Felly, fe symudwn ni nawr i gwestiynau'r llefarwyr. Llefarydd y Ceidwadwyr yn gyntaf—Nick Ramsay 

Diolch, Lywydd. Weinidog, fel y gwyddom, mae Archwilydd Cyffredinol Cymru wedi rhoi barn amodol ar gyfrifon Llywodraeth Cymru am y tro cyntaf erioed, gan i wariant o £739 miliwn gael ei hepgor mewn perthynas ag ymateb Llywodraeth Cymru i’r coronafeirws. Roedd hyn yn rhywbeth a drafodwyd gyda swyddogion yn y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus ddydd Llun. Pe bai cost y cynlluniau cymorth i fusnesau wedi'i chynnwys yng nghyfrifon Llywodraeth Cymru, byddai hyn, i bob pwrpas, wedi troi'r tanwariant o £436 miliwn yn orwariant o £303 miliwn. Mae'n amlwg fod yma nifer o faterion cyfrifyddu sydd angen eu tacluso. Pa gamau sy'n cael eu cymryd i osgoi'r math hwn o beth rhag digwydd yn y dyfodol?

Wel, fel y gŵyr Nick Ramsay, drwy'r briff y mae wedi'i gael fel rhan o waith y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus, anghytundeb technegol yw hwn rhwng Llywodraeth Cymru a'r archwilydd o ran sut y dylid dosbarthu cyllid ar gyfer eleni, yn yr ystyr fod y cyllid wedi’i gyhoeddi a’i ddosbarthu mewn gwahanol flynyddoedd o bosibl. Felly, mae'n anghytundeb o ran sut y dylid codio pethau. Ond mae'n rhaid i mi ddweud, nid ni yw'r unig rai yn y sefyllfa hon. Credaf fod pob un o'r pedair Llywodraeth ledled y DU yn wynebu'r un penderfyniad. Ac yn sicr, nid ydym yn difaru gwneud y cyhoeddiad cynnar hwnnw ynghylch cymorth i fusnesau, fel y gallent gynllunio a pharatoi wrth i'r cyfyngiadau symud cyntaf ddod i rym yn ôl ym mis Mawrth.

Diolch, Weinidog. Fel y dywedwch, ac rwy’n cytuno, nid oes unrhyw amheuaeth fod Llywodraeth Cymru wedi gwneud y peth iawn yn ymrwymo’r cyllid hwnnw i gefnogi busnesau ledled Cymru yn ystod y pandemig. Ond rwy'n siŵr y byddech yn cytuno ei bod yn bwysig rhoi cyfrif priodol o'r arian sy'n cael ei wario gan y Llywodraeth. Rwyf hefyd yn derbyn bod hwn yn fater technegol fel y dywedoch chi, ac yn fater technegol iawn i'r rhai ohonom a fu’n trafod ei fanylion ddydd Llun, ond serch hynny, mae’n fater digynsail, ac yn sicr yng nghyd-destun gweinyddiaethau datganoledig y DU, er, fel y dywedoch chi, efallai y bydd eraill yn wynebu hyn hefyd. Felly, fel rwyf wedi’i ddweud eisoes, mae angen tacluso hyn a sicrhau cytundeb cadarn gyda'r swyddfa archwilio. Tybed a allech roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni ynglŷn ag unrhyw drafodaethau a gawsoch gydag Archwilio Cymru ynglŷn â sut y gallem fynd ati yn y dyfodol i sicrhau nad yw'r mathau hyn o anghydfodau'n codi eto, neu i sicrhau bod gennym fecanwaith, yn wir, lle gall yr anghydfodau hynny gael eu datrys yn hawdd?

Yn bersonol, nid wyf wedi cael trafodaethau gydag Archwilio Cymru ynglŷn â’r mater hwn. Fel y dywedwch, mae'n fater technegol, a chredaf mai’r ffordd fwyaf addas o ymdrin ag ef yn yr achos hwn yw drwy swyddogion. Ond gwn fod swyddogion wedi cael trafodaethau sylweddol a hirfaith ynglŷn â’r mater, ac yn amlwg, byddem yn awyddus i osgoi ei weld yn digwydd eto yn y dyfodol.

Diolch, Weinidog. Gwn fod swyddogion wedi bod yn gweithio'n galed, fel y gwnaethom ddarganfod ddydd Llun, i geisio mynd i’r afael â hyn. Credaf fod hwn yn fater technegol, ond er lles enw da Llywodraeth Cymru yng nghyswllt cyfrifyddu, ac yn wir, er lles enw da’r gweinyddiaethau datganoledig eraill, os oes problem gyda'u cyfrifon hwythau hefyd, mae angen inni ymrwymo i gytundeb er mwyn sicrhau nad yw hyn yn digwydd eto.

Hefyd, ac yn olaf, o gofio y bydd y £739 miliwn eleni yn ymddangos yn helaeth yng nghyfrifon y flwyddyn nesaf o ystyried nad oedd yn y cyfrifon eleni, a oes tebygolrwydd cryf y bydd cyfrifon y flwyddyn nesaf yn rhai amodol hefyd, ac a gafwyd trafodaethau gyda'r archwilydd cyffredinol ynglŷn â beth y gellid ei wneud am hyn?

Rwy'n deall na fydd hynny'n digwydd y flwyddyn nesaf, a bod llinell wedi'i thynnu, os mynnwch, o dan y bennod hon. Ond cytunaf fod angen trafodaethau da rhwng swyddogion ac Archwilio Cymru, a bod rhai wedi’u cynnal eisoes, er mwyn egluro'r sefyllfa a sicrhau bod gan y ddwy ochr yr un ddealltwriaeth o'r rheolau a'r elfennau technegol rydym yn gweithredu oddi mewn iddynt.

Llefarydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth. 

Diolch yn fawr iawn, Llywydd. Mi fydd y Gweinidog yn cytuno efo fi pa mor annigonol ydy pwerau fiscal Llywodraeth Cymru, a bod hynny wedi cael ei amlygu yn y pandemig presennol. A all y Gweinidog amlinellu pa opsiynau mae Llywodraeth Cymru wedi'u hystyried i gynyddu'r cyllid refeniw a chyllid cyfalaf sydd ar gael iddyn nhw i ddelio efo materion presennol yn ymwneud â'r pandemig, ac i adeiladu yn ôl yn well, fel rydyn ni i gyd yn dymuno ei weld yn digwydd?

Wel, fel y gŵyr Rhun ap Iorwerth, nid yw ein taith tuag at godi trethi yng Nghymru ond megis dechrau i raddau helaeth. Fodd bynnag, rydym wedi gallu defnyddio'r offer sydd ar gael inni yn ystod y pandemig, ac un enghraifft fyddai'r ffordd y gwnaethom drin cyhoeddiad diweddar y Canghellor ynghylch y dreth trafodiadau tir, neu dreth dir y dreth stamp fel y'i gelwir dros y ffin. Drwy wneud set wahanol o benderfyniadau yma yng Nghymru, bu modd inni ryddhau £30 miliwn o gyllid ychwanegol i’w dargedu at ddigartrefedd, sy'n bryder penodol yn ystod y pandemig. Felly, mae rhai pethau rydym wedi gallu eu gwneud. Gwnaethom benderfyniad bwriadol i beidio â chodi cyfraddau treth incwm Cymru. Pe byddem wedi eu codi un geiniog, byddai hynny wedi codi oddeutu £200 miliwn. Gwnaethom y penderfyniad i beidio â gwneud hynny gan inni wneud ymrwymiad i bobl Cymru ar ddechrau tymor y Senedd hon na fyddem yn codi cyfraddau treth incwm Cymru yn ystod y cyfnod hwnnw.

 ninnau heb yr hyblygrwydd y byddwn i yn dymuno ei gael fel Cymru, fel gwlad annibynnol, hynny ydy, mi fydd angen i ni fod yn ddyfeisgar ynglŷn â sut i gynyddu ein capasiti ni i fuddsoddi yn nyfodol Cymru. 

Os gallaf i fynd â'r Gweinidog yn ôl i'w datganiad hi ar MIM yr wythnos diwethaf, dwi'n meddwl bod yna ambell gwestiwn heb ei ateb o bryd hynny. Mae trylowder yn gwbl, gwbl allweddol mewn perthynas â MIM. Mae o yn ymrwymiad hirdymor, mae yna gostau uwch yn ymwneud â nhw, a dydy cuddio tu ôl i bethau fel sensitifrwydd masnachol, commercial sensitivity, ddim yn ffordd i stopio sgrwtini o gontractau ac ati. Felly, mi fyddwn i'n licio gofyn, yn enw trylowyder, beth ydy'r cap elw, er enghraifft, sydd ar y cytundeb ysgolion efo Meridiam? Ac o gofio bod MIM yn esblygiad o PFI—mae'n dal i fod yn ffordd ddrud o wario; y Scottish Futures Trust yn sôn am ryw 23 y cant yn fwy na chyllido prosiectau drwy fenthyg yn y sector gyhoeddus—pa sicrwydd all y Gweinidog ei roi bod MIM yn esblygiad digon effeithiol o PFI, lle roedd yna lawer gormod o elw yn cael ei wneud am rhy ychydig o risg? Sut ydych chi'n gallu rhoi y sicrwydd nad ydyn ni'n talu dros yr odds am y cytundebau y mae'r Llywodraeth yn mynd i'w harwyddo ar ffurf MIM hefyd?

Fel y dywedais wrth Rhun ap Iorwerth yr wythnos diwethaf, gan fod y contract yn cynnwys gwybodaeth fasnachol sensitif, mae arnaf ofn nad ydym yn bwriadu ei gyhoeddi. Ond mae elfen o elw bob tro pan fyddwn yn caffael seilwaith. Yn yr achos hwn, fodd bynnag, bydd union swm yr elw hwnnw'n cael ei bennu gan berfformiad y cwmni dros oes y contract, a dyna un o fanteision cynllun y model buddsoddi cydfuddiannol, yn yr ystyr fod y tâl yn gysylltiedig i raddau helaeth â pherfformiad.

Cafodd ansawdd a phris cyflwyniadau pob un o’r tri chynigydd ar y rhestr fer eu profi drwy’r ymarfer caffael, a chyflwynodd Meridiam y tendr mwyaf buddiol yn economaidd yn unol â Rheoliadau Contractau Cyhoeddus 2015, felly gallaf yn sicr ddarparu’r sicrwydd hwnnw, ac fel y gŵyr Rhun ap Iorwerth, mae gan Lywodraeth Cymru ran yn yr ymarfer hwn hefyd, sy'n golygu y byddwn yn elwa ar unrhyw elw a wneir ynghyd â'r partneriaid eraill hynny.

Os caf droi, i gloi, at fath arall o fenthyca, cyhoeddodd Canghellor y Trysorlys gynlluniau ar 9 Tachwedd i'r DU gyhoeddi ei bondiau gwyrdd cyntaf y flwyddyn nesaf, fel rhan o ymdrech i hyrwyddo statws dinas Llundain fel canolbwynt ariannol byd-eang ac i ariannu ymdrechion i ddatgarboneiddio. Pe bai Llywodraeth Cymru yn cyhoeddi ei bondiau ei hun, rwy'n derbyn y byddai hynny’n cyfrif tuag at ei chap ar fenthyca, sy’n rhywbeth yr hoffem ei gynyddu, wrth gwrs; rwyf wedi gwneud fy sylwadau i'r Gweinidog ynglŷn â hynny. Maent hefyd yn derbyn y dystiolaeth a roddwyd gan Gerry Holtham i adolygiad y Pwyllgor Cyllid o ffynonellau cyllid cyfalaf Llywodraeth Cymru yng nghyswllt bondiau a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru. Ond credaf fod pwynt pwysig i'w wneud yma ynglŷn ag adeiladu cenedl a Llywodraeth Cymru yn dynodi ei hymrwymiad nid yn unig i fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd ond hefyd ei huchelgais i sicrhau bod Cymru mewn sefyllfa i fod yn rhan o farchnad fyd-eang y bondiau hyn, sy’n werth biliynau o bunnoedd ac sy’n tyfu. A yw Llywodraeth Cymru wedi archwilio’r defnydd o fondiau gwyrdd, a rôl bosibl banc datblygu Cymru yn hyn? Gallwn weld KfW yr Almaen fel enghraifft—banc datblygu dan berchnogaeth gyhoeddus sy’n un o'r gweithredwyr pwysicaf yn y farchnad bondiau gwyrdd ar hyn o bryd.

Wel, fel y dywed Rhun ap Iorwerth, byddai unrhyw fondiau’n cyfrif tuag at ein benthyca fel Llywodraeth Cymru, ac wrth gwrs mae gennym y terfyn cyfanredol hwnnw o £1 biliwn ac uchafswm benthyca o £150 miliwn mewn unrhyw flwyddyn, sy’n swm cymharol fach o arian rhwng popeth. Bydd hefyd yn ymwybodol o'r trafodaethau rydym eisoes wedi’u cael, y bydd Llywodraeth Cymru bob amser yn ceisio defnyddio'r mathau rhataf o fenthyca yn gyntaf, ac wrth gwrs, mae bondiau ar y pen drutach, a dyna pam nad yw'n rhywbeth rydym wedi mynd ar ei drywydd hyd yn hyn. Ond rwy'n rhannu ei awydd i gael mwy o hyblygrwydd o ran benthyca, a chynyddu'r swm y gallem ei fenthyca bob blwyddyn, ond gan gynyddu'r ffigur cyfanredol cyffredinol hwnnw hefyd.