Trown yn awr at gwestiynau'r llefarwyr, a'r cyntaf y prynhawn yma yw llefarydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rhai cwestiynau i ddechrau ar baratoadau ar gyfer cynnydd yn nifer yr achosion, ac mae'n bwysig rhoi'r paratoadau hynny ar waith. Gwyddom o brofiad rhyngwladol y gallai capasiti gofal critigol ddod yn bwysig tu hwnt yma. Rwyf wedi bod yn edrych ar ffigurau heddiw sy'n dangos bod nifer y gwelyau gofal critigol fesul 100,000 o bobl yn y DU yn isel, o'u cymharu â safonau byd-eang, ac yng Nghymru, mae'n sicr yn llawer is nag yn Lloegr. Gofynnodd Adam Price a minnau ddoe beth sydd wedi'i wneud i sicrhau ein bod yn cynyddu capasiti. Nid wyf yn siŵr a gawsom yr atebion roeddem eu heisiau ddoe, felly gofynnaf eto: beth sy'n cael ei wneud yn awr i sicrhau bod y capasiti yn cael ei gynyddu cymaint â phosibl, gan nad yw'r capasiti cyfredol yn mynd i fod yn ddigon? Rwy'n derbyn y gallai fod natur wahanol i'r math o gapasiti y bydd ei angen arnom o'i gymharu ag adegau arferol, ond rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn i ni gael disgrifiad gan y Llywodraeth o'r hyn sy'n cael ei wneud i sicrhau ein bod yn cynyddu capasiti yn y maes tra phwysig hwn.  

Rwy'n cydnabod y pwynt ehangach sy'n cael ei wneud. Mae lefelau cymharol capasiti gofal critigol ledled y DU yn is na gwledydd Ewropeaidd eraill; mae hynny'n wir. Nid wyf yn credu mai nawr yw'r adeg i geisio mynd i mewn i’r cyllid neu’r heriau eraill a allai fod gennym mewn cyfnod arferol o wleidyddiaeth; mae a wnelo â’r hyn y gallwn ei wneud yn awr i wella'r capasiti sydd gennym, ar gyfer yr hyn y disgwyliwn iddo fod yn fewnlif o bobl sâl iawn i'n gwasanaeth iechyd ac sydd angen gofal. Ac felly, rydym eisoes yn cynllunio’r hyn sy’n bosibl, o ran y staff sydd gennym, y staff y mae angen inni eu gwarchod, o ran eu lles, oherwydd os gwelwn absenoldebau sylweddol ar draws yr economi a gwasanaethau cyhoeddus, bydd hynny’n effeithio ar y gwasanaeth iechyd hefyd. Mae angen i ni feddwl yn ogystal am beth arall sy'n bosibl, hyd yn oed os nad dyna'r hyn rydym yn ei gydnabod ar hyn o bryd fel gofal critigol yn y ffordd rydym yn ei ddarparu, a beth y mae hynny'n ei olygu o ran adleoli staff. Mae hynny hefyd yn golygu diffodd gweithgaredd arall yn y gwasanaeth iechyd. Felly, nid mater syml o fflicio switsh yw hyn a’n bod yn dyblu ein capasiti yn awtomatig; mae'n ymwneud mewn gwirionedd â faint y gallwn ei newid o fewn y gwasanaeth; i ba raddau y gallwn adleoli staff, ac yna, yr hyn a wnawn i ddiwallu'r anghenion gofal iechyd eraill hynny gystal ag y gallwn. Ac fel y dywedais, gallai hynny olygu trin pobl yn eu cartref eu hunain dros yr wythnosau neu'r misoedd nesaf, pan fyddem ni heddiw yn disgwyl iddynt gael eu derbyn i ysbyty. 

Nawr, nid wyf mewn sefyllfa i rannu cynlluniau uniongyrchol a manwl. Rwy'n gweithio trwy fanylion y cynlluniau hynny a'r cyfarwyddiadau y bydd angen inni eu rhoi i'r gwasanaeth iechyd ynglŷn â beth fyddai’r cynlluniau hynny. Rydym wedi gweithio drwyddynt. Cyfarfûm â chyfarwyddwyr meddygol o bob rhan o Gymru ddydd Gwener diwethaf. Cyfarfûm â cholegau brenhinol o bob rhan o Gymru yr wythnos diwethaf hefyd, ac felly, rydym yn fwriadol yn dod â'r pobl a ddylai fod yno at ei gilydd i wneud y dewisiadau hynny. Cyn gynted ag y bydd gennym benderfyniad i'w wneud, gyda'r cynllun i fynd gydag ef, byddwn yn rhannu'r wybodaeth honno wrth gwrs. Ac yn y modd rwyf eisoes wedi briffio llefarydd iechyd y Ceidwadwyr yn ogystal â llefarydd iechyd Plaid Cymru, rydym am barhau i egluro beth yw'r cynlluniau hynny, a'u manylion, a gallu rhannu gwybodaeth ar sail y gellir ymddiried ynddi, yn ogystal â gallu darparu gwybodaeth gyhoeddus i bawb ei gweld a'i chlywed. A bydd hynny, wrth gwrs, yn cynnwys aelodau'r pwyllgor iechyd, yn ogystal â'r holl Aelodau ar draws y Siambr hon. Rwy'n sicr yn disgwyl gwneud datganiadau wythnosol am y sefyllfa mewn perthynas â coronafeirws yn y dyfodol agos.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Bydd angen capasiti mewn meysydd eraill hefyd, islaw gofal critigol. Ofnaf y bydd colli ysbytai cymunedol yn rhywbeth y byddwn yn ei ddifaru, i ryw raddau, yn y misoedd i ddod. Efallai y bydd angen inni adeiladu capasiti ar gyfer ynysu, er enghraifft, a gallaf gyfleu ichi'r cynnig a wnaeth un perchennog gwesty, er enghraifft, a oedd yn cynnig gwesty i'w ddefnyddio, fel rhywle lle gellir ynysu pobl o bosibl. A oes cynlluniau i greu'r math hwnnw o gapasiti o fewn y system—gan droi efallai at westai, neu leoliadau eraill, neu hyd yn oed at y fyddin hefyd. Oherwydd ceir capasiti y gellir ei adeiladu o fewn y fyddin pan ddaw'n fater o ynysu.

Rydym yn ystyried pob opsiwn. Ac mae hynny'n rhan o'n gwaith cynllunio ar gyfer pandemig ffliw sy'n cael ei ddwysáu; mae hefyd yn rhan o'r hyn y mae fforymau lleol Cymru gydnerth yn edrych arno, i ystyried yr hyn sy'n digwydd ym mhob un o'r pedair ardal. Ac mae hynny'n cynnwys nid yn unig gwasanaethau cyhoeddus datganoledig, mae'n cynnwys, wrth gwrs, y cysylltiadau rheolaidd sydd gennym gyda gwasanaethau sydd heb eu datganoli. Felly, er enghraifft, mae'r heddlu'n ymwneud â phob un o'n pedwar fforwm lleol Cymru gydnerth fel mater o drefn, o ran yr ymateb cynllunio a darparu ar gyfer argyfwng. Rydym hefyd, wrth gwrs, yn ystyried y rôl bosibl y gallai fod gan y fyddin i'w chwarae. Ond mae'n dod yn ôl at ba rôl sydd ei hangen, a phwy sydd yn y sefyllfa orau i gyflawni hynny. Felly nid oes dim yn cael ei ddiystyru—yn sicr—o ran y ddarpariaeth sydd gennym, ac fel y dywedais yn fy ateb i'ch cwestiwn cyntaf, y modd y mae hynny'n diwallu'r angen rydym yn disgwyl ei weld yn dod drwy'r gwasanaeth iechyd a gwasanaethau cyhoeddus eraill, a lle yw'r mannau cywir i geisio cynyddu capasiti, ac yn yr un modd, y gweithgareddau y byddwn yn cydnabod y bydd angen eu hoedi a'u gohirio am gyfnod o amser, ac mae hynny, wrth gwrs, yn dibynnu ar hyd a difrifoldeb y sefyllfa.

A chasgliad byr o gwestiynau i orffen. Gwyddom fod yr Eidal wedi cyrraedd man lle roedd angen, neu lle teimlent fod angen gosod cyfyngiadau ar symud ledled y wlad. Buaswn yn gwerthfawrogi syniad yn unig o'r mathau o gynlluniau sy'n cael eu rhoi ar waith, i gychwyn efallai, ar gyfer cyfyngiadau lleol ar symud, a pha baratoadau sy'n cael eu gwneud ar gyfer hynny.

Yn ail, ar 111, a'r brysbennu galwadau ffôn sy'n digwydd ar hyn o bryd. Rwyf wedi cysylltu â'ch swyddfa heddiw gyda phryder penodol ynglŷn â rhieni un o fy etholwyr sydd wedi dychwelyd oddi ar fordaith, ac sydd wedi cysylltu â'r ganolfan brysbennu galwadau ffôn—fel y cawsant eu cyfarwyddo i wneud—a chael gwybod, 'Na, nid ydych chi mewn categori risg.' Mae eraill a oedd ar yr un fordaith, yn ôl yr hyn a ddywedwyd wrthyf, wedi cael diagnosis ers hynny o COVID-19. Felly, gallwch ddychmygu pryder fy etholwr a'i rhieni. Nid yw'n gallu ymweld â'i rhieni, oherwydd ei bod yn dioddef o niwmonia ei hun. Felly, unwaith eto, mae'n bortread o'r problemau ehangach yma. Felly sut y gallwn fod yn siŵr nad yw'r system brysbennu galwadau ffôn yn methu nodi pobl a ddylai fod mewn categori risg uwch? Roedd y bobl hyn wedi dweud, 'Gwrandewch, rydym yn credu ein bod mewn categori risg', a dywedwyd wrthynt nad oeddent, ac maent yn credu yn awr y dylent gael profion. Fe arhosaf am ymateb gan eich swyddfa ar hynny.

Ond hefyd, rydym yn dal i glywed gan bobl sy'n dweud eu bod wedi ceisio cysylltu ag 111, ac maent, er enghraifft, wedi cael eu tywys i wefan, sy'n dweud wrthynt, 'Nid oes gwasanaeth 111 ar gael yn eich ardal chi.' A wnewch chi gasglu data ar y defnydd o 111, methiant i gysylltu ag 111, a faint o bobl sy'n ceisio defnyddio'r gwasanaethau—fel y dylent allu gwneud—sydd naill ai'n methu mynd drwodd, neu'n cael eu gyrru i wefannau eraill nad ydynt yn gallu eu helpu o gwbl?

Mae yna gwestiynau ymarferol, real yn y fan honno, ac rwy'n falch fod yr Aelod wedi llwyddo i godi rhai o'r rheini gyda fy swyddfa yn gynharach heddiw. Ac fe fuaswn i'n annog unrhyw Aelodau eraill, o unrhyw blaid, sydd â phrofiad tebyg gydag etholwyr, lle nad ydynt yn siŵr am y cyngor y maent yn ei gael, neu eu bod wedi cael eu cyfeirio at y rhan anghywir o'r system, i godi'r rheini gyda fy swyddfa. Oherwydd rwyf am wneud yn siŵr eu bod yn cael eu datrys yn gynt yn hytrach nag yn hwyrach, oherwydd mae'n bosibl iawn y gwelwn fwy o ddefnydd o'r gwasanaethau hynny yn yr wythnosau nesaf. Mae rhywfaint o hynny wedi digwydd am fod pobl wedi cael eu cyfeirio ac wedi mynd i'r gwasanaeth 111 anghywir—felly, y gwasanaeth 111 yn Lloegr, lle mae'n dweud nad yw ar gael yn eich ardal chi. Felly, mae'r gwasanaeth cyngor dros y ffôn 111 ar gael ym mhob rhan o Gymru. Mae gwiriwr symptomau ar gael ar wefan Galw Iechyd Cymru. Rydym am geisio sicrhau bod pobl yn defnyddio'r gwasanaeth rydym wedi'i sefydlu a'i greu ac am leihau'r risg y bydd pobl yn mynd i wasanaeth gwahanol dros y ffin nad yw'n eu cyfeirio at y llwybr cywir o bosibl i gael eu cymorth a'u cyngor. Ond nid wyf am golli golwg ar y profiad sydd gan bobl o ddefnyddio'r gwasanaeth 111, ac fel y dywedaf, rwy'n ailadrodd wrthynt y buaswn yn gofyn i Aelodau o bob ochr gysylltu â mi os ydynt wedi clywed am y math o brofiad rydych wedi'i ddisgrifio.

Ar y pwynt ynglŷn â sut a phryd y dylid cynnal profion, mae'n dod yn ôl at bobl yn dilyn y cyngor a'r arweiniad a roddir iddynt. Ond rwyf wedi gofyn eto am i hyn gael ei egluro, oherwydd rydym wedi gweld rhai achosion amlwg o bobl sydd, er enghraifft, ar longau mordeithio yn dod yn ôl, beth sy'n digwydd iddynt hwy, os yw pobl yn cael symptomau pan fyddant yn dychwelyd, ac i fod yn glir, fod y cyngor yn gyson ac nad yw'n ddryslyd i aelodau'r cyhoedd. Felly, rwy'n manteisio ar y cyfle i wneud hynny, a byddaf yn gallu ailadrodd hynny gyda'r wybodaeth reolaidd y mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn ei darparu a byddaf hefyd yn sicrhau bod y cyngor hwnnw'n cael ei ddosbarthu'n benodol i'r Aelodau.

Ond o ran y mathau o bethau a allai ddigwydd, neu y gallai fod eu hangen, rwy'n credu bod gofyn i ni edrych ar yr amgylchiadau ym mhob gwlad. Gallwn ddysgu, wrth gwrs, o brofiad gwahanol wledydd. A'r Eidal, maent yn wlad Ewropeaidd y mae gennym gysylltiadau â hi, gyda system gofal iechyd fodern a datblygedig. Mae cyffelybiaethau yno inni edrych arnynt. O ddifrif, mae rhai gwahaniaethau, serch hynny. Mae ganddynt boblogaeth hŷn na Chymru hefyd, a allai esbonio rhai o'r heriau a'r niferoedd sydd ganddynt. Ond yn sicr mae'r profiad yno o ran eu bod yn gweld eu gwasanaeth iechyd yn cael ei lethu bellach i bob pwrpas, wel, rhan o'r daith honno yw pa mor gynnar a phryd y byddwn yn gweithredu, gan fod yr amseru'n bwysig iawn, a dyna'r cyngor a gafwyd gan ein cynghorwyr gwyddonol ein hunain i bob un o bedair Llywodraeth y DU ac yn wir ein pedwar prif swyddog meddygol.

Y perygl yw, os byddwn yn gweithredu'n rhy gynnar, dyna'r pwynt a wnaeth y Prif Weinidog ddoe am lefel y gydymffurfiaeth os byddwn yn gofyn i bobl weithredu eto. Mae perygl hefyd y byddwn yn gostwng nifer yr achosion o'r coronafeirws pan fydd y clefyd ar ei waethaf a'n bod yn cael ail ymchwydd yn nes ymlaen, yn hytrach na'i fod yn fesur cwbl effeithiol. Hefyd, os byddwn yn ei amseru'n rhy hwyr, mae perygl o godi pais ar ôl piso i bob pwrpas, oherwydd mae'r Eidal bellach mewn sefyllfa lle mae'n edrych yn debyg fod trosglwyddo cymunedol sylweddol yn digwydd. Ac nid yw ein cyngor gwyddonol yn awgrymu bod gweithredu mesurau sy'n cyfyngu'n fawr yn gam effeithiol ar y pwynt hwnnw.

A daw yn ôl at yr anhawster y mae'n rhaid i Weinidogion ei wrthsefyll a'i gydnabod wrth wneud dewisiadau a chynghori'r cyhoedd, mewn perthynas â dilyn y dystiolaeth a'r cyngor gwyddonol gorau ynghylch yr hyn y dylem ei wneud a'r dewisiadau sydd ar gael i Weinidogion, yn hytrach na cheisio cael rhywbeth a allai, o safbwynt cyfathrebu, ymddangos fel pe baem yn gwneud dewisiadau mawr ac anodd a dangos pa mor ddifrifol rydym yn ei gylch, ond efallai nad dyna'r peth cywir i'w wneud o ran lleihau nifer yr achosion o coronafeirws ar eu gwaethaf er mwyn caniatáu i wasanaethau wella ac ymdopi, ond yn yr un modd o ran sicrhau ein bod yn datrys ac yn lleihau, cyn belled ag y bo modd, y nifer bosibl o farwolaethau yn sgil yr achosion o coronafeirws.

Ac ni fuaswn am fod mewn sefyllfa lle rwyf wedi rhoi cyfres o gamau ar waith a allai ymddangos fel pe baem yn gwneud rhywbeth sy'n mynd i'r afael â'r sefyllfa o safbwynt y cyhoedd, a darganfod wedyn mai dyna oedd y dewis anghywir ac y gallai ein cyfradd farwolaethau fod yn uwch ar ei ddiwedd, ac nid yw hwnnw'n ddewis y credaf y gallwn fyw gydag ef.  

Llefarydd y Ceidwadwyr, Janet Finch-Saunders. 

Diolch, Lywydd. Wrth gwrs, bydd llefarwyr yn craffu arnoch ac yn eich herio, Weinidog, ac rwyf wedi gwneud fy nghyfran deg o hynny dros y blynyddoedd diwethaf. Ond hoffwn gofnodi fy niolch i chi, fel ein Gweinidog iechyd, am y gwaith caled, yn amlwg, sy'n digwydd y tu ôl i'r llenni a'r cynlluniau rydych yn eu rhoi ar waith a hefyd am roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni, fel Aelodau, a rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r cyhoedd. Roeddwn yn teimlo y dylid cofnodi hynny, diolch.

Nawr, mae coronafeirws yn fwyaf sylweddol ymysg pobl hŷn a phobl y mae eu systemau imiwnedd eisoes dan fygythiad. Mae niferoedd mwy o'r bobl hyn i'w cael mewn gofal preswyl, cartrefi nyrsio a lleoliadau gofal cartref. Mae difrifoldeb y bygythiad yn glir wrth ystyried y cartref gofal ger Seattle, lle bu mwy na dwsin o farwolaethau ac mae holl breswylwyr y cartref bellach wedi'u hynysu yn eu hystafelloedd.

Yr wythnos diwethaf, dywedodd y Prif Weinidog y byddai Llywodraeth Cymru yn gwneud mwy i ddarparu cyngor i'r sector gofal cymdeithasol. Mae preswylwyr cartrefi gofal yn poeni, mae darparwyr cartrefi gofal a'r rhai sy'n darparu gofal cartref yn poeni. Mae sôn am gyhoeddi canllawiau, annog ffrindiau a pherthnasau i beidio ag ymweld â phobl mewn cartrefi gofal nes bod y risg o ddal y clefyd yn haws ei thrin. Pa gamau y byddwch yn eu cymryd i gefnogi preswylwyr cartrefi gofal a lleihau'r perygl eu bod yn dal y feirws?

Diolch i Janet Finch-Saunders am y cwestiwn hwnnw ac mae'n llygad ei lle fod pobl hŷn, a phobl hŷn sydd ag anghenion iechyd cymhleth, mewn mwy o berygl o lawer. Ac felly rydym am wneud popeth yn ein gallu i'w diogelu cymaint â phosibl, ac rydym yn gweithio'n galed iawn i wneud hynny. Mae'r cyfarwyddwr gwasanaethau cymdeithasol ac integreiddio yn arwain y blaen yn Llywodraeth Cymru. Rydym yn cydweithio'n agos iawn â'r awdurdodau lleol, sy'n amlwg yn agos iawn at y sector gofal, ac rydym wedi penodi cyfarwyddwr arweiniol i edrych ar y pwnc hwn. Daw'r cyfarwyddwr arweiniol o Bowys. Rydym wedi sefydlu gweithgor sy'n edrych ar yr holl fathau o faterion y mae'n eu codi. Mae canllawiau eisoes wedi'u cyhoeddi i'r sector gofal cymdeithasol. Mae'n ganllaw ar y cyd â Lloegr. Felly, yr un yw'r canllawiau, ond rydym yn bwriadu llunio set arall o ganllawiau, a gwneir hynny gan weithgor gyda'r holl bobl sy'n gysylltiedig.

Diolch. Mae un o bob 17 oedolyn yng Nghymru yn gweithio yn y sector gofal cymdeithasol. Mae Cymdeithas Gofal Cartref y Deyrnas Unedig wedi cynghori ei bod yn bwysig i weithwyr cymdeithasol ddeall y gallai ymweliadau cartref gymryd llawer mwy o amser na'r hyn a ddisgwylir fel arfer wrth ymdrin â phobl sy'n sâl, ac mae'n rhybuddio y gallai'r sefyllfa fod yn eithriadol o ddifrifol, yn enwedig o ran cael digon o staff i gefnogi pobl hŷn a phobl anabl mewn lleoliadau cymunedol.

Yn yr un modd, cefais neges e-bost sy'n tynnu sylw at bryderon y gallai un gweithiwr gofal cartref heintiedig gario'r feirws yn ddiarwybod i gartrefi niferoedd lawer o drigolion hŷn agored i niwed. Felly, a wnewch chi egluro pa gamau rydych yn eu cymryd i gynorthwyo ein gweithwyr gofal i leihau'r risg o ddal y feirws? Pa fesurau brys a gaiff eu cymryd i amddiffyn unigolion sy'n agored i niwed sy'n cael ymweliadau cartref, a nodi pa gymorth a roddir i ddarparwyr gofal cymdeithasol i'w helpu i ddod o hyd i staff amgen, os bydd yn rhaid i rai gweithwyr hunanynysu? A chwestiwn sydd gennyf yw: a yw'r 15 achos o coronafeirws a nodwyd yng Nghymru wedi'u dynodi fel rhai COVID-19? [Torri ar draws.] Wel, mae coronafeirws yn cynnwys—.

Rwy'n credu eu bod, i ateb y cwestiwn olaf hwnnw.

Os edrychwch ar y sector gofal cymdeithasol, mae amrywiaeth eang o faterion yn codi: mae yna bobl sy'n byw mewn gofal preswyl neu mewn cartrefi nyrsio; mae yna bobl sy'n cael gofal yn y cartref, ac yna ceir staff sy'n mynd i mewn, fel y nododd Janet Finch-Saunders. Ac mae'n amlwg yn hanfodol ein bod yn mynd i'r afael â'r holl faterion hynny, am yr hyn sydd i ddigwydd os bydd unrhyw un o'r grwpiau hynny'n cael ei heintio a sut rydym yn ymdrin â'r sefyllfa. Felly, am y rheswm hwnnw, rydym wedi sefydlu grŵp cynllunio ac ymateb gofal cymdeithasol, sy'n cynnwys llywodraeth leol—oherwydd, fel y dywedais, rydym yn gweithio'n agos iawn gyda llywodraeth leol—mae'n cynnwys Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru, oherwydd mae'n gwbl hanfodol, rwy'n credu, ein bod yn gweithio'n agos iawn gyda'r trydydd sector i fynd i'r afael â'r holl faterion hyn, oherwydd efallai fod y trydydd sector yn agos iawn at rai o'r cymunedau rydym yn sôn amdanynt, ond hefyd mae gan y trydydd sector lawer o wirfoddolwyr sy'n gweithio yno ac a fyddai'n fodlon ein helpu yn y sefyllfa hon, rwy'n siŵr, os yw'n gwaethygu. Mae hefyd yn cynnwys Fforwm Gofal Cymru, sydd, unwaith eto, yn gorff pwysig iawn i weithio gydag ef. Felly, rydym yn gweithio gyda'r holl gyrff hynny a'r hyn rydym am ei wneud yw cyflwyno set arall o ganllawiau a fydd yn rhoi sylw i'r materion pwysig iawn y mae wedi'u codi.

Diolch. Rwy'n credu bod fy nghwestiwn nesaf wedi'i gyfeirio'n fwy at y Gweinidog iechyd. Yn anffodus, mae rheswm da dros boeni hefyd am staff iechyd rheng flaen. Rwyf wedi derbyn gohebiaeth gan ymarferydd cyffredinol yng Nghymru sydd wedi tynnu sylw at ddiffyg cyfarpar diogelu personol a mygydau ar gyfer staff rheng flaen, ond hefyd ar gyfer pobl fel derbynyddion, nyrsys a staff cynnal a chadw. Mae wedi esbonio'n gywir nad oes digon ohonynt i allu hunanynysu, os yw'n bosibl eu bod wedi'u heintio, a dal i ymdopi â maint y pwysau ar ein gwasanaeth iechyd. Pa gamau brys a gymerir i sicrhau bod pob aelod o staff rheng flaen yn derbyn ac yn defnyddio'r cyfarpar diogelu personol yn ôl y cyfarwyddyd?

Wel, rwy'n credu bod y Gweinidog iechyd, yn ei ymateb yn gynharach, wedi dweud bod y rhain yn mynd i gael eu darparu. Ac yn sicr mae hwn yn fater rydym wedi'i drafod yn y Llywodraeth, ond mae'n amlwg yn bwynt pwysig iawn ac rydym yn gyfan gwbl o ddifrif yn ei gylch.

Llefarydd Plaid Brexit, Caroline Jones.

Diolch, Lywydd. Weinidog, dywedodd Dr Andrew Goodall wrth y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus ddydd Llun ei fod yn siomedig iawn fod gan dri o saith bwrdd iechyd lleol Cymru ddiffyg o filiynau o bunnoedd. A ydych yn rhannu ei siom fod Betsi Cadwaladr, Hywel Dda a Bae Abertawe yn rhagweld diffyg cyfunol o dros £92 miliwn ar gyfer 2019 i 2020? Rhagwelir y bydd bwrdd Betsi Cadwaladr £41 miliwn yn y coch; Hywel Dda heb fod ymhell ar ei ôl gyda diffyg o £35 miliwn. Bydd gan fy mwrdd iechyd i, Bae Abertawe, £16.3 miliwn o ddiffyg, ac mae hynny'n ddigon i gyflogi tua 465 o radiograffwyr. Weinidog, pam y gall rhai byrddau iechyd fantoli'r cyllidebau a bod eraill yn cael diffygion enfawr?

Wel, mae'r problemau'n wahanol mewn gwahanol fyrddau iechyd, ac wrth gwrs rwy'n siomedig, nid yn unig ynglŷn â'r methiant i gyrraedd y targed, ond am raddau'r methiant hwnnw rhwng gwahanol fyrddau iechyd eu hunain. Yn Hywel Dda, fe fyddwch yn gwybod ein bod wedi cael cyfres o ymyriadau ac adroddiadau ynghylch eu heriau a'r cyfleoedd iddynt wella. Fodd bynnag, dylid dweud, o ran perfformiad, fod Hywel Dda wedi gwneud gwelliannau gwirioneddol yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Felly, maent mewn gwell sefyllfa o ran perfformiad, ond yn Betsi Cadwaladr nid ydynt wedi cael y gafael a'r rheolaeth angenrheidiol ar berfformiad a chyllid. Felly, er bod bwrdd iechyd Hywel Dda yn gallu rhoi eu ffigurau perfformiad mewn ffordd gadarnhaol, nid yw'r un peth yn wir yng ngogledd Cymru, ac fe sylwch nad yw'r ddau gyfarwyddwr cyllid blaenorol yn eu swyddi mwyach. Mae yna gyfarwyddwr adfer sy'n cael effaith ar y ddisgyblaeth ariannol yn y sefydliad, ac wrth gwrs, erbyn hyn ceir prif weithredwr dros dro yn dilyn y newid yn yr arweinyddiaeth. Ac o ran Bae Abertawe, caiff y siom ei leddfu gan rywfaint o optimistiaeth, yn seiliedig yn y gwirionedd am y dyfodol, ac unwaith eto, y rhestr o gyfleoedd sydd ganddynt i wella'r sefyllfa ariannol.

Credaf fod angen i mi nodi ar lefel gyffredinol, os yw coronafeirws mor sylweddol ag y credwn ei fod, bydd y ffordd arferol o weithredu'r gwasanaeth iechyd yn newid yn sylweddol. Felly, bydd yn rhaid newid y ffordd arferol o ddwyn sefydliadau i gyfrif o fewn y Llywodraeth ac yn y lle hwn. Ni allaf ddisgwyl i'r gwasanaeth iechyd ymddwyn mewn ffordd wahanol iawn a blaenoriaethu niferoedd sylweddol o bobl sy'n wirioneddol sâl a ddaw drwy'r drysau, os wyf fi wedyn yn dweud hefyd, 'Rwyf am ichi beidio â cholli unrhyw fath o gynnydd mewn perthynas ag amseroedd rhwng atgyfeirio a thriniaeth, ac rwyf am i chi geisio gwneud yn siŵr fod arian yn cael ei wario mewn ffordd benodol.' Nawr, bydd rhai pwyntiau am ddisgyblaeth ariannol a chyfleoedd i arbed arian a fydd yn dal i fodoli mewn ffordd nad yw'n niweidio'r gwasanaeth, ond bydd angen gwirio'r hyn a fydd yn digwydd mewn gwirionedd, ac os cawn nifer sylweddol o achosion, beth fydd y canlyniadau mwy hirdymor ar adnoddau, yr addewidion cyffredinol y mae'r Canghellor wedi'u gwneud am yr angen i'r GIG gael unrhyw adnoddau y mae eu hangen, a beth y mae hynny'n ei olygu o safbwynt perfformiad ehangach i'r gwasanaeth iechyd geisio ei adfer a dal i fyny ag ef wedyn.

Diolch ichi am yr ateb hwnnw, Weinidog. Wrth gwrs, mae'n rhaid i bob un ohonom fyw o fewn ein modd, ond ni allwn dorri cyllid i fyrddau iechyd heb effeithio ar ofal cleifion. Cymerwch y gronfa feddyginiaethau newydd, er enghraifft: mae Llywodraeth Cymru yn ariannu triniaethau newydd am y 12 mis cyntaf, ac yna mae'n rhaid i fyrddau iechyd ddod o hyd i arian ar gyfer blynyddoedd i ddod. Felly, pa asesiad a wnaethoch o'r effaith y mae hyn yn ei chael ar gyllid byrddau iechyd lleol? Ac mae'n rhaid i ni hefyd roi cyfrif am y pethau y gwyddom nad ydym yn eu gwybod, fel rydych eisoes wedi'i ddweud—y coronafeirws. Ond hefyd, er enghraifft, yr effaith a gaiff pwysau'r gaeaf ar wasanaethau drwy weddill y flwyddyn. Ac eleni, mae gennym yr elfen ychwanegol nad ydym yn gwybod beth fydd yr effaith a gaiff COVID-19 ar wasanaethau sydd wedi'u cynllunio a gwasanaethau heb eu trefnu. Felly, Weinidog, pa mor wydn yw cyllid y GIG, a pha gamau y mae eich Llywodraeth yn eu cymryd i sicrhau nad yw pwysau ariannol yn effeithio ar ganlyniadau i gleifion? Diolch.

Wel, rwy'n credu bod pwynt ehangach yma ynglŷn â gwelliant ariannol ar draws y gwasanaeth iechyd yn y tair neu bedair blynedd diwethaf. Gwneuthum ddewis penodol, wrth ymgymryd â rôl y Cabinet, y byddwn yn sicrhau tra byddwn yn gwneud yn siŵr fod y biliau'n cael eu talu—fel nad yw gofal cleifion yn cael ei beryglu, ac nad oes yn rhaid i staff boeni a ydynt yn mynd i gael eu talu yn ystod deufis olaf y flwyddyn—y byddem yn tynnu sylw at realiti perfformiad pob sefydliad, felly yn hytrach na cheisio dod o hyd i ffordd newydd o chwistrellu arian i mewn i'r system ar gyfer y flwyddyn, fel y cawsom ein cyhuddo'n aml o'i wneud, rydym wedi bod yn agored iawn am berfformiad ariannol pob sefydliad. Rwy'n credu bod y cynnydd yn y gwaith craffu ac mewn atebolrwydd, a rhai o'r sgyrsiau uniongyrchol iawn a gefais i, ac y mae prif weithredwr GIG Cymru wedi'u cael, wedi arwain at welliant gwirioneddol. Hyd yn oed ar ddechrau tymor y Cynulliad hwn o'i gymharu â'n sefyllfa ar hyn o bryd, rydym yn bendant yn symud i'r cyfeiriad iawn, ond mae mwy i'w wneud o hyd nag y buaswn yn ei ddymuno.

Ond o ran y gronfa driniaethau newydd y cyfeirioch chi ati, mae wedi bod yn llwyddiant ysgubol. Y rheswm pam ein bod wedi ei chyflwyno oedd am fod anghysondeb ar draws Cymru pan fyddai triniaethau newydd yn cael eu cyflwyno ac ar gael. Maent ar gael mewn gwahanol fannau, yn dibynnu ar ba fwrdd iechyd sy'n eich gwasanaethu, ac nid cysondeb yn unig yw'r her ond amseroldeb hynny—gallai amrywio'n sylweddol ledled Cymru. Roeddent i fod i gael eu cyflwyno ac ar gael o fewn 90 diwrnod, ac nid oedd rhai byrddau iechyd yn gallu gwneud hynny'n rheolaidd.  

Gwyddem fod problem benodol yn y flwyddyn gyntaf ar ôl cyflwyno triniaethau newydd, a gallu'r byrddau iechyd i gael triniaethau newydd wedi'u cyflwyno yn ystod y flwyddyn ariannol ac i gynllunio'n effeithiol ar eu cyfer, a dyna pam y cawsant eu cyflwyno yn y fath ffordd anghyson. Felly, mae'r gronfa triniaethau newydd wedi lefelu hynny fel bod gwasanaeth cyson ar gael erbyn hyn. Ac yn hytrach na'i fod yn digwydd dros dri mis, mae pobl yn disgwyl i driniaethau newydd fod ar gael o fewn oddeutu pythefnos. Felly, mae yna ymyrraeth sylweddol iawn, o ran iechyd, gyda swm cymedrol o arian, ond canlyniad gwirioneddol drawiadol a chyson. Rwy'n falch iawn o'r camau y mae'r Llywodraeth hon wedi'u cymryd i wneud hynny.

Cwestiwn 3—Janet Finch-Saunders.

Dwi'n meddwl bod gennyf i—

Iawn, nid ydych yn barod i ofyn eich cwestiwn.

Ni ofynnwyd cwestiwn 3 [OAQ55201].