennym ni ar y brig, rwy'n teimlo, i ddod â hynny at ei gilydd. Dyna pam nad yw pethau'n digwydd.

Nawr, yn ogystal â hynny, deallaf fod 10 mlynedd wedi mynd heibio hefyd ers cyhoeddi'r strategaeth rheoli perygl llifogydd ddiwethaf ac, er bod y Llywodraeth wedi ymgynghori, nid ydym ni wedi gweld strategaeth wedi'i diweddaru eto, a fydd, siawns, yn helpu i wneud yn siŵr bod ymatebion yn cael eu cydgysylltu'n well yn y dyfodol.

Prif Weinidog, a ydych chi'n derbyn bod yr oedi cyn cyhoeddi strategaeth benodol wedi'i diweddaru ar gyfer rheoli perygl llifogydd yng Nghymru wedi gwneud i rai cymunedau deimlo nad yw llifogydd yn flaenoriaeth o gwbl? A sut ydych chi'n ymateb i farn rhai yn y sector ei bod yn bryd, yn y dyfodol, i arweinyddiaeth mwy effeithiol gael ei dangos o ran y mater hwn?

Hoffwn ddechrau trwy gytuno â'r pwynt y mae'r Aelod wedi ei wneud bod gwersi i'w dysgu. Mae'n sicr y bydd gwersi i'w dysgu, onid yw? Ac mae'n bwysig iawn, pan fydd yr argyfwng uniongyrchol ar ben, bod pawb a fu â rhan i'w chwarae mewn ymateb iddo yn cymryd yr amser i weld a ddarparwyd popeth a oedd yno yn y cynllun ar lawr gwlad yn y ffordd a fwriadwyd.

Rwy'n credu y gwnaed ymdrechion gwirioneddol i gydgysylltu'r ymateb ledled Cymru. Roedd y ganolfan cydgysylltu argyfyngau y mae Llywodraeth Cymru yn ei rhedeg ar agor drwy gydol penwythnos storm Dennis. Roedd strwythur gorchymyn y gwasanaethau brys yn weithredol drwy gydol y penwythnos hwnnw ac wedi bod yn ymateb i storm Ciara yn y gogledd hefyd. Roedd yn brawf pwysig o'r strwythur gorchymyn hwnnw, a phan gyfarfûm ag un o'r prif gwnstabliaid yng Nghymru, dywedodd wrthyf ei fod yn teimlo bod yr ymarferion a gynhaliwyd gennym ni yma yng Nghymru dros y misoedd diwethaf i baratoi ar gyfer ymadawiad 'heb gytundeb' o'r Undeb Ewropeaidd ac o ran coronafeirws wedi bod o fudd mawr iddyn nhw o ran gallu rhoi'r trefniadau hynny ar waith. Nid yw hynny'n golygu nad oes gwersi y gallwn ni fanteisio arnyn nhw pan fyddwn ni'n sefyll yn ôl oddi wrth hyn i gyd, ond rwy'n credu bod ymdrechion gwirioneddol wedi eu gwneud i gydgysylltu ac i ddefnyddio'r strwythurau a roddwyd ar waith i ymateb i amgylchiadau brys.

Cyn belled ag y mae'r strategaeth yn y cwestiwn, yna oedd, roedd y strategaeth yn destun ymgynghoriad yn gynharach y llynedd. Daeth i ben yn yr hydref, ac mae'r Gweinidog yn bwriadu cyhoeddi'r strategaeth wedi'i diweddaru yn ystod y misoedd nesaf. Rwy’n amau'n fawr iawn fy hun, Llywydd, bod cymunedau a ganfu eu hunain yng nghanol achosion o lifogydd yn poeni am gyhoeddi strategaeth ar yr adeg yr oedden nhw'n ymdopi â'r argyfwng, ond mae paratoadau ar gyfer y strategaeth honno wedi datblygu'n dda. Bydd yn cael ei chyhoeddi'n fuan a bydd yn helpu i ddatblygu cydnerthedd a blaenoriaethu buddsoddiad yn y dyfodol mewn cymunedau sydd yn y mwyaf o berygl.

Wel, rwyf i'n dweud wrth y Prif Weinidog, ei bod hi'n bwysig cael strategaeth wedi'i diweddaru fel y gallwn ni osgoi, efallai, rhai o'r digwyddiadau hyn yn y dyfodol. Ac efallai bod angen i ni ailfeddwl hefyd sut yr ydym ni'n mynd i'r afael â llifogydd yn y dyfodol, yn enwedig o ystyried yr arwyddion rhybudd a gafwyd ar ddechrau'r Cynulliad hwn. Yn 2016, er enghraifft, adroddodd Swyddfa Archwilio Cymru bod diffyg capasiti o fewn Llywodraeth Cymru a chynghorau wedi oedi cynnydd ac wedi bygwth tanseilio'r dull hirdymor o reoli risgiau llifogydd ac erydu arfordirol.

Wel, efallai ein bod ni'n teimlo effeithiau hynny nawr, Prif Weinidog, a heb strategaeth rheoli risg wedi'i diweddaru, mae'n anodd gweld sut y gallwn ni wneud cynnydd digonol a phriodol yn y byrdymor. Felly, yng ngoleuni'r effaith y mae'r stormydd diweddar wedi ei chael ledled Cymru, pa wersi mae eich Llywodraeth wedi eu dysgu am y ffordd y caiff llifogydd eu blaenoriaethu gan eich Llywodraeth? Ac a wnewch chi hefyd ymrwymo i ddarparu dadansoddiad llawn o sut y bydd Llywodraeth Cymru yn dyrannu ei hadnoddau ar gyfer rheoli'r perygl o lifogydd fel y gall cymunedau ledled Cymru weld lefel y buddsoddiad y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud yn eu hardaloedd?

Diolchaf i'r Aelod am hynna. Rwy'n cytuno y bydd yn rhaid i ni feddwl yn wahanol am y dyfodol. Nid wyf i'n dod i'r un casgliadau yn union ag y mae e'n dod iddyn nhw, gan fy mod i'n credu y bydd y ffigurau'n dangos pan fo'r digwyddiadau hyn ar ben bod 73,000 o aelwydydd ledled Cymru, o leiaf, a amddiffynnwyd rhag effeithiau'r digwyddiad tywydd eithafol hwn oherwydd y cynlluniau atal llifogydd a weithredwyd yng Nghymru yn y cyfnod diweddar. Felly, nid wyf i'n credu y bydd y syniad nad oedd pethau wedi cael eu gwneud yn gwrthsefyll craffu.

Yr hyn y mae'n iawn yn ei gylch, rwy'n meddwl, yw bod y cynlluniau sydd wedi bod ar waith wedi cael eu llunio er mwyn gallu gwrthsefyll y mathau o ddigwyddiadau tywydd yr ydym ni wedi eu gweld dros yr 50 mlynedd diwethaf. Ac mae'n ddigon posibl—mae gwyddor hinsawdd yn dweud wrthym ni fod y mathau o ddigwyddiadau a welsom ni dros y pythefnos diwethaf yn debygol o ddod yn amlach ac yn fwy dwys yn y dyfodol, ac felly, bydd yn rhaid i'r prawf yr ydym ni'n barnu cynlluniau atal llifogydd yn ei erbyn fod yn wahanol er mwyn bodloni'r dwysedd newydd hwnnw o risg, ac yn yr ystyr hwnnw, bydd yn rhaid i'r dyfodol fod yn wahanol i'r gorffennol.

Trafodais hyn ddoe gyda'r Ysgrifennydd Gwladol yn y cyfarfod a gyd-gadeiriwyd gennym ni ar domenni glo yng Nghymru. Mae tomenni glo sy'n peri risg yn cael eu harchwilio'n aml iawn gan awdurdodau lleol, gan yr awdurdod glo a chan Cyfoeth Naturiol Cymru. Maen nhw'n eu harchwilio yn erbyn y math o risg y byddai gaeaf yn ei hachosi. Os yw'r risgiau hynny'n mynd i fod yn wahanol, yna bydd angen i'r safonau archwilio fod yn wahanol, ac, felly, bydd yn rhaid i'r dyfodol, fel y dywedodd Paul Davies, bellach fodloni'r amgylchiadau newydd hynny.

O ran cyhoeddi gwariant gan Lywodraeth Cymru o dan y rhaglen rheoli perygl llifogydd ac arfordiroedd, rydym ni'n gwneud hynny drwy'r amser. Pryd bynnag y caiff cynllun ei gytuno—£44 miliwn yn y de-orllewin yn ddiweddar—yna rydym ni'n cyhoeddi'r cynlluniau hynny ac yn cyhoeddi'r symiau o arian sy'n gysylltiedig â nhw, gan ein bod ni'n awyddus iawn i bobl yng Nghymru allu gweld sut mae'r £350 miliwn sy'n cael ei wario yn ystod y tymor Cynulliad hwn yn cael ei ddefnyddio i'w hamddiffyn rhag effeithiau llifogydd afonol ac arfordirol.

Arweinydd Plaid Cymru, Adam Price.

Diolch. Yr wythnos diwethaf, gwelais drosof fy hun, yn uniongyrchol, yr ymdeimlad dwfn o ysbryd cymunedol y cyfeiriodd y Prif Weinidog ato hefyd, a byddaf yn ymweld â thrigolion Pentre unwaith eto yfory. Nid yw hwn yn amser i gerdded heibio ar yr ochr arall i'r ffordd, pan fo pobl yn wynebu'r fath galedi a thrallod, neu, yn achos Boris Johnson, peidio â throi i fyny o gwbl, wrth gwrs.

Nawr, gallai'r bil atgyweiriadau—rwyf i wedi gweld un amcangyfrif—fod hyd at £180 miliwn yn Rhondda Cynon Taf yn unig, ac rwy'n gwybod bod Llywodraeth Cymru wedi darparu £10 miliwn o ryddhad caledi ar unwaith. A allai'r Prif Weinidog ddweud a oes gennych chi ffigur eto ar gyfer y swm yr ydych chi'n gofyn i Lywodraeth y DU ei ddarparu? Os na fyddan nhw'n fodlon gwneud iawn am y diffyg, a oes gan Lywodraeth Cymru ei hun ddigon o gronfeydd wrth gefn ar gyfer maint yr her sy'n ein hwynebu?

Diolchaf i Adam Price am y cwestiynau yna. Mae'n iawn wrth ddweud mai'r hyn y mae Llywodraeth Cymru wedi ei wneud yw canolbwyntio ar ganlyniad uniongyrchol y llifogydd i wneud yn siŵr ein bod yn darparu cyllid i ddeiliaid tai unigol sydd wedi eu heffeithio'n uniongyrchol, i dalu am gostau glanhau awdurdodau lleol, i allu dechrau helpu busnesau i godi yn ôl ar eu traed. Gallwn dalu'r costau hynny o'n cyllidebau ein hunain, trwy reolaeth ofalus iawn a chan ddwyn ynghyd arian o wahanol rannau o'r Llywodraeth. Ond y tu hwnt i'r effaith uniongyrchol, pan fydd gan awdurdodau lleol atgyweiriadau seilwaith mawr i'w gwneud, yna ni fydd hynny'n £10 miliwn, mae hynny'n mynd i fod yn ddegau a degau o filiynau o bunnoedd. Ysgrifennodd fy nghyd-Aelod, Rebecca Evans, at y Trysorlys ddoe, gan nodi'n ffurfiol y ffaith y byddwn ni'n disgwyl i'r Trysorlys ein cynorthwyo gyda'r bil hwnnw.

Nid yw'n bosibl, ar hyn o bryd, Llywydd, rhoi union ffigur ar faint fydd hynny, gan fod rhywfaint o'r difrod y bydd angen ei drwsio yn dal i fod o dan ddŵr yn llythrennol, felly ni fu'n bosibl cael peirianwyr i lawr i edrych ar faint y difrod ac i roi asesiad i ni o'r hyn y bydd yn ei gostio i'w drwsio. Yn fy marn i, nid yw'r ffigur y mae Adam Price wedi cyfeirio ato, sy'n dod gan Rhondda Cynon Taf, yn amcangyfrif afresymol o'r difrod a allai fod yn y sir honno, a cheir difrod mewn llawer o rannau eraill o Gymru hefyd.

Wrth i'r gwaith glanhau ddechrau, wrth gwrs, bydd angen rhoi sylw i gwestiynau am yr hyn y gellid bod wedi ei wneud yn wahanol—y gwersi a ddysgwyd y cyfeiriodd y Prif Weinidog atyn nhw. Roeddwn i'n meddwl tybed a allai roi sylw i rai o'r pryderon cychwynnol hynny. Mae Cyfoeth Naturiol Cymru eisoes wedi cyfaddef, yn ôl yr hyn a ddeallaf, bod gweddillion a adawyd gan weithrediadau torri â thrin coed ar y mynydd uwchlaw Pentre wedi cyfrannu at lifogydd yn y fan honno. Ceir pryderon difrifol hefyd nad oes gan Cyfoeth Naturiol Cymru y capasiti i ymdopi â gwaith y mae angen ei wneud ar frys. Yn Nhrehafod, mae Dŵr Cymru wedi gwneud taliad o £1,000 i 40 o aelwydydd heb dderbyn atebolrwydd gan nad oedd yr orsaf bwmpio yno yn gweithio. Felly, a allwch chi, fel mater o frys, edrych ar gyllideb Cyfoeth Naturiol Cymru i sicrhau ei fod wedi ei ariannu'n ddigonol i ymdrin â thrychinebau ar y raddfa hon a hefyd sefydlu ymchwiliad i'r rhan neu'r cyfraniad a wnaed drwy unrhyw gamau gan naill ai gorff statudol neu'r cyfleustod i rywfaint o'r difrod llifogydd?

Wel, dim ond i ailadrodd yr hyn a ddywedais wrth Paul Davies, Llywydd: wrth gwrs, bydd angen dysgu gwersi. O ran gwaith torri a thrin coed Cyfoeth Naturiol Cymru ym Mhentre, fy nealltwriaeth i yw bod Cyfoeth Naturiol Cymru, trwy glirio coed llarwydd heintiedig o ran fach o'r goedwig yn y fan honno, wedi gwneud yr hyn y byddai'r canllawiau presennol yn awgrymu y dylen nhw ei wneud, sef gadael rhai o'r gweddillion llai yr ydych chi'n eu cael pan fo coed yn cael eu cwympo ar y ddaear, oherwydd dyna sut yr ydych chi'n diogelu pridd rhag erydu pan fydd coed yn cael eu torri, a dyna sut yr ydych chi'n diogelu lles bioamrywiaeth. Felly, roedden nhw'n gweithredu'n unol â'r llyfr rheolau fel y mae wedi ei lunio ar hyn o bryd. Mae'n rhaid gofyn y cwestiwn nawr: a yw'r llyfr rheolau yn addas ar gyfer y mathau hyn o ddigwyddiadau, a ddylen nhw ddigwydd yn y dyfodol? Dyna un enghraifft yn unig o wersi a ddysgwyd.

Fe wnaeth yr uwchgynhadledd a gynhaliwyd gennym yr wythnos diwethaf, Llywydd, ei gorau i ddenu pawb a oedd â rhan i'w chwarae wrth ymateb i'r llifogydd o amgylch un bwrdd. Roedd hynny'n cynnwys Dŵr Cymru, a hefyd yn cynnwys y trydydd sector a'r sector gwirfoddol yn rhan o'r ymateb hwnnw i'r llifogydd y cyfeiriodd Adam Price atyn nhw. Byddwn yn edrych i weld sut y mae'r holl sefydliadau hynny'n meddwl am y rhan a chwaraewyd ganddynt ac a oes pethau y bydden nhw eisiau eu gwneud yn wahanol yn y dyfodol.

Bu'n rhaid graddoli cyllideb Cyfoeth Naturiol Cymru, fel cyllideb pob gwasanaeth cyhoeddus yng Nghymru, yn erbyn effaith 10 mlynedd o gyni cyllidol. Mae'n debyg y dylwn i fod wedi dweud, wrth ateb cwestiwn cyntaf Adam Price, am effaith y llifogydd ar wariant cyfalaf yn y dyfodol. Rhan o'r rheswm pam mae'n rhaid i ni ofyn i Lywodraeth y DU am gymorth yw oherwydd, gyda chwe wythnos o'r flwyddyn ariannol hon yn weddill, ysgrifennodd y Trysorlys atom yn gofyn i ni ad-dalu £100 miliwn o gyfalaf trafodion ariannol iddyn nhw, a £100 miliwn o gyfalaf confensiynol, cyn diwedd y flwyddyn ariannol hon. Dywedasant eu bod nhw wedi ail-gyfrifo symiau canlyniadol Barnett, a bod angen i'r arian hwnnw gael ei ddychwelyd iddyn nhw. Pan fyddaf yn dweud wrth y Prif Weinidog fy mod i eisiau arian i'n helpu ni gydag effaith llifogydd yma yng Nghymru, gofyn yr wyf i, yn y bôn, iddo ddychwelyd arian i ni a gymerodd oddi wrthym yn ystod yr wythnosau diwethaf.

Pan gafodd Swydd Efrog ei tharo gan lifogydd difrifol ym mis Gorffennaf ac ym mis Tachwedd y llynedd, ac eto y mis hwn, anfonwyd lluoedd arfog y DU i helpu. Yn yr hydref, galwyd hofrenyddion Chinook yr Awyrlu Brenhinol i mewn i gynorthwyo gorsaf bwmpio ger Doncaster yn dilyn glaw trwm. Byddai'r adnodd hwn—y lefel hon o ymateb—wedi gallu bod yn amhrisiadwy yn achos Trehafod ac mewn mannau eraill. Er nad oes unedau milwrol wedi'u lleoli yng Nghymru—mae Bataliwn Cyntaf y Reifflau wedi'i leoli, er enghraifft, ychydig dros y ffin, ger Cas-Gwent—mae dynion a menywod o Gymru yn gwasanaethau'n deyrngar yn y lluoedd a bydden nhw, heb amheuaeth, wedi gwneud cyfraniad gwerthfawr wrth wasanaethu cymunedau Cymru yn ystod yr argyfwng pe gofynnwyd iddyn nhw wneud hynny. A wnaethoch chi ofyn i Lywodraeth y DU, Prif Weinidog, am gymorth y fyddin? Os naddo, pam felly, ac a wnewch chi yn y dyfodol pe byddai'r angen yn codi?

Wel, trafodwyd y cwestiwn o ba un a ddylid ceisio cymorth gan y lluoedd arfog ai peidio yn frwd iawn gan strwythur gorchymyn y gwasanaethau brys. Eu penderfyniad dros y penwythnos hwnnw oedd peidio â gwneud cais o'r fath gan fod yr amgylchiadau mor anodd a pheryglus, fel mai dim ond pobl a hyfforddwyd yn benodol i allu ymdopi â nhw yr ystyriwyd y gellid eu defnyddio yn ddiogel. Dyna'r cyngor a roesant, ac roeddwn i'n meddwl ei bod hi'n ddoeth dilyn eu cyngor.

Roedden nhw'n credu na fyddai tynnu'r lluoedd arfog i mewn ar yr adeg honno wedi bod yn beth buddiol i'w wneud gan eich bod chi angen yr union alluoedd a hyfforddiant arbenigol iawn hynny i allu ymdopi â'r mathau o dywydd eithafol a welsom, Llywydd. Ar anterth y storm honno, roedd 900 metr ciwbig o ddŵr yn dod i lawr afon Taf bob eiliad, ac os ydych chi'n ceisio gweithredu o dan yr amgylchiadau hynny, yna nid oes angen hyfforddiant cyffredinol y fyddin arnoch chi i wybod beth i'w wneud, mae angen i chi fod wedi eich hyfforddi yn y ffordd y mae ein gwasanaethau brys wedi eu hyfforddi, i wybod beth sy'n ddiogel i'w wneud. Nawr, pe byddai hynny'n newid, a phe byddai asesiad y bobl hynny sy'n fwy cymwys nag yr ydym ni yn yr ystafell hon, rwy'n credu, i wybod a fyddai cymorth gan y lluoedd arfog yn gyfraniad defnyddiol, yna wrth gwrs byddem ni'n ei ystyried. Ond o dan amgylchiadau'r penwythnos hwnnw, asesiad y rhai sydd fwyaf cymwys i wneud yr asesiad oedd nad dyna'r adeg iawn i ofyn am gymorth o'r fath.

Arweinydd Plaid Brexit, Mark Reckless.

Prif Weinidog, wrth ymateb i Paul Davies, dywedasoch fod llywodraeth leol, awdurdodau glo a Cyfoeth Naturiol Cymru i gyd wedi archwilio tomenni glo. Tybed a allech chi fyfyrio ar ba un a yw eu cyfrifoldebau yn y maes hwnnw wedi eu nodi'n ddigon eglur neu a ydyn nhw'n gorgyffwrdd, gydag unrhyw botensial cysylltiedig ar gyfer dryswch. A gaf i hefyd ofyn i chi, Prif Weinidog, pa un a ydych chi'n credu bod newidiadau i gyllidebau amddiffyn rhag llifogydd, yn enwedig y toriad sylweddol yr wyf i'n ei gofio, o leiaf i ddechrau, yn cael ei gyhoeddi yn 2016, wedi effeithio ar y sefyllfa bresennol mewn unrhyw ffordd? Rwy'n casglu o'r llythyr cais am gyllid gan wleidyddion Rhondda Cynon Taf i Lywodraeth y DU bod Llywodraeth Cymru yn cefnogi hyn, ac rwy'n gobeithio y bydd Llywodraeth y DU yn cytuno iddo. A ydych chi'n credu y gallai'r llythyr hwn, y cais hwn am gymorth ariannol y tu allan i'r grant bloc, ddarparu templed ar gyfer cydweithredu rhwng Llywodraethau Cymru a'r DU yn y dyfodol?

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiynau yna. Nid wyf i'n credu mai'r gyllideb o ran atal llifogydd fu'r broblem dros y ddau benwythnos diwethaf. Gan feddwl am wersi a ddysgwyd, un o'r pethau yr wyf i'n meddwl y bydd angen i ni edrych arnyn nhw'n ofalus iawn o hyn ymlaen yw'r nifer fawr o amddiffynfeydd rhag llifogydd yng Nghymru a fu'n llwyddiannus, ond a oedd yn agos iawn at gael eu trechu—yn Nhrefynwy, er enghraifft, lle mae'r amddiffynfa rhag llifogydd wedi ei hadeiladu i allu ymdopi â chynnydd o 4.3 medr i lifddwr, a chododd yr afon 4.2 medr mewn gwirionedd. Felly roedd o fewn centimedr o lifo dros ben yr amddiffynfeydd rhag llifogydd hynny. Nawr, ni chawsant eu llethu, yn union fel na chawsant eu llethu yng Nghaerdydd, ac ni chawsant eu llethu yn Abertawe, ond mewn llawer o leoedd roedd y bwlch rhwng dal a methu â dal yn fach, ac mewn gwersi a ddysgir ar gyfer y dyfodol mae angen i ni weld a oes angen i ni wneud unrhyw beth i gryfhau'r rheini ymhellach.

Cyn belled ag y mae cymorth gan y Trysorlys yn y cwestiwn, rwy'n credu ein bod ni eisoes yn gweithredu mewn ffordd sy'n gyson â rheolau sydd wedi eu sefydlu dros nifer o flynyddoedd. Pan fydd digwyddiad hollol anrhagweladwy yn digwydd, a'i fod yn digwydd ar y raddfa o'r fath a welsom dros y penwythnos hwn—ac nid wyf i'n credu bod unrhyw un yn credu bod modd rhagweld ffyrnigrwydd y storm a darodd de Cymru— [Torri ar draws.]

Rydych chi'n ateb arweinydd Plaid Brexit, ac nid yr Aelod Cynulliad lleol.

Nid wyf i'n credu bod modd rhagweld digwyddiad y penwythnos hwnnw, a phan fydd digwyddiadau anrhagweladwy yn digwydd a bod costau yn gymesur o uchel, mae'r gallu i fynd at y Trysorlys am gymorth o gronfeydd wrth gefn yn un yr ydym ni wedi ei ddefnyddio o'r blaen, ac rydym ni'n ei ddefnyddio eto yn y fan yma.

Prif Weinidog, torrwyd ar eich traws, ond hoffwn eich atgoffa hefyd am y pwynt ynglŷn â rhannu cyfrifoldebau rhwng llywodraeth leol a Cyfoeth Naturiol Cymru a'r awdurdodau glo o ran yr archwiliadau hynny.

Fe'm trawyd gan un peth am y llythyrau Rhondda Cynon Taf: roedd yn gais am gyllid atodol uwchlaw'r grant bloc mewn maes datganoledig, ac felly gallai gynrychioli newid o fformiwla Barnett. Os ydym ni eisiau ystyried hynny fel templed ar gyfer cydweithredu rhwng Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU yn y dyfodol, a fyddai Llywodraeth Cymru yn ystyried ysgrifennu llythyr o'r math hwnnw, efallai i gymryd cyfalaf o'r gronfa ffyniant gyffredin ar gyfer prosiectau seilwaith, fel gwelliannau i'r A55 yn y gogledd neu hyd yn oed ffordd liniaru'r M4 yr oeddech chi wedi addo ei hadeiladu? Hefyd, mae gan Gymru ddiffyg cyllidol cyffredinol eleni o £13.7 miliwn, neu 19 y cant o gynnyrch domestig gros, ac rydym ni'n gofyn i Lywodraeth y DU am gyllid ychwanegol y tu hwnt i hynny. Onid yw hynny'n dangos y perygl o fynnu mwy a mwy o bwerau a datganoli drwy'r amser a gwahanu Cymru oddi wrth y DU?

Nid wyf i'n dod i'r casgliad hwnnw o gwbl, Llywydd. Rwy'n credu'n syml mai'r ddadl dros geisio cymorth gan Lywodraeth y DU yw'r ddadl dros yr undeb. Mae'r undeb yn gynllun yswiriant cydfuddiannol lle'r ydym ni i gyd yn talu i mewn, ac rydym ni i gyd yn gallu codi arian o dan amgylchiadau pan fo angen cymorth. Dyna pam yr wyf i wedi bod yn gefnogwr o'r Deyrnas Unedig erioed, gan fy mod i'n credu bod y system yswiriant cydfuddiannol honno wedi bod o fudd i Gymru erioed. Dyna pam rwy'n gobeithio y bydd Prif Weinidog y DU—sydd wedi rhoi'r teitl Gweinidog yr Undeb iddo'i hun—yn gweld bod y cais yr ydym ni wedi ei wneud am gymorth yn un lle gall ef ddangos bod yr undeb wir yn gweithio i Gymru.