1. Pa gyngor cyfreithiol y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'i roi i Lywodraeth Cymru ar effaith yr argyfwng Covid-19 ar hawliau dynol yng Nghymru? OQ55380

Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i gynnal hawliau dynol, cyfrifoldeb y mae'n ei gymryd o ddifrif. Nid yw argyfwng COVID wedi lleihau'r ymrwymiad hwnnw. Mae'r hawliau hynny mor bwysig nawr ag y buon nhw ar unrhyw adeg yn y gorffennol. Mae Llywodraeth Cymru yn parhau i sicrhau bod yr hawliau hynny'n cael eu diogelu drwy gydol y broses o reoli argyfwng COVID-19.

Rwy'n ddiolchgar i'r Cwnsler Cyffredinol am ei ymateb ac am y sicrwydd hwnnw. Fe fydd ef, wrth gwrs, fel yr ydym ni i gyd, rwy'n siŵr, yn ymwybodol bod yr argyfwng hwn wedi effeithio'n fwy difrifol ar rai carfannau o'r boblogaeth nag ar eraill. Rydym ni'n gwybod, er enghraifft, am yr effaith economaidd ar fenywod ac effaith tymor hwy gorfod gwneud mwy o ddyletswyddau domestig ar yr un pryd â gweithio gartref ac, wrth gwrs, effaith y feirws ar bobl ddu a phobl o liw.

A yw'r Cwnsler Cyffredinol yn hyderus bod y cyngor y mae ef wedi gallu ei ddarparu wedi sicrhau bod Llywodraeth Cymru wedi arfer ei dyletswydd cydraddoldeb sector cyhoeddus yn y ffordd yr ymatebodd? Yn anecdotaidd, fy argraff i yw y gwnaed ymdrechion i wneud hynny, yn sicr. Ond mae'n bwysig iawn, rwy'n siŵr y byddai'n cytuno â mi, wrth inni symud allan o'r argyfwng, ein bod yn sicrhau bod yr effeithiau anghymesur hyn ar rannau o'n cymuned sydd eisoes yn agored i niwed yn cael eu cynnwys yn ein cynlluniau i ailadeiladu ac i ddatblygu'r economi.

Wel, rwy'n cytuno'n llwyr â'r Aelod yn ei phwynt yn cydnabod effaith anghymesur COVID ar rai grwpiau yn ein cymuned. Nododd nifer o gymunedau yr effeithiwyd arnyn nhw'n andwyol iawn. Ac rwyf eisiau cysylltu fy hun â'r pwynt a wnaeth y Prif Weinidog mewn atebion i'w gwestiynau'n gynharach, sef dweud ein bod ni'n canolbwyntio'n fawr ar sicrhau bod grwpiau sydd wedi cael eu heffeithio'n anffafriol yn anghymesur yn cael cymorth ychwanegol yn y broses o ymadfer rhag COVID.

O ran y pwynt sy'n ymwneud yn benodol â dyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus, mae'r asesiadau hynny wedi'u gwneud. Efallai y bydd hi wedi nodi, ac os na fydd hi wedi gwneud hynny, rwy'n ei chyfeirio at y ddogfen a gyhoeddwyd gennym ddydd Llun yr wythnos hon, sy'n disgrifio'r asesiadau effaith sydd wedi'u cyflawni'n gyffredinol o ran gwahanol ddyfarniadau y bu'n rhaid inni eu gwneud fel Llywodraeth ynghylch COVID-19. Fe fydd hi'n deall, ac rwyf yn gobeithio y bydd yr Aelodau yn gyffredinol yn deall, fod yr amgylchiadau ar ddechrau'r broses lle'r oedd penderfyniadau'n cael eu gwneud ar frys mawr wedi golygu bod yn rhaid inni ymdrin ychydig yn wahanol â'r dyfarniadau uniongyrchol ar y dechrau. Ond rwy'n ei chyfeirio hi ac aelodau eraill at y ddogfen honno, ac rwy'n gobeithio bod y ddogfen yn rhoi esboniad clir o'r dull gweithredu yr ydym ni wedi'i ddilyn drwy gydol y broses o asesu effaith, gan gofio, fel y dywedodd y Prif Weinidog ei hun, fod lens cydraddoldeb yn hanfodol i'r camau yr ydym ni'n eu cymryd, yn arbennig ar hyn o bryd, wrth ddod allan o'r cyfyngiadau symud.

Cwnsler Cyffredinol, rydych hi'n ymwybodol mai plant yw un o'r grwpiau yr effeithiwyd arnynt fwyaf gan y cyfyngiadau symud, ac yng ngoleuni Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn, erthyglau 28 a 29, tybed pa gyngor yr ydych chi'n ei roi ar sut rydym ni'n mynd i sicrhau bod pob plentyn yn mynd i allu cael addysg wrth symud ymlaen ym mis Medi.

Diolch i Jenny Rathbone am y cwestiwn hwnnw. Cafodd y penderfyniad i gynyddu gweithrediadau mewn ysgolion o 29 Mehefin ei lywio, mewn gwirionedd, gan ddull a oedd yn seiliedig ar gyfle cyfartal i fanteisio ar addysg. Mae gan bob dysgwr yr hawl i addysg ac i gael ei gefnogi yn y dysgu hwnnw, fel sy'n glir o'r cwestiwn a ofynnodd imi, a nod y dull graddol yw lliniaru'r effaith andwyol ar ddysgwyr a achosir gan COVID-19. Fel Llywodraeth, rydym ni'n parhau i fod yn gwbl ymrwymedig i amddiffyn hawliau plant fel y nodir yn y confensiwn y mae hi'n cyfeirio ato, ac rydym yn amlwg yn ystyriol o'n rhwymedigaethau mewn cysylltiad â phlant o dan Fesur Hawliau Plant a Phobl Ifanc (Cymru) 2011 hefyd. Felly, rwyf eisiau sicrhau'r Aelod bod yr ystyriaethau hynny yn parhau i fod ar flaen ein meddwl o ran dychwelyd gweithrediadau i'r ysgol ac yn fwy cyffredinol, a hefyd hoffwn ei hatgoffa hi ac eraill am y gwaith a wnaed gennym i ymgynghori â phlant a phobl ifanc mewn cysylltiad ar effaith coronafeirws ar eu bywydau, a oedd ynddo'i hun yn adlewyrchiad o'r rhwymedigaethau arnom ni o dan Erthygl 12, rwy'n credu, o'r confensiwn, sy'n rhoi'r hawl i lais, fel petai, i blant a phobl ifanc.

Mae Jenny Rathbone yn gwneud pwynt pwysig iawn ynglŷn â hawl plant i gael addysg, sydd wedi'i hymgorffori nid yn unig yn CCUHP, ond yn ein Mesur hawliau plant ni ein hunain. Rwy'n gwybod, Gweinidog, eich bod chi wedi cwrdd â grŵp monitro CCUHP yn ystod y pandemig, ac un o'r pryderon yr wyf i wedi'i gael yw, pan wyf wedi cyflwyno cwestiynau yn gofyn sut mae hawliau plant yn cael eu hystyried yn y penderfyniadau sy'n cael eu gwneud yn ystod y cyfnod cyfyngu symudiadau, mai prin iawn yw'r dystiolaeth o allu Llywodraeth i ddangos eu cyfrifiadau yn y maes hwn. Pa sicrwydd y gallwch chi ei roi y byddwch chi, wrth symud ymlaen, yn sicrhau bod yr asesiad priodol o'r effaith ar hawliau plant ac ystyriaethau eraill sy'n ymwneud â hawliau plant yn cael eu blaenoriaethu mewn gwirionedd, fel y gallwn ni roi plant sydd wedi dioddef cymaint yn y pandemig hwn wrth wraidd ein penderfyniadau? Diolch.

Diolch i Lynne Neagle am y cwestiwn hwnnw. Gallaf roi'r sicrwydd iddi fod y blaenoriaethau a'r egwyddorion hynny'n dal i fod yn sylfaenol i'n dull ni o weithredu. Gwn fod Julie Morgan wedi ysgrifennu at Lynne Neagle yn rhinwedd ei swydd fel Cadeirydd y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg yn gynharach y mis diwethaf, a disgrifiodd y gwaith o ran lleoliadau addysg a gofal plant ynghylch asesiadau effaith er mwyn deall yn llawn yr effaith ar blant yn sgil y penderfyniadau sy'n cael eu gwneud yn yr ardal honno. Gobeithio y bydd hi hefyd wedi gallu gweld y ddogfen a gyhoeddwyd ddydd Llun, sy'n rhoi ychydig mwy o wybodaeth am rai o'r ystyriaethau hynny. Ond rwyf yn awyddus iawn i roi sicrwydd iddi hi fod yr ystyriaethau hynny'n sylfaenol i'r penderfyniadau a wnawn ac, unwaith eto, yn un o'r materion allweddol sy'n ymwneud â rhoi blaenoriaeth i blant allu dechrau dychwelyd i'r ysgol ddechrau'r wythnos hon.