Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliant 1 yn enw Lesley Griffiths, a gwelliannau 2 a 3 yn enw Siân Gwenllian. Os derbynnir gwelliant 1, caiff gwelliannau 2 a 3 eu dad-ddethol.

Eitem 7 sydd nesaf, dadl y Ceidwadwyr Cymreig: effaith COVID ar addysg. Galwaf ar Laura Anne Jones i wneud y cynnig.

Cynnig NDM7895 Darren Millar

Cynnig bod y Senedd:

1. Yn gresynu at effaith andwyol cyfyngiadau COVID-19 ar blant a phobl ifanc ledled Cymru, gan gynnwys:

a) dysgwyr yng Nghymru yn colli mwy o ddyddiau o'u haddysg na dysgwyr mewn rhannau eraill o'r DU yn ystod y pandemig;

b) casgliad Estyn bod holl sgiliau mathemateg, darllen, iaith Gymraeg a chymdeithasol dysgwyr wedi dioddef o ganlyniad i gau ysgolion.

2. Yn nodi'r diffyg parhaus o ran cyllid fesul disgybl yng Nghymru o'i chymharu â rhannau eraill o'r DU.

3. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i gymryd camau i oresgyn effaith y pandemig ar ddysgwyr Cymru er mwyn sicrhau y gall pob person ifanc gyrraedd ei botensial, drwy:

a) gwarantu y bydd ysgolion yn aros ar agor;

b) cael gwared ar y gofyniad i wisgo gorchuddion wyneb mewn ysgolion a cholegau cyn gynted â phosibl;

c) cyflymu'r broses o gyflwyno addasiadau awyru gwell mewn amgylcheddau dysgu;

d) codi'r gwastad o ran cyllid ysgolion ledled Cymru i fynd i'r afael â'r diffyg yng Nghymru o'i chymharu â chenhedloedd eraill y DU.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n cyflwyno'r cynnig hwn gan y Ceidwadwyr Cymreig yn enw fy nghyd-Aelod, Darren Millar. Rwy'n croesawu'r cyfle heddiw i agor y ddadl hynod bwysig hon ar adeg dyngedfennol i addysg yng Nghymru. Mae'n destun pryder fod y Ceidwadwyr Cymreig wedi gorfod defnyddio eu dyraniad amser i siarad am addysg gan mai dyma'r unig gyfle rydym wedi'i gael i ddwyn pryderon i sylw'r Gweinidog addysg sydd, ar wahân i'r cwestiynau yn gynharach, wedi bod yn cuddio y tu ôl i ddatganiadau ysgrifenedig hyd yn hyn eleni.

Gyda'r cyfyngiadau'n parhau yn ein hysgolion yng Nghymru, yn wahanol i Loegr, gellid dadlau ei bod yn hollbwysig ein bod ni, fel Senedd, yn cael cyfle i graffu ar y cyfyngiadau a'r pryderon presennol mewn perthynas ag un o gyfrifoldebau pwysicaf y Llywodraeth hon, gellid dadlau, os nad y pwysicaf. Nod y cynnig yw tynnu sylw at yr effeithiau andwyol y mae COVID-19 a chyfyngiadau wedi'u cael ar blant a phobl ifanc ledled Cymru a'r diffyg parhaus mewn cyllid fesul disgybl yng Nghymru o gymharu â rhannau eraill o'r DU. Yn hollbwysig, mae'r cynnig hwn yn galw ar Lywodraeth Cymru i gymryd camau i oresgyn effaith y pandemig ar ddysgwyr Cymru.

Ddirprwy Lywydd, a oes problem?

Oes, nid yw'r Gweinidog yn bresennol, felly byddai'n well gennyf aros nes y bydd y Gweinidog yn bresennol.

Peidiwch â phoeni. Gallwn weld ar eich wyneb fod rhywbeth o'i le.

Ie, nid yw'n ymddangos bod y Gweinidog ar fy sgrin, felly rwyf eisiau sicrhau ei fod yma i glywed y ddadl lawn. A, dyma fe'n dod. Felly, Laura, rwyf am ofyn i chi ddechrau eto. Mae'n ddrwg gennyf, ond credaf ei bod yn bwysig eich bod yn dechrau o'r dechrau fel bod y Gweinidog yn clywed y cyfan, o'r gorau.

Yn sicr. Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n cyflwyno'r cynnig hwn gan y Ceidwadwyr Cymreig yn enw fy nghyd-Aelod, Darren Millar. Rwy'n croesawu'r cyfle heddiw i agor y ddadl hynod bwysig hon ar adeg dyngedfennol i addysg yng Nghymru. Mae'n destun pryder fod y Ceidwadwyr Cymreig wedi gorfod defnyddio eu dyraniad amser i siarad am addysg gan mai dyma'r unig gyfle rydym wedi'i gael i ddwyn pryderon i sylw'r Gweinidog addysg sydd, ar wahân i'r cwestiynau yn gynharach, wedi bod yn cuddio y tu ôl i ddatganiadau ysgrifenedig hyd yn hyn eleni.

Gyda'r cyfyngiadau'n parhau yn ein hysgolion yng Nghymru, yn wahanol i Loegr, gellid dadlau ei bod yn hollbwysig ein bod ni, fel Senedd, yn cael cyfle i graffu ar y cyfyngiadau a'r pryderon presennol mewn perthynas ag un o gyfrifoldebau pwysicaf y Llywodraeth hon, gellid dadlau, os nad y pwysicaf. Nod y cynnig yw tynnu sylw at yr effeithiau andwyol y mae COVID-19 a chyfyngiadau wedi'u cael ar blant a phobl ifanc ledled Cymru a'r diffyg parhaus mewn cyllid fesul disgybl yng Nghymru o gymharu â rhannau eraill o'r DU. Yn hollbwysig, mae'r cynnig hwn yn galw ar Lywodraeth Cymru i gymryd camau i oresgyn effaith y pandemig ar ddysgwyr Cymru, er mwyn sicrhau y gall pob person ifanc gyrraedd ei botensial llawn a chael y dechrau gorau posibl mewn bywyd.

Er nad yw wedi'i gynnwys yn y cynnig ger eich bron, yn anffodus, un o effeithiau andwyol mwyaf sylweddol y pandemig fu'r effaith ar y parodrwydd ar gyfer y newid mwyaf aruthrol mewn addysg ers cenhedlaeth, y Cwricwlwm newydd i Gymru, a fydd yn cael ei lansio ymhen ychydig fisoedd. Yn dilyn sgyrsiau rwyf wedi'u cael gyda llawer o arweinwyr ysgolion ac athrawon, maent yn pryderu'n fawr am y diffyg cefnogaeth a gawsant yn ystod y camau paratoi terfynol hyn, yn enwedig oherwydd yr holl bwysau ychwanegol sydd arnynt ar hyn o bryd, a hefyd y diffyg esboniad gan Lywodraeth Cymru ynglŷn â sut y cynhelir arholiadau yn y dyfodol, i'w galluogi i baratoi'n briodol ar gyfer eu gwersi yn unol â hynny.

Er bod mwy o hyblygrwydd i'w groesawu'n fawr, mae'n ffordd gwbl newydd o weithio sy'n wahanol iawn i'r ffordd rydym wedi bod yn addysgu ers degawdau lawer. Nid oes amheuaeth bellach fod angen mwy o eglurder yn ystod y camau terfynol hyn o baratoi fel y gall staff addysgu eu hunain deimlo'n barod, a sicrhau bod disgyblion yn cael y sgiliau a'r wybodaeth y byddant eu hangen ar gyfer yr arholiadau hynny. Heb unrhyw eglurder ynghylch dyfodol cymwysterau, ni all ysgolion uwchradd yn arbennig, a chyda rheswm da, ymroi'n llawn i broses gynllunio a datblygu'r cwricwlwm—sydd eisoes yn anodd i lawer oherwydd pwysau'r pandemig. Yn sicr, mae'n rhaid cael nod terfynol, ac mae angen inni weld y nod clir hwnnw cyn gynted â phosibl. Mae athrawon yn crefu am y cyfarwyddyd hwn, ac mae angen sicrhau bod yna gynnig dysgu proffesiynol cydlynol a chenedlaethol ar gael i staff ysgolion yng Nghymru.

Hefyd, nid oes dealltwriaeth glir ar hyn o bryd ynglŷn ag i ba raddau y gellir ymestyn sybsidiaredd, sylfaen y cwricwlwm newydd hwn, ar lefel yr ysgol. Mae angen mynd i'r afael â phethau sylfaenol fel y gellir rhoi cynlluniau ar waith cyn gynted â phosibl, yn enwedig oherwydd bod amser cynllunio wedi'i golli heb unrhyw fai ar y Llywodraeth hon na staff addysgu. Efallai eich bod yn meddwl fy mod wedi gwyro oddi ar y pwynt o ran sut y mae COVID wedi effeithio ar blant a phobl ifanc Cymru. Ond na, mae'r ffaith nad yw paratoi ar gyfer y Cwricwlwm newydd i Gymru yn brif flaenoriaeth yn peri pryder mawr ac mae'n un o effeithiau pryderus y pandemig hwn dros y ddwy flynedd ddiwethaf.

Mae pawb eisiau i'r cwricwlwm newydd lwyddo, ond mae'n rhaid i'r Gweinidog sylweddoli, yn ogystal â thaflu arian ychwanegol ato, fod angen mwy o gyfeiriad yn awr. Gyda holl bwysau'r pandemig hwn, absenoldebau staff, absenoldebau disgyblion, y cynnydd mewn addysg yn y cartref ac addysg a gollwyd, mae angen i'r Llywodraeth hon yn awr daflu popeth sydd ganddynt at addysg i sicrhau bod ein plant yn cael y dechrau gorau mewn bywyd, ac addysg sy'n rhoi cyfleoedd iddynt ar yr un lefel â gweddill y DU fan lleiaf, a gwell, gobeithio.

Yn anffodus, nid ydym yn dechrau gyda llawer o fantais. Mae dysgwyr yng Nghymru wedi colli mwy o ddyddiau o'u haddysg y llynedd nag unrhyw le arall yn y DU—66 diwrnod, dros draean o'r flwyddyn ysgol. Yn anorfod, mae hyn yn cael effaith andwyol sylweddol ar ein dysgwyr. Mae hyn yn amlwg o gasgliadau diweddar adroddiad Estyn, a nododd fod sgiliau dysgwyr yng Nghymru wedi dioddef mewn mathemateg, darllen, y Gymraeg a sgiliau cymdeithasol—y cyfan o ganlyniad i gau ysgolion. Mae hyn yn peri pryder mawr. Yn anffodus, mae Cymru wedi bod ymhell y tu ôl i weddill y DU o ran addysg ers degawdau bellach, ac er i'r Gweinidog addysg fynegi peth hapusrwydd yn y gorffennol fod Cymru wedi cyrraedd lefel gyfartalog y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd mewn darllen a llafaredd, i mi, mae hyn ymhell o fod yn iawn. Mae cyn wledydd y bloc Sofietaidd ar yr un lefel. Dylem fod ymhell uwchlaw hynny, ac ar yr un lefel â'r Alban a Lloegr fan lleiaf. Nid oes esgus dros beidio â bod mewn gwirionedd.

Nid yw diffyg fesul disgybl parhaus Cymru o gymharu â rhannau eraill o'r DU yn ddigon da ychwaith. Ond nid yw'n syndod gan blaid sydd wedi sicrhau mai ni yw'r unig wlad yn y DU i fod wedi torri cyllideb addysg erioed. Tan y gyllideb ddiweddar, am bob £1 a werir yn Lloegr, mae Cymru'n cael £1.20. O ganlyniad, dylai gwariant ar addysg fesul disgybl yng Nghymru fod o leiaf £1,000 yn fwy o'i gymharu â Lloegr.

Mae plant wedi dioddef llawer yn ystod y pandemig hwn, gyda'u haddysg, eu hiechyd meddwl a newidiadau cerrig milltir pwysig. Collodd fy mhlentyn dwy flwydd oed gyfle i gyfarfod â phlant newydd ei oedran ef yn lleol oherwydd bod dosbarthiadau i fabanod wedi cael eu canslo. Ni chafodd fy mab arall ddathlu ei flwyddyn olaf yn yr ysgol gynradd. Collwyd llawer o gerrig milltir a dramâu'r geni ac achlysuron pwysig—efallai y byddwch yn meddwl bod y rhain yn ddibwys, ond mae colli'r rhain oll wedi cael effaith ar y plant a'r rhieni.

Mae diffyg dyfeisiau electronig a band eang gwael hefyd yn broblemau a rhwystrau mawr i ddysgu a ddaeth yn amlwg yn sgil y pandemig, ymhlith llawer o anghydraddoldebau eraill ledled y wlad. Mae'r pandemig hefyd wedi tynnu sylw at broblemau mawr o ran diogelwch plant, ac at ansawdd yr addysg y gall plant ei derbyn gartref. Hefyd, mae'r pandemig wedi gwneud i bawb ohonom sylweddoli pa mor bwysig yw ysgolion a bywyd ysgol, nid yn unig o ran addysg, ond ar gyfer iechyd meddwl ein plant.

Mae llawer o blant sy'n cael eu haddysgu gartref yn gwneud yn dda, ac mae'n gweithio i rai teuluoedd, gan gynnwys cyd-Aelod i mi, ond erbyn hyn mae cynnydd pryderus yn nifer y rhai sy'n derbyn addysg yn y cartref, ac rwy'n dweud 'pryderus' oherwydd yn ddiweddar mae rhieni'n aml yn ei wneud mewn ymateb i'r ffaith bod yn rhaid gwisgo masgiau mewn ysgolion, neu oherwydd pryderon am y feirws, nid fel dewis ynglŷn â'r hyn sydd orau i'w plant, eu haddysg, eu teulu a'u rhagolygon ar gyfer y dyfodol. Oherwydd y duedd hon, byddai gennyf ddiddordeb mawr mewn clywed ystadegau gan y Gweinidog ynghylch sut y mae'r Llywodraeth hon yn mesur pa mor gymwys yw'r rhieni hyn sydd eisiau addysgu eu plant gartref, pa mor rheolaidd y ceir arolygiadau, sut y caiff cynnydd ei fonitro, ac a fydd unrhyw beth yn cael ei wneud i annog ailgofrestru mewn ysgolion. Fel y mae data diweddar yn ei ddangos, roedd 4,000 o blant pump i 15 oed yn cael eu haddysgu gartref yn 2021, sy'n gynnydd o 60 y cant ers 2018-19. Mae'n amlwg bod hwn yn gynnydd enfawr, felly edrychaf ymlaen at glywed gan y Gweinidog sut y bydd yn mynd i'r afael â hyn ar frys.

Rwy'n croesawu'r cynnydd yn y gyllideb addysg eleni, ond rwy'n dal i feddwl tybed a fydd yn ddigon mewn gwirionedd i wneud iawn am yr amser a gollwyd ac i ymdrin â'r holl newidiadau niferus ac enfawr a welwn mewn addysg ar hyn o bryd, sef y cwricwlwm newydd, y Bil Addysg Drydyddol ac Ymchwil (Cymru), addasiadau awyru, iechyd meddwl, a gallwn barhau. Rydym yn croesawu'r arian ar gyfer addasiadau awyru, ond mae angen iddynt gael eu gwneud ar gryn dipyn o frys gan ein bod yn dal i weld plant yn eistedd mewn cotiau a siacedi mewn tymereddau rhewllyd, gyda'r holl ffenestri a drysau ar agor yn ein hysgolion a'n colegau. Nid yw hyn yn iawn—nid yw'n iawn ar gyfer eu llesiant, ac nid yw'n gynaliadwy.

Mae'r cynnydd yn yr amseroedd aros i blant gael eu gweld gan arbenigwr triniaeth niwroddatblygiadol yn peri pryder mawr ac yn enghraifft arall o'r effaith y mae'r pandemig wedi'i chael. Ar hyn o bryd mae rhestr aros o ddwy flynedd a mwy i blant weld arbenigwr niwroddatblygiadol, sy'n creu problemau sylweddol ar gyfer y dyfodol, ac yn fy marn i, yn creu risg sylweddol i gyfleoedd dysgu a chyfleoedd bywyd plant. Heb yr apwyntiadau niwroddatblygiadol, mae gennym blant y nodwyd yn glinigol eu bod yn awtistig neu ag anhwylder diffyg canolbwyntio a gorfywiogrwydd gan arwain at lefelau is o ddealltwriaeth a darpariaeth, gan greu senario lle nad yw plant yn cael eu cefnogi'n ddigonol i ffynnu, a gwn fod athrawon yn teimlo'n rhwystredig iawn ynglŷn â hyn. Yn bersonol, nid wyf yn credu bod hyn yn ddigon da yn yr oes sydd ohoni. Mae'n rhaid inni gael y pethau sylfaenol hyn yn iawn cyn inni edrych ar gynlluniau sy'n bachu penawdau. 

Rwy'n croesawu'r arian a roddwyd tuag at hyn yn ddiweddar, a'r newidiadau i'r system ar gyfer canfod y cyflyrau hyn, ond ni allwn adael i fwy o blant ddisgyn drwy'r rhwyd. Mae hwn yn fater o frys mawr, yn enwedig ar gyfer plant sy'n agored i niwed, fel y dywedwyd yn y cwestiynau addysg yn gynharach. Mae'r pandemig yn gwaethygu eu problemau, felly mae'n hanfodol ein bod yn cael cymorth ar waith a bod hyn yn cael ei gyflymu i blant.

Un o'r prif bryderon rydym i gyd yn eu rhannu, fel sy'n amlwg o'r gwelliant, yw iechyd meddwl plant a phobl ifanc, a staff hefyd. Er bod ysgolion yn gallu defnyddio'r arian Recriwtio, Adfer a Chodi Safonau i gefnogi plant drwy faterion llesiant wedi'u targedu, mae'r pryder ehangach yn ymwneud â lle mae ysgolion yn mynd o'r fan honno, oherwydd heb y cymorth clinigol i blant sydd â phroblemau iechyd meddwl sylweddol, dim ond gosod plastr dros glwyf agored a wnawn. Mae angen adolygiad gwraidd a brig o wasanaethau iechyd meddwl plant a'r glasoed yng Nghymru. Nid problem 'yn awr' yw hon, ond un a fydd yn arwain at ganlyniadau i genedlaethau.

Mae'n destun pryder i mi fod ffocws y Llywodraeth hon wedi bod yn gwbl anghywir yn ddiweddar: addysg rhywioldeb newydd sy'n dileu menywod, ailwampio asgell chwith ein hanes sydd ar fin cael ei gyflwyno i'n plant, a chwricwlwm newydd nad oes gan athrawon ganllawiau clir ar sut i'w gweithredu o hyd.

Effaith bryderus arall ar ein plant mewn perthynas â'r cyfyngiadau presennol yma yng Nghymru yw masgiau wyneb yn yr ystafell ddosbarth. Mae tystiolaeth Llywodraeth y DU a hyd yn oed cynghorwyr gwyddonol Cymreig wedi dweud nad ydynt yn gwneud fawr o wahaniaeth mewn ystafelloedd dosbarth. Ond oherwydd bod y Llywodraeth hon yn rhy ofnus i wrthsefyll yr undebau a gwrando ar gyngor gwyddonol, mae ein plant yn dal i orfod gwisgo masgiau mewn ystafelloedd dosbarth drwy'r dydd. Gall hyn effeithio'n andwyol ar ddysgu ac ar ddysgwyr, gan ei fod yn cyfyngu ar gyfathrebu rhwng athrawon a disgyblion a chyfathrebu rhwng disgyblion. Mae hefyd yn hynod anghyfforddus ac yn gyfyngus i'w gwisgo am oriau maith.

Mae angen dull sy'n cydbwyso gwahanol fathau o niwed yma gyda'r penderfyniad yn dod o'r brig, gan y bydd yn rhoi ein hysgolion a'n hawdurdodau lleol mewn sefyllfa anodd fel arall. O ystyried cryfder y teimlad ynghylch masgiau ar y naill ochr a'r llall, credaf y dylid gwneud y penderfyniad hwn yn genedlaethol. Ar ôl mabwysiadu llawer o ddulliau gwahanol, ni fydd o fudd i ddisgyblion a bydd yn creu rhaniadau ar draws y wlad, yn peri gofid yn ogystal â dryswch. Byddwn yn dweud wrth y Gweinidog fod angen atebion lleol ar rai pethau, ond mae materion fel masgiau wyneb yn galw am ddull gweithredu cenedlaethol mewn gwirionedd.

Wrth gwrs, bydd atebion lleol gan ysgolion unigol i lawer o bethau, fel rwyf wedi'i ddweud, ond yr adborth rwy'n ei gael yw bod angen i'r Llywodraeth hon ddangos mwy o arweiniad, mwy o fanylion ynghylch yr hyn y gofynnir i ysgolion a phlant ei wneud, mwy o ymdrech i gyflymu'r cymorth ar gyfer pryderon pwysig ynghylch iechyd meddwl plant, a mynd i'r afael â'r amseroedd aros ar gyfer anghenion dysgu ychwanegol, i'r rhai sy'n aros yn awr i gael eu hanghenion wedi eu nodi cyn gynted â phosibl fel eu bod yn cael y cymorth arbenigol sydd ei angen arnynt. Mae angen mynd i'r afael â hyn ar frys.

Rydym bellach wedi cyrraedd pwynt lle mae angen mwy nag ymrwymiad yn unig; mae arnom angen cynlluniau manwl ar gyfer diwygio a chymorth. Mae angen i ysgolion wybod y paramedrau y maent yn gweithio ynddynt ac mae angen i ddarpariaeth addysg fod yn gyfartal. Mae angen gweithredu yn awr yn fwy nag erioed i osgoi tarfu pellach ar addysg ein dysgwyr ac i osgoi'r argyfwng iechyd meddwl yn ein hysgolion, gydag effaith mwy o gyfryngau cymdeithasol, yn ogystal â llawer o ffactorau eraill yn ystod y cyfnod clo, yn dechrau dangos yn awr. Mae'r effaith ar iechyd meddwl ein plant a'n pobl ifanc yn un a fydd yn para am ddegawdau.

Rwy'n annog yr Aelodau ar draws y Siambr i gefnogi ein cynnig heddiw a diolch i bob un ohonoch ymlaen llaw am gyfrannu at y ddadl bwysig hon. Mae'n bwysig ein bod yn cael cyfle i drafod y pryderon addysgol hollbwysig hyn sydd gennym i gyd. Diolch.

Rwyf wedi dethol y gwelliannau i'r cynnig. Os derbynnir gwelliant 1, caiff gwelliannau 2 a 3 eu dad-ddethol. Galwaf ar Weinidog y Gymraeg ac Addysg i gynnig yn ffurfiol gwelliant 1 a gyflwynwyd yn enw Lesley Griffiths.

Gwelliant 1—Lesley Griffiths

Dileu popeth a rhoi yn ei le:

1. Yn gresynu at effaith andwyol COVID-19 ar ddysgu a lles plant a phobl ifanc.

2. Yn credu bod yn rhaid i Lywodraeth Cymru barhau i gymryd camau priodol i sicrhau bod addysgu wyneb yn wyneb yn cael ei flaenoriaethu a bod yn rhaid gwneud penderfyniadau i leihau mesurau diogelu rhag COVID mewn ysgolion yn unol â'r data.

3. Yn credu bod blaenoriaethu lles disgyblion a staff yn hanfodol wrth i ni ymateb i'r pandemig.

4. Yn nodi canfyddiadau'r Sefydliad Polisi Addysg bod Cymru'n gwario'r swm mwyaf fesul disgybl ar adfer addysg yn y DU.

5. Yn croesawu bod Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi'n ddiweddar:

a) £50 miliwn o gyllid cyfalaf ychwanegol i alluogi ysgolion i ymgymryd â gwaith atgyweirio a gwella, gan ganolbwyntio ar fesurau iechyd a diogelwch, megis gwella awyru;

b) £45 miliwn o gyllid refeniw ychwanegol i gefnogi ysgolion wrth iddynt barhau i ddelio ag effeithiau parhaus y pandemig ac i baratoi ar gyfer gofynion y cwricwlwm newydd.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Yn ffurfiol.

Galwaf ar Heledd Fychan i gynnig gwelliannau 2 a 3.

Gwelliant 2—Siân Gwenllian

Dileu pwynt 1 a rhoi yn ei le:

Yn gresynu at effaith andwyol cyfyngiadau COVID-19 ar blant a phobl ifanc ledled Cymru.

Gwelliant 3—Siân Gwenllian

Dileu popeth ar ôl pwynt 1 a rhoi yn ei le:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i sicrhau bod unrhyw effeithiau y mae'r pandemig COVID-19 parhaus yn eu cael ar blant a phobl ifanc yn y dyfodol, yn enwedig o ran dysgu ac iechyd meddwl, yn cael eu lleihau drwy fuddsoddi mewn:

a) technoleg hidlo aer i sicrhau bod pob ymdrech yn cael ei wneud i gadw ysgolion yn agored ac yn ddiogel; 

b) darpariaeth iechyd meddwl i flaenoriaethu iechyd meddwl a llesiant.

Cynigiwyd gwelliannau 2 a 3.

Rwy'n cynnig yn ffurfiol y gwelliannau a gyflwynwyd yn enw Siân Gwenllian. Fel sydd yn amlwg o’r cynnig a’r ddau welliant, rydym fel tair Plaid yn gytûn ein bod yn gresynu at effaith andwyol cyfyngiadau COVID-19 ar blant a phobl ifanc ledled Cymru. Mae wedi bod, ac yn parhau i fod, yn gyfnod o ansicrwydd mawr iddynt oll ac mae’n bwysig ein bod yn blaenoriaethu a sicrhau y gefnogaeth angenrheidiol iddynt. Ond er bod COVID wedi dod â heriau ychwanegol, mae’n bwysig heddiw hefyd cydnabod nad oedd pethau’n berffaith cyn y pandemig. Roedd cyllidebau ysgolion wedi cael eu gwasgu, ac fel rydym i gyd yn gwybod, mae tlodi plant yn broblem enbyd sydd hefyd yn effeithio ar ddysgwyr. A rhaid cyfaddef, wrth wrando ar Laura Jones yn sôn am blant yn oer yn y dosbarth oherwydd yr angen am awyru ac ati, beth am rôl Llywodraeth y Deyrnas Unedig rŵan o ran y ffaith eu bod nhw'n oer gartref hefyd? Rydym wedi gweld y diffyg o ran cadw'r £20 ychwanegol yma o ran y credyd cynhwysol a'r costau byw cynyddol. Mae hon yn broblem ehangach. Dydy o ddim jest oherwydd COVID, ac mae yna gyfrifoldeb ar Lywodraeth y Deyrnas Unedig o ran cefnogi ein plant ni yma yng Nghymru hefyd.

Credaf fod angen herio rhai o’r honiadau yng nghynnig y Ceidwadwyr hefyd. Mae’r cynnig yn nodi

'diffyg parhaus o ran cyllid fesul disgybl yng Nghymru o'i chymharu â rhannau eraill o'r DU.'

Yn 2018, daeth dadansoddiad y Sefydliad Astudiaethau Cyllid i’r casgliad nad oes fawr ddim gwahaniaeth rhwng Cymru a Lloegr, ac eithrio Llundain, o ran cyllid fesul disgybl. O ran cyllid adfer, gadewch inni gael y ffeithiau’n iawn: mae Llywodraeth Cymru wedi dyrannu £38 miliwn pellach yn 2022-23 ar gyfer ymateb y sector addysg i’r pandemig, sy’n dilyn oddeutu £190 miliwn yn 2021-22 a £220 miliwn yn 2020-21. Er bod y lefel hon o gyllid yn llai na’r hyn y mae rhai arbenigwyr yn rhybuddio sydd ei hangen, amcangyfrifodd y Sefydliad Polisi Addysg ym mis Ebrill 2021 fod angen i Lywodraeth Cymru wario rhwng £600 miliwn a £900 miliwn. Nododd y Sefydliad Polisi Addysg hefyd ym mis Mehefin 2021 mai'r cyllid ar gyfer adferiad addysg ar ôl COVID fesul dysgwr yng Nghymru yw’r uchaf o bedair gwlad y DU. Yn hyn o beth, ysgrifennodd y Sefydliad Polisi Addysg mai

'yng Nghymru y mae'r gwariant a gynlluniwyd uchaf ar hyn o bryd ar adferiad addysg fesul disgybl (£400 y disgybl), ac yna Lloegr (£310 y disgybl), tra'i fod oddeutu £230 yn yr Alban a Gogledd Iwerddon.'

Felly, mae rhai o’r honiadau a wneir yng nghynnig y Ceidwadwyr yn ffug. Er y gallai Llywodraeth Cymru, wrth gwrs, fynd ymhellach o lawer, mae’r cyllid i’w groesawu.

Hoffwn nawr droi at welliannau Plaid Cymru. Gwyddom mai un o'r ffyrdd allweddol y gallwn leihau lledaeniad COVID-19, gan gynnwys yr amrywiolyn omicron, mewn ysgolion, colegau a lleoliadau blynyddoedd cynnar yw sicrhau eu bod wedi'u hawyru'n dda. Mae awyru da yn atal y feirws rhag aros yn yr aer a heintio pobl. Mae nifer o ardaloedd mewn ysgolion eisoes wedi'u hawyru'n dda gyda digon o symudiadau awyr, a rŵan gallwn hefyd fonitro’r ardaloedd eraill gan ddefnyddio'r monitorau carbon deuocsid y mae Llywodraeth Cymru o’r diwedd wedi buddsoddi ynddynt. Ond beth ddylai ysgol ei wneud pan fydd yn dod o hyd i ardal sydd ddim wedi'i hawyru'n dda? Wel, mae canllawiau a synnwyr cyffredin yn nodi mai’r peth syml yw camau syml fel agor drysau a ffenestri, ond a yw hyn yn bosibl i bob ysgol?

Os na ellir datrys y mater yn hawdd, cynghorir ysgolion i edrych ar ba waith y gellid ei wneud i wella awyru. Gallai hyn gynnwys buddsoddi mewn fentiau, drysau neu ffenestri. Yn hyn o beth, felly, croesawaf y £50 miliwn a gyhoeddwyd yn ddiweddar i awdurdodau lleol drwy'r rhaglen cymunedau cynaliadwy ar gyfer dysgu i helpu ysgolion i wneud gwaith atgyweirio a gwella cyfalaf, gan ganolbwyntio ar fesurau iechyd a diogelwch, megis gwella awyru. Bydd ysgolion hefyd yn elwa o fuddsoddiad sy'n anelu at eu gwneud yn amgylcheddau mwy creadigol, personol, cynhesach a chroesawgar. Ond yn y tymor hir, mae angen inni hyrwyddo awyru da, gwell ansawdd aer, a blaenoriaethu golau dydd naturiol gan fod pob un ohonynt yn effeithio'n sylweddol ar berfformiad mewn lleoliadau ysgol, ynghyd ag ansawdd aer.

Nid yw'r pandemig ar ben eto, ac mae COVID yn dal i fod yn berygl clir a chyfredol. Pwy sydd i ddweud pryd y bydd yr amrywiolyn nesaf, neu hyd yn oed pandemig arall, yn bygwth ein poblogaeth, gan gynnwys ei haelodau ieuengaf? Mae angen inni sicrhau bod ein hysgolion mor ddiogel â phosibl, nid dim ond rŵan ond hefyd ar gyfer y dyfodol.

Mae’r pandemig a chau ysgolion yn sgil hynny wedi cael effaith ddinistriol ar iechyd meddwl plant a phobl ifanc. Mae rhieni wedi dweud bod meddwl am hunanladdiad, hunan-niweidio, anhwylderau bwyta, ymarfer corff gormodol a gorbryder wedi dechrau ymhlith plant a phobl ifanc o ganlyniad i ansicrwydd ynglŷn â bywyd ysgol, gwaith ysgol, arholiadau ac ofn yn ystod y pandemig. Bellach, mae angen cymorth iechyd meddwl proffesiynol ar blant ond cânt eu rhwystro gan restrau aros hir am apwyntiadau gyda gwasanaethau iechyd meddwl plant a’r glasoed. Gwyddom fod y data’n dangos bod yr amseroedd aros yn rhy hir o lawer.

Felly, heddiw, hoffwn ofyn i bob un ohonom anghofio unrhyw bwyntiau gwleidyddol y gallai’r cynnig gwreiddiol a gwelliant y Llywodraeth fod yn ceisio'u sgorio, ac uno y tu ôl i welliannau Plaid Cymru sy’n cydnabod yr argyfwng ac yn ymrwymo pob un ohonom i gydweithio i ddod o hyd i atebion yn y tymor byr ac yn hirdymor i gefnogi ein plant a'n pobl ifanc.

Mae’n bleser cymryd rhan yn y ddadl bwysig hon y prynhawn yma. Fel rhiant, rwy'n gwbl ymwybodol o'r effaith y mae'r pandemig wedi'i chael ar genedlaethau iau, ond diolch byth, mae fy mab yn ddigon ifanc i beidio â bod wedi dioddef unrhyw niwed mawr i'w addysg. Ond nid yw plant hŷn a phobl ifanc mor ffodus â hynny. Fel rhieni, rydym bob amser yn poeni am ddyfodol ein plant, ond mae'r pandemig wedi gwaethygu'r pryder hwnnw'n helaeth. Er bod plant ifanc yn llai tebygol o ddal neu ledaenu COVID, a bod y plant sy'n dal y feirws yn fwy tebygol o fod heb symptomau, mynnodd Llywodraethau gau ysgolion am gyfnodau hir, cafodd arholiadau eu canslo a dysgu wedi'i gyfyngu, gan darfu ar addysg a datblygiad plant ar adeg dyngedfennol yn eu bywydau ifanc.

Er bod rhywfaint o gyfiawnhad dros fesurau o'r fath ddwy flynedd yn ôl pan nad oeddem yn gwybod fawr ddim am COVID, nid oes unrhyw gyfiawnhad dros hynny erbyn hyn. Mor gynnar â mis Gorffennaf 2020, roedd astudiaethau meddygol yn dangos bod plant yn llawer llai tebygol o gael eu heintio nag oedolion. Pan fyddent yn dal COVID, roeddent yn fwy tebygol o gael haint llai difrifol yn y system anadlu uchaf, heb ledaenu llawer o'r feirws. Parhaodd y data i dyfu wrth i fwy a mwy o astudiaethau gael eu cynnal, ac erbyn canol y llynedd, roedd y dystiolaeth yn glir nad yw plant dan 10 oed yn fectorau sy'n lledaenu COVID.

I blant hŷn a phobl ifanc, roedd y sefyllfa'n fwy cymysglyd. Er y gallant ledaenu COVID, maent yn fwy tebygol o fod yn asymptomatig, ac eto fe wnaethom barhau i gau ysgolion i atal plant rhag lledaenu'r feirws, heb fawr o sylw i'r effaith roedd hyn yn ei chael ar eu datblygiad. Er bod y rhai mwyaf agored i’r clefyd eisoes wedi cael eu brechu, collodd ein plant draean o’u haddysg yn ystod y flwyddyn academaidd ddiwethaf, wrth i Lywodraeth Cymru barhau i orymateb i’r pandemig. Bydd eu methiannau a’u diffyg arweiniad wedi gwneud cryn dipyn o niwed i genhedlaeth gyfan o blant a phobl ifanc.

Ddoe, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru eu cynllun ar gyfer ysgolion, ond yn hytrach na gadael i ysgolion fynd yn ôl i fel roeddent cyn y pandemig, maent wedi penderfynu petruso, oedi a thaflu'r baich. Cafwyd ansicrwydd pellach yn lle'r eglurder y mae rhieni a phlant ei eisiau a'i angen. Gellir crynhoi eu datganiad fel hyn: 'Bydd pethau'n parhau fel y maent am y tair wythnos nesaf a byddwn yn taflu'r baich ar ysgolion ac awdurdodau addysg; gallant hwy benderfynu pa gyfyngiadau sy'n angenrheidiol'. Nid oes amheuaeth pa benderfyniad sy’n rhaid ei wneud. Mae'n rhaid cael gwared ar yr holl gyfyngiadau'n gyfan gwbl, ac mae'n hen bryd inni ddysgu byw gyda'r feirws hwn.

Mewn tymor ffliw gwael, yn anffodus gwelwn gymaint o farwolaethau ag y gwnawn gyda COVID, ond nid ydym yn mynd i banig ac yn cau ysgolion, yn gorfodi plant i eistedd mewn ystafelloedd dosbarth rhewllyd neu sefyll y tu allan yn y glaw am awr. Mae'n bryd rhoi diwedd ar gyfyngiadau diangen ac annheg, mae'n bryd i addysg ein plant fynd yn ôl i normal ac mae'n bryd rhoi'r gorau i orymateb. Diolch.

Hoffwn wybod a yw hon yn ddadl am effaith COVID ar bobl ifanc a'u haddysg, neu'n gyfle i'r Ceidwadwyr refru am y darnau o'r cwricwlwm nad ydynt yn eu hoffi, gan y credaf fod rhywfaint o ddryswch yn fy meddwl i, neu yn hytrach, ym meddwl Laura Jones, ar y mater.

Cytunaf yn llwyr ei bod yn siomedig fod dysgwyr yng Nghymru wedi colli mwy o ddiwrnodau o’u haddysg nag mewn mannau eraill yn y DU yn ystod blwyddyn gyntaf y pandemig, fel yr amlygwyd gan y Ganolfan ar gyfer Perfformiad Economaidd. Ond mae’r adroddiad hwnnw hefyd yn cadarnhau mai’r dysgwyr mwyaf agored i niwed a gafodd y golled fwyaf o ran dysgu. Ni chlywais yn y cyfraniad blaenorol gan Gareth Davies beth y byddai ef wedi'i wneud i ddiogelu dysgwyr agored i niwed, gan y cofiaf yn glir iawn i'r hybiau ysgol a sefydlwyd gennym ar ddechrau’r argyfwng weithio’n dda ar gyfer gweithwyr allweddol yn y gwasanaethau hanfodol, gan gynnwys pobl ym maes iechyd, bwyd a manwerthu, a’u bod, heb os, wedi’u lleoli yn y lleoedd iawn i alluogi’r gweithwyr allweddol hynny i fynd i’r gwaith wrth i'w plant barhau i ddysgu mewn ysgol.

Ond pwy feddyliai y byddai dysgwyr agored i niwed yn dod i hyb gweithwyr allweddol? Nid oedd byth yn mynd i ddigwydd. Un diffiniad o amddifadedd yw amharodrwydd i adael y gymuned lle rydych yn byw o un flwyddyn i’r llall, ac mae angen sicrwydd lle ac athrawon y maent yn ymddiried ynddynt ac yn gyfarwydd â hwy ar blant agored i niwed a chanddynt fywydau problemus. Nid oeddent byth yn mynd i ddod i leoliad lle nad oeddent yn adnabod unrhyw un. Bydd y Gweinidog yn ymwybodol fy mod wedi dadlau a phwyso ar ei ragflaenydd ar hyn, a chwarae teg i Kirsty Williams, fe newidiodd y rheolau, ac mewn cyfnodau o gyfyngiadau symud ar ôl y cyfnod cyntaf, cafodd pob ysgol aros ar agor i holl blant gweithwyr allweddol a'r holl blant agored i niwed.

Am ail flwyddyn y pandemig, rwy'n gobeithio y bydd y Ganolfan ar gyfer Perfformiad Economaidd yn ailadrodd eu dadansoddiad fel y gallwn weld darlun eithaf gwahanol. Oherwydd er mai Cymru oedd y wlad fwyaf llwyddiannus o bell ffordd yn rheoli omicron, mae dull laissez-faire Llywodraeth y DU wedi gadael i omicron fynd yn rhemp yn Lloegr, ac yn anecdotaidd, mae hyn wedi cael effaith ddinistriol ar bresenoldeb ysgolion, ac nid ar bresenoldeb disgyblion yn unig. Mae hefyd wedi cadw nifer enfawr o athrawon allan o’r ystafell ddosbarth, gan gynnwys fy merch, a gafodd brawf COVID positif y bore yma. Os yw eich swydd yn cynnwys cysuro plant nad ydynt yn teimlo’n dda ac sydd wedyn yn profi’n bositif, mae'n anochel fod eich tebygolrwydd o ddal COVID yn—

Jenny, a wnewch chi dderbyn ymyriad?

Gwnaf.

Gareth. A ellir dadfudo Gareth Davies, os gwelwch yn dda? Mae'n ddrwg gennyf, Jenny. A ellir dadfudo Gareth Davies, os gwelwch yn dda?

Diolch, Ddirprwy Lywydd. A allai Jenny Rathbone brofi’r honiad fod omicron rywsut yn rhemp yn Lloegr o gymharu â Chymru? A oes gennych unrhyw wyddoniaeth neu ystadegau i gefnogi eich honiad?

Credaf ei bod braidd yn gynnar am ystadegau. Rwy'n dweud wrthych am brofiad ysbyty Preston a'r holl ysgolion yn Essex, gan mai dyna ble mae fy merch yn addysgu. Gallaf ddweud wrthych nad yw’r asiantaethau athrawon cyflenwi yn gallu cyflenwi’r bobl sydd eu hangen ar ysgolion. Maent yn mynd ati fel lladd nadroedd i ffonio pawb i weld a wnaiff unrhyw un weithio oriau ychwanegol neu ddiwrnodau ychwanegol gan nad oes digon o bobl i gadw athrawon o flaen disgyblion yn y dosbarth. Felly, mae'n sicr wedi cael effaith aruthrol, ar blant a hefyd ar eu hathrawon.

Ac yna, rwy'n eich clywed yn dweud—. Credaf mai chi, neu eich cyd-Aelod a ddywedodd na ddylem fod yn gofyn am basys COVID mewn ysgolion, fod yn rhaid i hynny ddod i ben. Mae gennym rwymedigaeth i gynnal—. Mae'n ddrwg gennyf: gwneud masgiau'n ofynnol yn yr ysgol, fod yn rhaid i hynny ddod i ben ar unwaith, fod yn rhaid i'r holl gyfyngiadau—chi oedd hynny—gael eu codi ar hyn, gan fod rhwymedigaeth gennym i athrawon. Os ydynt yn barod i beryglu eu hiechyd drwy fynd i mewn i leoedd lle gwyddom nad ydym yn mynd i gael pasys COVID ar waith, am resymau moesegol amlwg, mae gennym rwymedigaeth i sicrhau ein bod yn cadw'r gweithle yn yr ysgol mor ddiogel â phosibl, ac mae masgiau wyneb yn un o'r pethau y maent yn eu defnyddio i wneud hynny, yn ogystal â swigod grwpiau blwyddyn a phopeth arall. Felly, ni allaf ddeall pam fod Laura Anne Jones, unwaith eto, wedi ailadrodd mantra laissez-faire y libertariaid eithafol i lawr yn San Steffan sy'n gwrthwynebu unrhyw gyfyngiad ar ryddid personol, hyd yn oed pan fyddant yn disgwyl cyfyngiadau gwahanol ar gyfer pobl eraill. Mae'n ddyletswydd arnom i gadw gorchuddion wyneb er lles ein hathrawon. Hyd nes y bydd y data’n dweud wrthym nad yw hynny’n angenrheidiol mwyach, rydym yn seilio ein rheolau ar hynny, ac mae’n rhaid inni sicrhau bod y nifer fwyaf sy'n bosibl o blant yn yr ysgol, a’n bod yn gwneud popeth a allwn i atgyweirio’r holl ddifrod, felly—

Jenny, mae angen ichi ddirwyn i ben yn awr.

Iawn. Dylwn ddweud ei bod yn gwbl anghywir fod gan Gymru lai o gyllid. Fel y mae cynnig Llafur yn ei nodi, rydym yn gwario mwy o arian o lawer ar geisio atgyweirio’r niwed anochel a ddigwyddodd ymhlith ein plant, a dylai hynny fod yn destun gofid i bob un ohonom. Ond mae'r pethau sydd angen inni eu gwneud, sef cyflogi mwy o weithwyr ieuenctid, cyflogi mwy o gwnselwyr a sicrhau ein bod yn hyrwyddo chwarae fel ffordd o wella yn sgil COVID yn ffyrdd hynod bwysig o helpu pobl ifanc a phlant i wella ar ôl y pandemig echrydus.

O’r cychwyn cyntaf, mae'n rhaid nodi bod Llywodraeth Lafur Cymru wedi tanariannu ein hysgolion a’n system addysg yn ddifrifol. Am bob £1 a werir yn Lloegr, mae Cymru'n cael £1.20. O ganlyniad, dylai gwariant addysg fesul disgybl yng Nghymru fod o leiaf £1,000 y flwyddyn yn fwy, o gymharu â Lloegr. Fodd bynnag, yn ôl y Sefydliad Astudiaethau Cyllid, mae pob unigolyn ifanc yng Nghymru yn derbyn £100 yn llai na’u cyfoedion yn Lloegr, yn bennaf oherwydd biwrocratiaeth Llywodraeth Cymru. Fel y cyhoeddwyd yng nghyllideb ddiweddar y DU, mae Llywodraeth Geidwadol y DU wedi ymrwymo i gynnydd o £2.5 biliwn y flwyddyn ar gyfartaledd i gyllideb Llywodraeth Cymru am y tair blynedd nesaf. Dyma’r cynnydd mwyaf yn y setliad cyllid blynyddol ers dechrau datganoli, a hynny ar ben cyllid sylfaenol ychwanegol o £1.9 biliwn, a gadewch inni obeithio y bydd yr arian hwnnw’n mynd i mewn i’n hysgolion.

Gan droi at y cyfyngiadau presennol sydd ar waith yn ein sefydliadau addysg, mae diffyg paratoi gan Lywodraeth Cymru yn cael effaith negyddol ar addysg ein plant a’n pobl ifanc yng Nghymru. Byddai’r Ceidwadwyr Cymreig yn cael gwared ar fasgiau wyneb gorfodol yn ein hysgolion. Mae masgiau mewn ystafelloedd dosbarth yn atal plant a phobl ifanc yng Nghymru rhag mwynhau profiad normal yn yr ystafell ddosbarth. Maent yn parhau i lesteirio eu datblygiad. Mae iechyd meddwl plant wedi dioddef digon—

James, a wnewch chi dderbyn ymyriad gan Jenny Rathbone?

Iawn, dwy eiliad. Mae plant Cymru yn haeddu byw mewn amgylchedd agored a chynhwysol. Fe dderbyniaf ymyriad gan Jenny Rathbone, gwnaf.

Diolch, James. Oni wnaethoch fy nghlywed pan ddywedais yn gynharach: mae angen masgiau wyneb arnom er mwyn atal COVID rhag lledaenu yn yr ystafell ddosbarth, i gyd-ddisgyblion a hefyd i ddiogelu staff? Fel arall, bydd gennym y sefyllfa sydd gennym mewn rhannau o Loegr lle mae nifer enfawr o blant a staff gartref gyda COVID.

Hoffwn ddiolch i Jenny am ei hymyriad. Fodd bynnag, mae angen inni ddechrau dysgu byw gyda COVID. Nid ydym yn gwisgo masgiau yn yr ysgol ar gyfer unrhyw fath arall o haint neu glefyd, felly ni chredaf fod angen gwneud hynny ar hyn o bryd. Ac rwy'n adleisio geiriau Gweinidog addysg yr wrthblaid, Laura Jones, sydd wedi dadlau yn erbyn penderfyniad y Llywodraeth Lafur hon i wneud i blant ysgol barhau i wisgo masgiau wyneb tan fis Mawrth. Mae’r Llywodraeth hon yn taflu baich y cyfrifoldeb ar ein hysgolion ac yn creu gwahaniaethau ledled Cymru, lle mae masgiau mewn rhai ysgolion ond nid mewn ysgolion eraill. Mae'n rhaid i’r Llywodraeth hon ysgwyddo'r cyfrifoldeb a rhoi’r gorau i drin plant yn wahanol i weddill y boblogaeth. Rydym yn gweld y ffigurau iechyd meddwl gwael ymhlith pobl ifanc, ac nid yw gorfodi plant i wisgo masgiau yn helpu’r sefyllfa. Rydym eisoes wedi clywed am amseroedd aros am wasanaethau iechyd meddwl plant a'r glasoed; mae hyn oll yn digwydd am fod ein plant dan bwysau o hyd ac o hyd.

Mae Gweinidogion Llafur Cymru wedi gorymateb i omicron. Ni allwn barhau i gael cyfyngiadau pan fo rhannau eraill o'r DU yn agor. Ac yn anffodus i bobl Cymru, mae penderfyniad diweddar Llafur Cymru wedi ymwneud â gwleidyddiaeth yn hytrach na'r wyddoniaeth. Heddiw, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru gynlluniau i leihau cyfnodau ynysu i bum niwrnod; rhywbeth i’w ddathlu, ond wythnosau ar ei hôl hi, sydd wedi achosi problemau i bobl ifanc yn ogystal â'r bobl hynny sy’n gweithio yn Lloegr. A'r Ceidwadwyr Cymreig yw'r unig blaid sy'n galw am ryddid, rhyddid ac agwedd agored yn y Senedd hon, wrth i eraill yn y Senedd barhau i ddilyn Llywodraeth Lafur Cymru.

James, a wnewch chi dderbyn ymyriad arall gan Heledd Fychan?

Gwnaf, pam lai?

Diolch. A oes gan James Evans unrhyw bryderon ynghylch effaith COVID hir ar blant? Nid wyf yn siŵr a glywsoch chi Adam Price yn datgan ddoe fod ymchwil yn amcangyfrif bod rhwng 10 ac 20 y cant o blant sy'n dal COVID-19 wedi datblygu COVID hir pediatrig. A ydych mor ddi-hid gydag iechyd ein plant fel nad oes ots gennych, a dweud bod yn rhaid inni fyw gyda hyn?

Mae'r awgrym nad oes ots gennyf am ddyfodol ac iechyd ein plant yn fy ngwneud i'n ddig. Rydym ni yn y Ceidwadwyr Cymreig yn poeni am iechyd a lles ein plant, a dyna pam ein bod wedi galw dro ar ôl tro yn y lle hwn ar Lywodraeth Lafur Cymru i flaenoriaethu iechyd meddwl ac iechyd ein plant.

A hoffwn drafod gwelliant Plaid Cymru yn gyflym, Ddirprwy Lywydd. Mae’r gwelliant yn sôn am effeithiau yn y dyfodol, ond mae effeithiau negyddol COVID a chyfyngiadau Llafur Cymru a Phlaid Cymru yma yn awr. Mae plant yng Nghymru eisoes wedi colli mwy o addysg nag unrhyw wlad arall yn y DU ac mae’r gofyniad parhaus am fasgiau wyneb yn parhau i lyffetheirio plant yn eu hamgylcheddau dysgu. Nid anghytuno'n unig â Llywodraeth Lafur Cymru a wnawn, rydym yn cynnig dewisiadau eraill. Mae’r Ceidwadwyr Cymreig wedi nodi’r hyn y credwn y dylid ei wneud yn glir iawn. Dylai’r Gweinidog roi rhai o’n mesurau ar waith, gan warantu bod ysgolion yn aros ar agor, cael gwared ar y gofyniad i wisgo gorchuddion wyneb, cyflymu’r broses o gyflwyno addasiadau awyru gwell yn ein hamgylcheddau dysgu, a chodi'r gwastad ar gyllid ysgolion ledled Cymru i fynd i’r afael â’r gwahaniaeth rhwng Cymru a gwledydd eraill y DU.

Ddirprwy Lywydd, mae gan y Ceidwadwyr Cymreig gynllun clir, cynllun y dylai Llywodraeth Lafur Cymru ei fabwysiadu, ac rwy'n annog pob un o fy nghyd-Aelodau yn y Siambr hon heddiw i gefnogi cynnig y Ceidwadwyr Cymreig y prynhawn yma. Diolch, Ddirprwy Lywydd.

Gobeithio nad oes ots gennych os dechreuaf fy nghyfraniad drwy ddiolch i'r Aelodau o bob rhan o’r Siambr am eu geiriau caredig a’u dymuniadau da yn ystod fy arhosiad yn yr ysbyty yn ddiweddar. Roedd yn golygu llawer i mi, ac mae'n dda iawn bod yn ôl heddiw.

Mae hefyd yn dda bod yn ôl i gymryd rhan yn nadl y Ceidwadwyr Cymreig heddiw ar effaith COVID ar addysg. Mae rhieni, disgyblion, ac yn arbennig, staff addysgu wedi ymateb yn wych i’r her o weithio’n wahanol a chystadlu â rheolau a rheoliadau sy’n newid yn barhaus i daro’r cydbwysedd anodd rhwng darparu addysg ragorol a chadw eu hunain ac eraill yn ddiogel. Ac mae cymunedau wedi gwneud hynny hefyd. A hoffwn achub ar y cyfle i ganmol gwaith gwirfoddolwyr lleol a grwpiau cymunedol yn helpu ar fyr rybudd pan darodd y pandemig gyntaf i sicrhau bod dysgu rhithwir yn mynd rhagddo. Enghraifft allweddol fyddai grŵp gweithredu COVID-19 Porthcawl yn fy rhanbarth i a gasglodd gyfrifiaduron a gliniaduron a’u rhoi i ddisgyblion oedran ysgol a fyddai wedi methu cael mynediad at ddosbarthiadau ar-lein fel arall o bosibl. Felly, diolch yn fawr iddynt hwy ac i'r grwpiau eraill y gwn amdanynt ledled Cymru a helpodd i sicrhau bod pobl ifanc yn cael addysg, er gwaethaf y cyfyngiadau a gyflwynwyd yn sgil y pandemig.

Ond hoffwn ganolbwyntio fy sylwadau heddiw ar effaith cau ysgolion. Oherwydd mae pob un ohonom yn ymwybodol o werth un diwrnod ysgol. Mae’r gwersi a ddysgir, boed ar y cwricwlwm ai peidio, yn amhrisiadwy ac yn ddigyffelyb, a’r llynedd yng Nghymru, fel y dywedodd Laura Anne Jones, collodd disgyblion 66 o’r dyddiau hynny oherwydd y mesurau COVID-19 a oedd ar waith yng Nghymru, sy’n fwy o amser wedi'i golli o'r ystafell ddosbarth nag unrhyw ran arall o'r DU. Ac fel y dywedasom yn ein cynnig, mae Estyn wedi nodi’n glir fod hynny’n golygu bod sgiliau mathemateg, darllen, Cymraeg a chymdeithasol dysgwyr oll wedi dioddef o ganlyniad i gau ysgolion. Ond y gwir amdani yw nad ydym yn gwybod eto pa mor sylweddol fydd yr effaith yn hirdymor. Oherwydd er gwaethaf ymdrechion gwych rhieni, athrawon a disgyblion, nid yw dysgu rhithwir yr un peth â bod mewn ystafell ddosbarth.

Rhagwelodd y Sefydliad Astudiaethau Cyllid y byddai dysgwyr presennol yn debygol o ennill llai o gyflog, gan amcangyfrif y gallai’r gwahaniaeth fod cymaint â £40,000. Mae'r dysgu coll hwn ar draws y 66 diwrnod wedi arwain at effaith sylweddol ar ragolygon hirdymor plant. Maent hefyd wedi rhagweld y byddai'r gost ariannol o sicrhau bod myfyrwyr yng Nghymru yn dal i fyny’n ddigonol â’r addysg y maent wedi’i cholli oddeutu £1.4 biliwn, ond hyd yn oed wedyn, mae’n debygol y byddai hynny’n arwain at fyfyrwyr yn cael eu gorlwytho â gwaith a’r pwysau angenrheidiol i ddal i fyny â'r sgiliau a gwaith na chawsant gyfle i'w dysgu yn y lle cyntaf.

Nawr, ni allwch roi pris ar ddylanwad athro da yn yr ystafell ddosbarth a'r ffyrdd y gallant nid yn unig addysgu, ond siapio bywyd a dyfodol mewn ffordd nad yw'n bosibl dros Zoom. Ac er bod y rhan fwyaf o rieni wedi camu i'r adwy drwy helpu eu plant cystal ag y gallant i sicrhau nad ydynt ar eu colled drwy beidio â bod yn yr ysgol, y gwir amdani yw mai dyma'r un bobl sy'n aml iawn yn ymdopi â nifer o newidiadau a heriau eraill yn eu bywyd proffesiynol a’u hymrwymiadau cymdeithasol a theuluol o ganlyniad i effeithiau ehangach COVID. Er bod llawer o rieni a gofalwyr wedi llwyddo i gydbwyso gweithio gartref gyda gofal plant ac addysg a fyddai fel arall wedi cael ei ddarparu gan ysgolion cyn y pandemig, nid oedd pob dysgwr ifanc mor ffodus â hynny. Ac yn aml, y dysgwyr hynny a fyddai'n elwa fwyaf o ddiwrnod ysgol rheolaidd a dylanwad athro da.

Ond mae'n ymwneud â mwy na dysgu'r sgiliau cymdeithasol. Yn aml, ysgolion yw'r unig fannau lle mae pobl ifanc yn cymryd rhan mewn chwaraeon ac ymarfer corff. Rydym wedi trafod manteision chwaraeon ac ymarfer corff sawl gwaith yn y Siambr, o ran iechyd corfforol a meddyliol, ond hefyd o ran datblygiad a phwysigrwydd pethau fel gwaith tîm a bondio. Dyma rai yn unig o’r rhesymau pam fod hyn mor bwysig wrth symud ymlaen. Mae angen inni sicrhau nad ydym byth yn cyrraedd sefyllfa lle caiff ysgolion eu gorfodi eto i gau oherwydd COVID. Mae datblygiadau mewn triniaethau a'r gwaith aruthrol o gyflwyno brechlynnau ledled y DU wedi lliniaru effaith COVID, ac mae llawer o staff addysgu bellach yn dymuno addysgu disgyblion yn eu hystafell ddosbarth, gan eu bod hwythau hefyd yn sylweddoli faint o effaith y mae cau ysgolion wedi’i chael.

Ond hefyd i’n cenhedlaeth bresennol, i’r disgyblion sydd eisoes wedi’u heffeithio, ni allwn fforddio cael cenhedlaeth o blant COVID y mae eu haddysg wedi’i heffeithio’n sylweddol gan bwysau’r coronafeirws. Dyna pam fod arnom angen cynllun gan Lywodraeth Cymru i gymryd camau i fynd i'r afael â'r effaith y mae’r pandemig eisoes wedi’i chael ar ddysgwyr Cymru, a dyna pam fy mod yn gofyn i Aelodau o bob rhan o’r Siambr gefnogi ein cynnig heddiw.

Galwaf ar Weinidog y Gymraeg ac Addysg, Jeremy Miles.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Mae'n gwbl sicr bod ysgolion a dysgwyr wedi wynebu aflonyddu sylweddol yn sgil y pandemig, ac mae wedi bod yn sefyllfa andros o anodd mewn nifer o ysgolion ac i nifer o'n pobl ifanc ni. Mae'r penderfyniadau cenedlaethol, y rheoliadau cenedlaethol a'r canllawiau cenedlaethol rŷn ni wedi'u cymryd fel Llywodraeth yma yng Nghymru wedi bod yn seiliedig ar ddata ac ar gyngor gwyddonol a meddygol.

Mae hynny’n cynnwys defnyddio gorchuddion wyneb, ac rwy’n poeni mai barn Laura Anne Jones ar hynny mor aml yw, 'Ar gyfer Cymru, gweler Lloegr’. Mae hyrwyddo agwedd y Llywodraeth ar gyfer Lloegr mewn perthynas â gorchuddion wyneb i'w weld yn arbennig o ddi-hid ar ddiwrnod pan fo absenoldebau sy'n gysylltiedig â COVID yn ysgolion Lloegr ar eu huchaf ers dechrau’r flwyddyn academaidd. Rydym am i ddisgyblion fod mewn ysgolion ac rydym wedi canolbwyntio ar sicrhau bod ysgolion, colegau a lleoliadau addysg yn lleoedd diogel i ddysgu ac i weithio ynddynt. Rydym wedi darparu'r canllawiau a'r cyllid i helpu lleoliadau i fod yn ddiogel ac yn hygyrch ar gyfer dysgu, boed hynny gartref, neu wyneb yn wyneb pan fo angen.

Ein nod drwyddi draw oedd gwneud y mwyaf o ddysgu a lleihau tarfu ar ein pobl ifanc, ac nid ydym wedi gwneud hynny ar ein pen ein hunain, wrth gwrs. Rwyf am ddiolch i'n holl bartneriaid, yr holl staff addysg yng Nghymru, am eu hymdrechion eithriadol yn ystod y pandemig. Rydym yn deall yn iawn y pwysau ychwanegol y mae ysgolion yn ei wynebu ar hyn o bryd. Darparais ddiwrnodau cynllunio ar ddechrau'r tymor hwn i helpu i ystyried y mesurau y byddai eu hangen yn ystod yr wythnosau hyn i gadw ein pobl yn ddiogel.

Rydym yn ymwybodol o'r pwysau y mae COVID wedi'i greu ar staffio; Ddirprwy Lywydd, rydym yn parhau i weithio'n agos gydag awdurdodau lleol ac asiantaethau cyflenwi i helpu i leddfu hyn. Yn nhymor yr hydref, gwnaethom ddarparu 400 o athrawon newydd gymhwyso mewn swyddi cyflogedig mewn ysgolion ac rwy'n falch iawn ein bod wedi gallu ymestyn hynny y tymor hwn hefyd. Rydym wedi cynorthwyo ysgolion a lleoliadau eraill i ymateb i'r pwysau uniongyrchol hwn, ond mae angen inni edrych ar yr effeithiau hirdymor hefyd, Ddirprwy Lywydd, yn enwedig ar les a chynnydd dysgwyr, pethau y mae rhai o'r Aelodau wedi sôn amdanynt. Felly, mae ein cynllun adnewyddu a diwygio yn canolbwyntio ar gefnogi system addysg wedi'i hadfywio a'i diwygio, system wydn ag iddi ffocws sy'n rhoi iechyd a lles corfforol a meddyliol dysgwyr wrth wraidd ei dull o weithredu. Ac mae'r dull hwnnw'n gwbl ganolog i'n cwricwlwm newydd.

Mae'r gwaith paratoi ar gyfer y cwricwlwm yn parhau, boed yn waith y rhwydwaith cenedlaethol ar gynllunio a chynnydd, yn fwyaf diweddar yr adnoddau newydd ar asesu, y buddsoddiad sylweddol mewn dysgu proffesiynol—. Mae mwy i'w wneud i sicrhau bod hynny mor hygyrch â phosibl i'n gweithlu, yn bendant, a byddwn yn gweithio gyda hwy ar hynny. Ac rwy'n edrych ymlaen at y gynhadledd y byddaf yn ei chael gyda phenaethiaid ymhen ychydig wythnosau ar baratoi ar gyfer y cwricwlwm.

Ond gwyddom hefyd, Ddirprwy Lywydd, fod llawer o ddysgwyr, yn enwedig y rhai mewn blynyddoedd arholiadau, yn profi gorbryder—a hynny am resymau y byddem i gyd yn eu deall—ac mae rhai'n teimlo eu bod wedi ymddieithrio oddi wrth addysg. Mae'r cyllid o £24 miliwn a gyhoeddais cyn y Nadolig yno i gynorthwyo dysgwyr mewn blynyddoedd arholiad i gael y cyngor ychwanegol a'r cymorth personol y bydd eu hangen arnynt. Rydym eisoes wedi ymrwymo, yn ystod y flwyddyn ariannol hon—. Mewn gwirionedd, y ffigur yw gwerth £230 miliwn o gyllid ychwanegol i ymdrin â COVID, yn ogystal â ffigurau cyfatebol o gyllid yn y flwyddyn cyn hynny.

Rydym wedi clywed nifer o'r Aelodau heddiw yn gwneud pwyntiau am fesurau diogelwch mewn ysgolion. Fel y clywsoch chi fi'n dweud ddoe, ein cyngor clir gan Iechyd Cyhoeddus Cymru yw bod angen ychydig wythnosau eto arnom i allu bod yn sicr o'r patrwm. Rydym wedi bod yn gwbl glir mai dyna yw ein blaenoriaeth. Rwyf wedi clywed mwy nag un Aelod yn dweud heddiw fod dysgwyr yng Nghymru wedi colli mwy o amser ysgol nag mewn rhannau eraill o'r DU. Er enghraifft, credaf mai dadansoddiad teg o'r data yng Nghymru yn erbyn y data yn Lloegr, os mynnwch, yw bod y darlun yn debyg ar y cyfan a bod pob rhan o'r DU yn wynebu her weddol debyg o ran ei maint. Y gwir amdani, Ddirprwy Lywydd, yw na ellir dadansoddi'r darlun yn fanwl. Yn Lloegr, adroddir am absenoldebau disgyblion mewn arolwg gwirfoddol ac maent yn cael tua 50 y cant, 60 y cant, o'r wybodaeth yn ôl fel mater o drefn. Yng Nghymru, cawn 100 y cant fel mater o drefn, felly mae ein dealltwriaeth yn llawer cliriach yng Nghymru.

Fel y clywsoch chi fi'n dweud ddoe, Ddirprwy Lywydd, ar 10 Chwefror, pan ddaw'r pwynt adolygu nesaf, rydym yn gobeithio cadarnhau y bydd ysgolion yn gallu dechrau symud tuag at eu fframweithiau lleol—dull cenedlaethol sy'n adlewyrchu amgylchiadau lleol. Ac rwy'n gofyn i ysgolion yn y cyfamser weithio gyda'u hawdurdodau lleol, gyda'u cynghorwyr iechyd cyhoeddus, i baratoi ar gyfer y pwynt hwnnw.

Gwnaeth nifer o'r Aelodau bwynt am awyru, gan gynnwys Heledd Fychan wrth gyflwyno gwelliant Plaid Cymru. Rwy'n falch y dylai fod gan bob ystafell ddosbarth yng Nghymru fonitor carbon deuocsid bellach, sy'n helpu staff i nodi mannau a allai fod wedi eu hawyru'n wael. Rydym wedi darparu cyllid sylweddol ar ddechrau'r flwyddyn hon i gefnogi gwaith cynnal a chadw ysgolion i ymateb i rai o'r heriau hynny, boed yn hidlyddion aer newydd ac unedau trin aer ac yn y blaen. Mae'r cyngor gan y gell cyngor technegol ar ddechrau'r wythnos hon yn pwysleisio mai awyru yw'r ymyrraeth bwysicaf, a bod rôl i ddyfeisiau glanhau aer mewn amgylchiadau penodol ochr yn ochr â hynny. Yn y rhan fwyaf o achosion, bydd camau syml fel gwella'r systemau mecanyddol neu osod offer awyru yn helpu i gylchdroi'r aer, ond mewn achosion lle nad yw hynny'n ddigon, mae'r cyngor newydd gan y gell cyngor technegol yn cefnogi'r defnydd o'r hidlyddion aer ychwanegol hynny. Ond byddwn yn cyhoeddi canllawiau dros y dyddiau nesaf i gynorthwyo ein hawdurdodau lleol i fuddsoddi yn y rheini lle mae angen.

Yn olaf, Ddirprwy Lywydd, ar fater ariannu, dyma fyth y mae'r Blaid Geidwadol yn ei lledaenu'n barhaus, a chysylltaf fy hun â'r pwyntiau a wnaeth Heledd Fychan am y modd y mae buddsoddiad fesul disgybl yn gymharol debyg at ei gilydd rhwng Cymru a Lloegr. Mae'r ffigurau y mae'r blaid Dorïaidd wedi bod yn dibynnu arnynt i wneud y ddadl hon oddeutu degawd oed neu fwy erbyn hyn—degawd. Bydd Aelodau a fu yma dros y cyfnod hwnnw yn cofio bod y Blaid Geidwadol, bryd hynny, yn dadlau dros doriad o 12 y cant yn y gyllideb addysg. Mae'r ffigurau'n deillio o'r dyddiau hynny; nid ydynt yn gyfredol o bell ffordd. Mae'r Sefydliad Polisi Addysg wedi dweud wrthym ein bod ni yng Nghymru yn buddsoddi'n fwy a mwy blaengar yn yr ymateb i COVID.

Rwyf am orffen, Ddirprwy Lywydd, drwy ddweud ein bod ni yng Nghymru yn hynod ffodus o gael gweithlu addysg proffesiynol ac ymroddedig iawn, sydd wedi ymrwymo i les a chynnydd ein pobl ifanc, ac rwy'n ddiolchgar iawn i bawb sydd wedi gweithio gyda ni, ac sy'n parhau i weithio gyda ni, i gadw Cymru'n dysgu ac i gadw Cymru'n ddiogel.

Galwaf ar Sam Rowlands i ymateb i'r ddadl.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Yn gyntaf oll, hoffwn ddiolch i'r holl Aelodau o bob rhan o'r Siambr rithwir y prynhawn yma a gyfrannodd at y ddadl bwysig hon, ac wrth gwrs i'r Gweinidog hefyd am eich ymateb. Hoffwn ymuno â chi, Weinidog, i ddiolch i'n hathrawon, staff ysgolion a staff awdurdodau addysg lleol, pawb sy'n cymryd rhan drwy'r cyfnod anodd hwn, i sicrhau bod plant yn cael eu haddysgu ac yn dal i gael eu haddysgu heddiw.

Mae'r cyfraniadau trawsbleidiol hynny a glywsom heddiw wedi nodi'n glir fod pob plaid wleidyddol ac Aelod yn nodi'r effaith fawr y mae'r pandemig COVID-19 wedi'i chael ar y genhedlaeth iau—mae hynny'n rhywbeth y soniodd Heledd Fychan amdano yn ei chyfraniad ar y dechrau—a'r effaith y mae hyn wedi'i chael ar eu haddysg drwy'r cyfnod hwn. Fel yr amlinellwyd gan nifer o fy nghyd-Aelodau, fodd bynnag, mae plant Cymru wedi colli mwy o ddysgu nag unrhyw wlad arall yn y DU, a gallai hynny lesteirio eu datblygiad. Credaf fod Jenny Rathbone yn iawn i dynnu sylw at rai o'r heriau y byddai hynny'n eu hachosi i'r rheini sy'n bendant yn fwy agored i niwed yn ein cymunedau, a'r rhai y mae angen mwy o gymorth arnynt. Ac mae'r diffyg mynediad at ddysgu wedi cael effaith bryderus ar gynnydd llawer o ddisgyblion. Fel tad i dair merch ifanc yn yr ysgol gynradd, gwelais beth o hyn drosof fy hun dros y ddwy flynedd ddiwethaf.

Ar y pwyntiau a nododd yr Aelodau, roedd Tom Giffard, sy'n edrych yn hynod o iach, yn iawn yn fy marn i i dynnu sylw at rai o'r pethau da, fod dysgu ar-lein wedi gweithio i lawer o ddysgwyr, ond hefyd i dynnu sylw at y ffaith, mewn gwirionedd, nad oes dim i guro dysgu wyneb yn wyneb a manteision cael athrawon a disgyblion yn yr un ystafell ddosbarth. A chredaf fod Heledd Fychan wedi nodi rhai o'r effeithiau, efallai, y gall dysgu ar-lein yn unig eu cael ar iechyd meddwl, ac roedd hynny'n rhywbeth a grybwyllwyd gan eraill hefyd yn ein dadl.

Ar fasgiau wyneb, tynnodd nifer o'r Aelodau sylw at y problemau neu rai o'r problemau y gall masgiau wyneb eu cael yn yr ystyr eu bod yn rhwystr i gyfathrebu yn yr ystafell ddosbarth. Tynnodd James Evans sylw at hyn yn arbennig, yn enwedig i blant sy'n dysgu darllen ac ysgrifennu. Fel y gwyddom eisoes, bydd hyn wedi gwaethygu rhai o'r methiannau a welwn mewn addysg yma yng Nghymru. Felly, byddwn yn ategu'r hyn a ddywedodd yr Aelodau, a gorau po gynharaf y gellir diosg masgiau wyneb, er mwyn caniatáu i bobl ddysgu yn y ffordd orau bosibl.

Ar yr elfen adeiladol—. Gallaf weld bod Rhun ap Iorwerth am ymyrryd yma, Lywydd.

Ydy. A ydych chi'n barod i'w dderbyn, Sam?

Ydw, o'r gorau.

Diolch yn fawr iawn. Rwy'n ddiolchgar i chi am gymryd ymyriad. Credaf fod cywair Sam Rowlands yn llawer mwy rhesymol mewn gwirionedd, a chytunaf yn llwyr â chi. Mae pob un ohonom am gael gwared ar fasgiau wyneb mewn ysgolion, ac ym mhobman arall cyn gynted â phosibl, a chredaf y bydd peth o'r mantra a glywyd gan rai o'i gyd-bleidwyr yn destun embaras i Sam Rowlands yn ôl pob tebyg, sef 'dysgu byw gyda COVID'. Rwy'n ofni mai'r Ceidwadwyr yn dysgu anghofio am COVID yw hynny. Mae wedi bod yn brofiad ofnadwy, ac a yw Sam Rowlands yn cytuno â mi nad gwleidyddion diofal fydd yn penderfynu pryd y byddwn yn symud i'r cam endemig yn awr, ond y feirws ei hun, ac mae'n rhaid inni fod yn ofalus iawn wrth weithio gydag ef?

Yn sicr, nid yw sylwadau a wnaeth fy nghyd-Aelodau yn destun embaras i mi, ac rydych yn llygad eich lle, dylem fod yn gweld cyfyngiadau'n cael eu dileu cyn gynted â phosibl, ac wrth gwrs, mae gan wyddoniaeth a gwybodaeth rôl allweddol i'w chwarae yn y broses o wneud y penderfyniadau hynny.

Ar yr eitemau adeiladol y credaf fod yr Aelodau wedi'u nodi heddiw y gallwn, gobeithio, barhau i gytuno arnynt, credaf fod Gareth Davies wedi tynnu sylw at bwynt pwysig iawn ynghylch dewis rhieni a rôl rhieni a llais rhieni'n cael eu clywed drwy gydol adegau fel hyn. Nid wyf yn siŵr y gwrandawyd mor astud arni ag y gellid bod wedi ei wneud fod drwy'r amser hwn. Ac yn ail, maes arall sydd wedi cael sylw ac efallai y gellid dysgu gwersi adeiladol ohono yw'r ystwythder o fewn y system addysg i allu ymateb ar adegau o argyfwng. Ar ddechrau'r pandemig, credaf ei bod yn deg dweud nad oedd yr ystwythder yno, ac efallai y bydd y Gweinidog eisiau meddwl ynglŷn â sut y gellid cynnwys hynny yn y system yn y dyfodol, oherwydd dywedir wrthym nad yw sefyllfaoedd fel hyn yn dod ar eu pen eu hunain, ac efallai y bydd yn rhaid inni ei ystyried yn y dyfodol eto.

Felly, wrth gloi, Ddirprwy Lywydd—rwy'n sylweddoli bod yr amser yn brin—mae'n siomedig fod Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno gwelliant 'dileu popeth a rhoi yn ei le' yma heddiw, yn hytrach na gweithio gyda'n cynnig ni ac ystyried yr hyn y gobeithiwn ei fod yn adborth adeiladol, gan geisio cyflawni'r atebion ymarferol rydym wedi'u hamlinellu yn y ddadl heddiw. Rydym i gyd yn cydnabod bod y pandemig wedi bod yn heriol dros ben i bob sector. Ni chafwyd unrhyw benderfyniad hawdd. Fodd bynnag, yma yng Nghymru, mae camau gweithredu penodol gan Lywodraeth Cymru a amlinellwyd yn y ddadl heddiw wedi cael effaith andwyol ar ddatblygiad ein dysgwyr, gan ychwanegu at yr ystadegau addysg sy'n peri pryder yma yng Nghymru. Felly, diolch i'r holl Aelodau a'r Gweinidog am gyfraniadau adeiladol, ac rwy'n annog yr holl Aelodau i gefnogi ein cynnig Ceidwadol yma heddiw. Diolch yn fawr iawn.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig heb ei ddiwygio? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.]

Gallaf weld y Gweinidog yn codi ei law.

Felly, gohiriaf y bleidlais ar y cynnig tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.