Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliannau 1, 4, 5, 6 a 7 yn enw Simon Thomas, gwelliant 2 yn enw Paul Davies, a gwelliannau 3 yn enw Jane Hutt. Os derbynnir gwelliant 1, bydd gwelliannau 2 a 3 yn methu. Os derbynnir gwelliant 2, bydd gwelliant 3 yn methu.

Symudwn ymlaen at eitem 4 ar y rhaglen, sef dadl Plaid Annibyniaeth y Deyrnas Unedig ar effaith refferendwm UE ar Tata Steel, a galwaf ar Caroline Jones i gynnig y cynnig.

Cynnig NDM6058 Neil Hamilton, Caroline Jones

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

Yn credu bod gan gwmni dur Tata ym Mhort Talbot well gobaith o oroesi yn dilyn Brexit.

Cynigiwyd y cynnig.

Iawn. Diolch i chi—diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy’n cynnig yn ffurfiol y cynnig a gyflwynwyd yn enwau Neil Hamilton a minnau.

Mae’r cynnig UKIP ger eich bron heddiw yn adlewyrchu ein cred fod yr Undeb Ewropeaidd wedi llyffetheirio busnes Prydain â phentwr o fiwrocratiaeth a pholisi diwydiannol nad yw wedi ei gynllunio ar gyfer ein diwydianwyr yn sector gweithgynhyrchu Prydain. Mae’r problemau sy’n wynebu cwmnïau fel Tata Steel yn fy rhanbarth wedi cael eu trafod yma lawer gwaith, ond nes i’r cyhoedd ym Mhrydain bleidleisio i adael yr UE, roedd yn ymddangos nad oedd llawer y gallem ei wneud i achub y diwydiant dur, ac mae pob plaid a gynrychiolir yn y Siambr hon heddiw yn cytuno bod yn rhaid i’r DU gynnal capasiti cynhyrchu annibynnol.

Pan ymunasom â rhagflaenydd yr Undeb Ewropeaidd yn 1973, roedd y DU yn cynhyrchu bron i 26 miliwn o dunelli o ddur bob blwyddyn. Dros y pedwar degawd y buom yn aelod o’r UE a’r Gymuned Economaidd Ewropeaidd, mae hwn wedi gostwng yn ddramatig. Dros y pedwar degawd y buom yn aelod o’r UE, tyfodd ein cynnyrch domestig gros y pen 71 y cant, a’r UE yn ei chyfanrwydd 62 y cant yn unig, tra tyfodd cynnyrch domestig gros y pen yn Tsieina dros 1,000 y cant a Singapore dros 500 y cant—gwahaniaeth amlwg yn y perfformiad economaidd rhwng y dwyrain a’r gorllewin.

Mae yna rai sy’n dymuno parhau i glymu economi’r UE wrth economi ddi-fflach Ewrop, gan rybuddio am ganlyniadau difrifol os methwn ag aros yn rhan o’r farchnad sengl. Nid oes angen i ni fod yn aelodau o’r farchnad sengl er mwyn masnachu â’r UE 27. Gallwn barhau i brynu cig oen Seland Newydd, gwin Awstralia, cig eidion o Frasil, ceir Americanaidd ac electroneg Tsieineaidd, er nad oes yr un o’r gwledydd hynny’n aelodau o’r farchnad sengl. Yn wir, mae’r UE wedi methu’n llwyr â sicrhau cytundebau masnach gydag unrhyw un o’r gwledydd hyn.

Yn yr ychydig flynyddoedd diwethaf, mae’r UE wedi ceisio cwblhau pum cytundeb masnach allweddol gyda’r UDA, Japan ac India, yn ogystal â Chymdeithas Cenhedloedd De-ddwyrain Asia a blociau masnachu Mercosur. Oherwydd diffyndollaeth mewn gwledydd Ewropeaidd eraill, mae’r UE wedi methu â chael bargen fasnach gydag unrhyw un o’r gwledydd neu’r blociau hynny. Mae ffigurau’r UE ei hun yn dangos bod hyn wedi costio bron 300,000 o swyddi i’r DU. Aelodau, ymhell o fod yn achubydd swyddi Prydeinig, mae’r UE wedi bod yn rhwystr i greu swyddi, economi ddisymud sy’n llusgo’r DU i lawr gyda hi. Diolch i’r drefn, pleidleisiodd pobl y DU dros wrthod parhau ein haelodaeth o’r UE, dros wrthod cynyddu biwrocratiaeth, dros wrthod sefydliad na all ddelio â gweddill y byd. Ond yn anad dim, pleidleisiodd y bobl dros wrthod sefydliad sy’n tynnu’n groes i’n lles cenedlaethol.

Ar adeg pan fo’n hallforion i weddill y byd yn tyfu, dylem fod yn mynd ar drywydd cytundebau masnach, yn hytrach na’i adael i’r Undeb Ewropeaidd. Mae dyfodol ein sector gweithgynhyrchu yn dibynnu ar ein gallu i fasnachu â gweddill y byd, ond yn bwysicach, mae dyfodol ein diwydiant dur yn dibynnu ar adael yr UE. Yn sgil y dirwasgiad byd-eang, gadawyd Tsieina gyda 200 miliwn tunnell amcangyfrifedig o ddur dros ben, dur yr aethant ati i’w ddympio ar farchnadoedd y byd. Cododd gweddill y byd dariffau er mwyn atal eu marchnadoedd rhag cael eu boddi â dur rhad o Tsieina. Cyflwynodd yr UDA dariffau masnach o 522 y cant ar ddur o Tsieina. Cyflwynodd yr UE dariffau o 16 y cant yn unig. O ganlyniad, mae mewnforion dur o Tsieina i’r UE—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Iawn, fe wnaf.

Diolch i chi am gymryd yr ymyriad. A ydych, felly, yn gresynu at rôl ASEau UKIP yn 2014 yn peidio â chefnogi moderneiddio a symud mecanweithiau tariff masnach ac amddiffyn masnach? Dyma eiriau cynrychiolydd UKIP:

Nid yw UKIP yn pleidleisio o blaid yr UE yn gwneud pethau ar ein rhan.

Nid oeddent yn malio am y diwydiant dur.

Pleidleisiodd Aelodau Seneddol Ewropeaidd UKIP yn erbyn gwelliant grŵp Llafur yr oedd Llafur yn honni y byddai’n arwain at fesurau gwrth-ddympio uwch. Ond nid oedd llawer o dystiolaeth o hyn ac ymataliodd UKIP—ymatal—fel rhan o egwyddor. Tariffau UE o 16 y cant yn unig—o ganlyniad, cododd mewnforion dur o Tsieina i’r UE dros 50 y cant. Mae hyn wedi cael effaith ddinistriol ar ddur y DU a Chymru.

Dair blynedd yn ôl ni ddefnyddiodd y DU un darn o far atgyfnerthu concrid Tsieineaidd, a’r llynedd barrau atgyfnerthu o Tsieina oedd bron i hanner yr holl farrau atgyfnerthu concrid yn y DU. Yn ôl UK Steel mae’r lefel hon o dwf yn ddigynsail ac yn bygwth holl fodolaeth cynhyrchiant barrau atgyfnerthu yn y Deyrnas Unedig. Aelodau, mae dyfodol diwydiant dur Cymru dan fygythiad. Mae dan fygythiad oherwydd dur rhad o Tsieina. Mae dan fygythiad oherwydd prisiau ynni uchel yn y DU, ac mae dan fygythiad oherwydd Undeb Ewropeaidd sy’n tangyflawni, ac sydd â mwy o ddiddordeb mewn biwrocratiaeth na masnach.

Gan fod y rhan fwyaf o’r cyhoedd yng Nghymru a Phrydain bellach wedi pleidleisio dros adael yr UE gallwn achub ein diwydiant dur. Ar ôl gadael yr UE gall perchnogion newydd Tata Steel, ynghyd â Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU, edrych tuag at weddill y byd am farchnadoedd i’r dur gorau yn y byd yn ddi-os: dur Cymru. Yn y dyfodol, byddwn yn gallu mynnu bod yr holl waith adeiladu sy’n digwydd yn y DU yn defnyddio dur Prydain a Chymru heb bechu yn erbyn rheolau tendro a chaffael yr UE. Pan fyddwn yn rhydd o hualau’r UE, byddwn yn gallu cynorthwyo ein cynhyrchwyr dur gyda’u biliau ynni—y rhai mwyaf drud yn Ewrop—heb gyfyngiadau rheolau cymorth gwladwriaethol yr UE. Fel y gwyddoch, ni chaem ymyrryd mewn unrhyw fenthyciadau o unrhyw fath oherwydd rheolau cymorth gwladwriaethol. [Torri ar draws.] Ni chaem ac ni wnaethom.

Nid oes rhaid i chi gael sgwrs ar draws y Siambr. Parhewch â’ch araith os gwelwch yn dda.

Diolch. Aelodau, ar ôl gadael yr UE, bydd gan Tata Steel yn fy rhanbarth obaith gwell o oroesi ac fe’ch anogaf i gefnogi’r cynnig. Gan symud at y gwelliannau, rwy’n annog yr Aelodau i wrthod gwelliant y Ceidwadwyr Cymreig. Nid ydym yn anghytuno â’r pwyntiau rydych yn eu gwneud a phe baech wedi penderfynu ychwanegu’r pwyntiau hynny at ein cynnig, byddem wedi eich cefnogi. Fodd bynnag, efallai fod eich grŵp yn dal yn rhanedig ar fater Ewrop; rydych yn dewis dileu ein cynnig. Ni allwn eich cefnogi felly. Byddwn hefyd yn gwrthod gwelliant Llafur Cymru. Nid yw parhau ein haelodaeth o’r UE yn gwarantu dyfodol dur Cymru ac nid yw ein penderfyniad i adael yn peryglu dyfodol cynaliadwy i gynhyrchu dur yng Nghymru.

O ran gwelliannau Plaid Cymru, byddwn yn cefnogi gwelliannau 2 a 3. Wrth gwrs, dylai’r DU a Llywodraeth Cymru fod yn gwneud popeth a allant eisoes i gefnogi’r diwydiant dur. Dylem edrych hefyd ar bob ffynhonnell o gyllid i gefnogi’r diwydiant dur, boed yn arian rydym wedi ei anfon i’r UE ac yn ei gael yn ôl neu ariannu uniongyrchol gan y DU a Llywodraeth Cymru. Byddwn yn ymatal ar welliant rhif 4 Plaid Cymru. Nid ydym yn credu y bydd yna ansicrwydd enfawr a chwalfa economaidd fel y mae’r pleidiau eraill yn ei ragweld yn sgil ein pleidlais i adael yr UE. Yn wir, mae’r farchnad stoc eisoes wedi dechrau adennill y colledion a welwyd ar y newyddion ar ôl i ni sicrhau pleidlais dros adael yr UE. Yn olaf, ar welliannau 1 a 5, byddwn yn pleidleisio yn erbyn. Nid yw’r farchnad sengl yn bopeth. Mae angen i ni allu masnachu’n rhydd gyda’r UE 27 heb gael ein llyffetheirio gan y cyfyngiadau a osodir gan y farchnad sengl. Creu helynt yw bwriad gwelliant 5. Mae Plaid Cymru yn gwybod yn iawn fod nifer o aelodau UKIP yn pleidleisio yn erbyn holl gynigion Comisiwn yr UE ar y sail eu bod am weld seneddwyr a etholwyd yn ddemocrataidd, megis yn San Steffan, yn gwneud cyfreithiau a rheoliadau ac nid biwrocratiaid anetholedig ym Mrwsel.

Ddirprwy Lywydd, rwy’n cymeradwyo’r cynnig hwn i’r Siambr. Diolch yn fawr.

Rwyf wedi dethol y saith gwelliant i’r cynnig. Os derbynnir gwelliant 1, bydd gwelliannau 2 a 3 yn cael eu dad-ddethol. Os derbynnir gwelliant 2, bydd gwelliant 3 yn cael ei ddad-ddethol. Galwaf ar Bethan Jenkins i gynnig gwelliannau 1, 4, 5, 6 a 7 a gyflwynwyd yn enw Simon Thomas.

Gwelliant 1—Simon Thomas

Dileu popeth a rhoi yn ei le:

Yn nodi pa mor bwysig ydyw i Tata UK gael mynediad i’r Farchnad Sengl.

Gwelliant 4—Simon Thomas

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn parhau i bwyso ar Lywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU i ganfod ffyrdd o gefnogi holl ddiwydiant dur Cymru.

Gwelliant 5—Simon Thomas

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i ddefnyddio arian presennol yr UE i hyrwyddo cynigion Plaid Cymru, yn benodol Cronfa Fuddsoddi Strategol Ewrop fel y gall y gwaith ynni adnewyddadwy newydd gael ei adeiladu ar safle TATA ym Mhort Talbot i fynd i’r afael â’r mater o gostau ynni uchel, a Horizon 2020, fel y gall canolfan ymchwil a datblygu dur gael ei sefydlu ar Gampws Arloesi Prifysgol Abertawe i wella cyfleoedd busnes TATA UK.

Gwelliant 6—Simon Thomas

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU i ddarparu cyllid ychwanegol i olynydd Tata os oes angen hyn o ganlyniad i’r ansicrwydd sy’n gysylltiedig ag ymadawiad y DU â’r Undeb Ewropeaidd.

Gwelliant 7—Simon Thomas

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn gresynu at benderfyniad UKIP i bleidleisio yn erbyn cynigion Moderneiddio’r Comisiwn Ewropeaidd yn Senedd Ewrop—mesurau a fyddai wedi arwain at gostau llawer uwch yn cael eu codi ar ddur o Tsieina sy’n cael ei lwytho ar farchnadoedd Ewrop.

Cynigiwyd gwelliannau 1,4, 5, 6 a 7.

Rwy’n sefyll i gynnig gwelliannau Plaid Cymru. Mae yna gynamserol, wedyn mae yna’r ddadl hon. Edrychwch ar yr anhrefn sydd yng ngwleidyddiaeth Prydain drwyddi draw. Mae’r Prif Weinidog wedi mynd. Mae’r person a oedd yn olynydd mwyaf tebygol iddo wedi mynd. Brwydr arweinyddiaeth yn y Blaid Lafur. Ac eto, hyd yn oed wrth i arweinydd eu plaid eu hunain ymddiswyddo, am nawr, a gadael ei lanast i’r gweddill ohonom gael trefn arno, mae gennym Blaid Annibyniaeth y DU rywsut yn ceisio dadlau y byddai gadael yr UE yn well i’r diwydiant dur heb hyd yn oed ystyried cynllun ar gyfer gwireddu hynny.

Fel y mae dadleuon haniaethol yn mynd, byddai hyn yn ddifyr pe na bai mor ddifrifol. Dyna pam, ar welliant 1, rydym wedi penderfynu rhoi cynnig newydd yn hytrach na’i aileirio, am fod ei gynsail yn hurt. Er bod gwerth mewnforion haearn a dur yn fwy na’r allforion ar gyfer y DU i gyd, ar gyfer Cymru, mae’n sylweddol uwch. Y llynedd, mewnforiwyd 400 miliwn tunnell o haearn a dur gennym ond allforiwyd un biliwn—ddwywaith a hanner cymaint. O’r swm hwnnw, mae oddeutu 69 y cant—dros ddwy ran o dair—yn mynd i’r farchnad Ewropeaidd. A dweud y gwir, mae’n amhosibl dadlau y bydd y diwydiant dur yn elwa o golli ei gallu i fasnachu ar y farchnad agored. Mae’r UE wedi gwneud hyn yn glir; nid oes unrhyw gytundebau arbennig i’w cael. Naill ai rydych chi i mewn neu rydych chi allan. [Torri ar draws.] Na, mae’n ddrwg gennyf. Nid yw’n ymwneud â maint yr economi a marchnadoedd dwyochrog. Hyd yn hyn, mae wedi bod yn iawn i UKIP a chefnogwyr ‘gadael’ eraill ddadlau nad yw hyn yn wir, ond ni ddylem roi unrhyw goel ar hynny hyd nes y profir bod un o ragfynegiadau’r ymgyrch dros ‘adael’ yn wir.

Rwyf am ymdrin â gwelliannau 4 a 5 gyda’i gilydd. Mae Plaid Cymru wedi rhoi dau syniad clir iawn o’r hyn y gallem ei wneud yma yng Nghymru i gefnogi Tata ym Mhort Talbot i ddod yn fwy cystadleuol a chynaliadwy. Gellir ei wneud heb dorri rheolau cystadleuaeth yr UE, er gwaethaf yr hyn a ddywedwyd yn flaenorol. Sut y gwn i hyn? Oherwydd bod staff y Comisiwn Ewropeaidd—y biwrocratiaid diwyneb y siaradwch amdanynt o hyd—wedi dweud wrthyf pan euthum i’r drafferth o ymweld â hwy. Ni waeth beth y mae rhai o Aelodau’r Siambr hon yn ei feddwl ohonynt, mae gennyf y parch mwyaf at y rhai y cyfarfûm â hwy. Maent mewn sefyllfa well nag unrhyw un arall, rwy’n meddwl, i wybod beth sy’n gymorth gwladwriaethol annerbyniol.

Felly, beth am roi’r ddadl honno o’r neilltu a siarad yn gadarnhaol am yr hyn y gellir ei wneud. Wel, mae Llywodraeth Cymru eisoes yn defnyddio Cronfa Fuddsoddi Strategol Ewrop. Cawsom ddatganiad gan y cyn-Weinidog cyllid yn y Cynulliad diwethaf yn rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf i ni ar ei gynnydd, a chynnydd Horizon 2020. Dywedwyd wrthyf ym Mrwsel hefyd fod Cronfa Fuddsoddi Strategol Ewrop yn addas iawn i ariannu cynlluniau Tata ar gyfer gorsaf bŵer newydd. Mae’r cynigion hyn wedi eu gwireddu’n llawn ac mae ganddynt y caniatadau angenrheidiol. Byddai’r gwaith newydd yn ailddefnyddio nwyon sy’n sgil-gynhyrchion cynhyrchu dur. Mae’r agwedd amgylcheddol hon, a fyddai’n lleihau allyriadau’r safle, yn ffactor arwyddocaol wrth benderfynu a ddylai prosiect o’r fath gael arian. Bydd hefyd, yn allweddol, yn lleihau costau ynni Tata.

Diolch i’r Aelod am dderbyn yr ymyriad. A ydych yn cytuno felly ei bod yn bwysig ein bod yn ailddefnyddio nwy gwastraff, a’i bod yn bwysig felly ein bod yn cadw’r pen trwm yn y gwaith dur i gynhyrchu’r nwy gwastraff hwnnw mewn gwirionedd, fel bod y gwaith integredig yn parhau’n waith integredig?

Ydw, wrth gwrs, rwy’n bendant yn cytuno â hynny. Mae llawer o fythau wedi cael eu gwyntyllu ynghylch cost polisi ynni. Yr hyn y gwyddom yw ei fod yn rhan fach iawn o bris biliau cyfleustodau, ac rydym hefyd yn gwybod nad oes affliw o obaith o weld diwygio’r farchnad honno. Felly, gorsaf bŵer ynni adnewyddadwy yw’r opsiwn gorau o hyd—yr unig opsiwn.

Yn yr un modd, mae gan yr UE bot sy’n rhaid ei wario mewn pedair blynedd ar gyfer annog ymchwil a datblygu gwyddonol. Mae gennym adran ddur yng nghampws arloesi newydd Prifysgol Abertawe sydd eisoes yn gweithio gyda Tata Steel. Yn wir, sefydlwyd adran newydd i gefnogi peirianneg a’r diwydiannau sylfaen, ac mae am gryfhau’r berthynas honno. Mae staff yn y brifysgol yn credu bod ganddynt fantais heb ei thebyg o gael ffwrneisi chwyth o fewn golwg i’w campws, ac am gost o tua £17 miliwn a werir dros bum mlynedd, gallem sefydlu sefydliad ymchwil a datblygu a fyddai’n arwain y byd mewn arloesedd dur. Byddai’r ddau brosiect yn cynnal y gwaith a safleoedd eraill ar draws Cymru. Rwyf am gael y wybodaeth ddiweddaraf gan Lywodraeth Cymru ynghylch yr hyn y maent yn ei wneud o ran y tasglu ac o ran yr hyn y maent yn ei wneud i fod yn rhagweithiol yn hyn o beth. Gyda’r bleidlais i adael yr UE, mae’n rhaid i ni wneud yn siŵr fod yna frys ynghylch hyn.

Yn olaf, hoffwn ystyried y mater a grybwyllwyd eisoes mewn perthynas â’r bleidlais ar ddympio dur. Nid oedd Nigel Farage yn bresennol ar gyfer y bleidlais ddeddfwriaethol gyffredinol ar ddympio dur o Tsieina. Pe bai UKIP yn malio go iawn am ddympio dur Tsieineaidd sy’n gwneud Port Talbot yn llai hyfyw, yna byddech wedi pleidleisio dros y ddeddfwriaeth o blaid tariffau uwch ar ddur o Tsieina a chywilydd arnoch am beidio â gwneud hynny. [Torri ar draws.]

Diolch, nid ydym eisiau—. Rwyf wedi dweud unwaith o’r blaen nad ydym am gael sgyrsiau ar draws y Siambr. Pe baech chi eisiau ymyrryd dylech fod wedi sefyll ar eich traed ac ymyrryd ar yr Aelod, ond rydym wedi colli’r un honno. Galwaf ar Russell George i gynnig gwelliant 2, a gyflwynwyd yn enw Paul Davies.

Gwelliant 2—Paul Davies

Dileu popeth a rhoi yn ei le:

1. Yn cydnabod rôl hanfodol y gweithfeydd dur ym Mhort Talbot, Llanwern, Shotton a Throstre i economi Cymru a’r holl Deyrnas Unedig.

2. Yn cydnabod gwaith Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU tuag at gynorthwyo TATA i ganfod prynwr credadwy i waith dur Port Talbot.

3. Yn annog Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU i gydweithio i lunio strategaeth i sicrhau hyfywedd a photensial hirdymor y diwydiant dur yng Nghymru.

4. Yn annog Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru i gydweithio â gwledydd eraill yn Ewrop ac ar draws y byd i sicrhau cytundebau masnach sydd o fantais i ddiwydiant dur Cymru.

Cynigiwyd gwelliant 2.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn gynnig gwelliant y Ceidwadwyr Cymreig yn enw Paul Davies. Nawr, mae’r Ceidwadwyr Cymreig a minnau’n croesawu’r ddadl hon ar ddyfodol y diwydiant dur yng Nghymru. Mae cynhyrchu dur yng Nghymru yn hanfodol bwysig i economi Cymru wrth gwrs, i weithwyr a’u teuluoedd, ac i’r cymunedau sy’n dibynnu ar gynhyrchu dur.

Ni fyddwn yn cefnogi’r cynnig heb ei ddiwygio gan nad ydym yn credu bod y cynnig yn adlewyrchu’n ddigonol gymhlethdod ac ansicrwydd y sefyllfa anodd sy’n wynebu cymunedau dur ar draws Cymru. Mae’r diwydiant dur ar draws y DU ac Ewrop yn wynebu hinsawdd economaidd heriol iawn gyda chwymp byd-eang yn y galw am ddur a cheir gorgynhyrchu mawr ar draws y byd. Mae hwn yn fater gwirioneddol fyd-eang ac fel y cyfryw rwy’n credu na ellir ystyried y sefyllfa sy’n wynebu Tata yng Nghymru ar wahân i’r bleidlais i adael yr UE.

Rwy’n cydnabod y ffaith fod canlyniad refferendwm yr UE yn golygu ei bod yn bwysicach fyth i Lywodraeth y DU weithio gyda Llywodraeth Cymru i sicrhau dyfodol cadarn ar gyfer cynhyrchu dur yng Nghymru. Yr UE, wrth gwrs, yw’r farchnad bwysicaf ar gyfer dur o hyd, gyda thros hanner ein hallforion yn mynd i’r UE ac mae mwy na dwy ran o dair o’n mewnforion yn dod o’r UE. Yn y cyd-destun hwnnw felly rydym yn hapus i gefnogi gwelliant y Llywodraeth yn enw Jane Hutt a gwelliant 4 yn enw Simon Thomas. Dylwn ddweud ein bod hefyd yn cefnogi geiriad gwelliant 1, yn enw Simon Thomas, ond ni allwn gefnogi’r gwelliant hwnnw wrth bleidleisio gan y byddai’n dileu, wrth gwrs—byddai ein gwelliannau ni’n methu.

Rwy’n amau ​​bod yr holl Aelodau yn y Siambr hon, y Senedd, yn cydnabod pwysigrwydd dur Cymru i les economaidd ein cenedl ac rwy’n falch, hyd yn hyn, fod cryn dipyn o gonsensws trawsbleidiol wedi bod i gefnogi ein diwydiant dur. Felly, mewn ysbryd o gydweithrediad roeddwn yn awyddus iawn i welliannau’r Ceidwadwyr Cymreig beidio â bod yn ddadleuol, ac rwy’n gobeithio y bydd yr Aelodau’n cytuno â hynny. Rwy’n siomedig na all UKIP gefnogi ein gwelliannau yn yr ysbryd hwnnw. Ond wyddoch chi, mae’r gwaith dur yn chwarae rhan bwysig yn economi Cymru ac mae’n bwysig fod Llywodraethau’r DU a Chymru yn parhau i weithio gyda’i gilydd i sicrhau cymaint â phosibl o hyfywedd a photensial i gynhyrchiant dur yng Nghymru yn y dyfodol.

Mae Tata Steel yn cyfrannu £200 miliwn mewn cyflogau i economi Cymru a chyfanswm o £3.2 biliwn o effaith economaidd i Gymru yn ei chyfanrwydd—yn ôl brîff a ddarllenais gan wasanaeth ymchwil yr Aelodau. Mae hefyd yn cyflogi 4,000 o bobl ym Mhort Talbot gyda llawer mwy, wrth gwrs, yn y rhanbarth yn ddibynnol ar y diwydiant dur am eu bywoliaeth. Felly, credwn ei bod yn hanfodol fod Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU yn parhau i weithio’n agos gyda’i gilydd i lunio strategaeth i helpu Tata i sicrhau prynwr credadwy i’r gwaith dur sy’n cynnig y cyfleoedd gorau posibl ar gyfer twf economaidd yn y dyfodol ac yn diogelu swyddi a gweithwyr dur Cymru.

Rwy’n meddwl hefyd ei bod yn hanfodol nad yw’r strategaeth hon yn ymagwedd ddifeddwl, megis y rhai sy’n galw am wladoli, ond yn hytrach, ei fod yn gynllun hirdymor i sicrhau dyfodol y diwydiant dur yng Nghymru yn y sector preifat. Felly, rydym yn cefnogi gwelliant 6, yn enw Simon Thomas, sy’n troi at Lywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU i ddarparu cyllid ychwanegol os yw hynny’n angenrheidiol. Wrth gwrs, mae Llywodraeth y DU eisoes wedi cymryd camau i greu amgylchedd cystadleuol ar gyfer cynhyrchu dur yng Nghymru drwy ddarparu pecyn cymorth gwerth cannoedd o filiynau. Hefyd, mae Llywodraeth Cymru wedi creu pecyn ar gyfer y rhai dan fygythiad o golli swydd, ac mae Llywodraeth y DU hefyd wedi rhoi camau ar waith mewn perthynas â chostau ynni uchel.

Byddai mesurau eraill i wneud iawn am y baich ynni trwm ar weithgynhyrchu dur i’w croesawu hefyd, a hoffwn ystyried gwelliannau a manylion y Blaid yng ngwelliant 5 mewn perthynas â gwaith ynni adnewyddadwy newydd a lleihau costau ynni ymhellach, a sut y byddai canolfan ymchwil a datblygu dur newydd yn addas i gael cymorth Trysorlys tuag at ardal fenter ar gyfer Port Talbot. Rwyf hefyd yn awyddus i annog Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru i gydweithio gyda chenhedloedd eraill—nid yn unig yn Ewrop, ond o gwmpas y byd—er mwyn sicrhau’r cytundebau masnach gorau posibl i ddiwydiant dur Cymru. Yng ngoleuni’r bleidlais i adael yr UE, ceir cryn dipyn o ansicrwydd o hyd—rhaid cydnabod hynny—ynglŷn â’r modd y caiff cytundebau masnach eu llunio yn y dyfodol. Mae hynny’n ansicr hyd yma, ac wrth gwrs, mae’n hanfodol fod cytundebau masnach yn y dyfodol yn cael eu trefnu gyda chenhedloedd eraill ac nad ydynt yn anwybyddu pwysigrwydd y diwydiant dur.

Nawr, byddwn yn dweud—

Mae’n rhaid i chi ddirwyn i ben yn awr.

Iawn, fe wnaf ddirwyn i ben felly, Ddirprwy Lywydd. Dim ond dweud, o fy safbwynt i, fy mod yn gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU yn parhau i weithio gyda’i gilydd tuag at ganlyniad cadarnhaol.

Diolch yn fawr iawn. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a’r Seilwaith i gynnig gwelliant 3 a gyflwynwyd yn enw Jane Hutt yn ffurfiol. Gallwch sefyll i wneud hynny; mae’n neis iawn. [Chwerthin.]

Gwelliant 3—Jane Hutt

Dileu popeth ar ôl ‘credu’ a rhoi yn ei le:

‘ei bod yn bwysicach nag erioed, yn dilyn canlyniad Refferendwm yr UE, bod Llywodraeth y DU yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru i sicrhau dyfodol cynaliadwy i’r diwydiant gwneud dur yng Nghymru.’

Cynigiwyd gwelliant 3.

Cynnig, yn ffurfiol.

Cynnig yn ffurfiol, diolch. David Rees.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Fel y mae’r Aelodau’n llwyr ymwybodol, dur yw calon fy nhref enedigol ac rwy’n croesawu cyfle arall i drafod dyfodol y diwydiant yma heddiw. Fodd bynnag, heddiw, dylem fod yn trafod sut y gallwn sicrhau dyfodol cynaliadwy drwy weithio gyda’n gilydd i adeiladu amgylchedd economaidd sefydlog a mynd i’r afael â’r heriau sy’n wynebu gweithwyr dur, yn hytrach na defnyddio’r diwydiant dur fel esgus ar gyfer croesawu pleidlais i adael yr UE, sef yr hyn yw’r cynnig hwn.

Mae’r gwaith dur ym Mhort Talbot wedi bod yn rhan o’n nenlinell ers dros ganrif ac rwy’n gobeithio y bydd yn parhau i dra-arglwyddiaethu’r nenlinell am lawer iawn mwy o flynyddoedd i ddod. Mae’r diwydiant dur yng Nghymru—nid yn unig ym Mhort Talbot, gan fod gweithfeydd eraill yng Nghymru—yn rhan hanfodol o’r economi. Ond ni allwn guddio rhag y ffaith fod yna bwysau ar draws Ewrop, sy’n golygu bod y diwydiant dur yn y DU yn dioddef mwy o ansicrwydd mewn gwirionedd, gan beri i’w weithwyr deimlo bod cleddyf Damocles yn hongian drostynt. Mae llawer o fy etholwyr, eu teuluoedd a’r gymuned ehangach yn Aberafan yn dal yn ansicr ynghylch dyfodol y gwaith ym Mhort Talbot, a rhaid i ni ymrwymo i weithio i sicrhau’r dyfodol hwnnw a darparu sicrwydd mawr ei angen. Gwn fod yna gyfarfod o fwrdd Tata yn Mumbai ddydd Gwener a fydd yn sicr o effeithio ar beth fydd y dyfodol yno.

Mae amrywiaeth o ffactorau wedi arwain at filoedd o swyddi’n cael eu colli yn y sector ar draws y DU a chollwyd dros fil mewn gwirionedd yn fy etholaeth i—ni allwn anghofio’r contractwyr a gweithwyr y gadwyn gyflenwi hefyd yr effeithir arnynt yn sgil yr argyfwng dur. Un ffactor pwysig fu’r mewnforion rhad, ond nid yn unig o Tsieina: dônt hefyd o Dwrci a Rwsia. Fel y gwyddom, mae’r UE wedi cael dulliau o roi tariffau ar ddur a fewnforir i fynd i’r afael â dympio, ac maent wedi gwneud hynny yn y gorffennol. Soniwyd mai dim ond 16 y cant sydd ganddynt, ond gadewch i ni atgoffa ein hunain na wasgodd Llywodraeth y DU am newid i’r gyfradd is o dollau; mewn gwirionedd fe wnaethant ei rwystro. Mae hynny’n rhywbeth mae angen i ni fynd i’r afael ag ef. Efallai y bydd y ffaith ein bod yn mynd i adael yr UE yn diddymu’r rhwystr ar y gyfradd is o dollau mewn gwirionedd, ond ni fydd yn berthnasol i ni; bydd yn berthnasol yn ein herbyn, o bosibl, ac mae hynny’n rhywbeth sy’n rhaid i ni ei wylio. Felly, peidiwch â rhoi’r bai ar yr UE am hynny, rhowch y bai ar Lywodraeth bresennol y DU.

Fel y dywedais, o ganlyniad i adael yr UE, efallai y byddwn yn ddarostyngedig i’r tariffau hynny yn y dyfodol, yn enwedig os na all y DU gytuno ar gytundeb ar gyfer y farchnad sengl, ac mae hynny’n rhywbeth sy’n amlwg dan sylw ar hyn o bryd. Bydd hyn yn effeithio ar bris tunnell o ddur a byddwch yn cofio bod Port Talbot mewn gwirionedd yn allforio traean o’i farchnad i’r UE. Felly, mae honno’n effaith drom iawn arnom os bydd yn rhaid i ni dalu costau ychwanegol.

A wnaiff yr Aelod ildio?

Gwnaf.

A yw’r Aelod yn cydnabod, ers y bleidlais i adael yr UE, fod lefel y bunt bellach wedi gostwng oddeutu 10 y cant ac oni fydd hynny’n llifo drwodd i welliant sylweddol yng nghystadleurwydd y diwydiant dur yng Nghymru a’r DU?

Ydw, rwy’n derbyn y pwynt fod y bunt yn is, felly mae’r allforion yn rhatach ac o bosibl yn fwy deniadol i brynwyr, ond wrth gwrs, rydym yn prynu deunyddiau crai mewn doleri, ac mae’r bunt wedi suddo fel plwm i bwynt is nag y gwnaeth ers 31 o flynyddoedd yn erbyn y ddoler, felly mae’r canlyniadau sydd gennym, yn ôl pob tebyg efallai, yn sefyllfa waeth, nid yn sefyllfa well o reidrwydd.

Mark Reckless a gododd—

Nid wyf am gymryd ail un, nac ydw.

Rwy’n croesawu’r gwelliant gan y Ceidwadwyr Cymreig mewn gwirionedd, sy’n annog Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU i weithio gyda’i gilydd i lunio strategaeth i hyrwyddo i sicrhau cymaint â phosibl o hyfywedd a photensial hirdymor i gynhyrchiant dur yng Nghymru. Mae hyn yn rhywbeth y bûm yn galw amdano ers amser hir. Gorymdeithiais ochr yn ochr â gweithwyr dur Port Talbot ym mis Mai wrth iddynt lobïo Llywodraeth y DU i gyflwyno strategaeth ddiwydiannol i gryfhau ein sector dur. Rwy’n teimlo y dylai Llywodraeth Cymru fod â rhan i’w chwarae yn y trafodaethau hynny gan fod y rhan fwyaf o’r gweithgarwch cynhyrchu dur bellach yn digwydd yng Nghymru.

O ran gwelliant 5 Plaid Cymru, rwy’n cytuno’n llwyr â’r teimlad sy’n sail iddo, yn tynnu sylw at yr angen i gefnogi datblygiad yr orsaf bŵer a sefydlu canolfan ymchwil ym Mhrifysgol Abertawe, wedi’i chanoli ym Mhrifysgol Abertawe. Mae’r gwelliant, fodd bynnag, yn gofyn i Lywodraeth Cymru weithredu pan nad wyf yn credu bod ganddi’r awdurdod i wneud hynny, ond rhaid i ni bwysleisio’r gwaith gwych y mae Prifysgol Abertawe wedi bod yn ei wneud ar y cyd â Tata a phwysleisio y dylai arwain unrhyw ganolfan ymchwil a datblygu yn y DU. Rwyf wedi ymweld â’r campws arloesi yn y brifysgol a phrosiectau penodol hefyd ym mae Baglan ar sawl achlysur gyda’r Prif Weinidog a’r Gweinidog Sgiliau a Gwyddoniaeth. Mae’r rhain yn gyfleusterau ymchwil o’r radd flaenaf a dylid eu cefnogi yn y blynyddoedd i ddod. Rwy’n cytuno ag unrhyw alwad ar Lywodraeth Cymru i gefnogi’r meysydd hyn.

Yn olaf, mae’n rhaid i ni yn awr sicrhau bod unrhyw brynwyr posibl i fusnes Tata Steel UK yn cael cynnig y cymorth a gynigiwyd iddynt cyn canlyniad y refferendwm. Mae’n rhaid i ni hefyd sicrhau bod Tata yn parhau i fod yn gyflogwr a gwerthwr cyfrifol. Bythefnos yn ôl yn unig, cefais sicrwydd y byddai pan gyfarfûm â Mr Jha, prif swyddog gweithredol Tata Steel UK. Gadewch i ni obeithio y bydd yn parhau ac y bydd hynny’n parhau i ddigwydd.

Ond drwy’r holl ansicrwydd enfawr hwn, mae’r gweithwyr ym Mhort Talbot wedi parhau i ddangos eu hymrwymiad i gynhyrchu dur ac wedi bod yn cynhyrchu mwy nag erioed, er bod y cwmwl hwn o ansicrwydd yn hofran drostynt. Rhaid i ni sicrhau bod Llywodraeth Cymru yn parhau i roi pwysau ar Lywodraeth y DU i gyflwyno’r manteision treth a addawyd a’r ymgynghoriad pensiwn, a ddaeth i ben ar y trydydd ar hugain—yn rhyfedd ddigon, ar yr un diwrnod y pleidleisiodd y DU dros adael yr UE, ond dyna pryd y caeodd yr ymgynghoriad pensiwn—a’i fod wedi edrych yn ofalus iawn, wedi craffu’n briodol, a’n bod yn dod i ryw gasgliad. Oherwydd y peth olaf rydym ei eisiau yw pensiynau’n mynd i mewn i’r gronfa diogelu pensiynau oherwydd byddai hynny’n drychinebus i bensiynwyr a’r gweithwyr yn y gwaith yn awr.

Rwy’n parhau i gredu bod yna ddyfodol i gynhyrchu dur ym Mhort Talbot. Mae’n rhaid i ni i gyd uno i sicrhau ein bod yn gwarchod y diwydiant sylfaen hwn. Byddaf i, yn bendant, yn parhau i weithio gyda’r cydweithwyr yn yr undebau llafur, rheolwyr, y gweithlu a’r holl bobl ym Mhort Talbot i sicrhau’r dyfodol hwnnw.

Mae’r diwydiant dur yng Nghymru yn wynebu argyfwng sy’n bygwth swyddi a bywoliaeth. Felly, rwy’n teimlo ei bod yn iawn ac yn briodol i ni ystyried y mater hwn yn y Cynulliad. Mae fy nghyd-Aelod UKIP, Caroline Jones, eisoes wedi tynnu sylw at fater tariffau a’r ffordd y mae aelodaeth o’r UE wedi cyfyngu ar allu’r DU i ymateb i ddympio dur o Tsieina. Mae’r pwynt, fel bob amser, yn ddadleuol yn y Siambr hon. Yn bersonol, rwy’n cymeradwyo’r pwynt a wnaeth Caroline, ond nid wyf am ymhel ag ef eto yn awr gan ei fod wedi bod yn destun dadl sawl gwaith yn y Siambr hon. Yn amlwg, ni fyddwn byth yn dod—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Iawn. Ewch ymlaen felly.

Y pwynt yw bod Llywodraeth Prydain hefyd wedi gwrthwynebu’r gwelliannau hynny.

Do, rwy’n dod at hynny.

Felly, pam y mae’n well yn nwylo Llywodraeth Prydain os ydynt hwy hefyd wedi pleidleisio yn y ffordd honno?

Iawn. Mae hwnnw’n bwynt da, ac rwy’n ymdrin â hynny yn nes ymlaen yn fy nghyfraniad.

Iawn. Yr unig ychwanegiad y byddwn yn ei wneud i’r ddadl ar dariffau yw hyn, ac mae’n cyd-fynd â’r hyn y mae David Rees newydd ei grybwyll. Cyfeiriodd David yn briodol at y pwynt pwysig—yr un pwynt ag y gwnaeth Bethan hefyd mewn gwirionedd—fod y Llywodraeth Geidwadol yn San Steffan ei hun wedi gweithredu a phleidleisio yn erbyn gosod tariffau dialgar yn erbyn Tsieina. Felly, yn hyn o beth—rydych yn hollol iawn, maent wedi gwneud hynny—y pwynt y byddwn yn ei wneud yw bod gadael yr UE yn rhoi hawl damcaniaethol i Lywodraeth y DU godi tariffau. Mater i Lywodraeth y DU ei hun yw penderfynu a yw am ddefnyddio’r hawl honno ai peidio. Yn anffodus, ar hyn o bryd, mae wedi penderfynu peidio â gwneud hynny. Mae’n llawer gwell cael yr hawl ddamcaniaethol i weithredu na pheidio â’i chael o gwbl. O leiaf mae gan etholwyr y DU yr hawl i bleidleisio i gael gwared ar Lywodraeth y DU os ydynt yn anghytuno â’i pholisi diwydiannol. Nid oedd ganddynt hawl o’r fath i bleidleisio i gael gwared ar fiwrocratiaid yr UE a fu’n rheoli ein polisi diwydiannol hyd yn hyn. Sylwer, Bethan, na wneuthum eu galw’n ddiwyneb.

Pan fyddwn wedi gadael yr UE ac yn adennill y mesur o reolaeth dros ein diwydiant, beth y gallwn ei wneud wedyn fel cenedl i gefnogi dur Cymru? A oes yna, yn wir, ddyfodol hyfyw i ddur Cymru? Wel, mewn gwirionedd, os edrychwn ar sefyllfa’r farchnad ar hyn o bryd, mae’r galw byd-eang am ddur yn debygol o godi wrth i economïau datblygedig ymadfer yn raddol ar ôl cwymp 2008 ac wrth i fwy o economïau sy’n dod i’r amlwg godi safonau byw. Wrth iddynt wneud hynny, mae mwy o bobl eisiau ac yn gallu fforddio ceir, offer domestig a chynhyrchion eraill sy’n cynnwys dur. Yn y DU ei hun, mae’r Llywodraeth wedi addo prynu mwy o ddur Prydain fel rhan o gontractau sector cyhoeddus yn y DU. Mae nifer o’r rhaglenni seilwaith ac offer mawr yn cynnwys cryn dipyn o ddur.

Fodd bynnag, problem arall sy’n rhaid i ni ei goresgyn yw cost gymharol uchel ynni i ddiwydiant y DU, o’i gymharu â llawer o’i gystadleuwyr Ewropeaidd. Mae llawer o hyn yn ganlyniad i gosbau allyriadau carbon a gyflwynwyd, nid gan yr UE, ond gan Lywodraeth flaenorol yn y DU. Yn 2008, gwnaeth Gordon Brown a’i Gabinet Llafur y penderfyniad tyngedfennol i ailenwi’r Adran Ynni yn Adran Ynni a Newid Hinsawdd. Dan stiwardiaeth Ed Miliband—y dyn hynod o graff hwnnw—cyflwynodd yr adran hon Ddeddf Newid yn yr Hinsawdd 2008 wedyn a gyda hi, y trethi allyriadau llym y mae diwydiant dur y DU bellach yn eu hwynebu. Roedd llawer o bynditiaid gwleidyddol annibynnol eu barn yn rhagweld ar y pryd y byddai hyn yn arwain at drychineb diwydiannol, ac efallai ein bod bellach yn wynebu’r trychineb hwnnw. Tra bo diwydiant dur y DU yn sefyll ar ymyl y dibyn, nid yw gweithwyr dur yr Almaen a’r Iseldiroedd yn wynebu dyfodol mor fygythiol o bell ffordd. Y rheswm am hynny, yn rhannol, ond i raddau helaeth—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Rwy’n dod at y diwedd, felly, mae’n ddrwg gennyf. Mae eu costau ynni yn is o lawer o gymharu â’n rhai ni. Felly, rhaid i ni geisio adennill rheolaeth dros ein diwydiant dur o fachau biwrocratiaeth yr UE, ond mae angen i ni hefyd ddeddfu’n synhwyrol gartref. Diolch.

Rwy’n falch i allu cyfrannu at y ddadl yma achos mae’n fater pwysig iawn—gwaith dur Tata. A allaf i, yn y lle cyntaf, longyfarch David Rees a Bethan Jenkins ar eu cyfraniadau? Maen nhw wedi bod yn arbennig y prynhawn yma. Ni wnaf i ailadrodd y pwyntiau, ond mae’n werth nodi bod gwaith dur Tata yn ffynhonnell o filoedd o swyddi lleol gyda chyflogau uchel, gyda miloedd o drigolion o Bort Talbot, Castell-nedd ac Abertawe yn cael eu cyflogi yn uniongyrchol ac yn anuniongyrchol yn y maes.

Nawr, ym mis Chwefror eleni, cyhoeddodd y Comisiwn Ewropeaidd ‘tariffs’, sef taliadau arbennig i geisio rhwystro Tsieina rhag dympio dur rhad yma yn y Deyrnas Gyfunol—perthnasol iawn, fel rydym ni wedi clywed, i Bort Talbot, wrth gwrs. Dyma’r union fecanwaith mae Unol Daleithiau’r America wedi ei ddefnyddio i osod tariff o 266 o ‘percentage’ yn yr ‘anti-dumping tariff’ a 256 ‘per cent’ o dariff ar ddur a roliwyd yn oer o Tsieina—cyfanswm o 522 y cant, fel rydym ni wedi clywed eisoes gan Caroline Jones. Dyna’r mecanwaith sydd wedi dod â’r tariff yna i’r Unol Daleithiau. Mae’r union fecanwaith yna ar gael yn Ewrop, ond gwnaeth Llywodraeth Prydain bleidleisio yn erbyn hynny, gan ddefnyddio’r feto. Dyna pam mae’r tariff yn ddim ond 16 y cant ar ddur o Tsieina—achos gwnaeth Lywodraeth Prydain bleidleisio yn erbyn. Mae e’n gamarweiniol tost i feio Ewrop am hynny. Os ydych chi eisiau beio rhywun, a dylai rhywun gael ei feio, Llywodraeth Prydain sydd ar fai yn y fanna. Nid yw’n gwneud dim synnwyr o gwbl, felly, i feio Ewrop am broblem mae Llywodraeth Llundain, y Deyrnas Gyfunol, wedi ei achosi.

Rydym ni mewn sefyllfa waeth nawr, allan o Ewrop. Rydym ni’n dibynnu ar benderfyniadau Llywodraeth Prydain, sydd newydd fod yn erbyn y ‘tariffs’ yma. Dyna pam mae’r taliadau mor isel. Nid ydy’r ddadl yn gwneud dim synnwyr o gwbl—i gyd achos bod Llywodraeth bresennol Prydain eisiau ffafrio ei ffrindiau newydd yn Tsieina ar draul diwydiant ym Mhrydain, ac yng Nghymru yn benodol.

Fel mae Bethan a sawl un arall wedi sôn yn barod, rydym ni yn gresynu at benderfyniad UKIP i bleidleisio yn erbyn mesurau’r Comisiwn Ewropeaidd yn Senedd Ewrop eleni. Gwnaethon nhw benderfynu pleidleisio yn erbyn mesurau a fyddai wedi codi costau llawer uwch ar ddur o Tsieina. Mae’r bai hefyd yn eich dwylo chi’ch hunan, ac nid wyf i’n gallu deall y fath feddylfryd sy’n gallu dod â’r ddadl yma gerbron y prynhawn yma, pan, yn rhannol, rydych chi wedi achosi’r broblem.

Wedi’r refferendwm, yn naturiol, rydym ni’n derbyn y canlyniad, ond mae angen gweithredu dros fasnach a thros fusnes yng Nghymru, a thros weithwyr dur Port Talbot. Rydym wedi clywed olrhain hanes yr ergydion—

Mark Isherwood a gododd—

O, dyma ni eto.

Fis Tachwedd diwethaf, gofynnodd Gweinidog Llywodraeth y DU i Frwsel alw cyfarfod i drafod y tariffau. Cytunasant i wneud hynny, ond parodd oedi ar ôl hynny i Edwina Hart, Gweinidog yr economi ymadawol y lle hwn, ddweud ddeufis yn ôl fod y rheolau braidd yn anhyblyg a’u bod wedi ei gyrru’n wallgof. Pan ofynnais i’r Prif Weinidog am hyn a pha drafodaethau a gafodd gyda’r Comisiwn Ewropeaidd pan gawsom ein galw yn ôl ddechrau mis Ebrill, y cyfan a ddywedodd oedd, rydym wedi bod yn gohebu â’r Comisiwn.

A ydych yn cytuno bod angen i ni wybod pa ddeialog sydd wedi bod yn digwydd rhwng Llywodraeth Cymru a’r Comisiwn Ewropeaidd dros y misoedd hyn?

Nac ydym. Nid wyf yn cytuno â hynny. Derbyniwch y ffaith fod y Llywodraeth ar lefel Brydeinig, pan gafodd y cyfle, wedi gwrthwynebu—wedi rhoi feto ar—y sefyllfa gyda thariffau uwch, neu fel arall byddem gyda’r UDA ar 522 y cant, nid ar 16 y cant. Derbyniwch hynny fel ffaith, dyna’i gyd. [Torri ar draws.] Fis Tachwedd diwethaf oedd mis Tachwedd diwethaf. Roedd hyn ym mis Chwefror pan oedd pethau’n esblygu a’r cyfle yno a rhoddodd Llywodraeth y DU feto arno. Rhowch y gorau i feio Ewrop. Ac mae’n bryd tyfu i fyny. Beiwch Lywodraeth y DU. Nawr, rydych wedi ein gadael ar drugaredd Llywodraeth y DU.

To close, therefore, I do hope that there will be collaboration between the UK Government and the Government here in Wales. There’s a huge challenge before us. We have thousands of people in my region facing a very uncertain future indeed. There isn’t a need to play any more games. Of course, the situation now is in a state of paralysis—the political system has been paralysed, but we have to act now. Thank you very much.

Rwyf am ddechrau drwy nodi teitl diwygiedig y ddadl hon ac rwy’n croesawu’r sylweddoliad fod ein diwydiant dur yng Nghymru yn llawer mwy na dim ond un safle. Er fy mod yn cydnabod pwysigrwydd ein diwydiant sylfaen, nid yn unig i’n heconomi, ond i gymdeithas yn gyffredinol yng Nghymru, ni fydd yn syndod i’r Aelodau fy mod yn dymuno canolbwyntio fy nghyfraniad heddiw ar Shotton.

Ni allaf bwysleisio digon cymaint o lwyddiant yw dur Shotton. Nid un ond dau fusnes arloesol proffidiol a hyfyw gyda gweithlu medrus a brwdfrydig a theyrngar sydd wedi ymrwymo i’r dyfodol; dyfodol disglair—fel y dywedais o’r blaen a dywedaf eto—gyda’r cymorth cywir. Ar hynny, rhaid i mi roi clod i’n Llywodraeth a’n Prif Weinidog, Ysgrifennydd y Cabinet a fy nghydweithwyr yn Sir y Fflint am y gefnogaeth a’r gwaith ar y cyd a wnaed i gefnogi Shotton wrth edrych tua’r dyfodol. Ond fel ein diwydiant dur ar draws Cymru a’r DU, mae angen ffactorau a gweithredoedd allanol penodol, nid yn unig er mwyn iddo allu goroesi, ond er mwyn iddo allu ffynnu.

Yn gyntaf, mae angen Llywodraeth y DU sy’n rhagweithiol neu hyd yn oed yn weithredol ac sy’n rhoi blaenoriaeth i’n diwydiant dur yn y dyfodol hytrach na’r Prif Weinidog yn y dyfodol. Mae angen i ni hefyd, fel y dywedodd fy nghyd-Aelod o Aberafan, gael cytundeb ar gyfer mynd i mewn i’r farchnad sengl. Nawr, dywedodd llefarydd UKIP, ‘Mae’n iawn; fe gawn gytundebau masnach yn lle hynny’, ond nid yw cytundebau masnach yn digwydd dros nos. Mae angen gweithredu yn awr, ar unwaith, er mwyn cynnal dyfodol ein diwydiant dur. Mae’n bwysicach nag erioed fod Llywodraeth y DU yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru i sicrhau dyfodol cynaliadwy ar gyfer ein diwydiant dur.

Yn olaf, fel Aelod Cynulliad yn Sir y Fflint a chynnyrch gwleidyddol y diwydiant dur hwnnw, yn awr yn fwy nag erioed fe roddaf fy sicrwydd i’r gweithlu yno, wedi refferendwm yr UE, y byddaf yn ymladd dros eu dyfodol er mwyn gwneud yn siŵr eu bod yn parhau’n llwyddiannus yn y dyfodol.

Yn yr un modd â Hannah, rwyf am bwysleisio’r darlun ehangach yng Nghymru mewn perthynas â dur a’r angen i gefnogi’r diwydiant dur yn y dyfodol, Ddirprwy Lywydd, oherwydd, yn amlwg, yn fy ardal i, yng Nghasnewydd, mae gennym waith Tata yn Llanwern, mae gennym waith Orb, sy’n rhan o Tata Steel, a hefyd Liberty a nifer o weithredwyr llai yn ogystal. Felly, mae dur yn dal yn bwysig iawn i Gasnewydd a’r economi ranbarthol o’i hamgylch. Rwy’n credu ei bod yn amlwg o’r ddadl rydym wedi’i chael yma eisoes heddiw fod effeithiau gadael yr UE ym marn y mwyafrif yn gwneud bywyd yn fwy anodd, yn fwy o straen ac yn fwy pryderus i’r diwydiant dur a gweithwyr dur yng Nghymru. Dyna pam rwy’n falch fod gwelliant Llywodraeth Cymru yn cydnabod hynny ac yn ei roi yng nghyd-destun—yn dilyn gadael yr UE—yr angen i Lywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru weithio’n agosach byth gyda’i gilydd i fynd i’r afael ag anghenion y diwydiant dur yng Nghymru. Felly, er bod geiriad y cynnig hwn yn canolbwyntio ar Bort Talbot, gwyddom yn iawn fod Port Talbot wedi ei integreiddio â’r gweithfeydd dur Tata eraill yng Nghymru, ac mae’n rhaid i ni edrych ar y darlun cyfannol os ydym yn mynd i wneud y gwaith mewn perthynas â dur yng Nghymru y mae pobl Cymru, a gweithwyr dur yn arbennig, yn disgwyl i ni ei wneud.

O ran Casnewydd, Ddirprwy Lywydd, rwy’n credu ein bod wedi cael perthynas waith gynhyrchiol iawn gyda Llywodraeth Cymru dros gyfnod o amser. Yn ddiweddar, ymwelais â gwaith dur Llanwern gyda’r Prif Weinidog. Roedd yn eithaf amlwg fod yna berthynas waith dda. Mae cynnyrch o ansawdd da iawn yno yn Llanwern, fel y mae safle Zodiac, er enghraifft, yn ei ddangos, gwaith sy’n cynhyrchu dur o ansawdd uchel iawn ar gyfer y diwydiant ceir. Ac yn yr un modd, mewn ymweliad diweddar â gwaith Orb, roeddent yn gwbl glir fod ganddynt berthynas waith dda gyda Llywodraeth Cymru. Mae’n ymwneud â chymorth ar gyfer buddsoddi, cymorth ar gyfer prosesau newydd, ac yn wir, datblygu sgiliau, ac maent am weld y berthynas honno’n cael ei chryfhau a’i datblygu yng ngoleuni’r sefyllfa newydd a’r pryderon newydd. Ac yn enwedig yn achos Liberty, ar ôl ymweld â’r safle yr wythnos o’r blaen, maent, wrth gwrs, yn rhan o’r broses geisiadau ar gyfer Tata Steel, ond mae ganddynt weithrediadau annibynnol hefyd yng Nghasnewydd sy’n ymgorffori datblygiad ynni yn ogystal â dur. Maent yn uchelgeisiol; maent yn gwmni rhyngwladol gydag adnoddau go iawn. Ganddynt hwy y mae’r orsaf bŵer glo bresennol yn Aber-wysg, a byddent yn hoffi ei throi’n orsaf biomas. Maent yn rhan o’r consortiwm sy’n dymuno datblygu morlynnoedd llanw yn Abertawe, wrth gwrs, ac yng Nghasnewydd a Chaerdydd, a gallai’r ynni y gallai’r morlynnoedd hyn ei gynhyrchu fod yn rhan bwysig o’u cynlluniau cyffredinol. Maent yn ei ddisgrifio fel ‘dur gwyrdd’, Ddirprwy Lywydd, ac mae’n ymwneud â chynhyrchu ynni i ddiwallu’r anghenion ynni mawr sy’n gysylltiedig â dur. Mae’n ymwneud ag ailgylchu sgrap a dod â ffwrneisi arc trydan i’r safle yng Nghasnewydd o bosibl er mwyn darparu’r cyfleuster ar gyfer prosesu’r metel sgrap.

Felly, o roi hynny i gyd at ei gilydd, yr hyn y gofynnent amdano—a dyma oedd eu ple i mi, mewn gwirionedd—oedd gweithio gyda Llywodraeth Cymru i gyfleu’r neges i weinyddiaeth y DU eu bod angen i benderfyniadau pwysig gael eu gwneud yn amserol, mewn perthynas â’r anghenion ynni hynny er enghraifft, o ran y newid i fiomas yng ngwaith pŵer Aber-wysg, ac o ran penderfyniadau ar y morlynnoedd llanw. Maent yn ddiamynedd yn eu hawydd i weld cynnydd ar y penderfyniadau hyn ac rwy’n deall y diffyg amynedd hwnnw’n iawn. Hoffwn ddweud heddiw, Ddirprwy Lywydd, yn y cyd-destun presennol, gyda’r holl ansicrwydd, y gallem gael mwy o sicrwydd ar y ffordd ymlaen pe baem yn cael penderfyniadau amserol a chywir, wyddoch chi, ynglŷn â’r cwestiynau ynni hynny. Rwy’n gobeithio’n fawr fod Llywodraeth y DU yn gwrando ac y bydd yn gweithredu ar fyrder.

Rhaid i mi gyfaddef pan ddarllenais y cynnig yn gyntaf sy’n dweud bod gwell gobaith i Tata Steel ym Mhort Talbot oroesi yn sgil gadael yr UE, roeddwn yn meddwl mai jôc sâl oedd hi. Nid wyf am warafun i’r rheini a ymgyrchodd i adael yr UE eu heiliad i fwynhau eu buddugoliaeth, ond byddwn yn gofyn iddynt beidio â bod yn anystyriol. Mae gennyf etholwyr sy’n gweithio ym Mhort Talbot, a channoedd o deuluoedd sy’n dibynnu ar waith Trostre yn Llanelli ac sy’n poeni’n fawr am ganlyniadau’r penderfyniad i adael yr UE, ac mae cynnig heddiw yn ansensitif i’w pryderon.

Nid yw’r arwyddion cynnar, mae’n rhaid i mi ddweud, yn galonogol. Mae israddio statws credyd y DU eisoes wedi arwain at atal buddsoddiad busnes yng Nghymru. Ddoe ddiwethaf, dywedwyd wrthyf fod cronfa bensiwn fawr wedi tynnu allan o ddatblygiad yn ne Cymru oherwydd na allant roi arian i mewn i economi sydd heb statws AAA. Mae honiadau aruchel am y buddion a fydd yn llifo i ni o fod y tu allan i’r UE eisoes yn ymddangos yn wag, ac nid yw’r cefnu a wnaed ar yr addewid o arian ychwanegol ar gyfer y GIG yn galonogol.

Wrth gwrs, y gwir yw nad ydym yn gwybod beth fydd y trefniadau masnach a thariff. Mae’n bosibl y gallent fod yn well. Rwy’n amau ​​hynny, ond gadewch i ni fod yn hael ac yn optimistaidd; gallent fod. Ond y ffaith yw ei bod yn sefyllfa ansicr ac yn debygol o fod yn ansicr am nifer o flynyddoedd i ddod. Mae’r ansicrwydd hwnnw’n creu risg sylweddol i ddyfodol y gwaith dur yn y tymor byr.

A wnaiff yr Aelod ildio?

Gwnaf.

Rwy’n synnu at ei sylw am gronfeydd pensiwn. Mae Ffrainc a’r Unol Daleithiau wedi cael eu hisraddio o statws AAA—ychydig iawn o economïau AAA sydd i’w cael. Yn sicr, yr un peth y gwyddom yw bod allforion o’r gweithfeydd hyn bellach 10 y cant yn rhatach nag yr oeddent bythefnos yn ôl. Clywsom gan Bethan fod dwywaith a hanner yn fwy o allforion na mewnforion. Yn sicr, mae hynny eisoes wedi gwella cystadleurwydd a dyna pam y mae ein cynnig yn un difrifol iawn—dylid ei drin felly.

Rwy’n adlewyrchu safbwyntiau busnesau, dyna’i gyd, ac mae ef yn rhoi safbwynt dethol iawn o’r darlun economaidd i gyfiawnhau’r uffern a ryddhawyd ar y marchnadoedd. Byddwn yn dadlau bod polisi economaidd sy’n seiliedig yn unig ar y gyfradd gyfnewid rad yn un annoeth iawn.

Ychydig wythnosau yn ôl, fel y dywedodd David Rees, yr Aelod dros Aberafan, eisoes, cyfarfu ef a minnau â phrif weithredwr Tata Steel yn y DU, Mr Bimlendra Jha, yma yn y Cynulliad. Roedd yn amlwg o’i sgwrs, pe bai’n gallu rhoi pecyn at ei gilydd i ddwyn perswâd ar fwrdd Tata yn India i gadw perchnogaeth ar weithfeydd y DU, byddai’n gwneud ei orau, ond ei fod yn poeni am rwymedigaethau’r gronfa bensiwn ac yn poeni ynglŷn â’r DU yn gadael yr UE. Yn wir, mae si ar led fod pecyn achub yn yr arfaeth, ond iddo gael ei dynnu’n ôl y bore ar ôl y bleidlais. Mae bellach yn fwy anodd sicrhau buddsoddiad, felly ni allwn wybod pa un a yw’r cynigwyr eraill yn gallu bwrw ymlaen.

Mae dyfodol yr holl weithfeydd yng Nghymru a phensiynau gweithwyr dan amheuaeth. Naw wfft i’r gobaith gwell o oroesi o fod y tu allan i’r UE. Gwyddom fod Llywodraeth Cymru wedi rhoi arian ar y bwrdd, a dywedodd Mr Jha wrthym yn glir fod Tata wedi croesawu hwnnw’n gynnes, yn wahanol i’r diffyg gwybodaeth gan Lywodraeth y DU, sydd eto i wireddu eu haddewidion o gymorth. Ond yn awr mae angen i’r rhai a oedd am adael yr UE gyflawni, a byddai’n dda pe bai UKIP yn rhoi’r gorau i drin ofnau pobl fel pethau i chwarae gwleidyddiaeth â hwy.

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a’r Seilwaith, Ken Skates.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi ddiolch i’r Aelodau am eu cyfraniadau heddiw? Rwy’n gwybod y bydd pawb yn pryderu am yr effaith y mae’r refferendwm wedi ei chael ar y diwydiant dur yn y DU, ac nid oes amheuaeth fod canlyniad y refferendwm wedi creu cryn ansicrwydd ac ymdeimlad dwfn o bryder hefyd. Ategaf gyfraniad Lee Waters, a ddisgrifiodd faint y pryder y mae gweithwyr dur a’u teuluoedd bellach yn ei wynebu.

Nid wyf wedi fy argyhoeddi o gwbl gan strategaeth UKIP mai lladd arian cyfredol cenedlaethol yw’r ffordd orau i dyfu economi. Nid wyf yn cofio’r Aelod sy’n eistedd yma heddiw ar hyn o bryd, ond a oedd mewn man arall am nifer o flynyddoedd, yn dathlu’r gostyngiad yng ngwerth y bunt yn ôl yn y 1990au.

A wnewch chi ildio?

Gwnaf, wrth gwrs y gwnaf.

I’r gwrthwyneb, rwy’n meddwl ei bod yn adeg ryfeddol tu hwnt, ac rwyf bob amser wedi ei alw’n ‘Ddydd Mercher Gwyn’ yn hytrach na ‘Dydd Mercher Du’. Fodd bynnag, yn wahanol i’r adeg honno, ar y data diweddaraf, mae gennym ddiffyg cyfrif cyfredol o 7 y cant o gynnyrch domestig gros. Mae ei bennaeth wedi sôn llawer am y modd y mae’r bunt uchel wedi bod yn anfantais i gynhyrchiant dur. Yn sicr, er mwyn dod yn fwy cystadleuol, mae arnom angen arian cyfredol is.

Mae’r Aelod wedi anwybyddu dro ar ôl tro y ffaith fod deunyddiau crai a fewnforir o dramor hyd yn oed yn fwy drud yn awr a bydd yn mygu twf yn y sector hwn. Nid oes unrhyw amheuaeth am hynny; nid oes unrhyw fudd net. Mae yna hefyd, fel y nododd yr Aelodau eisoes—Bethan Jenkins, Dai Lloyd ac eraill—eironi Shakespearaidd trasig yn yr hyn y mae Aelodau UKIP wedi ei ddweud heddiw a’r hyn y maent wedi ei wneud mewn gwirionedd yn y gorffennol, lle maent heddiw wedi honni y bydd tariffau amddiffynnol yn wych ar gyfer y diwydiant dur, ond yn y gorffennol, pan oedd ganddynt gyfle i gyflwyno tariffau a fyddai’n ffafrio ein diwydiant dur, fe wnaethant y gwrthwyneb yn llwyr. Gallai sinig amau ​​bod UKIP yn y gorffennol wedi mynd ati’n fwriadol i danseilio’r diwydiant dur er mwyn gwneud elw gwleidyddol o’r ansicrwydd yr arweiniai hynny ato.

Rwy’n credu y byddai aelodau o’r cyhoedd yn gywir yn amau ​​unrhyw wleidydd sy’n dweud yn derfynol, ‘Mae hyn yn wych’ neu ‘Mae hyn yn enbyd.’ Gadewch i ni ei adael i’r arbenigwyr. Yn yr ychydig ddyddiau diwethaf yn unig, cyhoeddodd UK Steel eu maniffesto, sy’n agor gyda datganiad go glir:

Roedd canlyniad Refferendwm yr UE yn ergyd i’r diwydiant dur.

Yn fy marn i, nid gadael yr UE yw’r ffordd orau o ddatblygu diwydiant dur Prydain, ond gallaf eich sicrhau o hyn: mae’r bobl wedi siarad ac fel Llywodraeth Cymru, byddwn yn gwneud popeth a allwn i sicrhau dyfodol diogel. Rydym yn gweithio’n ddiflino i gefnogi’r broses werthu a’r cymunedau dan sylw, a byddwn yn parhau i roi pob adnodd sydd gennym fel Llywodraeth tuag at y diben hwnnw. Mae’r Prif Weinidog wedi pwysleisio’r neges hon yn gyson ac yn uniongyrchol wrth uwch-arweinwyr Tata yn Ewrop ac yn Mumbai, yn ogystal ag ar y lefelau uchaf o Lywodraeth San Steffan. Byddwn yn parhau i bwysleisio’r neges hon. Yn wir, mae’r dirprwy ysgrifennydd parhaol, fy swyddog uchaf, yn hedfan allan i gyfarfod y bwrdd ddydd Gwener i gyfleu ein safbwynt yn y termau cryfaf posibl.

Serch hynny, mae canlyniad y refferendwm a newidiadau Llywodraeth y DU yn codi cwestiynau pwysig am y dyfodol. Mae’n hanfodol nad yw ansicrwydd arweinwyr ar lefel Llywodraeth y DU yn effeithio ar eu hymrwymiad datganedig i wneud popeth a allant i sicrhau dyfodol ein diwydiant dur. Rwy’n gobeithio nad yw sylw Whitehall ar ddyfodol ein gweithfeydd dur yma yng Nghymru wedi llacio o ganlyniad i ddigwyddiadau diweddar, ac na fydd yn gwanhau nac yn dod i ben. Un o’n blaenoriaethau allweddol yw cadw’r ffwrneisi chwyth ym Mhort Talbot yn weithredol, ond yr un mor bwysig yw sicrhau bod Port Talbot yn parhau i fod yn brif gyflenwr dur i safleoedd eraill Cymru, yn ogystal ag i Hartlepool ac i Corby.

Soniodd Hannah Blythyn am fater pwysig diogelu ein holl safleoedd dur, a hoffwn ei chanmol am y gwaith y mae wedi ei wneud yn cynrychioli gweithwyr ar safle Shotton. Hefyd, roedd Hannah Blythyn, yn gwbl briodol, yn tynnu sylw at y ffaith y byddai cryn ansicrwydd yn cael ei achosi yn ystod y broses o drafod cytundeb fframwaith newydd, a allai gymryd degawd neu fwy—ansicrwydd ac wrth gwrs, fel y dywedais eisoes, pryder i’r rhai a gyflogir yn y diwydiant dur.

Rydym yn aros am y wybodaeth ddiweddaraf gan Tata ar sut y mae’n dod yn ei flaen gyda’r broses werthu, ac rydym yn parhau’n barod i gefnogi unrhyw gynigwyr a fydd yn sicrhau bod swyddi a chynhyrchiant dur cynaliadwy yn aros yng Nghymru. Mae ein cynnig o gymorth yn parhau i fod ar y bwrdd, ond ni allwn ystyried manylion unrhyw gynnig penodol hyd nes y cyrhaeddwn y cam nesaf pan fydd gennym fwy o eglurder ynghylch cynlluniau cynigydd. [Torri ar draws.] Buaswn yn hoffi, ond mae’n ddrwg gennyf.

Tra bo Tata yn parhau i roi ystyriaeth ddyladwy i’r mater, mae’n fwy hanfodol nag erioed o’r blaen, fel y dywedodd Russell George ac fel y dywedodd John Griffiths, fod Llywodraeth y DU yn parhau i weithio gyda ni, y diwydiant dur, undebau llafur dur a phartneriaid eraill i ennyn hyder ein bod i gyd yn gweithio gyda’n gilydd i greu’r amgylchedd busnes cywir a fydd yn cynnal diwydiant dur cynaliadwy yn y Deyrnas Unedig. Fis diwethaf, mynychais gyngor dur Llywodraeth y DU. Mae gan y cyngor bedwar grŵp sy’n gweithio dan arweiniad y diwydiant i ystyried, nid yn unig sut rydym yn ymateb i’r argyfwng dur presennol, ond hefyd sut i alluogi cynaladwyedd hirdymor cynhyrchu dur yn y dyfodol. Wrth gwrs, mae gennym ein tasglu dur ein hunain hefyd. Byddaf yn cadeirio cyfarfodydd y tasglu yn y dyfodol er mwyn sicrhau ein bod yn cynnal y momentwm a’r bartneriaeth gadarnhaol sy’n cael ei datblygu i gefnogi gweithwyr. A byddwn yn falch o roi’r newyddion diweddaraf i’r Aelodau yn yr wythnosau nesaf ar y cynnydd a wnaed.

Mae gwaith hefyd yn mynd rhagddo’n dda ar gryfhau ein polisi caffael, a fydd yn egluro pwysigrwydd agor cyfleoedd i gyflenwyr dur yn y DU. Bu cynnydd, hefyd, ar ardal fenter glannau Port Talbot sydd newydd ei sefydlu, ac a gynhaliodd ei gyfarfod cyntaf fis diwethaf. Bydd y bwrdd yn datblygu ei strategaeth drwy adeiladu ar y sgiliau gweithgynhyrchu uwch o’r radd flaenaf a’r dreftadaeth weithgynhyrchu gref. Bydd yn canolbwyntio ar ymchwil a datblygu, entrepreneuriaeth wedi ei gyrru gan arloesedd, gan gynnwys cyfleoedd sy’n gysylltiedig â’r brifysgol a dinas-ranbarth Bae Abertawe, fel yr amlinellwyd gan fy ffrind a fy nghyd-Aelod, Dai Rees.

Ddirprwy Lywydd, byddwn yn parhau i weithio gyda Llywodraeth y DU, Tata Steel a chynrychiolwyr y diwydiant dur yng Nghymru a’r DU i ailadrodd bod Cymru, fel gwlad, wedi ymrwymo i wneud popeth yn ein gallu i sicrhau diwydiant dur cynaliadwy. Disgwyliwn i’r holl rai rydym yn ymgysylltu â hwy i wneud eu gorau glas i sicrhau bod hyn yn cael ei gyflawni. Er gwaethaf canlyniad y refferendwm, mae Cymru ar agor i fusnes—ac rwy’n benderfynol o’i chadw felly, ac rwyf yr un mor benderfynol o adeiladu dyfodol disglair i’n diwydiant dur hefyd.

Diolch yn fawr iawn. Galwaf ar David Rowlands i ymateb i’r ddadl. David Rowlands.

Diolch yn fawr. Wel, rhaid i mi ddweud bod llawer wedi cael ei ddweud yn y Siambr hon am yr angen i gadw hyder yn economi Cymru ac economi Prydain. Wel, yn ystod y pythefnos diwethaf ers pleidleisio dros adael yr UE, ni fyddai gan neb a fu’n gwrando ar y sylwadau yn y Siambr hon unrhyw hyder o gwbl yn ein gallu fel cenedl i gynnal economi dda a hyderus sy’n ehangu.

Afraid dweud ein bod i gyd yn gresynu at yr ansefydlogrwydd mewn perthynas â gwaith Tata Steel ym Mhort Talbot a’r canlyniadau a fyddai’n deillio o’i gau, nid yn unig i weithwyr a’u teuluoedd, ond i economi ehangach Port Talbot yn ei chyfanrwydd. Ond teimlaf fod yn rhaid gwneud pwynt yma fod y Blaid Lafur yn hwyr iawn yn dod at y frwydr i achub swyddi yn y diwydiant dur, yma yng Nghymru ac yn y DU yn gyffredinol. O dan y Llywodraeth Lafur ac wrth gwrs, tra roeddem yn y DU—yr UE—collodd y DU oddeutu—[Torri ar draws.] Collodd y DU oddeutu 33,000 o swyddi yn y diwydiant dur, gan ddisgyn o 68,000 pan ddaeth Llafur i rym yn 1997 i tua 35,000 pan adawsant yn 2010, gan gynnwys gostwng o 17,000 i 7,000 yng Nghymru yn yr un cyfnod. [Torri ar draws.] Na, mae’n ddrwg gennyf. [Aelodau’r Cynulliad: ‘O.’]. Yn hytrach na helpu diwydiant dur Prydain, rwy’n awgrymu bod ein presenoldeb yn y prosiect gwleidyddol Ewropeaidd wedi bod yn anfantais enfawr i’r diwydiant.

O dan reolau caffael yr UE, er enghraifft, bydd 100 o gerbydau ymladd Ajax newydd y Fyddin Brydeinig yn cael eu hadeiladu yn Sbaen gan ddefnyddio dur o Sweden. Roedd hyn ar gais Brwsel, a ddefnyddiodd grantiau’r UE er mwyn cynnal swyddi yn Sbaen. [Torri ar draws.] Gallwn gyfrif—[Torri ar draws.] Gallwn gyfrif nifer o achosion o’r fath. Ers ymuno â’r Undeb Ewropeaidd rydym bron iawn â cholli rhannau helaeth o’n diwydiannau gweithgynhyrchu—adeiladu llongau, adeiladu trenau a cherbydau, mae’r diwydiant cemegol yn dirywio’n derfynol, mae tecstilau mewn argyfwng, ac mae’r diwydiant pysgota a ffermio bron iawn â bod wedi dirywio’n llwyr.

Mae’r Prif Weinidog wedi datgan sawl gwaith, os cofiaf yn iawn, pa mor lân yw ein hafonydd a’n traethau o ganlyniad i ddeddfwriaeth amgylcheddol yr UE. Wel, mae’n ddrwg gennyf hysbysu’r Prif Weinidog nad oes ganddo ddim i’w wneud â rheoliadau’r UE; y rheswm am hynny yw nad oes gennym ddiwydiannau i’w llygru bellach. [Aelodau’r Cynulliad: ‘O.’] Rydym wedi clywed hyd syrffed gan Aelodau’r Cynulliad hwn am y trychineb a ddaw i ran economi Cymru os na chawn arian grant.

A wnaiff yr Aelod ildio?

Gwnaf.

Ai eich cynigion felly—? A ydych felly yn barod i gael gwared ar yr holl ddiwydiant yng Nghymru er mwyn i chi gael amgylchedd glân, oherwydd dyna rydych newydd ei ddweud?

Wel, dyna beth sy’n digwydd. [Torri ar draws.] Dyna beth sy’n digwydd. [Torri ar draws.] Mae’n ganlyniad peidio â chael y diwydiant. Mae’r ateb yn y ffaith ein bod, ar ôl 17 mlynedd o reolaeth Lafur yn y sefydliad hwn ac am flynyddoedd lawer gyda Llywodraeth Lafur yn San Steffan, yn gymwys i gael y grantiau hynny—. Mae’n ddrwg gennyf, fe ailadroddaf hyn, gan i rywun dorri ar draws.

Rydym wedi clywed hyd syrffed gan Aelodau’r Cynulliad hwn am y trychineb a ddaw i ran economi Cymru os na fyddwn yn cael arian grant yr UE neu wrth gwrs, yr arian cyfatebol gan Lywodraeth y DU ar ôl gadael yr UE. Os yw hyn yn wir mae’n rhaid i ni ofyn y cwestiwn ‘pam?’ Mae’r ateb yn y ffaith ein bod, ar ôl 17 mlynedd o reolaeth Lafur yn y sefydliad hwn ac am flynyddoedd lawer gyda Llywodraeth Lafur yn San Steffan, yn gymwys i gael y grantiau hynny oherwydd ein bod yn dal i fod yn un o ranbarthau tlotaf Ewrop. Mae llawer o Aelodau’r Cynulliad hwn yn ymddwyn fel pe bai’r arian Ewropeaidd hwn yn galon ac enaid y genedl hon. Maent yn anwybyddu’r ffaith fod yr holl arian a gawn gan Ewrop yn fychan iawn o gymharu â’r symiau a gawn gan fformiwla Barnett, hyd yn oed gyda’i ddiffygion amlwg. [Torri ar draws.] Rydym ni yn UKIP yn hyderus os yw’r pleidiau’r tŷ yn gweithredu’n unedig â’r pleidiau eraill, fel rydym i gyd wedi addo ei wneud, fe gawn arian gan Lywodraeth y DU a fydd yn cyfateb—na, yn fwy—na’r arian a gawn gan Ewrop.

Rydym ni yn UKIP, yn wahanol i’r rhan fwyaf o’r wrthblaid yn y Cynulliad, yn credu y gallwn ymddiried yn ein gwleidyddion Cymreig a Phrydeinig ein hunain yn San Steffan yn hytrach na chasgliad o gomisiynwyr tramor anatebol ac annemocrataidd ym Mrwsel, a than ein nawdd ein hunain bydd gobaith i Tata Steel oroesi am flynyddoedd lawer i ddod. Diolch.

Diolch yn fawr iawn. Y cynnig yw derbyn y cynnig heb ei ddiwygio. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Diolch. Cafwyd gwrthwynebiad, felly fe—[Torri ar draws.] Diolch. Rwy’n gwybod bod pawb yn gynhyrfus ynglŷn â digwyddiad a allai ddigwydd heno ond os na fyddwn yn ymdawelu, byddwn yn dal yma’n pleidleisio cyn dechrau’r digwyddiad hwnnw, felly a gawn ni bleidleisio’n ddistaw, os gwelwch yn dda? Gohiriaf y pleidleisio yn awr tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.

Rydym wedi cytuno y bydd y cyfnod pleidleisio yn digwydd cyn y ddadl fer. Oni bai bod tri Aelod yn dymuno i’r gloch gael ei chanu, af ymlaen yn syth at y cyfnod pleidleisio. A oes unrhyw un sy’n dymuno i’r gloch gael ei chanu? Nac oes.