Symudwn ymlaen at yr eitem nesaf, eitem 6—datganiad gan y Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol yn ymateb i ddatganiad yr hydref Llywodraeth y DU a’r rhagolygon economaidd a chyllidol. Galwaf ar y Gweinidog, Rebecca Evans.

Diolch. Wythnos diwethaf, cyhoeddodd Llywodraeth y DU ddatganiad yr hydref y bu hen ddisgwyl amdano ac fe gyhoeddodd y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol ei rhagolygon yn nodi ein bod ni'n wynebu'r cwymp mwyaf mewn safonau byw ers iddyn nhw gael eu cofnodi. Datganiad digalon iawn oedd hwn gan y Canghellor wedi 12 mlynedd o Lywodraethau Ceidwadol, a gyhoeddwyd yn sgil y gyllideb 'fechan' drychinebus, ochr yn ochr â rhagolygon economaidd llymach eto gan yr OBR.

Mae estyniadau aml-flwyddyn i rewi trothwyon treth incwm ac yswiriant cenedlaethol yn golygu y bydd gofyn i ni gyd dalu rhagor o drethi, gan gynyddu baich treth i'w gyfradd uchaf mewn 70 mlynedd, mewn cyfnod pan fo chwyddiant ar ei gyfradd fwyaf mewn mwy na phedwar degawd, ac rydym ni ar fin yr hyn y mae'r OBR a Banc Lloegr yn credu fydd yn ddirwasgiad hirfaith. Mae disgwyl i Gynnyrch Domestig Gros grebachu gan 2 y cant, a fydd yn arwain at gostau gwirioneddol a sylweddol i bobl ledled y wlad, ac mae disgwyl i gyfradd diweithdra gynyddu yn sylweddol. Fe allai hynny olygu bod 20,000 i 25,000 yn rhagor o bobl yn ddi-waith yng Nghymru yn unig. Efallai mai'r rhan fwyaf ysgytwol o'r cyfan yw'r cwymp gwirioneddol o ran incwm gwario aelwydydd. Dros y ddwy flynedd nesaf, disgwylir i hyn ostwng gan 7 y cant yr unigolyn. Hwnnw fyddai'r cwymp mwyaf erioed.

Yr wythnos diwethaf, roedd y Canghellor yn awyddus i feio digwyddiadau byd-eang am ragolygon ariannol enbyd y DU, gan gynnwys y pandemig ac ymosodiad anghyfreithlon Putin ar Wcráin. Er nad oes modd gwadu bod y rhain wedi cael effaith ddifrifol ar ein heconomi ni, mae'r sefyllfa wedi'i gwaethygu oherwydd camreoli'r economi a chyllid cyhoeddus parhaus gan Lywodraeth y DU. Mae'r DU yn mynd i mewn i ddirwasgiad mewn sefyllfa waeth nag unrhyw un o economïau'r G7, a dyma'r unig wlad G7 i beidio ag adennill lefelau cyn-COVID o Gynnyrch Domestig Gros a chyflogaeth.

Mae Llywodraeth y DU wedi rhyddhau cyfres o siociau niweidiol a achoswyd ganddi hi ei hunan ar ein heconomi a'n gwlad yn ystod y 12 mlynedd diwethaf, o gyni i Brexit, a'r gyllideb fach drychinebus, a greodd dwll enfawr yn ein harian cyhoeddus. Mae'r Canghellor wedi ceisio llenwi'r twll hwnnw drwy gymysgedd o godiadau treth a thoriadau gwariant caled. Bydd mwyafrif llethol y toriadau gwariant hynny'n dod ar ôl 2024-25, gan ohirio penderfyniadau ariannol anodd tan ar ôl etholiad cyffredinol nesaf y DU, a rhoi poen i ni heddiw a phoen i ni yfory.

Gwnaeth y degawd cyntaf o gyni economi'r DU £100 biliwn yn llai; gan ehangu'r bwlch rhwng y cyfoethog a'r tlawd; gan wneud pobl ifanc yn waeth eu byd nag oedd eu rhieni ar eu hoedran nhw; llai yn perchen ar gartref; a chreu'r argyfwng presennol yn y sector rhentu preifat. A nawr, mae Llywodraeth y DU yn barod i ailadrodd yr arbrawf diffygiol a methedig hwn i drwsio'r camgymeriadau a wnaeth. Ond nid oes angen cyni 2.0 arnom ni; yr hyn sydd ei angen arnom ni yw buddsoddi mewn addysg a sgiliau, cefnogi busnes a thrafnidiaeth, i helpu i hybu twf economaidd a denu buddsoddi.

Cyn datganiad yr hydref, roeddem ni'n wynebu'r rhagolygon ariannol gwaethaf ers datganoli. Mae hyn yn parhau i fod yn wir. Mae ein setliad cyffredinol dros y cyfnod adolygu gwariant tair blynedd yn dal i fod yn werth llai mewn termau real na phan gafodd ei gyhoeddi fis Hydref diwethaf. Byddwn ni'n derbyn £1.2 biliwn ychwanegol yn ystod y ddwy flynedd nesaf o ganlyniad i benderfyniadau gwariant a gafodd eu gwneud yn Lloegr, ond ni fydd ein cyllideb gyffredinol yn 2024-25 yn uwch mewn termau real nag yn y flwyddyn bresennol. Bydd ein cyllideb gyfalaf 8.1 y cant yn is. Daw bron i hanner y cynnydd mewn cyllid y flwyddyn nesaf o fesurau ardrethi annomestig yn Lloegr, nid o wariant ychwanegol ar wasanaethau cyhoeddus. Nid yw'r arian ychwanegol yn dod yn agos at yr hyn sydd ei angen arnom ni i fodloni'r pwysau ar bob rhan o'n cyllideb, gan gynnwys amddiffyn gwasanaethau cyhoeddus rhag yr heriau aruthrol sydd wedi'u hachosi gan y chwyddiant uchaf erioed, pwysau cyflog a chostau ynni. Gallai ein setliad fod hyd at £3 biliwn yn is mewn termau real na'r disgwyl, a hyd at £1 biliwn yn is yn 2023-24 yn unig.

Yn wyneb y pwysau hyn, rhaid i ni fod yn realistig ynglŷn â'r hyn y gallwn ni ei fforddio. Mae gennym ni bwysau a blaenoriaethau niferus y mae angen eu cynnwys neu'u hail-flaenoriaethu. Dim ond hyn a hyn o'r ffordd y bydd cyllid a ddaeth o ganlyniad i ddatganiad yr hydref yn mynd i ddiogelu cyflwyno'r rhaglen lywodraethu, lliniaru effaith yr argyfwng costau byw, ymdrin â gofynion cyflogau'r sector cyhoeddus a pharhau i gefnogi ein hymateb dyngarol i'r sefyllfa yn Wcráin. Mae dal angen gwneud penderfyniadau a dewisiadau heriol, ochr yn ochr ag ystyried yn barhaus i ba raddau yr ydym ni'n gallu lliniaru colli cyllid yr UE.

Mae'r rhagolygon cyfalaf wedi dirywio. Er y byddwn ni'n ystyried yr holl ysgogiadau sydd ar gael i ni, ni fydd gennym ni fawr o ddewis ond i leihau ein cynlluniau cyfalaf a meddwl yn fwy creadigol am ariannu blaenoriaethau cyfalaf mawr wrth symud ymlaen. Bydd hyn yn effeithio ar ein strategaeth fuddsoddi seilwaith newydd yng Nghymru. Fel rhan o'n paratoadau parhaus ar gyfer y gyllideb, rydym ni'n wynebu penderfyniadau anhygoel o anodd. Ac er nad oes dewisiadau hawdd, rwy'n parhau i fod yn ymrwymedig i weithio gyda'n partneriaid i sicrhau'r canlyniadau gorau posibl o fewn y cyllid sydd gennym ni ar gael. Er mwyn gallu ymateb i'r ansicrwydd cyllidol, mae'n hanfodol ein bod ni'n parhau i fod yn hyblyg ac ystwyth wrth wneud penderfyniadau ynghylch ein cyllidebau yn y dyfodol. Rwy'n parhau i fod yn ymrwymedig i gyhoeddi ein cyllideb ddrafft ar 13 Rhagfyr.

Ni wnaeth y Canghellor ddyrannu unrhyw gyllid ychwanegol o ran y flwyddyn ariannol bresennol. Bydd unrhyw newidiadau i'n setliad y flwyddyn ariannol hon yn destun proses amcangyfrifon atodol y DU yn y flwyddyn newydd. Mae'r Canghellor hefyd wedi dweud y bydd cyllideb wanwyn, a allai effeithio ar gynlluniau ar gyfer ein cyllideb derfynol. Felly, er gwaethaf y cyd-destun hwn, rydym ni'n parhau i fod yn ymrwymedig i barhau i weithio i flaenoriaethu ein cyllidebau, i warchod y rhai mwyaf agored i niwed a chynnal ein hymrwymiad i greu Cymru gryfach, decach a gwyrddach wrth i ni baratoi ein cyllideb ddrafft ar gyfer 2023-24. 

Diolch, Gweinidog, am y datganiad. Rwy'n cydnabod bod pethau wedi bod yn anodd, fel y gwnes i gyfeirio ato yma rwy'n credu y tro diwethaf i ni siarad ar y materion hyn. Fodd bynnag, mae'n amlwg bod y Canghellor wedi cymryd camau pendant sydd i'w croesawu i osod y wlad ar lwybr mwy sefydlog o fewn ond ychydig wythnosau. Mae'r materion yr ydym ni'n eu hwynebu yn deillio o gyfuniad o siociau byd-eang unwaith-mewn-cenhedlaeth heb eu tebyg o'r blaen, fel yr ydych chi, Gweinidog, wedi'i gydnabod—COVID a rhyfel anghyfreithlon Putin. Ac i ymateb i'r pethau hyn, rydym ni wedi gweld gwariant cyhoeddus yn cynyddu'n gyflym ac yn sylweddol i roi'r cymorth sydd ei angen ar bobl a busnesau. Gadewch i ni beidio ag anghofio, ar lefel Llywodraeth y DU, cafodd tua £400 biliwn ei wario yn ystod y pandemig, yn cefnogi busnesau a sicrhau 14.5 miliwn o swyddi. Mae rhyw £55 biliwn wedi'i ddarparu eleni hefyd i helpu pobl a busnesau gyda'u biliau ynni—un o'r pecynnau cymorth mwyaf yn Ewrop—ar ben biliynau i helpu gyda chostau byw. Ond yn groes i'r hyn mae rhai yn ei feddwl, does dim siec wag; mae'n rhaid talu'r gwariant hwn, er ei fod yn hollol angenrheidiol, yn ôl rhywbryd. Yr hyn y gwnaeth y Canghellor yr wythnos ddiwethaf oedd cyflwyno cynllun i gael cyllid cyhoeddus yn ôl ar seiliau mwy cynaliadwy, sefydlog. Mae hyn yn golygu bod penderfyniadau anodd wedi gorfod cael eu gwneud. Mae angen ymyriadau sylweddol ar amseroedd rhyfeddol, fel y gwnaethom ni ei weld drwy gydol COVID.

Mae chwyddiant yn effeithio arnom ni i gyd—mae'n ein gwneud ni'n dlotach, ac mae'n rhoi pwysau ar gyllid o bob haen o Lywodraeth a'r gwasanaethau maen nhw'n eu darparu. Fel yr wyf i wedi'i ddweud o'r blaen, rwy'n gwybod sut beth yw gorfod cydbwyso cyllidebau yn ystod gwariant cyhoeddus sydd wedi'u ffrwyno—wedi'u lefelu, mae'n rhaid i mi ddweud, am flynyddoedd lawer gan y Lywodraeth Cymru hon. Ac er fy mod i'n croesawu'r cymorth ynni a chostau byw presennol, rydw i bob amser wedi bod yn glir bod yn rhaid i'r Llywodraeth gadw meddwl agored i ddarparu'r gefnogaeth y mae pobl ei angen wrth i bethau newid yn ystod y misoedd nesaf. Ond yn syml, ni allwn ni fforddio cadw gwariant bron i £100 biliwn ar log dyled yn unig, yn rhannol oherwydd cyfraddau llog cynyddol. Byddai'r arian yma gymaint gwell yn cael ei wario ar wasanaethau cyhoeddus. Yr hyn oedd yn siomedig oedd na wnaeth Canghellor yr wrthblaid yn San Steffan gynnig unrhyw ddewisiadau eraill i'r cynlluniau a gafodd eu gosod gan y Canghellor fel ateb i'n sefyllfa o ran cyllid. Yn wir, bas a gwan oedd ei hymateb, fel yr ydym ni wedi dod i ddisgwyl, yn anffodus, ganddi. Ac eto, rydym ni wedi gweld beirniadaeth gan Weinidogion Llafur Cymru, heb lawer o arwydd beth yw'r dewis arall. Un funud, roedd Llywodraeth Cymru wedi'i chynhyrfu am doriadau trethi, ac yn bygwth ailosod bandio treth incwm, yna maen nhw wedi'u cynhyrfu bod y mesurau hyn wedi'u tynnu'n ôl. Fel yr wyf i wedi'i ddweud o'r blaen, bob tro y mae Llywodraeth Cymru yn datgan ei safbwynt, yn y bôn mae'n groes i'r hyn y mae Llywodraeth y DU yn ei ddweud—nid yw hynny'n arbennig o gadarnhaol.

Byddai gennyf i ddiddordeb, Gweinidog, os gallech chi amlinellu—[Torri ar draws.]

Na. Nid dadl yw hi.

Roeddwn i'n meddwl ei bod hi'n ddadl. Mae'n ddrwg gen i.

Mae'n ddrwg gen i, Peter, os caf i ond egluro—nid dadl yw hon, dim ymyriadau.

O mae'n ddrwg gen i. Roeddwn i'n meddwl nad oeddem ni mewn dadl.

Na, mae'n ddatganiad.

Iawn. Felly, byddai gen i ddiddordeb, Gweinidog, os gallech chi amlinellu beth yn union yw cynllun Llafur. Sut byddai Llywodraeth Lafur yn ymdrin ag effeithiau erydol chwyddiant, sy'n gwneud yr argyfwng costau byw yn waeth, ac yn dod â'r ddyled genedlaethol i lawr? Mae pethau i'w croesawu gan y Dirprwy Lywydd, wrth gwrs, yn natganiad yr hydref, a fydd yn help mawr i bobl yn y cyfnod anodd hwn. Oherwydd, wrth wrando ar ddatganiad y Gweinidog, fyddech chi byth yn meddwl bod pethau cadarnhaol, y byddai pobl yn eu croesawu, a bod Llywodraeth Cymru wir eu heisiau. Nid oes cyfeiriad o gwbl yn y datganiad, yn y cyhoeddiadau hyn, yno at y pethau defnyddiol hynny a all helpu'r rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas, fel cynyddu budd-daliadau a phensiwn y wladwriaeth yn unol â chwyddiant, yn ogystal â'r cynnydd sylweddol mewn cyflogau byw cenedlaethol ac isafswm cenedlaethol; y taliad o £900 i'r rhai ar fudd-daliadau sy'n seiliedig ar brawf modd; y taliad o £300 i aelwydydd pensiynwyr; y £150 i rai sydd ar fudd-daliadau anabledd. Ond er bod y Gweinidog yn dweud y gallai Llywodraeth y DU fod wedi cynnig mwy o gymorth costau byw, felly hefyd y gallai Llywodraeth Cymru, ac mae hyn yn beth arall oedd ar goll o ddatganiad y Gweinidog.

Felly, Gweinidog, pa ystyriaeth ydych chi wedi'i rhoi i ddefnyddio peth o'r cyllid canlyniadol wedi'u darparu i Gymru drwy ddatganiad yr hydref i ddyrchafu grantiau datganoledig er mwyn rhoi cymorth ychwanegol i bobl? Ac, ar bwnc cyllid canlyniadol, a allwch chi esbonio sut yr ydych chi'n bwriadu dyrannu hyn yn y gyllideb sydd i ddod? Er enghraifft, a fyddwch chi'n cyfarwyddo'r rhan fwyaf o gefnogaeth arall i'r sectorau iechyd ac addysg a llywodraeth leol, sydd, fel y gwyddoch chi, o dan straen sylweddol ar hyn o bryd, neu a ydych chi'n bwriadu lledaenu'r cyllid ychwanegol yn fwy cyfartal ar draws adrannau? 

Yn olaf, Dirprwy Lywydd, hoffwn i gyffwrdd yn fyr ar y diwygiadau ochr gyflenwi y gwnaeth y Canghellor eu cyhoeddi, sy'n bwysig i gael ein heconomi yn symud unwaith eto. Hynny yw, newidiadau i reoliadau yn y pum diwydiant twf, gan gynnwys diwydiannau gweithgynhyrchu uwch a diwydiannau gwyrdd, i gefnogi'n well cyflwyno twf sectorau newydd a rhai sy'n datblygu, ynghyd ag ystyried ddefnyddio parthau buddsoddi i annog twf ymchwil a datblygu. 

Byddai diddordeb gennyf i wybod pa drafodaethau yr ydych chi'n bwriadu eu cael gyda'r Trysorlys o ran y rhan y mae Cymru eisoes yn ei chwarae wrth gynnal a thyfu technolegau o'r fath, a sut y gall y ddwy Lywodraeth gydweithio i sicrhau bod unrhyw ddiwygiadau o'r fath yn gweithio yng nghyd-destun Cymru yn ogystal â chyd-destun Prydain, er mwyn i ni gael gwell buddsoddiad uniongyrchol a sicrhau bod ein holl gymunedau'n gallu teimlo'r manteision hyn. Diolch.

Diolch yn fawr iawn i lefarydd yr wrthblaid am y cwestiynau y prynhawn yma. Fe wnaf i ddechrau drwy fyfyrio eto ei bod yn ymddangos mai dull y Blaid Geidwadol yw beio'r sefyllfa ariannol yr ydym ynddi ar hyn o bryd yn llwyr ar y pandemig ac ar ryfel Putin yn Wcráin. Ond nid dyna'r darlun llawn, wrth gwrs, oherwydd mae £30 biliwn o'r twll y mae Llywodraeth y DU yn ceisio ei lenwi yn ymwneud yn llwyr ac yn llawn â chamreoli'r economi drwy'r gyllideb fach hurt honno. Byddwn ni'n edrych yn ôl arno ac—mae'r difrod mae wedi'i wneud yn anhygoel. Nid rhyw jôc hurt yn unig a ddigwyddodd drwy law griw o glowniau yn San Steffan, mewn gwirionedd mae'n rhywbeth sydd wir yn cael effaith ar fywyd nawr. A byddwn ni'n talu nawr a byddwn ni'n talu'n hir i'r dyfodol am eu haerllugrwydd ac am y camgymeriadau y maen nhw wedi'u gwneud.

Gadewch i ni beidio â gadael i Brexit ddianc rhagddi chwaith, oherwydd mae'r Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol wedi cadarnhau bod data diweddar yn gyson â'i asesiad cynharach bod Brexit yn niweidio ein heconomi. Mae'r Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol yn disgwyl, o dan y cytundeb sydd wedi'i gytuno gan Lywodraeth y DU, yn ystod y tymor hir, y bydd economi'r DU o leiaf 4 y cant yn llai nag a fyddai wedi bod fel arall. Mewn gwirionedd, y consensws ymhlith arbenigwyr annibynnol yw y gallai'r costau economaidd fod hyd yn oed yn fwy os yw'r amrywiaeth lawn o effeithiau, y mae llawer ohonyn nhw'n anodd eu mesur yn union, yn cael eu cynnwys. Mae ymchwil sy'n cynnwys effeithiau o'r fath yn canfod y gallai cyfanswm y costau fod rhwng 8 y cant i 10 y cant o Gynnyrch Domestig Gros blynyddol. Rwy'n credu bod yn rhaid i ni fod yn ystyried effaith Brexit, yr ydym ni ond dechrau'i deimlo, fel rhan o'r darlun cyffredinol yma hefyd.

Beth fyddai Llafur wedi'i wneud yn wahanol? Wel, ni fyddem ni yn y llanast yma pe bai Llafur wedi bod wrth y llyw oherwydd, ie, byddem ni wedi cael y pandemig, ie, byddem ni wedi cael rhyfel Putin, ond ni fyddem ni wedi cael goblygiadau'r gyllideb fach. Felly, mae llawer o'r problemau y mae gofyn i bobl dalu amdanyn nhw wedi'u creu gan Lywodraeth y DU ei hun. Yn ogystal â hyn, mae'r ffordd y mae ef wedi mynd at y gyllideb yn gohirio llawer o'r problemau ar gyfer y dyfodol hefyd. Mae'r tynhau cyllidol wedi'i ôl-lwytho'n drwm, a'r rhan helaeth o'r toriadau gwariant gwasanaethau cyhoeddus hynny wedi'u hamserlenni mewn gwirionedd ar gyfer ar ôl 2025, gan oedi'r holl benderfyniadau anodd iawn tan ar ôl etholiad cyffredinol nesaf y DU. 

Mae'r Canghellor hefyd wedi gorfod llacio ei fandad cyllidol. Mae ef wedi'i wthio i bum mlynedd nawr y pwynt lle mae'n dweud ei fod eisiau i ddyled fod yn gostwng fel ffracsiwn o incwm cenedlaethol. Soniodd y llefarydd am ddyled, a thua £100 biliwn y flwyddyn erbyn diwedd cyfnod y rhagolwg, bydd gwariant ar log dyled yn uwch na gwariant ar unrhyw adran unigol yn Llywodraeth y DU, ar wahân i'r GIG, ac mae hynny ond yn dangos eto yr effeithiau tymor hir yr ydym ni'n mynd i fod yn eu hwynebu o ganlyniad. 

Soniodd yr Aelod am rai o'r pethau y mae modd eu croesawu'n rhesymol, o leiaf yn y man cyntaf. Roedd Llywodraeth Cymru yn galw am gynyddu budd-daliadau yn unol â chwyddiant. Er bod Llywodraeth y DU wedi gwneud y penderfyniad i wneud hynny, mae'r Sefydliad Astudiaethau Cyllid wedi canfod y byddai hynny'n dal i adael eu gwir werth ar y trywydd i fod 6 y cant yn is na'u lefelau cyn y pandemig. Mae hynny'n cyfateb i bron i £500 y flwyddyn i bobl gyffredin ddi-waith. Wrth gwrs, mae hynny'n tybio eu bod yn dal i allu manteisio ar swm llawn y gefnogaeth fel y maen nhw ar hyn o bryd o dan y gwarant pris ynni ar ôl mis Ebrill nesaf. Rydym ni eisoes wedi clywed am yr effeithiau ar incwm gwario i deuluoedd: yn ystod y ddwy flynedd nesaf, gan ostwng 7 y cant.  Mae hynny'n gwbl ddigynsail, ac rydym ni'n mynd i fod yn gweld yr effeithiau hynny'n trosglwyddo i bwysau, rhagor o bwysau, ar wasanaethau cyhoeddus.

Ac rydym ni hefyd wedi clywed am ddull Llywodraeth y DU o drethu, ac, wrth gwrs, mae Llywodraeth y DU nawr wedi cyhoeddi'r rhewi aml-flwyddyn hynny i bob prif dreth incwm neu drothwy yswiriant cenedlaethol, a, drwy rewi'r trothwyon hynny, ac yn enwedig y lwfans personol, mae Llywodraeth y DU yn codi treth incwm mewn ffordd nawr sy'n fwy atchweliadol na phe baent ond wedi codi cyfraddau. Ac wrth i fwy o weithwyr gael eu tynnu i dalu treth uwch nawr, bydd mwy o gyflog yn cael ei golli ar unwaith, ac, wrth gwrs, oherwydd y ffordd y mae'r lefelau cyflog yma yng Nghymru, mae mwy o bobl yng Nghymru yn fwy tebygol o fod ar eu colled o ganlyniad uniongyrchol i'r ymyrraeth benodol honno hefyd. 

Felly, o ran ein cynlluniau ein hunain, byddaf i, wrth gwrs, yn nodi'r cynlluniau hynny pan fyddwn ni'n cyhoeddi ein cyllideb ddrafft ar 13 Rhagfyr. Nawr bod gennym ni'r ffigurau terfynol hynny gan Lywodraeth y DU—ac rwy'n dweud  'terfynol', oherwydd y gallen nhw eto newid cyn neu ychydig ar ôl ein cyllideb derfynol—mae gennym ni gyfnod dwys o waith nawr ar draws y Llywodraeth i ddarparu cyd-Aelodau â'r ffigyrau y byddan nhw'n gweithio oddi mewn iddynt ac yna i gwblhau ein cyllideb ddrafft ar gyfer ei chyhoeddi. 

Llefarydd Plaid Cymru, Llyr Gruffydd. 

Diolch, Dirprwy Lywydd. Gwnaeth datganiad yr hydref yr wythnos diwethaf gan Ganghellor y DU, rwy'n credu, gadarnhau, oni wnaeth, mewn gwirionedd, beth yr ydym ni wedi'i ofni ers peth amser. Mewn ymateb i'r llanast llwyr maen nhw wedi'i wneud o'r economi, mae'r Torïaid wedi penderfynu rhyddhau ton newydd o gyni, gyda chanlyniadau dinistriol i gymunedau ar hyd a lled Cymru. Ar ôl degawd o doriadau, o danfuddsoddiad ac anghydraddoldeb sydd eisoes wedi gadael ein gwasanaethau cyhoeddus ar eu gliniau, mae wedi plymio miliynau o gartrefi i dlodi; mae wedi achosi'r wasgfa hiraf ar safonau byw ers y rhyfeloedd Napoleonaidd. Unwaith eto, rydym ni'n wynebu criw breintiedig o aml-filiynyddion yn rhoi baich eu balchder gormodol ar ysgwyddau pobl weithgar Cymru. Ac er bod y Torïaid, mae'n siŵr—ac maen nhw eisoes wedi'i wneud y prynhawn yma—yn defnyddio llawer o aer poeth yn honni eu bod wedi gwneud penderfyniadau anodd ac angenrheidiol, gallaf ddweud wrthych na fyddwn ni'n llyncu'r cleber Torïaidd hwnnw.

Gadewch i ni fod yn hollol glir—a gallwch chi ysgwyd eich pen cymaint ag y mynnwch chi—mae cyni bob amser wedi bod yn ddewis gwleidyddol pwrpasol. Roedd yn ddewis gwleidyddol pan ddywedodd Cameron ac Osborne wrthym ni—ydych chi'n cofio—hynny, 'Rydym ni i gyd yn yr un cwch'. Ydych chi'n cofio hynny? Pawb yn yr un cwch, ie, tra bo nhw'n hel mêl i gwch eu cefnogwyr corfforaethol ar draul pobl gyffredin. Ac mae'n ddewis gwleidyddol nawr, wrth i'r Llywodraeth Dorïaidd hon sydd allan o reolaeth ac heb gysylltiad â realiti unwaith eto yn rhoi buddiannau eu plaid o flaen buddiannau pobl. A gallaf ddweud hyn wrthych chi: rydym ni'n gwybod y bydd canlyniadau eich dewis yn cael effaith ar fywoliaeth ac ar fywydau yma yng Nghymru. Felly, rydym ni'n gwybod y bydd gan ddatganiad yr hydref oblygiadau dwys o ran gwariant cyhoeddus yma yng Nghymru, ac rwy'n siŵr y bydd hynny'n cael ei adlewyrchu yn y gyllideb sydd ar y gweill gan Lywodraeth Cymru. 

Ond o ran eleni, yn gyntaf oll, Gweinidog, rydych chi'n ein hatgoffa ni nad oes arian ychwanegol ar gyfer y flwyddyn ariannol hon. Felly, pa gynlluniau sydd gennych chi, felly, yng ngoleuni hynny, nid yn unig ar gyfer y broses gyllideb atodol arferol a chyllideb atodol, ond ar gyfer ailgyfrifiad ehangach, mwy sylfaenol o gyllideb Cymru ar gyfer y flwyddyn ariannol hon—adleoli cyllidebau, defnyddio unrhyw gronfeydd heb eu dyrannu ac unrhyw danwario a fydd yn y gyllideb? Allwch chi ddweud ychydig wrthym ni am eich bwriadau chi ar gyfer y flwyddyn ariannol benodol hon? 

Nawr, yn anffodus, wrth gwrs,  bydd cyfyngiadau'r setliad datganoledig presennol—pa waeth mor ddoeth a sefydledig ein cynlluniau yma yn y Senedd, byddan nhw bob amser yn amodol ar fympwyon San Steffan tra bod y status quo cyfansoddiadol yn parhau. Ond mae yna rai mesurau datganoledig, waeth pa mor gyfyngedig, y mae eu defnyddio yma i inswleiddio'r Cymry o leiaf rhag rhai o ormodedd gwaethaf y storm economaidd hon. Felly, a allwch chi ddweud wrthym ni a fydd Llywodraeth Cymru yn archwilio o ddifrif nawr y dewis o ddefnyddio rhai o'ch pwerau dros gyfraddau treth incwm Cymru i gynhyrchu rhywfaint o'r cyllid sydd ei angen arnom ni i gau'r bwlch, y bwlch enfawr, sydd wedi agor o'n blaenau? Ac ar gyllid cyfalaf yn enwedig, meddech chi, yn eich datganiad, y byddwch chi, ac rwy'n dyfynnu eto, yn

'ystyried yr holl ysgogiadau sydd ar gael i ni'.

Fyddech chi'n gallu ehangu ychydig ar hynny? Oherwydd, yn amlwg, mae benthyca yn un maes allweddol, ond rydych chi wedi pwyso yn drymach yn y cyfnod adolygu gwariant hwn ar fenthyg nag efallai o'r blaen, felly hoffwn i ddeall lle yr ydych chi'n meddwl y gallwch chi fynd o ran cyllid cyfalaf.

Nawr, mae'r setliad datganoledig presennol, fel y dywedais i, yn rhwym ar allu Llywodraeth Cymru i ymateb i'r digwyddiadau cyllidol Llywodraeth y DU hyn a phenderfyniadau cyllidol. Rydych chi'n dweud wrthym ni y bydd y Llywodraeth yn parhau i fod yn hyblyg ac ystwyth, ond a ydych chi'n derbyn bod hynny'n eithaf anodd pan na allwch chi ond potsian, i bob pwrpas, gyda phenderfyniadau macroeconomaidd a gaiff eu gosod ar Gymru gan Lywodraeth Dorïaidd San Steffan na wnaethom ni erioed bleidleisio drosti yma yng Nghymru wrth gwrs? Ac os ydych chi, yna onid yw'n bryd mynnu bod yr ysgogiadau macroeconomaidd hyn yn cael eu trosglwyddo i ni yma yng Nghymru fel y gallwn ni ddiogelu ein pobl ni'n well a gwneud yn siŵr nad yw Llywodraeth y DU yn dal Cymru yn ôl?

Rwy'n ddiolchgar iawn am y cwestiynau hynny ac yn sicr,  byddwn i'n cysylltu fy hun â'ch sylwadau ar ddechrau'r cyfraniad, a oedd yn nodi ein bod ni'n gweld yr hyn sydd, yn y bôn, yn don newydd o gyni. Prin ein bod ni wedi llwyddo i ddal anadl ers yr un diwethaf, a bydd yn cael effeithiau o ran gwasgu ar safonau byw, ar gynyddu tlodi, ar gynyddu nifer y plant sy'n tyfu i fyny mewn tlodi, ac, fel y dywedodd Llyr Gruffydd, mae hynny'n ddewis—mae cyni yn ddewis gwleidyddol yn gyfan gwbl, ac yn ddewis gwleidyddol pwrpasol.

Rydym ni'n gwybod bod ffyrdd eraill y gallai Llywodraeth y DU fod wedi ymateb. Mae'r Resolution Foundation wedi dweud bod dirywiad o 19 mlynedd wedi bod mewn cyflogau, ac mae'r rhagolygon gwan am gyflogau a chwyddiant uchel yn golygu na fydd cyflogau'n dychwelyd i'w lefelau 2008 tan 2027. Petai cyflogau wedi tyfu ar yr un raddfa â chyn yr argyfwng ariannol mawr yn 2008 fe fydden nhw mewn gwirionedd yn £15,000 y flwyddyn yn uwch. Ac eto, mae hyn i gyd yn rhan o'r ymateb, mewn gwirionedd, i'r ffordd mae Llywodraeth y DU wedi cyflwyno cyni ac yn edrych i wneud hynny eto, sy'n amlwg o bryder mawr i ni o ran yr hyn y mae'n ei olygu i bobl yma yng Nghymru.

O ran rheolaeth ariannol eleni, wrth gwrs byddwch chi'n ymwybodol ein bod ni wedi cyhoeddi ein cyllideb atodol gyntaf yn gynharach eleni, a'r bwriad yw cyhoeddi cyllideb atodol arall ym mis Chwefror, ond, fel yr wyf i wedi crybwyll o'r blaen wrth gyd-Aelodau yn y Siambr, rydym ni wedi bod yn gwneud darn o waith yn edrych ar draws y Llywodraeth i weld beth y gallai fod yn rhaid i ni ei wneud o ran ail-flaenoriaethu i allu ymateb i bwysau chwyddiant yn y flwyddyn ariannol hon, ac i wneud hynny wrth i ni amddiffyn gwasanaethau cyhoeddus, yn ganolog iddo, gan ddiogelu'r gefnogaeth yr ydym ni'n ei darparu ar gyfer y rhai mwyaf agored i niwed.

Felly mae'r gwaith hwnnw'n mynd rhagddo ar hyn o bryd. Mae pwysau aruthrol  drwyddi draw, yn enwedig ym maes iechyd, ond hefyd mewn mannau eraill. Ond, pan fyddwn ni'n dod i gwblhau'r gyllideb atodol, byddwn ni'n gallu rhoi mwy o fanylion o ran ble yr ydym ni wedi gallu ail-flaenoriaethu cyllid o i ymateb i rai o'r pwysau hynny, a beth fydd goblygiadau hynny. Ond rydym ni bob amser yn ymwybodol iawn o asesiadau effaith cronnol a phwysigrwydd deall yr effeithiau y mae ein dewisiadau yn eu cael ar y bobl hynny sydd â nodweddion gwarchodedig, neu nifer o nodweddion gwarchodedig. Felly, edrychwn ni drwy'r lens arbennig honno. Ond, fel yr wyf i'n ei ddweud, byddaf i'n gallu dweud mwy ar hynny pan fyddwn ni'n dod at y gyllideb atodol, ond yn ddiau, hwnnw'n yw'r math o ofod yr ydyn ni ynddo ar hyn o bryd.

Roedd y Prif Weinidog, yn ei drafodaethau â Phrif Weinidog y DU, yn gallu nodi amrywiaeth o bethau y gallai Llywodraeth y DU eu gwneud na fyddai mewn gwirionedd yn costio llawer o arian—pethau fel diddymu taliadau sefydlog ar fesuryddion rhagdalu, cefnogaeth i undebau credyd a darparu gwarant yn erbyn colli arian i helpu unigolion i sicrhau benthyciadau yno—nid pethau ofnadwy o ddrud y gallai Llywodraeth y DU fod yn edrych i'w gwneud. Ond gofynnodd ef hefyd bod y terfynau benthyca a'r arian wrth gefn wedi'u cytuno fel rhan o fframwaith cyllidol 2016 yn cael eu diweddaru yn unol â chwyddiant, ac mae hynny'n rhywbeth yr wyf i hefyd wedi'i godi gyda'r Prif Ysgrifennydd i'r Trysorlys. Mae hynny'n ymddangos yn beth ymarferol y gallai Llywodraeth y DU ei wneud.

O ran benthyca, ym mhob blwyddyn ers i ni gael pwerau benthyca rydym ni bob tro wedi bwriadu defnyddio ein pwerau benthyca llawn o fewn y flwyddyn ariannol honno, ond fel arfer, mae'n wir bod Llywodraeth y DU, erbyn diwedd y flwyddyn, yn rhoi cyllid ychwanegol i ni yn hwyr iawn yn y flwyddyn ariannol, sy'n golygu nad oes rhaid i ni fenthyg yn y flwyddyn benodol honno. Er mwyn ein helpu i gyfrif am hynny, yn y flwyddyn ariannol hon fe wnes i or-raglenni gyfalaf gan £100 miliwn. Wrth gwrs, roedd hwn yn benderfyniad a gafodd ei wneud cyn y chwyddiant presennol a'r senarios presennol, felly mae'n gwneud rheolaeth eleni yn arbennig o heriol. Ond rwy'n credu mai dyma'r peth iawn i'w wneud, i sicrhau'r cyllid gorau posibl sydd gennym ni ar gael i ni. Ond byddwn ni'n parhau, ac rwy'n gwybod y bydd eraill yn parhau, i gyflwyno'r achos y dylem ni gael cynnydd yn ein terfynau benthyca blynyddol yn ei grynswth, ac rydym ni'n cefnogi'r dadleuon sydd wedi cael eu gwneud  gan, rwy'n gwybod, aelodau'r Pwyllgor Cyllid blaenorol y dylem ni gael cyfyngiadau benthyca darbodus yma yng Nghymru, fel bod y Senedd yn gallu cytuno ar beth yw lefel briodol o fenthyca a chytuno ar ein cynlluniau ad-dalu. Ac rwy'n credu mai hynny yw'r ffordd iawn ymlaen o hyd.

Ar gyfraddau treth incwm Cymru, wrth gwrs, rydym ni'n ystyried hyn bob blwyddyn. Mae hi ond yn ymddangos bod llawer mwy o ddiddordeb yn y peth eleni, gan gofio popeth sydd wedi bod yn digwydd draw yn San Steffan, a hefyd y pwysau eithafol sydd ar aelwydydd. Felly, ydym, wrth gwrs, rydym ni bob amser yn ystyried yr ysgogiadau sydd ar gael i ni, ond rydym ni'n gwneud hynny gan fod yn ymwybodol o faich treth cyffredinol pobl. Felly, byddwch chi wedi fy nghlywed i'n dweud ar ddechrau'r datganiad heddiw bod y baich treth ar ei uchaf ers 70 mlynedd, ac, yn amlwg, rydym ni wedi clywed beth fydd yr effeithiau o ran incwm gwario ar aelwydydd. Felly, pan fyddwn ni'n gwneud y penderfyniadau hynny, rydym yn ymwybodol o'r cyd-destun ehangach, gan gynnwys y dreth gyngor a'r hyn y mae arweinwyr awdurdodau lleol yn ei ddweud wrthym ni o ran sut y gallai fod angen iddyn nhw ymateb i ddefnyddio'r ysgogiad penodol hwnnw hefyd. Felly, mae'n benderfyniad sy'n cael ei wneud yn ei gyfanrwydd, ond byddwn ni'n darparu'r penderfyniadau hynny i'r Senedd, ochr yn ochr â'r gyllideb ddrafft, ar 13 Rhagfyr.

Rwy'n croesawu datganiad y Gweinidog. Rwy'n crynhoi datganiad hydref Llywodraeth San Steffan fel un siomedig iawn, ond nid yn drychinebus. Ar ôl 12 mlynedd o Lywodraeth Geidwadol yn San Steffan a degawd o gyni, mae'r DU mewn dirwasgiad dwfn ac mae aelwydydd yn wynebu'r cwymp mwyaf mewn safonau byw erioed—mae'r 'braidd yn ymdopi' wedi dod yn 'ddim yn ymdopi'. Ni fydd y £1.2 biliwn dros ddwy flynedd o arian ychwanegol i Lywodraeth Cymru yn llenwi'r bylchau mawr yn y gyllideb. A yw'r Gweinidog yn cytuno mai'r her i Lywodraeth Cymru yw defnyddio'r arian yn ddoeth, gan ganolbwyntio ar ganlyniadau allweddol, nid ar fewnbynnau cyllidol? Mewn dirwasgiad, yr her yw tyfu'r economi. Mae hynny'n golygu mwy o ganolbwyntio ar sectorau sgiliau uchel, cyflogau uchel a sgiliau cynyddol, symudiad, byddwn i'n ei awgrymu, i weithredu theori twf mewndarddol. Yn olaf, ar gyfalaf, ydy'r Gweinidog wedi ystyried defnyddio derbyniadau cyfalaf? 

Diolch yn fawr iawn am godi'r pwyntiau penodol hynny, ac rwy'n cytuno'n llwyr ei bod yn wir y dylem ni fod yn ystyried defnyddio'r arian yn ddoeth, ac i fod yn meddwl yn arbennig am beth yw'r canlyniadau o ran y penderfyniadau y gallem ni fod yn eu gwneud, a dyna pam mae'n bwysig nawr cymryd faint o amser y mae ei angen arnom ni i ddod i afael a'r ffigyrau a gafodd eu darparu i ni wedi'r datganiad ar Dydd Iau. Ac mae'r rheiny wedi dod mewn cyfres o daenlenni a dogfennau ategol ychwanegol, felly mae angen i ni fynd i'r afael â hynny mewn gwirionedd er mwyn deall yn union â beth mae'r cyllid canlyniadol yn ymwneud. Yn aml, mae ceisiadau uniongyrchol iawn, iawn i ni roi sicrwydd o lefelau penodol o gyllid canlyniadol o ganlyniad i'r penderfyniadau hynny ar ran Llywodraeth y DU, ond rydym ni'n gadarn iawn bod angen i ni dreulio peth amser yn mynd i'r afael â'r materion penodol hynny i'w deall, ond hefyd i ddeall y canlyniadol negyddol. Oherwydd mae pobl bob amser yn awyddus iawn i siarad am y canlyniadol cadarnhaol ac i ofyn am y gyfran deg o hynny, ond mae'n debyg eu bod yn llai awyddus i ofyn am gyfran deg y canlyniadau negyddol. Rydym eisoes yn gwybod y bydd gofyn i ni fod £70 miliwn yn waeth ein byd y flwyddyn nesaf a'r flwyddyn wedyn o ganlyniad i benderfyniad Llywodraeth y DU o ran cyfraniadau yswiriant gwladol i gyflogwyr. Felly, eto, mae hynny'n rhywbeth y mae'n rhaid i ni ei gynnwys yn ein ffyrdd arbennig o feddwl hefyd.

O ran cyfalaf, rydym ni wedi bod yn awyddus iawn i greu argraff ar Lywodraeth y DU ar y mater hwn, oherwydd rwyf i wedi siarad heddiw am sut mae ein cyllideb gyfalaf yn crebachu dros y cyfnod o amser i ddod, sy'n amlwg yn bryder gwirioneddol. Ond yna, pan fyddwch chi'n edrych ar yr hyn mae rhai o'r arbenigwyr yn ei ddweud—y Comisiwn Seilwaith Cenedlaethol, y comisiwn twf, y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd—mae pob un ohonyn nhw'n dweud, mewn cyfnod lle yr ydych chi eisiau tyfu'r economi, bod angen i chi fod yn buddsoddi. Mae angen i chi fod yn buddsoddi mewn cyfalaf dynol—felly, buddsoddi mewn sgiliau, fel y mae Mike Hedges yn ei ddweud—a hefyd buddsoddi mewn seilwaith gwyrdd—felly, buddsoddi mewn ynni gwyrdd ac yn y blaen—a chael y pwyslais penodol hwnnw y mae Mike Hedges yn sôn amdano o ran y sectorau cyflogau uchel a'r cyfleoedd i ni dyfu yn yr ardaloedd hynny, a fydd yn ein rhoi ni ar lwyfan y byd ac yn ein gwneud yn ddeniadol i fuddsoddwyr, gan feithrin ein doniau ein hunain sydd gennym ni yma yng Nghymru hefyd. 

Felly, yn sicr, dyna'r math o ofod sydd angen i ni fod ynddo. Mae'r setliad cyfalaf yn ei gwneud hi'n anoddach i ni weithredu yn y gofod hwnnw, ond rydym ni'n ystyried, fel y dywedais i, yr holl ffyrdd y gallwn ni o bosibl wneud y gorau o'n cyfalaf. 

Gweinidog, ar ben clywed na fydd y cyllid ychwanegol cymedrol ar gyfer gofal cymdeithasol ac ysgolion yn ymdrin â'r bwlch ariannu, mae cyllid cyfalaf yn parhau i gael ei dorri hefyd, ac nid oes dim arian canlyniadol ar gyfer y rheilffordd 2 gyflym ar gyfer ein seilwaith rheilffyrdd, sy'n peri pryder. Roedd gan Lywodraeth y DU gyfle hefyd i fuddsoddi mewn gwasanaethau cyhoeddus, i dyfu'r economi felly, drwy fuddsoddi mewn swyddi, mewn addysgu, mewn gofal cymdeithasol, cynllunwyr—roedd angen cynllunwyr arnom ni hefyd—ac mae'n rhaid i ni gofio hyn pan ddaw'r Ceidwadwyr Cymreig ynghyd â'u rhestrau siopa. Rwy'n sylwi mai dim ond tri sydd yma nawr; roedd pedwar ychydig o'r blaen, ond maen nhw wedi mynd.

Mae cynghorau'n wynebu bwlch ariannu o £802 miliwn yn y gyllideb hefyd, felly maen nhw wedi cael eu gorfodi i wneud penderfyniadau amhosibl, a fydd yn effeithio'n fawr ar ein gwasanaethau ac iechyd pobl. Gweinidog, y pennawd oedd y byddai £1.2 biliwn yn ychwanegol i Gymru, ond a ydych chi'n cytuno gyda mi mai'r gwirionedd yw y byddai hyn yn cael ei negyddu'n llwyr, ei lyncu, gan chwyddiant cynyddol, biliau ynni a chostau cyflog, wedi'u creu nid yn unig gan ryfel Putin, ond hefyd Brexit a phenderfyniadau Llywodraeth y DU? Gwnaethom ni sôn yn gynharach, o dan Truss, bod twll du gwerth £30 biliwn wedi'i greu. Felly, rwy'n poeni'n fawr am hynny, a dim ond eich barn chi am hynny, a chael y gwir allan yna. Diolch.

Ydw, rwy'n ddiolchgar iawn am y pwyntiau hynny, ac mae Carolyn Thomas bob tro yn amddiffyn y llywodraeth leol yn gryf ac yn gwneud achos cryf drosti. Cefais i gyfle i gwrdd ag arweinwyr y llywodraeth leol a phrif weithredwyr bore ddoe, i siarad am oblygiadau'r gyllideb, ac unwaith eto, roedden nhw'n gwneud yr achosion hynod gryf hynny o ran gofal cymdeithasol, addysg a'r holl bwysau ledled y gwasanaethau maen nhw'n eu darparu, ac yn sôn am y goblygiadau ar gyfer cyflawni os nad yw'r bwlch cyllido hwnnw'n cael ei fodloni. Felly, rwy'n credu ei bod yn ddefnyddiol ein bod nawr â'r darlun cyffredinol hwnnw o ran cyllid canlyniadol.

Mae'n hi hefyd yn bwysig cydnabod, er nad oes rhaid i ni wneud yr un peth yn amlwg yma, mae'n ddefnyddiol os oes gan bobl ddarlun o'r hyn y mae'r cyllid canlyniadol yn ymwneud â dros y ffin yn Lloegr. Felly, mae 44 y cant o'r arian canlyniadol hynny mewn gwirionedd yn ymwneud â chynllun trethi annomestig newydd, y mae Llywodraeth y DU yn ei gyflwyno dros y ffin, felly yn amlwg rydym ni'n edrych yn fanwl iawn ar hynny. Yn rhannol, mae'n cynnwys cefnogaeth bontio i'r busnesau hynny sy'n gweld cynnydd yn eu biliau, wrth iddyn nhw symud i'r rhestr sgorio newydd, oherwydd bod yr Asiantaeth Swyddfa Brisio newydd gwblhau ailbrisiad. Felly, eto, mae angen i ni ystyried y goblygiadau ar gyfer hynny i ni yma yng Nghymru. Ond o'r symiau canlyniadol y flwyddyn nesaf, mae £666 miliwn; yn Lloegr, mae hynny'n £294 miliwn o ran cyfraddau annomestig. A'r flwyddyn wedyn, mae gennym ni £509 miliwn o arian canlyniadau, ac mae'r ffigwr sy'n ymwneud â chyfraddau annomestig yn y flwyddyn honno yn £146 miliwn. Felly, rwy'n credu bod hynny'n dangos ac yn rhoi ychydig o liw i'r cyllid yr ydym ni'n ni wedi ei gael.

Wedi dweud hynny, rwy'n gwybod eich bod chi hefyd wedi bod yn awyddus iawn ein bod ni'n ystyried ffyrdd eraill o helpu awdurdodau lleol, fel o bosibl symud mwy o gyllid o'r grantiau penodol i'r grant cymorth refeniw—mae hynny'n rhywbeth yr ydym ni'n mynd ati i ystyried ar hyn o bryd. Mae cyfalafu rhai costau wedi bod yn rhywbeth y mae gofyn i ni ei archwilio eto, sef yr hyn yr ydym ni'n ei wneud, a hefyd mae awdurdodau lleol wedi siarad â ni am y pwysau eithafol y maen nhw a'u swyddogion o dan mewn cymaint o ffyrdd ar hyn o bryd, gan ymateb i'r argyfwng costau byw. Felly, maen nhw wedi gofyn i ni a oes pethau y gallem ni edrych ar o bosibl eu cyflawni dros gyfnod hirach o amser i ryddhau a lleddfu rhywfaint o'r pwysau hwnnw. Felly, eto, mae hynny'n rhywbeth yr ydym ni'n mynd ati i edrych arno ar hyn o bryd.

Un cwestiwn: o ystyried bod datganiad cyllideb Mawrth 2010 gan Ganghellor Llafur diwethaf y DU, Alistair Darling, wedi nodi bod maint y diffyg yn golygu nad oedd gan y DU ddigon o arian—wedi'i ddiffinio fel cyni—ac felly roedd e'n torri benthyca, gwario a rhagolygon twf; o ystyried bod cyfraddau chwyddiant presennol yn uwch mewn 23 gwlad Ewropeaidd, a 16 allan o 27 aelod-wladwriaeth yr UE, nag yn y DU; o ystyried bod y Gronfa Ariannol Ryngwladol wedi rhagweld bod hanner gwledydd ym mharth Ewrop, o leiaf, yn wynebu dirwasgiad; ac o ystyried bod cyfraddau llog banc canolog y DU yn is nag mewn llawer o brif economïau, gan gynnwys yr Unol Daleithiau a Chanada, ai dim ond person twp iawn a fyddai'n honni bod yr argyfwng costau byw presennol wedi'i greu yn San Steffan?

Roedd hynny'n gyfraniad dethol iawn.

Rwy'n cytuno â Joyce Watson ar y pwynt arbennig hwnnw. Ond, ydy, rwy'n credu ei bod hi'n ddigon hawdd dyfynnu rhai ffeithiau dethol, ond, na, mae'n ffaith sicr bod y gyllideb fach wedi costio i'r wlad hon, wedi costio pob un ohonom ni, pawb yng Nghymru, biliynau o bunnoedd, ac mae hynny'n ffaith sicr. Roedd hynny ond yn ganlyniad uniongyrchol i haerllugrwydd llwyr y bobl a oedd yn gwneud y penderfyniadau hynny ar y pryd. Mae'n rhaid i ni i gyd wneud—[Torri ar draws.] Maen nhw wedi mynd, ond maen nhw wedi gadael cynffon hir ofnadwy o drafferth tu ôl iddyn nhw. Ac, wyddoch chi, roedd gan y Gronfa Ariannol Ryngwladol ddigon i'w ddweud am gyllideb fach Llywodraeth y DU hefyd. Mae'n hollol rhyfeddol iddyn nhw ymyrryd yn y ffordd y gwnaethon nhw, felly rwy'n meddwl bod y dyfarniad yna yn glir iawn hefyd. Gallwn ni ystyried y ffordd y mae'r gwahanol economïau wedi bod yn symud, ond rydym ni'n mynd i mewn i ddirwasgiad nawr mewn lle gwaeth nag unrhyw wlad G7 arall; ni yw'r unig un sydd heb adfer ei lefelau o incwm a chyflogaeth genedlaethol cyn y pandemig, felly yn amlwg, rydym ni mewn lle llawer gwaeth i fynd drwy'r hyn sy'n storm sy'n cael ei theimlo mewn ffyrdd gwahanol mewn gwahanol lefydd.

Ac yn olaf, Rhianon Passmore.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n cytuno gyda fy nghyd-Aelodau Joyce Watson a Carolyn Thomas. Nid yw'r llanast economaidd ofnadwy hwn yr ydym ni ynddo i'w feio dim ond ar ryfel Putin. 

Mae'r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, yr OECD, heddiw—heddiw—wedi adrodd bod y DU yn un o'r economïau sy'n perfformio waethaf yn y byd ymhlith yr economïau cyfoethocaf. Felly, wn i ddim pa ran o hynny sy'n annealladwy. Rwy'n ddigon hapus anfon yr adroddiad i'r blaid gyferbyn. Dyma'r asesiad cyntaf o economi'r DU gan sefydliad rhyngwladol o bwys yn dilyn traed moch cyntaf Llywodraeth y Ceidwadwyr gyda chyllideb fach Liz Truss, ac erbyn hyn cynllun ymosod pellach Sunak ar y sector cyhoeddus. Mae marcio'r gwaith cartref hwn yn rhoi'r DU ar waelod isaf y dosbarth. Rwy'n ddigon hapus dosbarthu'r adroddiad.

Bellach mae Rishi Sunak yn un o dri Phrif Weinidog y DU hyd yma yn 2022, ac yn un o bedwar Canghellor yn 2022. Felly, nid yw'n sefyllfa gref na sefydlog. Ac er y bydd y Prif Weinidog yn ymddangos—

Mae angen i chi ofyn eich cwestiwn nawr.

—yng nghwisiau tafarn y dyfodol am fanion bethau, nid yw ei bolisïau cyni yn fanion bethau. 

Fy nghwestiwn—fe ddof yn syth ato, Dirprwy Lywydd: beth arall y gall Llywodraeth Cymru ei wneud i liniaru'r dioddefaint hwn sy'n cael ei achosi'n ddigyfaddawd i bobl Islwyn a Chymru gan ddewisiadau gwleidyddol y Llywodraeth Geidwadol hon sydd gan y DU ?

Rwy'n ddiolchgar iawn am y cyfle i gloi'r datganiad y prynhawn yma trwy nodi rhai o'r pethau y bydd Llywodraeth Cymru yn eu gwneud i gefnogi'r rhai mwyaf bregus ac i amddiffyn dinasyddion yma yng Nghymru, oherwydd dyna'n wir yw'r gwaith sydd o'n blaenau nawr wrth i ni ddechrau cwblhau a ffurfioli ein cyllideb i'w chyflwyno ar 13 Rhagfyr. Dyma'r cyfle y mae'n rhaid i ni ei gymryd i wneud ein gorau i bobl, i dargedu'r gefnogaeth i'r rhai mwyaf bregus ac i flaenoriaethu ein gwasanaethau cyhoeddus. Mae'r ddau beth yna'n gwbl angenrheidiol.

Eisoes yn y flwyddyn ariannol hon, rydym ni wedi buddsoddi £1.6 biliwn mewn cynlluniau i ddarparu cefnogaeth uniongyrchol i bobl, megis y taliad cymorth tanwydd gaeaf gwerth £200. Gadewch i ni gofio mai dim ond yma yng Nghymru yr oedd hynny ar gael, ac ar gael ddwywaith yn ystod y flwyddyn galendr. Ac rydym ni hefyd wedi darparu amrywiaeth o raglenni sy'n rhoi arian yn ôl ym mhocedi pobl ar yr adeg pan fyddan nhw ei angen fwyaf, gan gynnwys ein cynllun i leihau'r dreth gyngor, prydau ysgol am ddim, a mynediad at y grant datblygu disgyblion, er enghraifft, sy'n helpu teuluoedd gyda'r gost o anfon eu plant i'r ysgol. Felly, gallwn yn bendant ddarparu'r sicrwydd a'r warant y caiff ein cyllideb ei hadeiladu ar ein gwerthoedd cryf o fod yn decach, yn gryfach ac yn wyrddach, a dyna'r gwaith sydd o'n blaenau nawr yn yr wythnosau nesaf.

Diolch i'r Gweinidog.