Yr eitem nesaf yw'r datganiad gan Weinidog yr Economi ar economïau rhanbarthol cryfach. Dwi'n galw ar y Gweinidog i wneud ei ddatganiad. Vaughan Gething.

Diolch, Llywydd. Rwy'n falch heddiw o roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am y cynnydd a wnaeth y Llywodraeth hon ynghyd â'i phartneriaid i helpu i adeiladu economïau rhanbarthol cryfach ledled Cymru. Yn ystod fy natganiad i, fe fyddaf i'n myfyrio ar yr heriau a wynebwn ni o hyd, yn enwedig yng ngoleuni effaith ymadael â'r Undeb Ewropeaidd a diffyg cynlluniau gan Lywodraeth y DU hyd yn hyn ar gyfer cyllid yn lle'r cyllid oddi wrth yr UE a lleihau anghydraddoldebau ledled y DU.

Fis diwethaf fe gyhoeddais i'r fframweithiau economaidd rhanbarthol ar gyfer pob un o bedwar rhanbarth Cymru. Mae'r rhain yn rhan annatod o'n hymrwymiad ni i fodel datblygu economaidd yn seiliedig ar leoedd sy'n golygu ein bod ni'n adeiladu ar gryfderau unigryw ein rhanbarthau ni ac yn gweithio gyda nhw. Lluniwyd y fframweithiau hyn gyda phartneriaid ym mhob un o'r rhanbarthau, gan gynnwys yr awdurdodau lleol a chyrff rhanbarthol. Maen nhw'n seiliedig ar dystiolaeth a chytundeb, gyda blaenoriaethau clir sy'n cyd-fynd â'n fframwaith ni ar gyfer buddsoddiadau rhanbarthol, y genhadaeth economaidd ac, wrth gwrs, y rhaglen lywodraethu. Mae'r dull aeddfed hwn yn hanfodol i lunio gweledigaeth a rennir gydag amcanion cyffredin i sicrhau Cymru sy'n decach, gwyrddach a mwy llewyrchus. Serch hynny, mae'r gwaith hwn yn parhau i fod yn ddiffygiol iawn ar lefel y DU. Rydym ni'n dal i bryderu nad yw Llywodraeth y DU wedi darparu dull ystyrlon hyd yn hyn o ran sut, ble a pham y caiff arian i olynu cronfeydd yr UE ei ddefnyddio.

Mae ein bargeinion dinesig a thwf ni'n ganolog i gyflawni blaenoriaethau'r fframweithiau yn effeithiol—y cytundebau buddsoddi tair ffordd rhwng Llywodraeth Cymru, Llywodraeth y DU ac awdurdodau lleol a gynlluniwyd i sicrhau twf economaidd rhanbarthol sy'n parhau. Mae'r pedwar cytundeb rhanbarthol ar y gweill erbyn hyn. Roeddwn i'n falch o gymryd rhan yn y gwaith o arwyddo cytundeb terfynol y fargen ar gyfer y canolbarth ar y cyd â Llywodraeth y DU ac awdurdodau lleol Ceredigion a Phowys. Rwy'n arbennig o falch fod y cytundebau hyn yn golygu bod gwaith mewn partneriaeth agos yn digwydd ym mhob rhan o lywodraeth, ac fe ddylen nhw helpu i wella gwasanaethau, hybu sgiliau, a chreu cyfleoedd cyflogaeth sy'n talu'n dda.

Mae Cynghrair Mersi a'r Ddyfrdwy yn y gogledd hefyd yn dangos sut mae cydweithio gwirioneddol yn bosibl ar sail drawsffiniol, gan ddod ag awdurdodau yng ngogledd Cymru ynghyd â phartneriaid y tu draw i'r ffin. Mae hynny'n dangos y gall partneriaeth lwyddiannus gefnogi twf economaidd strategol hefyd. Fe ddylai Cynghrair Mersi a'r Ddyfrdwy allu ategu ac ychwanegu at y gwaith sy'n cael ei wneud gan bob un o'r chwe awdurdod lleol yng ngogledd Cymru yn hytrach na chystadlu a dyblygu'r gwaith sy'n cael ei wneud ganddyn nhw.

Mae fy swyddogion i'n parhau i gefnogi'r cyd-bwyllgorau corfforaethol wrth i ni gwmpasu eu swyddogaethau nhw o ran cyflawni llesiant economaidd, gan gryfhau ymhellach ein model beiddgar ni sy'n seiliedig ar leoedd. Mae gwaith gyda'r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd ar y gweill hefyd, ac fe fydd hwnnw'n rhoi cyngor pellach i ni wrth i ni ddatblygu ein strwythurau llywodraethu aml-lefel ar gyfer datblygu economaidd cenedlaethol a rhanbarthol yng Nghymru.

Mae hi'n dwy flynedd erbyn hyn ers i'r DU ymadael â'r UE, ac eto nid yw Llywodraeth y DU wedi anrhydeddu ei haml addewidion hi na fyddai Cymru'r un geiniog ar ei cholled, ac, yn fwriadol, fe ddiystyriwyd datganoli yng Nghymru y pleidleisiodd pobl Cymru amdano ddwywaith mewn refferenda. Nid ydym ni ddim callach o hyd o ran sut mae Llywodraeth y DU yn bwriadu lleihau anghydraddoldebau rhanbarthol ledled y DU, a sut y caiff y symiau llai o arian yn lle'r arian oddi wrth yr UE ei rhannu, a beth fydd swyddogaeth y Llywodraethau datganoledig.

Mae colli cannoedd o filiynau o bunnau o gyllid a ddeuai o'r UE yn flaenorol drwy weithrediad y cynlluniau gan Lywodraeth y DU ar gyfer y gronfa ffyniant a rennir yn golygu torri addewidion mewn ffordd uniongyrchol a diamwys. Roedd gan Lywodraeth y DU addewid plaen yn y maniffesto yn etholiad 2019 i roi rhywbeth yn lle a oedd yn cyfateb, o leiaf, i gyfanswm y cyllid oddi wrth yr UE ym mhob gwlad yn y DU. Nid yw'r cynlluniau i wario £2.6 biliwn ledled y DU dros y tair blynedd ariannol nesaf yn cyfateb i'r £375 miliwn a fyddai wedi dod i Gymru bob blwyddyn pe cedwid yr addewidion hynny.

Mae effaith bod â llai o reolaeth dros lai o arian yn dechrau dod i'r amlwg yng Nghymru. Mae llawer o bartneriaid, gan gynnwys Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru, Ffederasiwn Busnesau Bach Cymru, Cydffederasiwn Diwydiant Prydain Cymru, Prifysgolion Cymru a Cholegau Cymru, yn mynegi eu pryderon nhw o ran diffyg eglurder oddi wrth Lywodraeth y DU a'r bylchau mewn cyllido y maen nhw'n eu hwynebu nawr. Mae Llywodraeth Cymru hefyd, wrth gwrs, yn wynebu toriadau ariannol sy'n fygythiad gwirioneddol i gynlluniau ledled Cymru gan gynnwys Busnes Cymru, Banc Datblygu Cymru, arloesi busnes SMARTCymru a phrentisiaethau.

Er bod yr holl bartneriaid yn parhau i fod yn y tywyllwch o ran manylion yr olynydd-gronfa, mae hi'n amlwg o hyd bod Llywodraeth y DU yn parhau i gau Llywodraeth Cymru allan wrth wneud penderfyniadau ar faterion a ddatganolwyd yn bendant ers dros ddau ddegawd. Rydym ni'n dal i bryderu y byddwn ni'n gweld symiau bach o arian yn cael eu dyrannu unwaith eto i brosiectau bach, lleol, gan arwain at ddyblygu a chynnig gwerth gwael am arian. Fe fydd hyn yn golygu hefyd y bydd Llywodraeth y DU yn cipio darnau o'r gronfa hon i gefnogi'r mentrau ehangach a ddewiswyd yn ôl ei mympwy, megis y cynllun rhifedd ar gyfer oedolion, Multiply. Ymgais annoeth, ddryslyd a bwriadol arall i danseilio datganoli yng Nghymru oedd cyhoeddiad y cynllun hwn y llynedd heb unrhyw fewnbwn gennym ni.

Fe fydd gorfodi cynghorau i gystadlu â'i gilydd yn hytrach na defnyddio cyllid sy'n seiliedig ar anghenion yn golygu hefyd y bydd mwy o bobl ar eu colled nag ar eu hennill yng Nghymru, fel dangosodd rownd gyntaf y gronfa codi'r gwastad eisoes. Nid ydym ni'n gwybod cynnwys y meini prawf gwrthrychol yn y cyfnod treialu, os oedd yna rai o gwbl. Chwe awdurdod lleol yn unig a oedd yn llwyddiannus, gyda'r rhan fwyaf o'r cyllid—er syndod, o ystyried yr anghenion a gafodd eu cydnabod yng Nghymru—yn mynd i etholaethau a ddelir gan y Ceidwadwyr.

Nid ydym ni wedi cael bwrw golwg dros Bapur Gwyn drafft Llywodraeth y DU ar godi'r gwastad, heb sôn am gael cyfle i gyfrannu. Fe allai'r papur hwn fod yn fan cychwyn ar gyfer deialog, o leiaf, ac rydym ni'n gobeithio mai felly y bydd hi. Fe ddylai'r Papur Gwyn hwn sicrhau'r cyfleoedd gorau ar gyfer buddsoddi strategol, nid buddsoddiadau ar raddfa fechan a fyddai'n ddiffygiol o ran lleihau anghydraddoldebau rhanbarthol ledled y DU, ac yn wir yma yng Nghymru. Fel mae llawer o Aelodau yma'n gwybod heddiw, yng Nghymru rydym ni wedi symud oddi wrth fuddsoddiadau tameidiog ymhell dros ddegawd yn ôl, ar ôl gwrando ar dystiolaeth ddiamwys gan bartneriaid ac arbenigwyr, gan gynnwys, wrth gwrs, bwyllgorau'r Cynulliad, y cadeiriwyd nifer ohonyn nhw gan aelodau o'r wrthblaid swyddogol.

Mae'r Senedd hon a'n partneriaid ni'n iawn i bryderu am y defnydd o'r pwerau cymorth ariannol yn Neddf Marchnad Fewnol y Deyrnas Unedig 2020 drwy'r cronfeydd hyn a'r bygythiadau cysylltiedig y maen nhw'n eu hachosi i gyllid a datganoli yng Nghymru. Nid yw pobl Cymru wedi rhoi mandad i Lywodraeth y DU herwgipio arian ac amddifadu Cymru o'i gallu i wneud penderfyniadau. Fe fyddai sicrwydd o ran ariannu yn ein galluogi ni i gefnogi'r gwaith o ailadeiladu economi Cymru, a theilwra'r cymorth hwnnw i anghenion Cymru. Mae cynlluniau Llywodraeth y DU hyd yn hyn yn fygythiad uniongyrchol i'r gwaith hwnnw.

Rwy'n gobeithio y bydd Michael Gove, yn rhinwedd ei swydd newydd yn Ysgrifennydd Gwladol dros godi'r gwastad, yn cydnabod difrifoldeb y sefyllfa ac yn trafod y pryderon hyn gyda ni mewn ffordd ystyrlon. Mae'r cydweithio cadarnhaol a welwn ni ynglŷn â bargeinion dinesig a thwf yn dangos bod hynny'n gwbl bosibl, ond mae angen dull gonest ac adeiladol o gydweithio. Os na fydd Llywodraeth y DU yn newid cwrs, fe gaiff cyfleoedd economaidd gwirioneddol i'n rhanbarthau ni eu peryglu, yn ogystal â miloedd o swyddi a sgiliau.

Rydym ni wedi mynegi yn eglur iawn fod ymagwedd Llywodraeth Cymru at lesiant economaidd yn seiliedig ar yr egwyddor bod pobl a lleoedd yn bwysig. Rydym ni'n eiddgar i wireddu ein huchelgais ni o ddarparu gwell swyddi yn nes adref a sicrhau bod manteision twf economaidd yn cael eu profi gyda thegwch ym mhob rhan o Gymru. Rydym ni'n cyd-ddylunio â'n partneriaid ni, ac fe fyddwn ni'n gweithio i gefnogi cryfderau unigryw ein rhanbarthau ni wrth gefnogi twf economaidd sy'n gynhwysol a chynaliadwy. Rydym ni'n parhau i wneud cynnydd o ran creu'r amodau lle bydd mwy o bobl, yn enwedig y rhai sydd dan anfantais, a'n pobl ifanc ni, yn teimlo mwy o hyder o ran cynllunio eu dyfodol nhw yng Nghymru. Mae rhanbarthau cryfach a deinamig wrth hanfod ein hymrwymiad ni i greu economi Gymreig gryfach, decach a gwyrddach. Diolch i chi.

Daeth y Dirprwy Lywydd (David Rees) i’r Gadair.

Mae gennyf i naw Aelod sy'n dymuno siarad, ac felly gyda'ch help chi, a chyda gallu tra hysbys y Gweinidog i roi atebion cryno, rwy'n gobeithio galw arnoch chi i gyd.

Llefarydd y Ceidwadwyr, Paul Davies.

Diolch, Dirprwy Lywydd. A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad y prynhawn yma? Rwy'n croesawu'r cyfle i graffu ar gynnydd Llywodraeth Cymru o ran cryfhau economïau rhanbarthol, ond rwy'n siomedig bod y datganiad heddiw yn brin iawn o fanylion. Nid yw'n dweud unrhyw beth newydd wrthym ni. Ac os yw'r Gweinidog yn credu ei fod ef yn dweud rhywbeth newydd wrthym, yna efallai y byddai'n ddigon caredig i'n cyfeirio ni at y rhan honno o'r datganiad.

Wrth gwrs, mae'r datganiad yn cyfeirio at greu fframweithiau economaidd rhanbarthol, a gyhoeddwyd fis diwethaf, sy'n bwysig o ran hybu cydweithio pellach â rhanddeiliaid ac atgyfnerthu perthynas waith glòs ag awdurdodau lleol i ddatblygu dulliau seiliedig ar leoedd o ddatblygiad economaidd. Er bod yr ymgysylltu hwnnw i'w groesawu'n fawr, mae angen i ni weld gwelliannau gwirioneddol, ac efallai y bydd y Gweinidog, felly, yn cadarnhau'r dangosyddion neu'r meini prawf perfformiad allweddol a ddefnyddir i fesur pa mor effeithiol y bu'r cydweithio hwn yn ymarferol. A yw'r Gweinidog yn gwybod, ar gyfer pob economi ranbarthol, faint o fusnesau newydd a ddatblygwyd o ganlyniad i'r ymgysylltu newydd hwn a faint o swyddi a ddarparwyd o ganlyniad i ddull Llywodraeth Cymru o ymdrin â datblygu economaidd rhanbarthol? Mae cwestiynau fel y rhain ac ati yn cynnig ffordd i ni allu penderfynu pa mor effeithiol yw cynlluniau Llywodraeth Cymru.

Mae hi'n hanfodol bod pob un o'r rhanbarthau yn cael y gyfradd briodol o gyllid a bod y gwariant hwnnw'n cael ei ddyrannu gyda thegwch fel gall pob rhan o Gymru elwa ar gynlluniau datblygu economaidd rhanbarthol Llywodraeth Cymru. Felly, efallai y gwnaiff y Gweinidog amlinellu sut y caiff y cyllidebau eu pennu ar gyfer pob rhanbarth a sut y bydd Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod pob rhanbarth yn cael digon o arian. Mae cynllun gweithredu economaidd Llywodraeth Cymru yn sôn am ddatblygu dulliau rhanbarthol, fel manteision cymunedol, i helpu i wella cydnerthedd busnesau lleol a sicrhau bod manteision economaidd ein gwariant caffael ni yn y sector cyhoeddus yn parhau yma yng Nghymru. Felly, a wnaiff y Gweinidog ddweud mwy wrthym ni am gynnydd datblygu offer rhanbarthol, fel manteision cymunedol, a sut mae'n monitro effeithiolrwydd yr offer a ddatblygwyd eisoes?

Rhan bwysig o ddatblygu economaidd rhanbarthol, wrth gwrs, yw sgiliau, ac mae hi'n siomedig gweld nad oes unrhyw sôn o gwbl am hynny yn natganiad y Gweinidog heddiw. Fe ddylai Llywodraeth Cymru fod nid yn unig yn archwilio'r ddarpariaeth o sgiliau ym mhob rhanbarth yn barhaus, mae angen iddi sicrhau hefyd fod y ddarpariaeth honno'n diwallu anghenion y gymuned fusnes yn y rhanbarthau hynny a bod gan fusnesau lais gwirioneddol yn natblygiad y dirwedd sgiliau. A wnaiff y Gweinidog ddweud wrthym ni felly sut yn union y mae Llywodraeth Cymru yn dadansoddi'r ddarpariaeth sgiliau ym mhob rhanbarth, sut y mae hi'n sicrhau bod y ddarpariaeth yn berthnasol, a sut y mae hi'n diwallu anghenion y cymunedau lleol ym mhob rhanbarth?

Wrth greu fframweithiau economaidd rhanbarthol, fe eglurodd y Gweinidog blaenorol yn glir y bydden nhw'n mynd i'r afael â'n heriau strwythurol cynhenid ni ond yn gwneud hynny drwy eu troi nhw'n gyfleoedd ar gyfer rhanbarthau sy'n ddeinamig a phenodol ac yn dangos twf economaidd cynhwysol, teg a chynaliadwy drwy ddylunio atebion i'r dyfodol. Felly, efallai y gwnaiff y Gweinidog ddweud wrthym ni pa atebion newydd a ddatblygwyd o ganlyniad uniongyrchol i fframweithiau economaidd rhanbarthol a sut y mae'r atebion hynny am fynd i'r afael â heriau strwythurol cynhenid, fel tlodi cyflogaeth ac ansicrwydd o ran gwaith. Mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru ddangos sut y mae ei chynlluniau economaidd rhanbarthol hi nid yn unig yn gwella ffyniant ym mhob rhanbarth, ond sut y mae hi hefyd am fynd i'r afael â'r materion dwys, strwythurol hynny sydd wedi llesteirio rhai cymunedau am lawer gormod o amser.

Wrth gwrs, wrth symud ymlaen, mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru a'r prif swyddogion rhanbarthol sicrhau bod eu cynlluniau nhw i gryfhau economïau rhanbarthol yn flaengar ac yn paratoi ein cymunedau ni am y dyfodol. Mae datganiad heddiw yn mynegi bod ymagwedd Llywodraeth Cymru at lesiant economaidd yn seiliedig ar yr egwyddor bod pobl a lleoedd yn bwysig, ond nid oes unrhyw fanylion yn y datganiad hwn i gyfiawnhau hynny. Mae meithrin cydnerthedd yn hollbwysig wrth i ni gefnu ar y pandemig, ac mae comisiynydd cenedlaethau'r dyfodol yn llygad ei lle i ddweud bod yn rhaid i Lywodraeth Cymru ddangos sut y gwnaiff ei rhaglen hi baratoi Cymru am ergydion i ddod a heriau hirdymor, ac yn manteisio ar gyfleoedd yn y dyfodol. Er enghraifft, a wnaiff y Gweinidog ddweud wrthym ni sut yn union y mae cynlluniau economaidd rhanbarthol Llywodraeth Cymru yn mynd i'r afael ag argyfyngau natur a hinsawdd ac yn helpu i fynd i'r afael â chanlyniadau'r pandemig o ran cyfiawnder economaidd a chymdeithasol?

Ni fyddai'r un datganiad gan Lywodraeth Cymru yn gyflawn heb ymosod ar Lywodraeth y DU, ac wrth gwrs nid yw'r datganiad heddiw yn eithriad i hynny. Mae'r cydweithio adeiladol wedi dod i'r amlwg drwy'r cynnydd a fu o ran cytundebau dinesig a thwf, ac rwy'n cytuno â'r Gweinidog fod angen dull gonest ac adeiladol o gydweithio wrth symud ymlaen, ac nid ceisio ennill pwyntiau o ran gwleidyddiaeth y pleidiau. Da o beth fyddai i'r Gweinidog gofio hynny.

Dirprwy Lywydd, wrth i ni ddod i'r lan wedi pandemig COVID-19, mae gennym ni gyfle i wneud pethau mewn ffordd amgen, ac mae cryfhau'r economïau rhanbarthol yn un ffordd ymlaen, ar yr amod bod y cynigion hyn mewn gwirionedd yn darparu gwelliant yn hytrach na chreu mwy o fiwrocratiaeth. Felly, wrth gloi, rwy'n gofyn i'r Gweinidog ymrwymo i roi diweddariadau rheolaidd i'r Aelodau ynglŷn â'r canlyniadau a gyflawnwyd yn sgil pob un o'r fframweithiau rhanbarthol ac iddo roi gwarantau cwbl gadarn y bydd cymunedau ledled Cymru yn cael budd oherwydd y camau a amlinellir yn y datganiad heddiw. Diolch i chi. 

Diolch i chi am y gyfres o sylwadau a'r cwestiynau yn eu mysg nhw. Rwyf i am gadw'r hyn a ofynnodd y Dirprwy Lywydd mewn cof.

O ran yr hyn y mae'r Aelod wedi bod yn ei ddweud, rwy'n credu bod ychydig o gamddealltwriaeth wedi bod ynghylch y fframweithiau economaidd rhanbarthol. Mae'r rhain yn ein helpu ni i ddiffinio gweledigaeth i ddyfodol pob rhanbarth, gyda chyfres gyffredin o flaenoriaethau ar gyfer datblygu economaidd. Maen nhw'n mynd law yn llaw â'r gwaith sy'n mynd rhagddo yn sgil y bargeinion twf yr ydym ni wedi ymrwymo symiau o arian iddyn nhw. Rhoddodd Llywodraeth y DU yr un arian i mewn â Llywodraeth Cymru, a'n partneriaid ni yn y sector cyhoeddus wedyn, dan arweiniad awdurdodau lleol, sy'n allweddol i ddatblygu economaidd rhanbarthol. Mae hyn wedyn yn ymwneud â'r gallu i ddenu buddsoddiad a swyddi ychwanegol. Mae'n ymwneud, mewn gwirionedd, â cheisio deall, ym mhob rhanbarth, lle mae'r cyfleoedd ar gyfer twf, a'r ffaith y bydd pob rhanbarth yn wahanol. Yn hytrach na bod Llywodraeth Cymru yn gwneud penderfyniadau ar ran y rhanbarthau hynny ynglŷn â dyluniad eu cynlluniau nhw, holl ddiben hyn yw gweithio ochr yn ochr â nhw fel partneriaid gwirioneddol er mwyn cynhyrchu'r fframweithiau hynny. Mae hi'n bwysig iawn i'r holl bethau sy'n symud gyda'i gilydd yn yr un man fod â gweledigaeth gyffredin. Dyna pam y mae hi mor siomedig fod gennym ni Lywodraeth y DU sy'n barod i anwybyddu'r holl waith hwnnw sy'n mynd rhagddo.

Pan fyddwn ni'n sôn am y bartneriaeth adeiladol a allai fodoli rhwng Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU, peth nodweddiadol iawn, wrth gwrs, yw bod gwleidyddion Ceidwadol yn mynnu nad oes yna unrhyw feirniadaeth ar Lywodraeth y DU. Nid wyf i erioed wedi clywed y Ceidwadwr Cymreig yn mynegi unrhyw bryder am y toriadau yn ein cyllidebau ni nac am y gostyngiad mewn arian o'r gronfa ffyniant a rennir. Nid wyf i erioed wedi clywed unrhyw fynegiant o bryder naill ai yn y lle hwn neu'r tu allan iddo, ac mae hynny'n syfrdanol. Pan fyddwn ni'n sôn am sgiliau ac yn ceisio gwrando ar fusnesau a gweithio gyda nhw, mae gennym ni'r bensaernïaeth i wneud hynny eisoes. Mae'r partneriaethau sgiliau rhanbarthol sy'n bodoli erbyn hyn ym mhob rhan o Gymru y mae rhai Aelodau yn y lle hwn wedi bod â rhan wrth helpu i'w llunio nhw ac yn awyddus i'w gweld—maen nhw'n dweud wrthym ni lle rydym ni am geisio buddsoddi mwy mewn sgiliau i gefnogi pob rhan o'r economi, sydd hyd yn oed yn bwysicach nawr gyda marchnad lafur sy'n crebachu gyda phobl wedi ymadael ar un pen iddi, yn ogystal â'r bobl hynny sydd wedi dychwelyd i wledydd Ewrop ac sy'n annhebygol o ddychwelyd i'r DU.

Fodd bynnag, mae torri'r addewid maniffesto i sefydlu cronfeydd yn lle cronfeydd strwythurol yr UE yn effeithio yn uniongyrchol ar ein gallu ni i fuddsoddi mewn sgiliau. Rydym ni'n sôn am gannoedd o filiynau o bunnau, Paul. Dyna'r gwir diymwad. Ar ôl iddyn nhw sugno hwnnw allan o'r arian y gallem ni fod yn ei ddefnyddio i gefnogi'r economi a buddsoddi mewn sgiliau, nid yw hi'n ddigon da i wleidyddion Ceidwadol honni eu bod nhw'n pryderu llawer iawn am bopeth ar wahân i'r niwed y mae Llywodraeth y DU yn ei wneud.

Fe fydd gennym ni fwy i'w ddweud wrth i ni symud ymlaen, nid yn unig ynghylch ein hynt ni gyda fframweithiau economaidd rhanbarthol a'r gwaith y byddwn ni'n ei wneud ochr yn ochr â rhanbarthau wrth gyd-gynhyrchu'r blaenoriaethau buddsoddi hynny, ond y gwaith yr ydym wedi cael y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd i'w wneud hefyd i sicrhau ein bod ni'n parhau i ystyried sut rydym ni am wella datblygu economaidd rhanbarthol ymhellach. Fe fyddwn ni'n cyhoeddi'r gwaith a gawn ni gan y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd a'r cynllun gweithredu y byddwn ni'n ceisio ei ddatblygu ochr yn ochr â'n partneriaid rhanbarthol ni. Mae hyn hefyd yn cyd-fynd â gwaith arall sydd gennym ni ar y gweill hefyd. Rwy'n disgwyl dod yn ôl yn ystod yr wythnosau a'r misoedd nesaf i siarad am strategaeth cyflogadwyedd Cymru yn y dyfodol, sy'n faes yr ydym ni, unwaith eto, wedi gallu gweithio ynddo'n adeiladol ynghyd â rhai rhannau o'r Adran Gwaith a Phensiynau, gan eu bod nhw'n fwy gweithgar mewn rhai rhannau o gymorth cyflogadwyedd. Mae angen i ni sicrhau bod ein cefnogaeth ni wedi cael ei theilwra mewn ffordd addas i bobl sydd bellaf i ffwrdd o'r farchnad lafur, sy'n faes y mae'r Adran Gwaith a Phensiynau yn canolbwyntio leiaf arno.

Ystyr hyn yw mireinio ein sefyllfa ni i sicrhau ein bod ni'n teithio, cyn belled ag y bo modd gwneud hynny, i'r un cyfeiriad. Fe all ewyllys da ar y ddwy ochr, rhwng Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru, ganiatáu i ni wneud llawer, llawer mwy ond nid wyf i am ymddiheuro o gwbl am sefyll i fyny a dweud yn blaen fod methiant i fabwysiadu dull cymharol adeiladol hyd yn oed gan rai rhannau o Lywodraeth y DU yn effeithio ar ein gallu ni i wneud hynny. Fe fydd gwrthod rhoi rhywbeth yn lle hen gronfeydd yr UE yn parhau i fod yn heriol i ddyfodol economi Cymru, os bydd y Ceidwadwyr Cymreig yn parhau i fod yn dawedog ynglŷn â'r mater neu beidio.

Llefarydd Plaid Cymru, Luke Fletcher. 

Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n rhannu pryderon y Gweinidog ynghylch Llywodraeth y DU yn gwneud penderfyniadau gwariant mewn meysydd datganoledig, yn enwedig y ffaith ei bod hi'n ymddangos bod y gwariant yn digwydd mewn seddau arbennig a ddelir gan blaid arbennig. Dyma enghraifft arall i ychwanegu at y dystiolaeth gynyddol bod undeboliaeth ffyrnig Llywodraeth y DU yn bygwth ymreolaeth y Senedd.

Gan symud at y datganiad, fe wyddom ni fod yna broblem barhaus yng Nghymru o ran cadw pobl yn ein cymunedau ni—draen dawn, fel y cyfeirir at hynny. Wrth gwrs, nid mater o bobl ifanc yn symud o Gymru i Loegr neu i wledydd eraill yn unig mo hwn; mae hon yn broblem ar lefel ranbarthol hefyd, er enghraifft yr ymfudo o gefn gwlad i'r trefi. Mae'r draen dawn yn amlwg iawn yn ei gwneud hi'n frwydr i gael gwelliant economaidd i ardaloedd. Mae hyn hefyd yn bygwth y mynediad sydd gan y rhanbarthau i sgiliau a thalentau i gyflawni'r cynlluniau o fewn y fframwaith economaidd rhanbarthol. Gan ddefnyddio'r canolbarth yn enghraifft, mae pryderon ynghylch newidiadau demograffig yn y rhanbarth, yn ymwneud yn benodol â phoblogaeth sy'n heneiddio, draen dawn a mudo net. Fe wyddom ni i ostyngiad rhagamcanol yn y boblogaeth o oedran gweithio o tua 16 y cant ddigwydd rhwng 2018 a 2019, ac, ar yr un pryd, fe ddisgwylir y bydd gostyngiad o 3.45 y cant yn yr economi yn y rhanbarth o'i gymharu â chynnydd o 7.4 y cant yn economi'r DU yn ei chyfanrwydd. A wnaiff y Gweinidog amlinellu sut y bydd partneriaethau economaidd rhanbarthol a phrosiectau rhanbarthol yn gweithio ochr yn ochr â'r Warant i Bobl Ifanc, a phrosiectau eraill, i fynd i'r afael â draen dawn? Rwy'n siŵr y byddai'r Gweinidog yn cytuno y bydd cyfleoedd i ennill sgiliau ar gyfer y rhanbarthau hynny yng Nghymru y mae'r draen dawn wedi effeithio arnyn nhw'n hanfodol i'w ffyniant economaidd hirdymor.

Os caf i dynnu sylw'r Gweinidog at ynni, at sero net a thlodi tanwydd yn benodol. Er bod yr holl fframweithiau economaidd rhanbarthol yn codi materion yn ymwneud â newid hinsawdd, ynni gwyrdd, a sero net, nid oes ymrwymiad na sicrwydd gwirioneddol ynddyn nhw y bydd datblygu economaidd sy'n deillio o bartneriaethau rhanbarthol yn helpu i gyrraedd nod sero net Llywodraeth Cymru. Sut mae'r Gweinidog am fonitro datblygiadau yn y rhanbarth yn y dyfodol, tybed, i sicrhau y bydd hyn yn cefnogi twf economaidd gwyrdd, ac yn atal twf economaidd rhag niweidio'r amgylchedd fel gwnaeth cyhyd, a sicrhau bod prosiectau yn y rhanbarthau yn gweithio tuag at ein nodau newid hinsawdd ni.

Rwy'n awyddus i godi mater anghydbwysedd rhwng prosiectau ynni gwyrdd o fewn y rhanbarthau hefyd. Er enghraifft, fframwaith economaidd y gogledd—fe geir pwyslais enfawr ar brosiectau gwyrdd a allai helpu i hybu datblygiad yn y rhanbarth, a hynny'n gwbl briodol. Eto i gyd, gan ddychwelyd at enghraifft y canolbarth, er bod fframwaith y canolbarth, adroddiad ymledol y canolbarth, a chytundeb y fargen derfynol yn nodi bod adnoddau naturiol yn y canolbarth mewn sefyllfa dda i gynhyrchu mathau adnewyddadwy gwyrdd o ynni, nid yw'r fargen dwf yn y canolbarth wedi nodi unrhyw brosiectau ynni yn y rhanbarth ar hyn o bryd, ac nid yw nodau sero net yn ymddangos yn yr amcanion buddsoddi.

Peth mwy digalon hefyd yw clywed na chafodd unrhyw brosiectau ynni eu nodi yn y rhanbarth yng ngoleuni'r argyfwng costau byw a'r tlodi tanwydd cyffredin sy'n bodoli yn rhanbarth y canolbarth. Mae 17 y cant o aelwydydd yng Ngheredigion a 14 y cant ym Mhowys yn byw mewn tlodi tanwydd. Yn y cyfamser, yn fy rhanbarth i yng Ngorllewin De Cymru, fe amcangyfrifir bod 8 y cant yn byw mewn tlodi tanwydd ym Mhen-y-bont ar Ogwr, 10 y cant yn Abertawe, ac 11 y cant yng Nghastell-nedd Port Talbot. Fe wyddom ni fod y cynnydd mewn prisiau ynni a ddisgwylir ym mis Ebrill 2022 eleni, yn ogystal â chynnydd blaenorol, yn effeithio yn anghymesur ar rai rhanbarthau yng Nghymru, fel ardaloedd gwledig, llai cysylltiedig yn fwy nag ardaloedd eraill. O ystyried hyn, fe hoffwn i gael gwybod gan y Gweinidog: sut mae Llywodraeth Cymru am sicrhau y gall pob rhanbarth yng Nghymru elwa ar ddatblygiadau prosiectau ynni gwyrdd gyda'r nod o fod â biliau ynni mwy rhesymol, yn enwedig wrth i ni wynebu argyfwng costau byw, y mae tlodi tanwydd yn rhan ysgogol o'r argyfwng hwnnw? 

Diolch i chi am y gyfres o gwestiynau. O ran eich man cychwyn chi, rwyf i o'r farn y gellir dadlau achos grymus a blaengar ar gyfer dyfodol yr undeb, ond ni chaiff hynny ei gyflawni drwy gyfrwng y math o ymdrechion sydd wedi bod i ganoli a herwgipio pwerau ac arian oddi wrth Lywodraethau cenedlaethol datganoledig y mae pobl wedi pleidleisio drostyn nhw mewn mwy nag un refferendwm yng Nghymru, yr Alban ac mewn mannau eraill. Wrth gwrs, fe all yr Aelod anghytuno â'r pwynt arbennig hwnnw.

O ran yr heriau yr oeddech chi'n sôn amdanyn nhw ynglŷn â phobl ifanc, o ran y Warant i Bobl Ifanc, fe gafodd honno ei chynllunio yn fwriadol i geisio sicrhau bod gan bobl ifanc ddyfodol y gallan nhw gynllunio ar ei gyfer yng nghefn gwlad Cymru ac yn yr ardaloedd trefol yma. Felly, rydym ni'n edrych ar weithrediad y prentisiaethau, ond hefyd ar y cyngor a'r gefnogaeth yr ydym ni'n ystyried eu rhoi ynglŷn â phobl ifanc i sicrhau eu bod nhw'n cael mynediad i fyd gwaith mewn ffordd ystyrlon yn y dyfodol. A dyna pam y mae'r gallu i fuddsoddi mewn sgiliau a dilyniant mor bwysig â hynny. Felly, nid dadl academaidd sych neu ymaflyd gwleidyddol rhwng gwahanol bleidiau yn unig yw mater cyllid codi'r gwastad neu gyllid yn lle cyllid oddi wrth yr UE; mae'n bwysig iawn o ran ein gallu i gyflawni ein hamcanion ni. Ac fe fyddwn i'n dweud, mewn gwirionedd, y byddai pob plaid yn y Senedd yn cytuno ein bod ni'n dymuno rhoi mwy o fuddsoddiad mewn sgiliau i'r dyfodol, i sicrhau bod gan ein pobl ifanc ni ddewisiadau gwirioneddol i'w gwneud o fewn eu heconomïau lleol nhw.

Fe fyddaf i'n rhoi diweddariadau pellach ar y gwaith y mae'r Warant i Bobl Ifanc yn ei wneud, ac rwy'n credu bod gennym ni gyfle gwirioneddol i gyflawni tu hwnt i'r rhethreg a sicrhau nad ydym ni'n gweld cenhedlaeth goll yma yng Nghymru. Ac, wrth gwrs, mae'r heriau yn y farchnad lafur yn wahanol i'r hyn a fuasem ni'n ei ddisgwyl ychydig flynyddoedd yn ôl, wedi'r pandemig. Nid ydym ni wedi gweld cyfraddau uchel iawn o ddiweithdra. Rydym ni'n gweld marchnad lafur dynn iawn, ac yn ffigurau diweithdra heddiw, mae diweithdra cyfartalog y DU ar 4.1 y cant; ar 3.4 y cant yng Nghymru. Ond mae gennym ni her barhaus gyda'r anweithgarwch economaidd yng Nghymru sy'n uwch na chyfartaledd y DU, ac rydym ni wedi gweld, er bod rhai pobl wedi ymadael â'r farchnad lafur yn gyfan gwbl, mai un o'r heriau mawr yw nad yw gweithwyr hŷn sydd wedi ymadael yn debygol o ddychwelyd. Nawr, her o ran profiad yw honno. Ond mae hyn yn golygu, rwy'n credu, fod mwy fyth o reidrwydd i fuddsoddi yn y gweithlu sydd gennym ni, ac yng ngweithlu'r dyfodol hefyd, yn gyfochrog â'r pwyntiau a wnewch chi, sydd i'w gweld hefyd yn y diweddariad ar y genhadaeth economaidd a gyhoeddais i ym mis Hydref, ynglŷn â'r angen i ystyried gostyngiad yn y boblogaeth o oedran gweithio, a'r ffaith y bydd angen i ni fod yn fwy cynhyrchiol os ydym ni am allu cael economi gref sy'n gweithio yn effeithiol i'r dyfodol.

O ran eich pwynt chi am sero net a datblygiad economaidd rhanbarthol, a her datgarboneiddio, mae cynhyrchu ynni'n her, ond mae'r her yn llawer mwy cyffredinol ar gyfer gweithgarwch economaidd. Ac mewn gwirionedd, rwyf i o'r farn fod y pwynt a wnewch chi am y gwahaniaeth rhwng fframwaith economaidd y gogledd a'r fargen dwf y cytunwyd arni hi, gan ganolbwyntio yn wirioneddol ar ynni gwyrddach, sydd, yn fy marn i, yn achos llawer o glod i bob un o'r chwe awdurdod lleol yn y gogledd—y ffaith eu bod nhw wedi gallu cydweithio. Ac rwy'n gweld bod gennym gyn-arweinydd yn y gogledd yn y Siambr rithwir heddiw. Ond rhywbeth gwirioneddol glodwiw yw bod chwe gwahanol awdurdod, chwe gwahanol arweinydd—. Maen nhw wedi cytuno i gyd ar weledigaeth eang ar gyfer y gogledd a'u potensial tryloyw nhw ar gyfer gallu cynhyrchu mwy o ynni a budd economaidd i gymunedau ledled y gogledd o ganlyniad i hynny. A dyna un o'n heriau mawr ni—sef sicrhau nad ydym ni'n cynhyrchu dim ond ynni gwyrddach yn unig, ond ein bod ni, mewn gwirionedd, yn gweld y difidend swyddi a ddylai ddod gyda hynny. Nid oes sicrwydd y byddwn ni'n gweld hynny.

Nid yw prif fargen twf y canolbarth mor ddatblygedig â'r bargeinion eraill ledled y wlad. Ac yn ddiddorol, roedd gan Ellen ap Gwynn, yn arbennig, ddiddordeb mawr yn y potensial ar gyfer mwy o fuddsoddiad ynni gwyrdd a denu swyddi yn eu holau, ond maen nhw'n gwybod eu bod nhw'n parhau i nodi dull mwy thematig ar hyn o bryd—nid oes ganddyn nhw'r portffolio o feysydd â'r un lefel o fanylder ag sydd gan y bargeinion twf eraill. A dyna un o'r pethau y mae angen i ni ei dderbyn—o ran i ni fod â'r pŵer i'w rannu â rhanbarthau, a'r rhanbarthau yn gwneud llawer o'u dewisiadau eu hunain ar eu cyfer nhw, fe fyddan nhw'n symud ar gyflymder sy'n amrywio ychydig mewn gwahanol fannau, fe fydd eu blaenoriaethau nhw ychydig yn wahanol. Ond mewn gwirionedd, rwy'n ffyddiog y gwelwn ni gyfleoedd priodol ar gyfer cynhyrchu ynni gwyrdd a datblygu economaidd rhanbarthol i fynd law yn llaw yn y canolbarth, yn union fel yng ngweddill Cymru. Ac roedd honno'n rhan o'r drafodaeth a gawsom ni wrth arwyddo dogfennau terfynol y fargen dwf. Rwy'n gobeithio y bydd hynny'n rhoi rhywfaint o gysur i'r Aelod nad dull ehangach yn unig mo hwn, heb weithio trwy'r manylion, ond fe ddaw hynny ar wahanol gyflymder mewn gwahanol ranbarthau yng Nghymru.

Ac yn olaf, o ran eich pwynt chi ynglŷn â biliau a'r cyfnod pontio a'r argyfwng costau byw, un o'm pryderon mawr i yw ein bod ni'n gwybod y gallai budd economaidd gwirioneddol fodoli o ran symud tuag at economi carbon is a fydd wedi datgarboneiddio yn y dyfodol a'n llwybr ni at sero net. Yr her yw y gallai'r newid daro pobl yn y cyfamser. Felly, fe fydd angen i ni ymdrin â'r newid i gyrraedd y fan yn y cynllun sero net a amlinellwyd gan y Gweinidog Newid Hinsawdd, gyda phennod sylweddol ar y datgarboneiddio diwydiannol y mae angen ei wireddu. Ac rwy'n credu y byddwn ni, yn y pen draw, yn gallu elwa ar hynny. Yr her, wrth gwrs, yw na fydd hynny'n digwydd am ein bod ni'n dweud hynny'n unig; mae'n rhaid i ni weld gwaith rhwng partneriaid, gan gynnwys y sector preifat, yn ogystal â'r bobl hynny sy'n gyfrifol am y weledigaeth ehangach.

Ac yn olaf un, Dirprwy Lywydd, fe hoffwn i anfon fy nymuniadau da at yr unigolyn ifanc arbennig hwn, Mr Fletcher, sy'n cynllunio ei ddyfodol yng Nghymru a'i seremoni briodas ef sydd i ddod yn ddiweddarach eleni. Rwy'n anfon fy nymuniadau gorau i chi, ac fe allaf i ddweud wrthych i gyd am yr 11 mlynedd cyntaf o lawenydd a brofais i.

Rwy'n croesawu'r datganiad yn fawr iawn. Mae pedwar rhanbarth Cymru, yn ogystal â bod yn debyg i'r teyrnasoedd hynafol, yn cael cyfle i ddatblygu polisi rhanbarthol yng Nghymru. Rwy'n cefnogi blaenoriaethau'r fframwaith a'r bargeinion dinesig a thwf, y cytundebau buddsoddi tair ffordd, a gynlluniwyd i sicrhau twf economaidd rhanbarthol parhaol, gan gynnwys y rhanbarth yr wyf i'n byw ynddo. Rwy'n llwyr gefnogi'r broses o greu rhanbarthau cryfach a deinamig i fod wrth hanfod creu economi sy'n gryfach, yn decach a gwyrddach yng Nghymru. Rwy'n falch iawn fod y pedair bargen ddinesig a rhanbarthol ar y gweill erbyn hyn.

Mae'r Gweinidog a minnau wedi cymryd rhan yn ddiweddar mewn gohebiaeth ynghylch gwyddorau bywyd. Mae gennyf i dri chwestiwn. Sut mae troi'r ymchwil gwyddor bywyd o'r radd flaenaf sydd i'w weld ym mhrifysgolion Cymru yn fwy o gyfleoedd ar gyfer cyflogaeth o ansawdd uchel? Nid yw rhai sectorau economaidd, fel technoleg gwybodaeth a chyfathrebu a gemau cyfrifiadurol, yn cael eu cyfyngu gan ddaearyddiaeth. Sut mae datblygu'r rhain ymhellach? A'r trydydd yw: sut y gall y prifysgolion ym mhob rhanbarth helpu i ysgogi ffyniant economaidd yn eu rhanbarthau nhw?

Iawn, rwyf i am ddechrau gyda'r cwestiwn olaf a gweithio yn f'ôl. O ran addysg uwch, mewn gwirionedd, un o'n heriau ni yw, ac mae honno wedi bod yn her erioed, fyth oddi ar i mi fod yn Aelod—fe fyddwn i'n hoffi meddwl bod addysg uwch wedi gwella yn hyn o beth hefyd—ynglŷn â'r ymchwil a'r rhagoriaeth y maen nhw'n eu cynhyrchu a sut caiff y rhain eu cymhwyso i'r economi. Felly, y gwahaniaeth rhwng ymchwil, datblygu, arloesi, a chymhwyso i wella busnesau hefyd. Fe wyddom ni fod honno'n ffactor allweddol. Ac mewn gwirionedd, a bod yn deg â—. Edrychwch, er yr holl wahaniaethau sydd rhyngom ni a Llywodraeth y DU yr ydym ni'n sôn yn rheolaidd amdanyn nhw, mae'r brif addewid i roi mwy o arian mewn ymchwil, datblygu, ac arloesi yn beth da iawn ac fe fyddem ni'n dymuno gweld honno'n cael ei gwireddu. Yr her yw sicrhau bod yr arian yn mynd ar gerdded ac nad yw'n mynd yn y diwedd i'r triongl aur rhwng Rhydychen, Caergrawnt, a Llundain. Y perygl yn hynny o beth yw y byddai hwn yn beth drwg i Loegr, heb sôn am weddill y DU. Ac mewn gwirionedd, fel y dangosodd ein prif gynghorydd gwyddonol ni, mae ansawdd ymchwil Cymru a'n sylfaen ni o wyddoniaeth yn dda dros ben, mewn gwirionedd. Felly, nid ydym ni'n gallu dweud hyd yn oed y byddai hwnnw'n fuddsoddiad sy'n cael ei ysgogi gan ddim ond yr ansawdd. Felly, mae yna wir angen i sicrhau, mewn cronfeydd sy'n arian i'r DU gyfan, fod cyfran weddus o'r rhain yn dod i Gymru hefyd, yn ogystal â'r hyn y mae angen i ni ei wneud gyda'n sector addysg uwch ni a'r her gyson sydd gennym ni o ran sicrhau, heb ystyried gweithgaredd y DU, ein bod ni'n mynnu ac yn disgwyl mwy oddi wrth ein sectorau addysg uwch ni. Ac mewn gwirionedd, o ran Abertawe, yn fy marn i, fe geir enghreifftiau da iawn o brifysgol sydd, dros amser, wedi symud ei chenhadaeth yn bendant tuag at greu mwy o allbwn. Os ydych chi'n edrych ar y sector dur, maen nhw'n falch iawn o'r gwaith y maen nhw'n ei wneud â Phrifysgol Abertawe a'i hymchwil ddatblygedig ym maes metelau hefyd.

Rwy'n credu'r un peth am Dechnoleg Gwybodaeth ac, yn fwy cyffredinol, am ddulliau digidol o weithio. Mae gennym ni lawer o gyfleoedd i fod o fudd i bob rhanbarth yng Nghymru. Nid hyn yn ymwneud â galluogi pobl i weithio mewn gwahanol ffyrdd yn unig, mae hyn yn ymwneud ag ailgynllunio systemau yn llwyr. Ac rwy'n cytuno gyda chi, mae gennym ni gryfderau arbennig yng Nghymru. Fe gefais i gyfarfod diddorol iawn ynglŷn â chyfleoedd o amgylch Casnewydd a'r hyn y gallai hynny ei olygu ac ynglŷn â chanolfannau data a gweithgaredd arall a allai arwain at fwy fyth o gyfle i weld datblygu economaidd. Felly, rwyf i o'r farn bendant fod hynny'n rhywbeth y byddech chi'n disgwyl ei weld ym mhob rhanbarth, fel y byddwn ni'n deall wedyn ymhle y mae ein cyfleoedd mwyaf ni yng Nghymru.

Ac yn olaf, o ran gwyddorau bywyd, rwy'n credu ein bod ni'n gwneud yn well na'r disgwyl yng Nghymru o ran gwyddorau bywyd, pan edrychwch chi ar yr ymchwil sy'n digwydd, yn ogystal â'r swyddi a'r gweithgaredd. Sector yw hwn lle mae'r rhan fwyaf o'r swyddi yn swyddi â chyflogau da, gyda thelerau ac amodau da. A'r ganolfan gwyddorau bywyd sydd gennym ger adeilad y Senedd—. Rwy'n gobeithio, pan fydd hi'n gyfnod mwy normal unwaith eto, y bydd pobl yn cael cyfleoedd i fynd i mewn i weld a chwrdd â'r bobl yno. Mewn gwirionedd, rwy'n credu mai dyma un o'r dewisiadau buddsoddi doethaf a wnaethom ni, wrth ddylunio a dod â phobl ynghyd, ac mae hynny wedi golygu canolbwyntio gwirioneddol ar yr hyn y gall gwyddorau bywyd ei gyflawni. Nid yn unig wrth ddatblygu gwell cynnyrch ar gyfer defnydd ledled meysydd iechyd a gofal, ond gyda'r enillion economaidd gwirioneddol sy'n dod yn sgil hynny. Ac fe ddylwn i, dim ond gyda golwg yn ôl—. Mae'r ffordd y mae'r ganolfan gwyddorau bywyd wedi gweithredu, wrth fod yn borth i ni fynd drwyddo ar gyfer technolegau newydd a ffyrdd newydd o weithio drwy'r pandemig, wedi atgyfnerthu gwerth yr hyn a luniwyd gennym ni yno. Pan gawsom ni gyfarfod â Gweinidogion o Weriniaeth Iwerddon, roedd ganddyn nhw ddiddordeb arbennig yn yr hyn yr oeddem ni wedi dewis ei wneud a'r gwerth a ddaeth o hynny. Felly, efallai nad ydym ni'n sylweddoli hynny ein hunain yng Nghymru, ond mae gennym ni rywbeth y gallwn ni fod yn falch iawn ohono, yn fy marn i, ac rwy'n edrych ymlaen at ddisgwyl mwy yn y dyfodol.

Fe ddylwn i ddweud, Dirprwy Lywydd, nad oeddwn i'n mor ymwybodol fod ein rhanbarthau ni'n cyfateb mor daclus i'r teyrnasoedd hynafol. Ni oedd hynny yn fy nodiadau gweinidogol i wrth siarad, ond rwy'n ddiolchgar i Mr Hedges am dynnu sylw at hynny.

Diolch, Weinidog, am eich datganiad.

A gaf innau hefyd ddiolch i Luke am dynnu sylw at faterion sy'n ymwneud â'r rhanbarth yr wyf i'n ei gynrychioli, sef Canolbarth a Gorllewin Cymru? Rydych chi wedi tynnu sylw at rai pwyntiau pwysig iawn. Diolch yn fawr iawn.

Yn gryno iawn, mae gennyf i dri mater i'w codi. Yn gyntaf, rwy'n cael fy nghalonogi o weld datblygiadau fel Banc Cambria yn dwyn ffrwyth. Fel dywedais i yn ystod eich datganiad diweddar ar Fanc Cambria, mae holl faes y gwasanaethau lleol—banciau, swyddfeydd post, cymdeithasau adeiladu, seilwaith digidol a chorfforol—i gyd yn hanfodol wrth gefnogi economïau lleol, economïau gwledig yn arbennig lle mae'r gwasanaethau hanfodol hynny wedi cael eu torri'n ôl dros y blynyddoedd. Felly, a gaf i ofyn i'r Gweinidog am rywfaint o ddealltwriaeth o sefyllfa eich datganiad chi heddiw o ran cynlluniau ehangach y Llywodraeth i gefnogi ffyniant trefi a phentrefi mewn ardaloedd gwledig?

Yn ail, a wnewch chi ddweud gair ynglŷn â'n dull traddodiadol ni o fesur twf a pherfformiad economaidd a pha gamau sy'n cael eu cymryd i brofi sut y gallwn fabwysiadu mesurau newydd o berfformiad economaidd fel y rhai a gyflwynwyd yn Seland Newydd? Rwy'n gofyn hyn am i mi gyfarfod yr wythnos hon â chymdeithas tai Barcud, ac fe glywais i am eu cynlluniau nhw a'u huchelgeisiau nhw ar gyfer y pum mlynedd nesaf, gan gynnwys eu cynlluniau nhw i fuddsoddi £60 miliwn mewn adeiladu tai a sefydlu academi hyfforddi. Fe geir mantais economaidd enfawr yn hynny o beth, ond fe geir budd cymdeithasol enfawr hefyd, fel byddech chi'n cytuno, rwy'n siŵr. Fe hoffwn i glywed eich barn chi.

Yn olaf, Gweinidog, er fy mod i'n croesawu'r cytundeb twf yn y canolbarth y cytunwyd arno'n ddiweddar, mae gennyf i bryderon ynglŷn â'r amser maith a gymerodd hwnnw. Megis dechrau'r gwaith yw hyn, ac rwy'n gobeithio y bydd y nodau a amlinellir yn parhau ar gyflymder. A gaf i ofyn i chi pa wersi a ddysgwyd o'r broses honno i sicrhau bod unrhyw fentrau posibl yn y dyfodol yn cael eu gwireddu mewn llai o amser, er mwyn y cymunedau lleol? Diolch yn fawr iawn.

Diolch am y cwestiynau a'r sylwadau. O ran eich pwynt cyntaf chi am wasanaethau lleol a'r hyn y maen nhw'n ei olygu i economïau gwledig, rwy'n cydnabod dilysrwydd eich pwynt chi, yn y ddadl flaenorol ynghylch Banc Cambria yn ogystal â'ch diddordeb cyson chi yn y maes hwn. Rwyf i o'r farn, mewn gwirionedd, fod ein bargeinion twf ni'n dangos bod cyfleoedd gwirioneddol i'w cael i ddatblygu economi lwyddiannus yn y canolbarth yn y dyfodol.

Rydym ni'n sôn yn rheolaidd am bethau sy'n dod o'r ddaear, ond nid yw hyn yn ymwneud â'r cyfleoedd sy'n bodoli yn nyfodol gweithgynhyrchu a chynhyrchu bwyd yn unig; mewn gwirionedd, fe geir llawer o bobl sy'n dewis byw mewn rhannau gwledig o Gymru a gweddill y DU, ac fe geir cyfleoedd gwirioneddol ar gyfer swyddi, a swyddi da, a byw mewn ffordd nad oes angen cymudo dyddiol i ganolfan boblogaeth fawr. Mae hwnnw ynddo'i hun yn gyfle i'r canolbarth o bosibl hefyd.

Fe geir heriau o ran sicrhau bod hanfodion bywyd llwyddiannus gennych chi bob amser y byddai eu hangen nhw i fodoli—ac rwy'n dweud hyn fel un a fagwyd mewn pentref yng nghefn gwlad hefyd—ac o ran cael gwasanaethau sy'n gwneud synnwyr, mae hynny'n golygu bod rhywfaint o fwrlwm gwirioneddol yn y pentref neu'r dref fechan yr ydych chi'n byw ynddi hi. Ond bod â chyfleoedd i bobl o wahanol fracedi cyflog a gwahanol gyfleoedd gwaith i fyw a gweithio yn yr ardal honno, gyda'r ansawdd o fywyd y gallwch chi ei gael wrth fyw yng nghefn gwlad Cymru, rwy'n credu bod hwnnw'n parhau i fod yn gyfle nad ydym ni wedi cyffwrdd ag ef.

Ynglŷn â'ch pwynt chi am fesurau newydd a sut y byddwn ni'n mesur twf traddodiadol, rydym ni wedi cydnabod ers tro nad yw GDP o reidrwydd yn adrodd y stori gyfan. Fe geir sgwrs ar hyn o bryd ynglŷn â sut y gallem ni gael ystod amgen o fesurau i geisio deall sut olwg fyddai ar economi lwyddiannus a sut fyddwch chi'n mesur hynny mewn ffordd ystyrlon.

Mae gennyf i ddiddordeb mawr yn rhywfaint o'r gwaith a wnaeth pobl eraill ac maen nhw'n parhau i'w wneud—gan gynnwys fy rhagflaenydd i, Ken Skates, wrth feddwl am sgyrsiau a gawsom ni o'r blaen—o ran sut mae economi llesiant yn edrych a sut allech chi fesur hynny mewn ffordd ystyrlon. Felly, mae gennym ni ddiddordeb mewn datblygiadau ar hyd y llinellau hynny, nid yn unig yn Seland Newydd ond ymhellach i ffwrdd mewn rhannau eraill o'r byd.

Yn sicr, rydym ni am ystyried—. Fe wn i chi sôn am dai, ac nid dim ond y ffaith y gallwch chi adeiladu tai o ansawdd da, ond y mathau o swyddi sy'n deillio o hynny a'r hyn y mae hynny'n ei olygu o ran diwydiant sy'n gynaliadwy. Mae hwnnw'n bwnc trafod rhwng Julie James a minnau'n rheolaidd.

Yn olaf, o ran eich pwynt chi am fargen dwf y canolbarth a'r amser a gymerodd hynny, rwy'n credu y byddai pob un o'n hardaloedd bargen dinesig a thwf ni wedi bod yn falch o gyrraedd pen eu taith nawr yn gyflymach nag y gwnaethon nhw. Ond nid yw'r amser y mae hi'n ei gymryd i fuddsoddi mewn ymddiriedaeth yn ein gilydd ac yn ein partneriaid yn rhywbeth, yn fy marn i, y gellir ei frysio.

Yr hyn yr ydym ni'n ei weld, serch hynny, yw bod bargen twf y canolbarth bellach yn cael ei chwblhau. Nid oes gennym ni fap gorffenedig ledled Cymru eto, ond rwy'n credu y ceir rhywfaint o uchelgais gwirioneddol i ysgogi pethau a dal i fyny mewn ffordd y mae bod â chystadleuydd weithiau o gymorth wrth annog rhanbarthau i ddangos eu bod nhw'n gwneud cynnydd gwirioneddol a diriaethol. Rwy'n credu ei bod hi'n arbennig o ddefnyddiol i ni fod â hwnnw yn ei le ac ar waith cyn i awdurdodau lleol encilio a bod posibilrwydd o rewi'r cynnydd a fyddai'n digwydd fel arall. Felly, mae hyn yn golygu y gall y ddau awdurdod lleol weithio'n unigol, a chyda'i gilydd, yn unol â'r hyn a gytunwyd ganddyn nhw yn y fargen dwf, heb egwyl hwy eto, hyd yn oed.

Felly, newyddion da iawn yw hyn yn fy marn i, ac fe allaf i ddweud yn onest nad yw gwleidyddiaeth wahanol un o Weinidogion y DU, un o Weinidogion Cymru a dau arweinydd cyngor wedi tarfu ar y ffordd yr ydym ni'n gwneud y peth priodol, ac mae hynny'n dangos y gall cydweithio fod yn bosibl mewn gwirionedd os byddwn ni i gyd yn barod i wneud y peth priodol.

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad chi heddiw. Roeddech chi'n sôn am 11 mlynedd o briodas. Rwyf i wedi bod yn briod am 13, ac rwy'n siŵr nad yw arwyddocâd y rhif hwnnw mor anlwcus ag y mae rhai'n ei awgrymu.

Ond, i fynd yn ôl at eich datganiad chi, roeddwn i'n falch iawn o'ch clywed chi'n cyfeirio at Gynghrair Mersi a'r  Ddyfrdwy. Ni fu amser gwell erioed, yn fy marn i, i Lywodraeth Cymru gydweithio â Llywodraeth y DU ac awdurdodau lleol er budd pobl Cymru a chreu'r economïau cryfach fel hyn yn y rhanbarthau, mae Cynghrair Mersi a'r Ddyfrdwy yn enghraifft dda iawn o'r cydweithio hwn.

Fel yr oeddech chi'n sôn, Gweinidog—ac rwy'n cytuno gyda chi—enghraifft arall ardderchog o hyn yw'r cydweithio yn y fargen twf yn y gogledd, sydd, wrth gwrs, yn rhan o Fwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru, unwaith eto, sy'n gweithio ar draws y llywodraeth i sicrhau manteision cadarnhaol i bobl y gogledd, gan gynnwys gweithio gydag awdurdodau lleol, creu swyddi fel hyn a chaniatáu i fusnesau ffynnu.

Ac fel roeddech chi'n sôn, Gweinidog, ac rwy'n siŵr eich bod chi'n cytuno, mae gan awdurdodau lleol swyddogaeth enfawr o ran cefnogi economïau rhanbarthol sy'n fwy cydnerth. Yn eich datganiad, roeddech chi'n cyfeirio at swyddogaeth cyd-bwyllgorau corfforaethol o ran rhoi mwy o allu i gydweithredu rhanbarthol. Fel rwyf i'n ei gweld hi, ac yng ngolwg llawer o gynghorwyr ac arweinwyr y cynghorau, mae hi'n ymddangos bod cyd-bwyllgorau corfforaethol yn dwyn pwerau oddi wrth gynghorau a etholwyd yn lleol, ac nid yn eu cryfhau nhw, fel yr ydych chi'n ei awgrymu. Felly, pa asesiad a wnaethoch chi o'r swyddogaeth a fydd gan yr awdurdodau lleol yn y dyfodol o ran cefnogi'r economïau rhanbarthol cryfach hyn? A pha drafodaethau a gawsoch chi gyda'r Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol ynghylch y risgiau negyddol posibl a allai'r cyd-bwyllgorau corfforedig hyn beri i awdurdodau lleol sy'n cefnogi economïau rhanbarthol cryf? Diolch.

Rwyf i wedi cael nifer o sgyrsiau adeiladol iawn gyda fy nghyd-Weinidog Rebecca Evans am waith datblygu economaidd rhanbarthol a chyd-bwyllgorau corfforedig i sicrhau bod y ddeddfwriaeth a basiwyd gan y Senedd yn ystod y tymor diwethaf yn cael ei gwireddu.

Rwyf i o'r farn fod yna berygl gwirioneddol y byddwn ni'n parhau i ddadlau am y gorffennol yn hytrach na cheisio llunio'r dyfodol o'r newydd, ac rwy'n credu bod ymdeimlad gwirioneddol o bragmatiaeth gadarnhaol wedi bodoli ymysg yr awdurdodau lleol am drefniadau rhanbarthol, i fod yn awyddus iddyn nhw lwyddo. Oherwydd fe fydd gan bob arweinydd awdurdod lleol, o ba gefndir bynnag, ryw gymaint o sylwadau am yr hyn a fyddai'n ddelfrydol yn ei sefyllfa unigol. Ond, o ystyried y strwythur sy'n bodoli eisoes, ein her ni ar hyn o bryd yw gwneud i hyn weithio ar ei orau, ac rwy'n credu bod Bwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru yn enghraifft dda iawn o'r ffordd y mae pobl wedi gwneud hynny'n ymarferol iawn, fel dywedais i. Rydych chi'n ymwybodol o hyn, yn gyn-arweinydd awdurdod yn y gogledd. Nid yw'r amrywiadau gwleidyddol rhwng y chwe arweinydd wedi bod yn rhwystr, o reidrwydd, i gyrraedd cytundeb ar weledigaeth ar gyfer economi lawer gwell a chryfach yn y gogledd, gyda gwell swyddi ynddi hi.

Rydym ni'n parhau i weld awdurdodau lleol yn bartneriaid allweddol ym maes datblygiad economaidd. Dyna pam rydym ni'n awyddus, fel dywedais i yn fy natganiad ac mewn rhai cwestiynau cynharach, i sicrhau bod y pwerau yn cael eu rhannu er mwyn i'r sefydliadau sy'n cael eu harwain gan yr awdurdodau lleol allu gwneud eu penderfyniadau eu hunain yn lleol, o fewn rheswm. Fe fydd yna feysydd eraill lle caiff penderfyniadau eu gwneud ar y cyd â Llywodraeth Cymru, ac eraill hefyd lle gall Llywodraeth Cymru wneud y penderfyniadau. Ond ystyr hyn mewn gwirionedd yw rhoi mwy o bŵer a mwy o ddylanwad i awdurdodau lleol ar gyfer dylanwadu ar economïau rhanbarthol ehangach a'u cyfarwyddo nhw, ac rwyf i o'r farn ei bod hi'n amser priodol iawn i wneud hyn a'i ddatblygu, gyda'r ymddiriedaeth y gwnaethom ni ei buddsoddi ynom ein gilydd.

Rwy'n cytuno, Gweinidog, nad ydym ni'n dymuno edrych i'r gorffennol na byw ynddo, ond rwy'n gobeithio y byddwn ni'n dysgu o'r gorffennol. Rwyf i wedi bod yn Aelod mewn pedair Senedd, ac rwyf i wedi gweld pedair Llywodraeth wahanol yn mabwysiadu pedwar dull gwahanol o ymdrin â'r materion hyn, ac ni chefais i fy argyhoeddi eto bod unrhyw un ohonyn nhw wedi llwyddo. Pan rwy'n edrych ar rai o'r mentrau corfforaethol ar y cyd yr wyf i'n clywed y disgrifiad ohonyn nhw yn y sgwrs y prynhawn yma, rwyf i'n gwrando ar ddadleuon a glywais i ddegawd yn ôl, os wyf i'n gwbl onest â chi, ac mae fy etholwyr i'n aros o hyd i weld manteision y sgyrsiau hynny. Felly, fe hoffwn i ofyn i chi, Gweinidog: beth yw lle Blaenau'r Cymoedd yn hyn o beth? Gan mai ychydig iawn o ganolbwyntio a gawsom ni ar y Cymoedd, y rhan fwyaf difreintiedig o'n cenedl ni, 20 mlynedd ar ôl datganoli, ac nid ydym ni wedi gweld y canolbwyntio y byddwn i wedi hoffi ei weld oddi ar i'r Llywodraeth hon gael ei hailethol ym mis Mai.

Fe hoffwn i wybod sut yr ydych chi'n disgwyl cyflawni eich polisïau chi. Ble mae'r mecanweithiau cyflawni? Oherwydd os bu yna un edefyn o fethiant, a bod yn onest, a welais i'n rhedeg drwy gydol fy amser yn Aelod yma, diffyg cyflawni fu hwnnw. Rydym ni wedi cael strategaethau yn dod allan o'n clustiau, ond yr hyn na chawsom ni yw cyflawni ar lawr gwlad. Pam ydych chi'n wahanol? Pam mae eich strategaeth chi'n wahanol? A sut fyddwch chi'n gwybod pan fyddwch chi wedi cyflawni eich amcanion? Beth yw eich amcanion chi ar gyfer Blaenau'r Cymoedd? Beth oeddech chi'n dymuno ei gyflawni? Pan oeddwn i'n un o'r gyfres drist hon o Weinidogion, beth amser yn ôl, yn nodi fy uchelgeisiau i ar gyfer y Cymoedd, fe nodais i rai pwyntiau ac amcanion eglur iawn—

Alun, mae angen i chi orffen siarad, oherwydd mae angen yr amser arnom ni.

Fe hoffwn weld adroddiad gan y Llywodraeth ar ba mor bell yr aethon nhw o ran cyflawni'r amcanion hynny a'r nodau hynny ar ddiwedd y Senedd ddiwethaf. Felly, beth sydd am fod yn wahanol y tro hwn, Gweinidog?

Yr hyn a fydd yn wahanol y tro hwn yn fy marn i yw y byddwn ni'n awyddus, rwy'n credu, i ddod yn ôl i dynnu sylw at y gwelliant yn yr economi ranbarthol a'r hyn y mae hynny'n ei olygu nid yn unig ar gyfer swyddi, ond o ran cyflog ac amodau hefyd, oherwydd rydym ni'n ystyried gweld newid gwirioneddol yn digwydd. Ac rwy'n credu'n wirioneddol y bydd yna ganolbwyntio ar Flaenau'r Cymoedd, nid yn unig oherwydd y gwaith sy'n cael ei gwblhau o ran rhywfaint o'r seilwaith ffisegol sydd yno, ond, mewn gwirionedd, rydym ni wedi estyn allan ac rydym ni'n cael sgyrsiau gyda'r pum awdurdod lleol yn yr ardal honno, yn rhan o'r ddinas-ranbarth o amgylch y brifddinas, ar gyfer deall sut i ganolbwyntio'n fwriadol ar ardal Blaenau'r Cymoedd ei hun. Ac mae dewisiadau hefyd ynghylch sut y gall Llywodraeth Cymru ddefnyddio rhai o'r ysgogiadau a'r dylanwad sydd gennym ni hefyd, oherwydd rwy'n cydnabod nad ydym wedi gallu gweld, ar draws Blaenau'r Cymoedd, newid blaengar sylweddol yn rhagolygon economaidd cymunedau ar draws yr ardal honno. Felly, dyma rywbeth yr ydym ni wedi dewis mynd allan o'n ffordd i fod yn eiddgar i'w wneud. Ac mewn gwirionedd, unwaith eto, mae hyn yn adeiladu ychydig ar y pwynt yr oeddwn i'n ei wneud gyda Sam Rowlands, ac, mewn gwirionedd, mae awdurdodau lleol wedi bod yn arweinwyr adeiladol iawn erbyn hyn, ac nid yn unig yn bartneriaid, yn y maes hwn yn ystod y misoedd diwethaf, o ran ceisio nodi cyfres o amcanion lle gallai awdurdodau lleol a Llywodraeth Cymru a'r rhanbarth cyfalaf weithio gyda'i gilydd. Am fy mod i'n awyddus i sicrhau pethau ymarferol iawn, lle gallwch ddangos bod swyddi a chyfleoedd yn cael eu creu lle mae eu hangen nhw, yn hytrach na—i ddefnyddio eich ymadrodd chi—mwy o strategaeth. Mae gennyf i lawer mwy o ddiddordeb mewn cyflawni ymarferol gyda'r adnoddau sydd gennym ni.

Ac rwy'n cydnabod, Dirprwy Lywydd, bod arnaf i sgwrs fanylach ynglŷn â hyn i'r Aelod. Mae ef wedi gofyn am un; rwy'n hapus iawn i gael y sgwrs honno gydag ef, oherwydd rwy'n cydnabod y bydd ef yn parhau i ofyn yr un math o gwestiynau, ac rwyf i o'r farn fod hawl ganddo ef i wneud hynny, oherwydd mae angen Llywodraeth weithredol ar yr etholaeth y mae ef yn ei chynrychioli sydd o'i hochr hi ar lefelau Llywodraeth Cymru, a'r DU, ac yn wir ei awdurdod lleol ef hefyd.

Rydym ni wedi cyrraedd diwedd ein dyraniad amser, ond mae gen i dri siaradwr ar ôl. Rwyf i eisiau eu galw nhw i gyd, felly, os gwelwch yn dda, a wnaiff pawb sydd ar ôl sicrhau bod eu cyfraniadau yn gryno? Mabon ap Gwynfor.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Yn ei lyfr, An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, dywedodd Adam Smith bod economi lwyddiannus yn ddibynnol ar: 

'codi a chynnal a chadw'r gwaith cyhoeddus sy'n hwyluso masnach unrhyw wlad, megis ffyrdd da, pontydd, camlesi mordwyadwy, harbyrau ac ati.'

Hynny ydy, mae'r twf economaidd yn ddibynnol ar fuddsoddiad mewn isadeiledd. Mae isadeiledd yn luosogydd economaidd, wedi'r cyfan. Yn ôl yn 2015, dywedodd yr OECD bod yna anghydbwysedd mawr rhanbarthol yn y Deyrnas Gyfunol, ac mae arnaf i ofn bod yna berig i wendidau'r Deyrnas Gyfunol gael eu hadlewyrchu yma yng Nghymru. Er enghraifft, mae ardaloedd gwledig yn parhau i ddioddef o ddiffyg darpariaeth o fand eang a rhwydwaith ffonau symudol, yn ogystal â gwendidau isadeiledd eraill. Ydy'r Gweinidog felly'n cytuno bod angen sicrhau bod yna fuddsoddiad sylweddol yn ein hisadeiledd er mwyn gweld twf economaidd cytbwys ym mhob rhanbarth o Gymru? Ac yn olaf, ydy'r Gweinidog yn cytuno y dylid cefnogi datblygu mentrau cydweithredol a pherchnogaeth cymunedol ar adnoddau lleol er mwyn cloi pres i mewn i'r economi leol ac atal yr economi echdynnol, gan sicrhau swyddi yn lleol? Diolch.

I ateb mor fyr â phosibl, yn unol â chyfarwyddyd y Dirprwy Lywydd: ydw, rwyf i yn credu bod angen i ni barhau i fuddsoddi mewn seilwaith, gan gynnwys seilwaith digidol, i alluogi'r hyn nad ydyn nhw o reidrwydd yn ffyrdd newydd o weithio, ond yn ffyrdd safonol o weithio sydd eisoes yn bodoli mewn rhannau helaeth o Gymru, i sicrhau bod ffyrdd o fanteisio ar y cyfleoedd hynny yn cael eu darparu yn ymarferol mewn cymunedau ledled y wlad, ac—. Mae'n ddrwg gen i, rwyf i wedi anghofio eich ail gwestiwn.

Mentrau cydweithredol o dan berchnogaeth lleol.

Ie, mae'n ddrwg gen i, ie. Ac mewn gwirionedd, rwy'n disgwyl cyflawni'r uchelgeisiau y gwnaethom eu pennu i ddyblu maint yr economi gydweithredol yng Nghymru. Nid yw'r sgyrsiau yr ymrwymais i'w cael gyda Huw Irranca-Davies yn dilyn dadl flaenorol ag ef yn dilyn cynnig deddfwriaethol wedi eu cwblhau. Fe wnaethom ni drefnu amser ond bu'n rhaid ei ohirio am resymau COVID. Ond, ydw, rwy'n llwyr fwriadu cyflawni'r ymrwymiadau yr wyf i wedi eu gwneud—fel y byddech chi'n ei ddisgwyl, o gofio fy mod i'n Aelod Llafur Cymru a Chydweithredol o'r Senedd.

Diolch i chi am eich datganiad, Gweinidog. Mae gen i ddau gwestiwn i chi heddiw. Yn gyntaf, yn ei adroddiad diweddar, 'Beyond the Pandemic', darparodd yr Industrial Communities Alliance rywfaint o ddadansoddiad craff o'r hyn sydd ei angen i fynd i'r afael â'r anghydbwysedd economaidd yn ein his-ranbarthau diwydiannol hŷn, fel Cymoedd y de. Gweinidog, a ydych chi'n cytuno â'r canfyddiadau hyn mai'r hyn sydd ei angen ar y Cymoedd yw mwy o swyddi gwell, ac a allwch chi amlinellu pa strategaethau yr ydych chi'n bwriadu eu gweithredu er mwyn cyflawni hyn?

Yn ail, yn ystod y pumed Senedd, gwelsom ni ddull is-ranbarthol cyfannol uchelgeisiol gan Lywodraeth Cymru drwy dasglu'r Cymoedd, ac rwyf i ar ddeall bod nifer o brosiectau etifeddiaeth sy'n gysylltiedig â hyn yn parhau o dan bortffolios gweinidogol amrywiol yn y chweched tymor y Senedd. A allwch chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am sut y caiff cynnydd y cynlluniau hyn ei dracio a'i fonitro, ac a fydd adroddiadau ar y cynnydd hwn yn cael eu rhannu â'r Senedd maes o law, fel y gall Aelodau graffu ar y cynnydd hwn?

Ydw, o ran eich ail bwynt am gynnydd, ydw, rwyf i yn disgwyl gallu rhannu adroddiadau â'r Senedd a gyda phwyllgorau ar y math o gynnydd yr ydym yn ei wneud. O ran eich pwynt cyntaf, ynghylch yr Industrial Communities Alliance, mwy o swyddi gwell yn nes at adref, dyna yn sicr ble yr wyf i'n awyddus i ni fod, ac mae'n treiddio rhywfaint i'r cwestiwn a ofynnodd Alun Davies, ac, o gofio ble mae Cwm Cynon, rwyf i yn disgwyl nid yn unig cael sgwrs â chynrychiolwyr y Cymoedd o amgylch Blaenau'r Cymoedd yn unig, ond i allu nodi mewn gwirionedd yr hyn yr ydym ni'n gobeithio ei wneud ochr yn ochr â phartneriaid mewn awdurdodau lleol ac mewn busnesau hefyd, a sut y byddwn yn defnyddio'r ysgogiadau sydd gennym. Felly, nid yw hynny'n ymwneud â'n cyfrifoldebau am sgiliau yn unig, ond sut yr ydym yn llenwi rhai o'r diffygion mewn cyllid blaenorol. Oherwydd nid wyf i'n credu y gallwn ni ddweud, 'Rydym yn mynd i ddadfuddsoddi mewn buddsoddiad sgiliau yn ardal Blaenau'r Cymoedd', oherwydd bod hynny'n golygu na fyddwn yn gweld y math o gynnydd a wnaethom. Drwy fuddsoddi mewn pobl a lleoedd, mae'n rhaid i ni geisio gwneud hynny'n real, hyd yn oed gyda'r heriau sydd gennym yn sgil setliad y gyllideb a realiti'r cyllid codi'r gwastad nad yw'n llifo i'r man lle mae ei angen fwyaf. Yr hyn yr wyf i yn ei ddisgwyl yw nid yn unig cael sgwrs gyda chi a'ch cyd-gynrychiolwyr, ond i allu nodi'n fanylach yr hyn yr ydym yn mynd i geisio ei wneud mewn gwirionedd, ac yna gallu nodi sut yr ydym yn disgwyl mesur y cynnydd hwnnw mewn termau real.

Ac yn olaf, James Evans.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Gweinidog, byddai wedi bod yn braf clywed rhywfaint o bositifrwydd drwy gydol eich araith, ond fe wnaethoch chi fy ngholli i ar ôl i chi barhau i feirniadu Llywodraeth y DU am fuddsoddi mewn rhannau o Gymru y mae eich Llywodraeth chi wedi anghofio amdanyn nhw ers blynyddoedd. A gyda phob parch, nid oes llawer i'w ddathlu yn record wael Llafur Cymru o ran yr economi, wedi ei gynorthwyo a'i annog ar un adeg gan Blaid Cymru neu'r Democratiaid Rhyddfrydol. Gallwn i fynd ymlaen, ond ar nodyn cadarnhaol, yr oedd yn gadarnhaol iawn gweld bod cytundeb twf canolbarth Cymru yn cael ei lofnodi a dod â'r arian hanfodol hwnnw i Gymru wledig. Ond, Gweinidog, mae seilwaith yn hanfodol ar gyfer twf economaidd, felly hoffwn i wybod pa drafodaethau yr ydych chi wedi eu cael gyda'r Dirprwy Weinidog am ei adolygiad o'r ffyrdd a phwysigrwydd y  rhwydwaith ffyrdd mewn twf economaidd rhanbarthol. Ac yn olaf, Gweinidog, pa drafodaethau ydych chi'n eu cael gyda'r Gweinidog Newid Hinsawdd ynghylch yr angen i fynd i'r afael â'r prinder tai yn fy etholaeth i a ledled canolbarth Cymru, oherwydd os nad oes tai i bobl sy'n gweithio fyw ynddyn nhw, bydd yr ardal yn troi yn gartref ymddeol gyda chyfleoedd prin i ddatblygu twf economaidd? Diolch, Dirprwy Lywydd.

Wel, o ran yr adolygiad o'r ffyrdd, fel y gwyddoch chi, mae'r Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd yn fwy na pharod i ateb cwestiynau am y polisi y mae'n ei arwain ar ran y Llywodraeth. Hefyd, o ran tai, rwy'n credu bod y Gweinidog Newid Hinsawdd yn glir iawn ynghylch yr angen i adeiladu mwy o dai a mwy o dai yn y rhychwant fforddiadwy, sy'n her wirioneddol i ni, i bobl gael tŷ yn effeithiol, ond hefyd ar gyfer y manteision economaidd yn sgil creu mwy o dai a'r sgiliau y mae angen i ni allu buddsoddi ynddyn nhw. Ac wrth sôn am naws lle mae pethau, rydym yn bod yn ddi-flewyn-ar-dafod am yr hyn sydd wedi digwydd. Rydym yn bod yn onest am yr heriau sy'n ein hwynebu. Ac rwy'n gwybod nad yw'r Aelod bob amser yn cytuno, ond dyna'r her a geir mewn democratiaeth, onid yw? Rwy'n gwybod bod yr Aelod wedi mynd ymlaen i gyhoeddi honiad nad yw'n teimlo ei fod yn byw mewn democratiaeth yng Nghymru mwyach, ond dyma'r Llywodraeth etholedig ar gyfer pobl Cymru, sy'n gwneud dewisiadau ac yn cael ei dwyn i gyfrif yn Senedd Cymru. Mae'n bleser siarad â chi bob amser, Dirprwy Lywydd; edrychaf ymlaen at fy nghyfle nesaf i wneud hynny.

Diolch i'r Gweinidog.