Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd y Ceidwadwyr, Russell George.

Diolch, Llywydd. Fy mhryder i, Gweinidog, yw y bydd Cymru, gwaetha'r modd, yn wynebu dirwasgiad dyfnach. Yn sicr, rwyf i o'r farn fod angen inni ymddiried yn ein busnesau ni o ran ymarfer ymbellhau cymdeithasol diogel ac ailagor eu hadeiladau er mwyn i'r economi ddechrau symud eto. Tybed a gaf i wybod gennych pa asesiad a wnaed o ran y dull arafach o ailagor yr economi o dan oruchwyliaeth Llywodraeth Cymru.

Fe hoffwn i ddiolch i'r Aelod am ei gwestiwn ef, ac os caf i ddweud, yn gyntaf oll, fod ein dull mwy pwyllog ni yng Nghymru wedi arwain, fel y dywedodd y Prif Weinidog yn ddiweddar, at gyfradd positifrwydd o 0.25 y cant yn unig ar gyfer yr holl brofion hynny sy'n digwydd ar hyn o bryd. Cymharwch hynny â Blackburn, lle mae'r gyfradd yn 7 y cant, 28 gwaith yn uwch. Fe fyddwn i'n gofyn i unrhyw fusnes yng Nghymru, 'A fyddai'n well gennych chi fod yn gweithio yn y fan hon ar hyn o bryd neu yn Blackburn?' Mae ein dulliau gofalus ni o weithredu wedi cael eu cynllunio i atal achosion peryglus, niweidiol ac ail don. Dyna pam rydym ni wedi bod yn bwyllog, dyna pam rydym ni wedi sicrhau bod buddiannau hirdymor yr economi a busnesau—y 260,000 o fusnesau sydd yng Nghymru—yn ganolog i'n proses ni o wneud penderfyniadau.

Diolch i chi am eich ateb, Gweinidog. Wrth gwrs, nid ymwneud â diogelu iechyd y cyhoedd yn unig y mae hyn, ond mae'n ymwneud hefyd â diogelu bywydau a bywoliaeth pobl hefyd. Mae fy mewnflwch i'n orlawn ar hyn o bryd o negeseuon gan bobl yn dweud wrthyf pa mor resynus yw'r ffaith nad yw'r DU wedi defnyddio'r un dull o weithredu ar draws y DU, ac mae hyn, yn anffodus, wedi achosi dryswch diangen sydd wedi rhoi busnesau Cymru dan anfantais. Yr wythnos diwethaf, fe gyhoeddodd Prif Weinidog Cymru y gallai atyniadau i dwristiaid sydd dan do agor, ond nid yw'n ymddangos y bu llawer o eglurder ynglŷn â'r hyn a all agor a'r hyn a ddylai aros ar gau. Felly, fe fyddwn i'n ddiolchgar pe byddech chi'n bwrw rhywfaint o oleuni ar y maes hwnnw heddiw. Yn fy marn i, nid oes yna unrhyw reswm o gwbl pam na ddylai busnesau allu ailagor ar unwaith, ar yr amod eu bod nhw'n gwneud hynny yn unffurf â rheoliadau ymbellhau cymdeithasol a chanllawiau hylendid.

Mae wedi cymryd dros wythnos hefyd i Lywodraeth Cymru wneud unrhyw gyhoeddiad ynglŷn â chefnogi'r farchnad dai drwy ddileu baich y dreth trafodiadau tir, ond nid yw'r cyhoeddiad yn agos at fod mor hael â'r hyn a amlinellodd Llywodraeth y DU ar gyfer eiddo dros y ffin. Gweinidog, a wnewch chi a'r Gweinidog Cyllid ymrwymo heddiw i edrych o ddifrif ar y dulliau trethu yr ydych chi'n gyfrifol amdanynt, a gostwng neu ddiddymu unrhyw dreth sy'n llyffetheirio brwdfrydedd a, thrwy wneud hynny, roi hwb angenrheidiol i'r economi, a hynny ar unwaith?

A gaf i ddiolch i Russell George am y cwestiynau yna? Yn gyntaf oll, o ran lefel y dreth cyn inni benderfynu codi'r trothwy, roedd y trothwy'n uwch nag yn unrhyw ran arall o'r DU, ac o fudd i filoedd o bobl a oedd yn prynu eiddo na fydden nhw wedi cael unrhyw fath o gymorth dros y ffin yn Lloegr neu fan arall yn y Deyrnas Unedig. Fe fydd y penderfyniad a gyhoeddwyd gan y Gweinidog Busnes a'r Gweinidog Cyllid ddoe yn ein galluogi ni i adeiladu miloedd yn fwy o dai cymdeithasol, gan alluogi pobl sy'n ddigartref ar hyn o bryd i gael to uwch eu pennau, ac mae'n gwbl briodol ein bod ni'n gwneud popeth o fewn ein gallu wrth inni adfer yn gryfach i greu economi fwy cyfartal a chymdeithas fwy cyfartal. Nid ydym yn ymddiheuro o gwbl am y penderfyniadau yr ydym ni'n eu cymryd i alluogi a grymuso pobl i ymdrechu i fod cystal ag y gallan nhw fod o ran gobeithion am gyflogaeth dda.

Nawr, fe allaf ddweud wrth yr Aelod, ar dudalennau gwefan Llywodraeth Cymru ar reoliadau coronafeirws mae yna adran eang o gwestiynau cyffredin, sy'n rhoi'r holl fanylion a allai fod yn angenrheidiol i fusnesau sy'n cysylltu â Russell George, ond â llawer o Aelodau eraill hefyd, yn gofyn am atebion mewn cysylltiad â'r rheoliadau hynny. Fe fyddwn i'n cyfeirio pob Aelod at y tudalennau o gwestiynau cyffredin.

Yng Nghymru, rydym yn cynllunio ac yn yna'n cyhoeddi polisi. Nid ydym yn cyhoeddi'r hyn yr ydym yn bwriadu ei wneud, ac yna'n ceisio cynllunio wedi hynny. Nid ydym yn trin polisi yng Nghymru fel gêm o 'swingball', gan greu ansicrwydd, fel sydd wedi digwydd yn Lloegr. Pan fyddwn ni'n gwneud cyhoeddiad, rydym yn awyddus i gadw ato.

Diolch am eich ateb, Gweinidog. Tybed a fyddech chi'n ymrwymo i ddyddiad pan allai gweddill yr economi ailagor. Fy nghwestiwn i fyddai pam mae'n rhaid glynu mor gaeth i adolygiadau bob tair wythnos. Os yw'n iawn rhoi newid ar waith  nawr, yna gwneud hynny nawr sydd ei angen. Pan wneir cyhoeddiadau, fe fyddwn i'n gwerthfawrogi eglurder ynghlwm wrth y cyhoeddiadau hynny. Er enghraifft, fe soniais i am atyniadau dan do i dwristiaid. Fe soniodd Andrew R.T. Davies yn ei sylw heddiw yn ystod y datganiad busnes am leoliadau i briodasau, ac mae hwnnw'n fater a godwyd gyda minnau hefyd. Nid yw'n ymddangos fod canllawiau clir ar gael. Rwy'n sylweddoli, Gweinidog, eich bod wedi ein cyfeirio ni at y cwestiynau cyffredin ar wefan Llywodraeth Cymru. Rwy'n defnyddio honno'n aml, ac fe werthfawrogir honno ac mae hi'n ddefnyddiol, ond nid yw bob amser yn rhoi—yn aml nid yw'n rhoi— yr eglurder angenrheidiol i fusnesau. Yn y pen draw, fe hoffwn i gael cyhoeddiadau gydag arweiniad clir yn gysylltiedig â nhw fel nad yw fy mewnflwch i'n orlawn, ac nad yw'r cyfryngau cymdeithasol yn llawn, o'r cwestiynau hynny sy'n dilyn. Rwy'n gwerthfawrogi eich bod yn dweud eich bod wedi siarad â'r diwydiant, Gweinidog, wrth gyflwyno canllawiau, ond nid yw pob busnes yn aelod o gymdeithasau neu gyrff masnach. Felly, mae angen gwneud cyhoeddiadau sydd â chanllawiau ynghlwm wrthynt ac sy'n cyfathrebu'n effeithiol hefyd â'r sectorau penodol hynny.

A gaf i ddiolch i'r Aelod a'i sicrhau ef bod ugeiniau o ddogfennau canllaw ar gael ar wefan y Llywodraeth erbyn hyn? Maent ar gael i wahanol fathau o weithleoedd. Maent ar gael i gyflogwyr yn ogystal â dinasyddion, yn enwedig i deithwyr sy'n defnyddio cludiant cyhoeddus. Rydym ni wedi ceisio gwneud y canllawiau mor eglur a chynhwysfawr ag sy'n bosib, ac mae'n gwbl hygyrch i unrhyw un sy'n awyddus i gael canllawiau, os ydyn nhw'n rhedeg busnes neu'n ymdrin ag unrhyw fusnes.

Llefarydd Plaid Cymru, Helen Mary Jones.

Diolch, Llywydd. Gweinidog, fe fyddwch yn ymwybodol fod yna fusnesau lletygarwch nad oes ganddyn nhw le i agor ar hyn o bryd yn yr awyr agored, ac fe fyddwch yn ymwybodol hefyd o'r camau sy'n cael eu cymryd gan awdurdodau lleol i agor ein mannau cyhoeddus i alluogi mwy o fusnesau i fasnachu yn yr awyr agored, busnesau lletygarwch yn bennaf. Wrth gwrs, mae'n bosib gwneud hynny yn y tymor byr drwy ddefnyddio eithriadau i reoliadau y gall awdurdodau lleol eu defnyddio eu hunain. Ond fe fydd y Gweinidog yn ymwybodol fod yna batrwm cymhleth iawn o faterion o ran rheoliadau, cynllunio a phriffyrdd y mae angen i awdurdodau lleol eu hystyried os ydynt am agor y mannau cyhoeddus hynny i fusnesau allu masnachu yn y tymor hwy. O ystyried y pwyntiau a wnaed yn gynharach am yr angen i wneud hynny mewn ffordd sy'n galluogi dinasyddion anabl i symud o amgylch yn rhwydd, a wnaiff y Gweinidog weithio gyda chyd-Weinidogion i ystyried defnyddio pwerau deddfu brys Llywodraeth Cymru i ohirio rhywfaint o'r patrwm rheoleiddio hwnnw, a'i gwneud yn haws i awdurdodau lleol, os ydyn nhw'n dymuno, ganiatáu i letygarwch a busnesau eraill fasnachu yn yr awyr agored yn y tymor hwy?

Iawn, fe ymrwymaf i wneud hynny. Rydym eisiau sicrhau y gall awdurdodau lleol wneud penderfyniadau amserol a gwneud newidiadau priodol i'r amgylchfyd cyhoeddus i alluogi busnesau i weithio mewn ffordd ddichonadwy, hyd yn oed yn ystod y cyfnod anodd iawn hwn. Ac fe allaf i sicrhau'r Aelod ein bod ni'n gobeithio y gallwn alluogi busnesau o fewn y sector lletygarwch i agor dan do o'r trydydd o fis Awst ymlaen, ar yr amod bod y coronafeirws yn parhau i fod dan reolaeth lawn gennym ni.

Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am ei ateb. Rwy'n credu y byddai ef yn cytuno â mi y bydd y mannau awyr agored hynny'n dal i fod yn ddefnyddiol i fusnesau, er hynny; oherwydd pellhau cymdeithasol, bydd ganddynt lai o gwsmeriaid dan do ac mae hynny'n cael effaith ar eu henillion nhw.

Os caf i droi nawr at fater y busnesau hynny nad ydynt wedi gallu cael cymorth naill ai gan Lywodraeth Cymru na Llywodraeth y DU hyd yn hyn, o ystyried y pwynt a wnaeth y Gweinidog yn y gorffennol na fydd modd helpu pawb. Mae ef yn ymwybodol bod y gronfa bwrsariaeth cychwyn busnes wedi cael derbyniad a chefnogaeth dda iawn. Mae'r Gweinidog wedi cyfeirio o'r blaen at bosibilrwydd cronfa caledi i'r busnesau hynny—niferoedd cymharol fach, gyda gobaith—nad ydynt wedi llwyddo i gael cymorth o rywle eraill. Ond mae'n ymddangos y ceir rhywfaint o ddryswch nawr ynghylch a yw'n parhau i fwriadu gwneud felly.

Felly, a gaf i ofyn i'r Gweinidog heddiw a yw'r posibilrwydd o gronfa caledi yn cael ei ystyried o hyd i'r nifer gymharol fach o fusnesau nad ydynt wedi gallu cael unrhyw gymorth eto? Rwy'n siŵr y byddai ef yn cytuno â mi, er nad yw'r busnesau hynny efallai yn arwyddocaol iawn o ran yr economi yn ei chyfanrwydd, eu bod nhw'n bwysig iawn i berchenogion y busnesau a'r bobl sy'n gweithio ynddyn nhw, a'r cymunedau y maen nhw'n gweithredu ynddyn nhw.

A gaf i ddiolch i Helen Mary Jones a dweud ein bod ni'n sicr yn agored i ystyried cronfa caledi? Fe fydd hynny'n dibynnu ar ein hasesiad ni o'r gronfa cadernid economaidd, a cham diweddaraf yr ymyriad penodol hwnnw, ond fe fydd hefyd yn dibynnu ar ymateb Llywodraeth y DU i argymhellion Pwyllgor Dethol Trysorlys y DU, sy'n ymwneud â'r bylchau a ddaeth i'r golwg drwy gymorth gan Lywodraeth y DU. Ac fe fyddwn ni hefyd yn asesu'r cynllun cymorth hunangyflogaeth, oherwydd mae'n ymddangos bod llawer o'r unigolion hynny sy'n cael eu cyfeirio at Lywodraeth Cymru am gyngor mewn gwirionedd yn gymwys ar gyfer y cynllun cymorth hunan-gyflogaeth.

Mae'r data a gyhoeddwyd heddiw am 9.30 a.m. yn dangos bod 16 y cant o bobl sy'n gymwys ar gyfer y cynllun cymorth hunan-gyflogaeth yng Nghymru heb wneud cais eto. Mae hynny'n gyfystyr â degau o filoedd o bobl hunangyflogedig nad ydyn nhw, rwy'n ofni, yn ymwybodol eu bod yn gymwys efallai i gael y cynllun cymorth pwysig hwnnw ac yn hytrach yn edrych tua Llywodraeth Cymru am gymorth, yn gyntaf ac yn bennaf. Ond rydym bob amser wedi bod yn glir fod y gronfa cadernid economaidd wedi ei chynllunio i ategu, ac nid i ddyblygu, ymyriadau Llywodraeth y DU. Felly, fe fyddwn i'n annog unrhyw un sy'n hunangyflogedig i edrych yn bennaf ar y cynllun cymorth hunan-gyflogaeth, a gwneud cais cyn gynted ag y bo modd, oherwydd rydym yn amcangyfrif y gallai fod yna tua 30,000 o bobl nad ydynt yn elwa ar y cynllun hwnnw hyd yn hyn.

Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am ei ateb, ac rwy'n hyderus y bydd Busnes Cymru yn rhoi'r cyngor hwnnw i bobl hunan-gyflogedig sy'n cysylltu â nhw. Fe wn i fod yna ymdrechion ar hyn o bryd i wneud y cysylltiad â busnesau mor syml â phosib, ond fe all hynny fod yn frawychus o hyd. Mae'r Gweinidog yn ei ateb yn cyfeirio at swyddogaeth Llywodraeth y DU o ran cefnogi busnesau i ymdrin â'r argyfwng hwn, ac rwy'n credu, er bod diffygion yn y cynlluniau, fod pawb yn ddiolchgar am y rhain. Ond a yw'r Gweinidog yn rhannu fy rhwystredigaeth i gyda'r sefyllfa fel y mae hi, sef bod yn rhaid i Lywodraeth Cymru ddibynnu cymaint ar Lywodraeth y DU i ymateb yn briodol i anghenion ein busnesau a'n cymunedau ni? A yw'r Gweinidog byth yn edrych ar y math o ymreolaeth gyllidol a fwynheir gan rai cenhedloedd annibynnol a fyddai'n ei alluogi ef a'i gyd-Weinidogion i fenthyca a gwario mewn ffyrdd sy'n gweddu orau i'n cymunedau ni, yn hytrach na gorfod dibynnu ar gymydog mwy o faint ar ben arall yr M4, nad yw bob amser yn deall effaith eu gweithredoedd yn llawn ar ein cymunedau ni, ac nad ydyn nhw bob amser yn rhannu blaenoriaethau Llywodraeth Cymru, y Senedd hon na'r genedl hon?

Wel, fe fyddwn i'n cytuno'n gyfan gwbl â'r Aelod, ac mae'r Gweinidog cyllid wedi siarad droeon erbyn hyn am y modd y gallem wneud mwy pe byddai gennym bwerau ychwanegol dros fenthyca a mwy o gyfle i ymyrryd. Rwy'n credu mai'r hyn a amlygwyd gan y coronafeirws yw bod Llywodraeth Cymru, hyd yn oed gyda'i hadnoddau ariannol cyfyngedig, wedi gallu gwneud gwahaniaeth enfawr i fusnesau. Rydym ni'n amcangyfrif bod 34 y cant o fusnesau Cymru wedi gofyn am gymorth gan Lywodraeth Cymru neu Lywodraeth y DU. Mae'r gymhariaeth â Lloegr yn siarad cyfrolau; dim ond 14 y cant yw'r ffigur dros y ffin. Mae hynny'n dangos y rhan sydd wedi bod gan y Llywodraeth hon yng Nghymru wrth aeafgysgu busnesau trwy'r gwaethaf o'r coronafeirws, ac arbed degau ar ddegau o filoedd o swyddi.

Nid yw llefarydd y blaid Brexit yn bresennol, ac felly fe fyddaf i'n symud ymlaen at gwestiwn 3—Mark Isherwood.