Detholwyd y gwelliant canlynol: gwelliant 1 yn enw Jane Hutt.

Yr eitem nesaf ar yr agenda yw dadl Plaid Cymru, ac rydw i’n galw ar Leanne Wood i wneud y cynnig.

Cynnig NDM6077 Simon Thomas

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi'r addewidion a wnaed i bobl Cymru gan y rhai a oedd yn ymgyrchu i'r DU dynnu allan o'r Undeb Ewropeaidd.

2. Yn galw ar Lywodraeth y DU i sicrhau bod yr addewidion hynny yn cael eu cyflawni ar ôl gadael yr Undeb Ewropeaidd, gan gynnwys:

a) bod £490 miliwn y flwyddyn yn ychwanegol yn cael ei roi i GIG Cymru;

b) y caiff lefel y cyllid a gaiff Cymru o raglenni'r UE ar hyn o bryd ei chynnal;

c) y bydd y cymorth taliadau uniongyrchol a gaiff ffermwyr Cymru yn gyfartal, os nad yn uwch na'r hyn a ddaw drwy'r Polisi Amaethyddol Cyffredin; a

d) bod hawl dinasyddion yr UE adeg Brexit i aros yn y DU heb ofn na rhwystr, yn cael ei warantu.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Lywydd. Cynigiaf y cynnig yn enw Simon Thomas ac rwy’n hapus i gefnogi’r gwelliant, gwelliant 1, yn enw Jane Hutt.

Daw ein cynnig heddiw wrth i Theresa May ddod yn Brif Weinidog newydd y DU. Mae wedi dweud ei bod yn bwriadu gweithredu’r bwriad i’r DU adael yr Undeb Ewropeaidd. Bydd gadael yr UE yn digwydd ar ôl cyfnod hir o drafodaethau, gyda materion megis mynediad i’r farchnad sengl, mewnfudo a statws dinasyddion yr UE a’r DU i gyd yn galw am eu trafod. Dywedodd y Prif Weinidog ymadawol y gallai Cymru chwarae rhan yn y trafodaethau hyn. Mae’n hanfodol, felly, ein bod ni, fel Cymru—Cymru gyfan—yn cyflwyno’r achos dros gadw cymaint â phosibl o’r manteision rydym yn eu hennill ar hyd o bryd o fod yn aelod o’r Undeb Ewropeaidd.

Bydd Plaid Cymru yn gwneud beth bynnag a allwn i ddylanwadu ar safbwynt negodi Cymru, i ymladd yn ddiedifar dros Gymru, ac i sefyll dros fuddiannau cenedlaethol Cymru bob amser.

Yn rhannol, roedd canlyniad y refferendwm yn gynnyrch yr anghydraddoldebau sydd wedi cronni dros sawl degawd. Y DU sydd â’r anghydraddoldeb rhanbarthol mwyaf o holl aelod-wladwriaethau presennol yr UE. Mae Brwsel wedi dod yn fwch dihangol i ddicter a rhwystredigaeth, lle mae rhannau cyfan o gymdeithas yn teimlo fel pe baent wedi colli rheolaeth ar eu bywydau. Ymddengys nad yw pleidleisio yn cyflawni dim mewn system y cyntaf i’r felin a phan gaiff pobl eu hethol i’r sefydliad hwn, er enghraifft, nid oes ganddo’r pwerau sydd eu hangen arnom i ddatrys yr holl broblemau y mae ein pobl yn eu hwynebu.

Mae gennyf lawer o gydymdeimlad â’r canfyddiad fod llawer yn ein cymunedau yn teimlo’n ddi-rym ac wedi eu hanwybyddu. Dywedodd y Prif Weinidog ymadawol, David Cameron, heddiw ei fod yn gobeithio y byddai pobl yn gweld ei fod wedi gadael ar ei ôl, yn ei eiriau ef, gwlad gryfach... a mwy o gyfleoedd i gamu ymlaen mewn bywyd.

Ond mae hynny’n ffug, onid yw? Nid gwlad yw’r Deyrnas Unedig ond gwladwriaeth, ac mae cyfanrwydd y wladwriaeth honno wedi cael ei wanhau gan ganlyniad y refferendwm. Nawr, gallai’r DU golli rhan sylweddol o’i thiriogaeth a gallai beidio â bodoli. O ran cael mwy o gyfleoedd i gamu ymlaen mewn bywyd, mae yna ardaloedd yn y wlad hon, yng Nghymru, lle mae cyfleoedd gwaith gwell ar gael, ond mae yna hefyd ardaloedd lle y ceir ymdeimlad o ddirywiad hir ac esgeulustod er bod yr ardaloedd hynny, mewn llawer o achosion, wedi bod yn gymwys sawl gwaith ar gyfer cymorth datblygu economaidd yr UE.

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Wrth gwrs.

A ydych yn derbyn rhywfaint o gyfrifoldeb o safbwynt eich plaid, o ystyried na wnaeth eich Dirprwy Brif Weinidog, a oedd yn y swydd am bum mlynedd, unrhyw beth i wella ffyniant y rhannau hynny o Gymru y cyfeiriwch atynt?

Roedd fy rhagflaenydd yn y swydd am un tymor, a heb fawr o liferi economaidd, mewn gwirionedd, i effeithio ar ddirwasgiad a pholisïau caledi a gâi eu rhoi ar waith gan eich plaid chi yn San Steffan.

Yr ardaloedd gyda’r niferoedd mwyaf o bobl a bleidleisiodd dros adael yw’r ardaloedd lle y ceir fwyaf o siopau neu fanciau â’u ffenestri wedi eu bordio, lle y collwyd llwybrau bysiau a chyfleusterau cymunedol, a lle y ceir cyflogau is na chyfartaledd Cymru, ac mae’n rhaid i’r Ceidwadwyr gymryd llawer iawn o’r cyfrifoldeb am y sefyllfa honno. Mae’r ardaloedd sydd wedi bod â hawl i gael arian UE sylweddol, oherwydd eu tlodi cymharol a’u hanfantais, hefyd yn ardaloedd gyda lefelau isel o fewnfudwyr; ychydig iawn o gyfleoedd a geir i ddenu mewnfudwyr at waith, ac eto y canfyddiad yw bod yna broblem fewnfudo fawr.

Gadewch i ni beidio ag anghofio bod pobl wedi cael clywed y byddai gadael yr UE yn arbed arian. Cofiwch yr addewid ar y bws—byddai £350 miliwn yr wythnos ar gael, dyna a ddywedasant wrthym. Byddai Cymru’n cael £490 miliwn y flwyddyn, dyna a ddywedodd arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig wrthym. Wel, rydym yn disgwyl iddo yn awr wneud yn siŵr fod yr addewid yn cael ei gadw, i ddefnyddio pa ddylanwad bynnag y gallai fod ganddo yn ei blaid i wneud yn siŵr fod yr arian hwnnw ar gael, a byddwn yn parhau i wneud y pwynt hwn—nid oherwydd ein bod yn daer eisiau cardod, ond am fod pobl wedi pleidleisio ar y cynsail y byddai’r arian hwnnw ar gael ar gyfer eu GIG ac i adfer y cyfleusterau y maent wedi eu gweld yn diflannu o ganlyniad i galedi’r Torïaid.

Rydym hefyd yn disgwyl gweld trefniant i warantu cymorth taliadau uniongyrchol i ffermwyr Cymru. Mae’r diwydiant hwnnw mewn perygl os na fydd y gwarantau hynny yno. Ac rydym am i hawliau dinasyddion yr UE i aros yng Nghymru gael eu gwarantu hefyd. Mae gennym 500 o feddygon o wledydd eraill yr UE yn gweithio yn y GIG yng Nghymru, ac mae hynny cyn i ni hyd yn oed ystyried dinasyddion yr UE sy’n gweithio mewn gwasanaethau cyhoeddus eraill ac yn ein sector preifat hefyd.

A wnaiff hi ildio ar y pwynt hwnnw?

Wrth gwrs.

I fynd â chi’n ôl at y pwynt a wnaethoch funud yn ôl ar gymhorthdal ​​ffermio, a fyddai’n cytuno â mi nad pwynt dadl yn syml yw hyn, mae’n rheidrwydd cystadleuol yn y cyfnod pontio hwn wrth symud ymlaen, nid yn unig yn y trafodaethau gadael ond ar ôl hynny, ac ni allwn gael ein ffermwyr a’n cymunedau gwledig o dan anfantais gystadleuol mewn perthynas â’r hyn sy’n digwydd dros Glawdd Offa yn Lloegr? Felly, rhaid i ni gael yr arian hwnnw wedi’i warantu, ac mae’n rhaid i ni ei gael yma i wneud y dewisiadau ynglŷn â sut i’w ddefnyddio yng Nghymru ar gyfer pobl Cymru.

Byddwn yn cytuno â hynny 100 y cant. Wrth gwrs, mae ein diwydiant ffermio yn y fantol fel y mae pethau, ac mae angen i’r gwarantau hynny fod yno er mwyn darparu gwarantau ar gyfer y diwydiant yn y tymor hir.

Mae dinasyddion yr UE yn fudd net i’n gwlad yn ariannol, diwylliannol a chymdeithasol, ac ni ddylai neb ohonom flino ar wneud y pwynt hwnnw, a byddwch yn ein clywed yn gwneud yr un pwynt dro ar ôl tro.

Lywydd, mae ein galwadau i sicrhau bod popeth yn cael ei wneud i amddiffyn budd cenedlaethol Cymru eisoes yn cael effaith. Pam arall y byddai Ysgrifennydd Gwladol Cymru yn ceisio tynnu sylw oddi ar yr angen i gael arian yn lle ein cyllid o’r UE, drwy ddweud bod angen i ni gael dadl ehangach am achosion sylfaenol tlodi ac anfantais? Wel, wrth gwrs bod angen i ni wneud hynny. A dechrau’r drafodaeth honno’n unig yw cael arian yn lle ein cronfeydd UE; y cronfeydd hynny yw’r man cychwyn.

Rydym angen liferi economaidd go iawn hefyd i fod ar gael i’r Llywodraeth hon ac i’r Cynulliad hwn, ac mae’n rhaid i ni bwyso yn awr am bolisi rhanbarthol llawn yn y DU cyhyd â bod Cymru yn parhau i fod yn rhan o’r undeb hwnnw.

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Gadewch i mi orffen drwy ddweud bod 23 Mehefin wedi newid popeth. Erbyn hyn mae ar Gymru angen arweinyddiaeth a gweledigaeth gref i ymdrin â’r hyn a wnaed iddi, ac mae Plaid Cymru yn barod i wneud popeth yn ein gallu i sicrhau bod hynny’n cael ei ddarparu.

Diolch. Rwyf wedi dethol y gwelliant i’r cynnig, a galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol i gynnig gwelliant 1, a gyflwynwyd yn enw Jane Hutt, yn ffurfiol.

Gwelliant 1—Jane Hutt

Ychwanegu is-bwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

bod yr holl drefniadau cyllido yn y cyfnod wedi Brexit yn cael eu seilio ar fframwaith cyllido teg ac ar ddiwygio Fformiwla Barnett yn sylweddol.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Yn ffurfiol.

Diolch. Simon Thomas.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwyf eisiau jest ategu’r hyn roedd Leanne Wood wedi ei ddweud wrth osod y ddadl yma drwy sôn yn benodol am yr effaith ar, a’r angen i amddiffyn, amaeth, pysgodfeydd a’r amgylchedd yn gyffredinol.

Rydym ni mewn sefyllfa ar hyn o bryd lle mae Cymru, amaethwyr Cymru a chefn gwlad Cymru yn derbyn rhywbeth fel £250 miliwn y flwyddyn mewn taliadau uniongyrchol i ffermwyr, ac, ar ben hynny, mae yna ryw €655 miliwn—mae gwerth yr ewro, wrth gwrs, yn golygu bod y punnoedd yn llai ar hyn o bryd—ar gyfer y cynllun datblygu gwledig o fewn y polisi amaethyddol cyffredin ar gyfer y cyfnod hyd at 2020. Wrth gwrs, os yw’r Prif Weinidog newydd am weithredu Brexit yn y modd mae hi wedi ei argymell, fe fydd Cymru, gyda gweddill y Deyrnas Unedig, yn gadael y system cymorthdaliadau cyn diwedd y cyfnod hwnnw. Felly, mae’n bwysig ein bod yn gweithredu’n ddiymdroi i ddeall effaith y dylanwad hwn ar ein sector amaeth ac ar yr amgylchedd, ac yn paratoi ar ei gyfer.

Tu fewn i’r Undeb Ewropeaidd, gan ein bod wedi bod yn aelodau cyhyd, mae’r fframwaith ar gyfer lles anifeiliaid, iechyd anifeiliaid a fframwaith hefyd ar gyfer polisi a deddfwriaeth amgylcheddol i gyd wedi cael ei osod tu fewn i’r Undeb Ewropeaidd. Er ein bod bron bob tro, rwy’n meddwl—yn sicr yn y Cynulliad—wedi bod yn gefnogol i’r ddeddfwriaeth honno, mae’n wir dweud mai ar sail cydsyniad ar lefel Ewropeaidd ein bod wedi deddfu. Felly, mae’n hynod bwysig bod yr addewidion ar gyfer cynnal cymorthdaliadau uniongyrchol ar y lefel bresennol yn cael eu cadw. Mae’n bwysig bod hynny yn digwydd yn y cyd-destun bod tipyn o amrywiaeth a mynd a dod yn y farchnad ar hyn o bryd, ac mae ansicrwydd, wrth gwrs, yn tanseilio’r farchnad.

Mae rhywbeth tebyg i 80 y cant i 90 per cent o incwm ffermwyr Cymru yn dod o daliadau cymorth uniongyrchol. Efallai nad yw honno yn sefyllfa y byddai pawb yn dymuno ei gweld yn y tymor hir beth bynnag, ond y ffaith amdani yw bod yn rhaid i ni symud o’r sefyllfa yna mewn dwy flynedd cwta erbyn hyn, ac mae hynny yn broses llawer cynt nag yr oeddem ni yn ei rhagweld. Mae prisiau cynnyrch Cymru yn isel iawn, er bod peth gwelliant ym maes llaeth ar hyn o bryd.

Felly, mae’n wir i ddweud bod tynnu allan o’r Undeb Ewropeaidd yn golygu bod modd i ni lunio polisïau cefnogaeth ar gyfer amaeth, cynhyrchu bwyd, pysgodfeydd a pholisïau amgylcheddol o’r newydd. Mae hynny’n wir. Ond mae Plaid Cymru o’r farn na ddylem ildio o gwbl ar y cynnydd sydd wedi ei wneud, yn enwedig ym maes amaeth a’r maes amgylchedd dros y 40 mlynedd diwethaf. Felly, rydym ni am weld bod y trosglwyddiad yn digwydd ac yn sicrhau bod deddfwriaeth bresennol amaeth a’r gefnogaeth bresennol i amaethwyr yn cario ymlaen heb unrhyw doriad.

I think it is important as well to underline that the support, and the continued support, for Welsh agriculture was underlined so many times during this previous referendum. For example, David Davies MP told BBC Radio Wales that we first of all have to

‘make sure the money that was going into structural funds and CAP continues’.

George Eustice, who is the UK’s farming Minister but a ‘leaver’ said that Wales would enjoy ‘as much support’ as we currently received, and he said that if we left—and we did, of course—this could mean more money and better support for Welsh farmers:

‘If we vote to leave…the UK Government will continue to give Welsh farmers and the environment at least as much…as they get now’.

That was the promise of the current continuing Government. The leader of the Conservatives—the Welsh Conservatives—in response to that particular quote said:

‘We now have a solid guarantee that Welsh farmers would continue to receive at least as much in terms of support’.

So, a promise from the UK Government, a ‘solid guarantee’ by the Welsh Conservatives, and we must ensure that there is no chipping away, at the time of Brexit, at the support that farmers get and our environment gets and the support that our rural communities get. That’s why it’s so sad to see that the Labour colleague of the Minister who’s responsible for the environment in this place, Ian Lucas, asked today in the House of Commons to the Minister of State in the Wales Office, Guto Bebb—he asked:

‘Does the Minister agree that leaving the EU offers a golden opportunity to assess the level of subsidy paid to farming in Wales to see whether that money can be more effectively and efficiently spent in other areas?’

So, the Labour Party in Westminster—which Labour Party, I don’t know because there are so many of them these days—the Labour Party in Westminster are deliberately, already, questioning and using Brexit as an opportunity to cut support for Welsh farmers. I think that’s a disgrace and I hope that the Minister, in answering to this debate, will disassociate himself from those remarks.

Yn ystod y ddadl yn y Senedd ar yr Undeb Ewropeaidd ychydig wythnosau yn ôl, dywedodd Dafydd Elis-Thomas, pe bai Cymru yn pleidleisio i adael, y byddai’n ganlyniad methiant y dosbarth gwleidyddol yn ei gyfanrwydd, a nodais wrth y Siambr hon yn ystod y ddadl honno y pellter y mae pobl Caerffili yn ei deimlo, yn llythrennol ac yn ffigurol, oddi wrth y bobl sy’n gwneud penderfyniadau yn yr Undeb Ewropeaidd. Ond heddiw, rwy’n teimlo bod ehangder y pellter canfyddedig hwn yn fwy gyda San Steffan ac weithiau mae’r Senedd hon yng Nghymru a phob Aelod yma hefyd yn cael trafferth i weithredu fel pont rhwng pobl ein hetholaethau a’r penderfyniadau a wneir yn eu henwau. Eto i gyd, mae pob un ohonom yn awyddus i gynrychioli ein hetholwyr a’n cymunedau ac mae bron bob un ohonom yn hannu o’n cymunedau. Os ydym am wneud ein gwaith, yna mae’n rhaid i ni allu siarad yn onest heb ormod o bryder am wleidyddiaeth plaid yn sgil hynny. Byddaf yn meddwl weithiau fod angen i ni ddod o hyd i gydbwysedd rhwng beio ein gilydd am y canlyniadau a gafwyd yn sgil polisïau a phwyntiau dadlau perthnasol a chraffu, ac rwy’n meddwl weithiau nad ydym yn cael y cydbwysedd cywir.

Dywedais sawl gwaith yn ystod ymgyrch etholiadol y Cynulliad ac yn ystod ymgyrch y refferendwm y byddwn yn ymgysylltu â fy mhrif gystadleuwyr, Plaid Cymru, heb betruso pe bai’n gwneud gwahaniaeth i fywydau’r bobl rwy’n eu cynrychioli, ac rwy’n meddwl y gall Steffan Lewis dystio i hynny. Yn wir, rwyf wedi cynnal trafodaethau adeiladol gydag aelodau o’r blaid honno ac rwy’n bwriadu parhau i wneud hynny.

Gallai un o ganlyniadau refferendwm yr UE roi cyfle i ni bontio ymhellach y rhaniad gwleidyddol a amlygwyd i’r fath raddau gan yr ymgyrch. Mae Grŵp Diwygio Cyfansoddiad trawsbleidiol y DU, y mae ein David Melding yn aelod ohono, rwy’n credu, yn cynnig Deddf uno newydd sy’n rhoi sofraniaeth lawn i bob cenedl a rhanbarth dros eu materion eu hunain—Teyrnas Unedig ffederal ar ei newydd wedd ac wedi ei hailrymuso. Dylem edrych ar y syniadau hyn gyda diddordeb.

Yn y cyfamser, ac yn yr un modd ag y dywedodd arweinydd yr wrthblaid, rhaid i’r Prif Weinidog newydd weithio gyda’n Llywodraeth etholedig yma i sicrhau nad yw Cymru ar ei cholled wrth i ni adael yr Undeb Ewropeaidd. Rhaid i gynllun ymadael Cymreig unigryw a’n strategaeth economaidd fod yn rhan annatod o’r trafodaethau i adael yr Undeb Ewropeaidd. Mae’r cynnig heddiw yn gosod llinellau coch hanfodol yn y trafodaethau hyn ac mae gwelliannau fy nghyfaill, arweinydd y tŷ, yn cryfhau hynny gyda galwad glir am gyllid tecach.

Ond rhaid i mi ddweud, yng nghyfrif pleidlais y refferendwm yng Nghaerffili cefais fy nharo gan ddathliadau gwyllt aelodau UKIP, nad oeddwn yn meddwl eu bod yn briodol o ystyried y ffaith amlwg nad oedd gan UKIP unrhyw gynllun ynglŷn â beth fyddai’n digwydd nesaf. Dywedodd Nigel Farage fod yr addewid i warantu £350 miliwn yr wythnos i’r GIG yn un o’r camgymeriadau a wnaed gan yr ymgyrch dros adael, ac eto roedd ef a gweddill aelodau’r UKIP yn dawel am yr addewid hurt hwn yn ystod yr ymgyrch. Rwy’n amau mai’r rheswm am hynny, mewn gwirionedd, oedd oherwydd nad oeddent wedi meddwl mor bell ymlaen â hynny ac nad oeddent yn disgwyl ennill y refferendwm mewn gwirionedd.

Ond mae pobl ledled Cymru yn malio’n angerddol am ein GIG a’r hyn rydym ei angen yn awr yw eglurder ynghylch y trefniadau ariannu, fel yr amlinellir yn y cynnig ac fel yr addawyd gan aelodau o Lywodraeth y DU.

Gall ymgyrchoedd etholiadol gyfoethogi bywyd, drwy ymgysylltu â phrofiadau a rhoi cyfle i gyflwyno’r achos i’r wlad, ond mae’n ymddangos i mi nad oedd ymgyrch y refferendwm yn gwneud yr un o’r pethau hynny. Heddiw, rydym yn teimlo’r effeithiau ymrannol ar ein cenedl. Ac rwy’n meddwl am yr hyn a ddywedodd Leanne Wood am gynrychiolaeth gyfrannol; mae gennyf feddwl agored, yr unig beth sy’n fy mhoeni yw hyn: o bosibl, pe bai gennym system wirioneddol gyfrannol yn 2011 ar gyfer ethol i’r lle hwn, efallai y byddem wedi gweld aelodau o BNP yn cael eu hethol bryd hynny, fel y cawsant eu hethol i Gynulliad Llundain. Nid wyf yn awgrymu bod hynny’n rhywbeth y dylem ei ddiystyru—cynrychiolaeth gyfrannol—ond mae’n ganlyniad y dylem ei gadw mewn cof.

Dylem i gyd, felly, gofio am y pryderon ynglŷn â throseddau casineb sy’n cael eu cyflawni ar draws y wlad yn sgil y bleidlais. Yng Ngwent, cafwyd cynnydd o 46 y cant mewn troseddau casineb yn y cyfnod cyn y refferendwm, ac roedd Comisiynydd Heddlu a Throseddu Gwent, fy rhagflaenydd rhagorol fel Aelod Cynulliad dros Gaerffili, Jeff Cuthbert, yn gywir i ddweud na fydd cam-drin hiliol yn cael ei oddef gan yr heddlu. Rwy’n falch fod fy awdurdod lleol yng Nghaerffili yn parhau i ymgysylltu â thrigolion er mwyn trechu troseddau casineb a bwriadaf gefnogi cynnig i’r perwyl hwnnw gan gynghorwyr Caerffili yn enw’r cynghorydd Roy Saralis yn y cyngor llawn yr wythnos nesaf, cynnig a gefnogir gan Blaid Cymru hefyd. Weithiau, rwy’n credu y byddai’n well pe baem yn meddwl mwy am y pethau hyn na’r pethau gwirion y ceisiwn ddod o hyd iddynt i’n rhannu yn ystod ymgyrchoedd etholiadol lleol.

Rydym yn byw mewn cyfnod cyfnewidiol yn wleidyddol, ond beth bynnag a ddaw yn sgil canlyniad y refferendwm, mae’n rhaid i ni ddod o hyd i ffordd o gydweithio ar faterion sy’n gyffredin rhyngom. Rhaid i ni allu gweithredu yn ôl egwyddorion craidd ein plaid a’n pobl heb greu rhaniadau diangen a rhaid i ni gael cynllun clir ar gyfer gadael yr UE a fydd o fudd i Gymru. Mae hynny’n glir yn y cynnig hwn a’r gwelliant. Ond rhaid i ni hefyd sicrhau bod yr amser i ddod yn fuddiol i bobl ein cenedl, hyd yn oed os yw hynny’n golygu dealltwriaeth newydd o genedligrwydd. Dyna destun ar gyfer trafodaeth ehangach o bosibl.

Rwyf am ganolbwyntio fy nghyfraniad ar ddiwydiant dur Cymru oherwydd, fel y gwyddom, gwnaethpwyd honiadau amrywiol am ddyfodol llewyrchus i’r diwydiant gan y rheini oedd o blaid Brexit yn y cyfnod cyn y refferendwm—honiadau a oedd wedi cael effaith ar rai gweithwyr dur, rhaid dweud, a sut y gwnaethon nhw bleidleisio yn y refferendwm hwnnw.

Felly, nawr mae'n gyfrifoldeb ar y rhai a ymgyrchodd i adael yr Undeb Ewropeaidd—y rhai sydd yn dal yn meddu ar swyddi pwerus, er mai ychydig ohonynt sydd ar ôl erbyn hyn—i weithredu ar eu honiadau. Felly, gadewch inni ddechrau drwy edrych ar yr honiadau hynny: (1) bydd cyflwyno tariffau ystyrlon tebyg i rai'r Unol Daleithiau ar ddur o Tsieina a dur arall sydd wedi'i ddympio yn digwydd; (2) heb faich rheolau cymorth gwladwriaethol amhoblogaidd, gellir cynnig arian i Bort Talbot a gweithfeydd eraill i'w helpu i ddod yn fwy cystadleuol; a (3) gall mynediad rhydd at farchnadoedd Ewropeaidd barhau'n ddirwystr. Mae'n bwysig nodi fan hyn bod y diwydiant dur yn gweld cyfleoedd yn ogystal â heriau yn dilyn Brexit.

Mae rhai yn y diwydiant wedi dweud wrthyf y byddai punt wannach yn cynorthwyo cystadleuaeth yn y byrdymor a'r tymor canolig, a chysylltiadau masnach newydd gyda'r Undeb Ewropeaidd yn y tymor canolig a hir, ynghyd â rheolau diwygiedig o ran cymorth gan Lywodraeth y DU ar ôl 2020. Mae'r heriau—ac mae'n rhaid i gefnogwyr Brexit ateb y rhain—yn cynnwys ansicrwydd i gwsmeriaid, llai o ddylanwad gan y Deyrnas Unedig ar lunio polisi yn yr Undeb Ewropeaidd, perthynas fasnach newydd gyda'r Undeb Ewropeaidd, a allai o bosibl fod yn beth da neu yn beth drwg, yn ôl pob tebyg, a llai o fynediad at ymchwil a datblygu. Mae'r ffactor olaf yn rhoi cynigion ar gyfer canolfan ymchwil dur yng Ngorllewin De Cymru, yn gweithio mewn partneriaeth rhwng Port Talbot a champws arloesi Prifysgol Abertawe, mewn perygl.

Mae cefnogwyr Brexit wedi nodi'n obeithiol tariffau o 500 y cant a mwy a osodir gan yr Unol Daleithiau ar ‘rebar’ o Tsieina, ymhlith pethau eraill. Yr hyn yr hoffwn i ei glywed yma heddiw yw sut y caiff y rheini eu hailadrodd gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig, pan wnaeth eu haelodau o Senedd Ewrop nid yn unig bleidleisio yn erbyn cynigion llawer mwy cymedrol yr Undeb Ewropeaidd, fel y gwnaeth UKIP, ond yn wir y gwnaeth eu gweinidogion nhw ddifetha'r cynllun yng Nghyngor y Gweinidogion.

Pan mae gennych Weinidog dros ddiwydiant nad yw’n credu mewn strategaeth ar gyfer diwydiant oherwydd ei ddelfrydau masnach rydd, yna mae’n rhaid i hyd yn oed yr ymgyrchydd mwyaf brwd dros adael yr Undeb Ewropeaidd gyfaddef bod mwy o waith perswadio i’w wneud.

Rydym yn gwybod y byddai mantais gystadleuol Port Talbot yn well o lawer pe byddai modd adeiladu gorsaf bŵer newydd fyddai’n torri ei gostau ynni enfawr yn sylweddol, tra’n lleihau lefelau allyriadau—nid bod angen inni boeni am y fath reolau trafferthus gan yr Undeb Ewropeaidd mwyach, wrth gwrs. Gallai’r gost fod mor uchel â £250 miliwn. A yw hyn yn lot o arian? Wel, na, nid pan fyddwch yn ei gymharu â chost colli Port Talbot. Mae’r Athro Gerry Holtham wedi amcangyfrif ei fod yn cynrychioli tua 6 y cant o werth ychwanegol crynswth Cymru. Mae’r cyfrifiadau a wnes i ar gefn napcyn yn amcan bod hynny’n tua £3.5 biliwn, gan ganiatáu ar gyfer ychydig filiynau un ffordd neu’r llall. Mae oddeutu 16,000 yn cael eu cyflogi’n uniongyrchol neu’n anuniongyrchol ar y safle, neu’n ei gyflenwi, neu’n contractio iddo. A dyna i chi tua £435 miliwn arall.

Rhwng popeth, gallai hynny olygu cymaint â £4 biliwn i economi Cymru. Felly, edrychwn ymlaen at weld yr arian ar gyfer gorsaf bŵer newydd yn eithaf buan, o gofio bod symud yn gyflym yn hollol hanfodol. Byddai unrhyw beth arall yn ddim llai nag esgeulustod o ran ein cyfrifoldeb ni at y bobl hynny sydd yn byw yno ac sydd yn gweithio ym Mhort Talbot.

Byddai hefyd yn braf clywed sut byddwn yn gwneud yn iawn am y diffyg cyllido enfawr mewn ymchwil a datblygu, er mwyn peidio â cholli’r math o gyfle a nodais i yn gynharach yn fy araith i—yr unig ganolfan ddur yn Ewrop o fewn tafliad carreg i ffwrneisiau Port Talbot. Mae’n swnio’n gyfle rhy dda i’w golli.

Dywedais yr wythnos diwethaf sut mae Cymru yn anghymesur o ddibynnol ar allforio haearn a dur o’i chymharu â gweddill y Deyrnas Unedig. Y llynedd, fe wnaethom ni fewnforio 40 miliwn o dunelli o haearn a dur ond fe allforiom ni £1 biliwn—dwy waith a hanner yn fwy. O'r swm hwnnw, mae tua 69 y cant, dros ddwy ran o dair, yn mynd i’r farchnad Ewropeaidd. Mae un rhan o dair o werthiannau Tata Port Talbot o fewn yr Undeb Ewropeaidd.

Mae gweithwyr dur ym Mhort Talbot a phob rhan o Gymru wedi pleidleisio, a nawr maen nhw’n disgwyl canlyniadau. Mae’n bryd i Brexit gyflawni ar gyfer y diwydiant dur er mwyn iddo fod yn llwyddiannus yn y dyfodol.

Er bod llawer wedi cefnogi pleidlais dros aros, mae Cymru wedi pleidleisio dros adael yr UE a rhaid i bob barn gael ei pharchu a’i chlywed. Wrth i drafodaethau ynglŷn â’r DU yn gadael yr UE fynd rhagddynt, bydd angen arweiniad cryf ar Gymru sy’n adlewyrchu dymuniadau ei phobl ac yn sicrhau’r fargen orau i’n cenedl yn yr oes newydd hon. Mae grŵp y Ceidwadwyr Cymreig yn rhoi gwerth mawr ar fynediad i’r farchnad sengl, gan gydnabod bod mynediad i farchnadoedd hefyd yn broses ddwy ffordd, ac mae llawer o genhedloedd yr UE yn dibynnu’n helaeth ar y farchnad yng Nghymru a’r DU. Bydd grŵp y Ceidwadwyr Cymreig yn benderfynol o sicrhau’r fargen orau i Gymru yn y DU ar ôl gadael yr UE, gan gynnwys mewn perthynas â ffrydiau ariannu. Rydym yn credu bod yn rhaid i Gymru elwa o’r un faint o arian fan lleiaf wrth i ni symud ymlaen, a byddwn hefyd yn cefnogi gwelliant Llywodraeth Cymru.

Yn y pen draw, fodd bynnag, rhaid i ni wneud cau’r bwlch ffyniant rhwng Cymru a gwledydd eraill yn Ewrop yn brif flaenoraeth, bwlch sydd wedi galluogi Cymru i gael mynediad at lawer o ffrydiau cyllid yr UE dros nifer o flynyddoedd. Rydym wedi ymrwymo i sicrhau bod amaeth yng Nghymru yn ffynnu. Rhaid i’r gymuned amaethyddol yng Nghymru a’r rhai sy’n gwneud penderfyniadau yng Nghymru fod yng nghanol y gwaith o ddatblygu system gymorth newydd yn awr sy’n cydnabod yr heriau penodol sy’n wynebu ffermwyr yng Nghymru ac sy’n darparu cymorth ariannol angenrheidiol i sicrhau dyfodol cynaliadwy hirdymor y diwydiant.

Rhaid i gynrychiolwyr o Gymru gael mewnbwn canolog yn rhan o broses drafod y DU yn gadael yr UE, lle bydd holl wledydd y DU yn wynebu heriau unigryw a gwahanol. Rhaid diogelu hawliau holl ddinasyddion yr UE sydd eisoes yn byw yn gyfreithlon yn y DU ac mae achosion o ymosodiadau hiliol neu senoffobaidd yn dilyn canlyniad y refferendwm yn haeddu eu condemnio yn y modd cryfaf.

Prydain yw un o economïau mwyaf y byd, mae’n wlad fyd-eang—neu wladwriaeth, yn dibynnu ar eich dehongliad—sydd eisoes yn masnachu mwy y tu allan i’r UE nag unrhyw aelod-wladwriaeth arall. Y tu allan i’r UE, rydym yn adennill y rhyddid i greu cytundebau masnach gan barhau i fasnachu gyda phartneriaid Ewropeaidd. Mae egin gwyrdd yn dechrau dod i’r golwg, wrth i wledydd a gwladwriaethau eraill ddechrau sylweddoli’r posibilrwydd o gytundebau masnach rydd gyda’r DU a’i gwledydd cyfansoddol. Dywedodd yr Arlywydd Obama y bydd y berthynas arbennig rhwng yr Unol Daleithiau a’r Deyrnas Unedig yn parhau, ac mae aelodau o Gyngres yr Unol Daleithiau eisoes yn trafod yn agored ac yn ddifrifol y posibiliadau o gytundeb masnach rhwng yr UDA a’r DU.

Mae India yn edrych ymlaen at gytundeb. Dechreuodd ymgais olaf yr UE i ymdrin ag India naw mlynedd yn ôl ac mae wedi dod i stop, heb unrhyw obaith amlwg y bydd yn ailddechrau. Ond fel y dywedodd Dirprwy Weinidog Cyllid India, mae’r DU yn mynd i geisio adeiladu ei pherthynas â gweddill y byd. Mae Gweinyddiaeth Cyllid Ffederal yr Almaen wedi cynghori’r UE i gychwyn trafodaethau gyda’r nod o wneud y DU yn wlad bartner cysylltiol yn y bloc masnach, ar ôl i gewri diwydiant yr Almaen wasgu ar eu Llywodraeth i daro bargen fasnach rydd pe bai’r DU yn gadael yr UE. Dywedodd arweinydd plaid New Zealand First, Winston Peters, fod cytundeb masnach gyda’r DU yn flaenoriaeth bendant. Awgrymodd arweinydd y Blaid Lafur, Andrew Little, y dylai Seland Newydd bwyso ar ei pherthynas hir a hanesyddol â’r DU er mwyn sicrhau masnach yn y dyfodol, ac awgrymodd Prif Weinidog Awstralia Malcolm Turnbull y gallai Seland Newydd ac Awstralia gydweithio i drafod cytundeb sengl gyda’r DU.

Ymatebodd Ghana yn gyflym i gynnig cytundeb masnach. Dywedodd Gweinidog Materion Tramor Ghana, Hanna Tetteh, ei bod yn gweithio ar ddirprwyaeth yn barod. Yng Nghanada, dywedodd gweinyddiaeth Justin Trudeau:

Mae’r DU a’r UE yn bartneriaid strategol pwysig i Ganada ac rydym yn rhannu cysylltiadau hanesyddol dwfn a gwerthoedd cyffredin â hwy. Byddwn yn parhau i adeiladu cysylltiadau gyda’r ddau wrth iddynt ffurfio perthynas newydd.

Er mai Gwlad yr Iâ oedd y wlad gyntaf i gynnig cytundeb masnach i Brydain, mae Mecsico wedi ei churo drwy fod wedi drafftio cytundeb masnach rhwng y gwledydd yn barod. Mae Arlywydd y Swistir wedi estyn allan at y DU a dweud, ‘Mae gennym ddiddordeb ac rydym yn agored.’ Datgelodd yr Ysgrifennydd Busnes Sajid Javid fod De Corea wedi cysylltu â Llywodraeth y DU i ddechrau trafodaethau masnach dwyochrog cyn gynted ag y bo modd.

Fel y dywedodd Henry Ford:

Pa un a ydych yn credu y gallwch wneud rhywbeth neu beidio, rydych chi’n llygad eich lle.

Os ydym yn credu, fe fydd cyfle. Os nad ydym yn credu, daw methiant yn broffwydoliaeth hunangyflawnol. Fel y dywedodd y cwmni yr ymwelais ag ef yn Sir y Fflint ddydd Llun wrthyf: nid oes angen i chi fod yn yr UE i gael dyfodol. Maent yn symud eu gwaith cynhyrchu yn Ffrainc i ogledd Cymru. Wrth siarad heddiw, cyfeiriodd y Prif Weinidog Theresa May at yr angen i drafod y fargen orau i Brydain wrth iddi adael yr UE, ac i greu rôl newydd i ni ein hunain yn y byd, gan ychwanegu:

Mae gadael yr UE yn golygu hynny, ac rydym yn mynd i wneud iddo lwyddo.

Gadewch i ni wneud hynny.

Diolch yn fawr iawn. Adam Price.

Diolch i chi, madam ddirprwy lefarydd. Wrth i’r platiau tectonig symud o’n cwmpas, tybed a yw hwn yn gyfle i newid patrwm ein ffordd o feddwl hefyd. Mae’n hollol gywir—a cheir consensws eang, yn amlwg—na ddylai Cymru gael ei gwneud yn dlotach eto gan y penderfyniad a wnaed drwy’r refferendwm. Ond rwy’n credu ei bod hefyd yn wir, er bod sicrhau ein bod yn derbyn yr arian a addawyd i ni yn angenrheidiol, nid yw’n ddigon, yw e? Hynny yw, roeddem yn cyflawni statws Amcan Un yn 1999. Enillasom loteri’r cronfeydd strwythurol Ewropeaidd. Ac eto, dros y cyfnod ers hynny, beth a welsom? Disgynnodd incwm y pen yng Nghymru mewn gwirionedd, o gymharu â’r DU a’r UE. Felly, rwy’n credu bod hwn yn gyfle i ni ailystyried ein dull o weithredu. Rwy’n meddwl bod yn rhaid i ni weithredu yn yr ysbryd fod yr hyn y chwiliwn amdano—ac rydym yn edrych bellach ar Lundain nid ar Frwsel—. Nid ydym yn chwilio am elusen. Rydym yn chwilio am gymorth i’n helpu ein hunain. Rhan o hynny yw buddsoddiad ariannol, ond rhan ohono yw rhoi’r pŵer i ni, mewn gwirionedd, i adfywio ein heconomi ein hunain. Yn yr amgylchedd newydd—. Wrth gwrs, nid ydym yn gwybod beth fydd telerau terfynol y cytundeb i adael yr UE, a bydd hynny’n dylanwadu ar y pwerau sydd ar gael i ni. Ond hyd yn oed os ydym yn yr Ardal Economaidd Ewropeaidd a Chymdeithas Masnach Rydd Ewropeaidd, mae gennych y gallu i amrywio TAW. Oni fyddai hwnnw’n bŵer defnyddiol—nid i’w adael yn San Steffan, ond i’w ddwyn yma, fel y gallem gael cyfradd TAW is ar gyfer ein diwydiant twristiaeth mewn gwirionedd? Gallem edrych ar hybu ein diwydiant adeiladu mewn gwirionedd drwy gael cyfradd TAW is ar gyfer ailwampio cartrefi. Gallem edrych ar dreth gorfforaeth. Gwelsom Iwerddon yn nodi cynnydd o 26.4 y cant mewn cynnyrch domestig gros, sy’n uwch nag unman arall yn Ewrop, rwy’n meddwl, yn bennaf drwy wrthdroadau, fel y cânt eu galw—yn y bôn, cwmnïau yn symud eu pencadlysoedd i Iwerddon oherwydd cyfraddau deniadol y dreth gorfforaeth. Oni fyddai’n ysgogiad dilys i bolisi rhanbarthol i ni allu denu rhai o’r cwmnïau gwasanaethau ariannol sy’n clystyru ar hyn o bryd yn y Filltir Sgwâr ac yn Canary Wharf ychydig ymhellach i’r gorllewin a dweud, ‘Wel, dewch i Gymru; gallwn ddarparu amgylchedd busnes deniadol ar eich cyfer.’?

Meddyliwch beth y gallem ei wneud o ran trethi busnes eraill. Credydau treth i ymchwil a datblygu—rydym am adeiladu busnesau arloesol. Mewn gwirionedd, yn hytrach na chwarae dal i fyny, rydym yn awyddus i chwarae naid llyffant; rydym eisiau bod ar y blaen. Gallem ddefnyddio peth o’r rhyddid newydd a fyddai ar gael i ni, beth bynnag fyddai telerau’r cytundeb terfynol, i greu mantais gystadleuol o’r fath. Cyflwynwyd y blwch patentau gan y Canghellor i roi manteision treth, o incwm yn y dyfodol yn y bôn, o arloesedd patent. Yn yr Iseldiroedd, maent yn ei ddefnyddio ar gyfer meddalwedd. Nawr, pe gallem wneud hynny yng Nghymru, meddyliwch beth y gallai hynny ei wneud i sector dynamig tu hwnt sy’n dod i’r amlwg eisoes mewn perthynas â dechrau busnesau meddalwedd newydd yng Nghymru. Felly, rwy’n credu mai dyma’r math o feddwl—mewn anhrefn ac mewn argyfwng, wyddoch chi, nid yw’n un y buaswn wedi ei ddewis, ond mewn gwirionedd, mae newid hefyd yn creu cyfleoedd, ac efallai bod angen i ni, yn ogystal ag amddiffyn yn llwyr a dwyn pobl i gyfrif mewn perthynas â’r addewidion a wnaethant a gwneud yn siŵr nad yw Cymru dan anfantais yn ariannol, efallai fod angen i ni fod ychydig yn fwy creadigol hefyd a meddwl am yr hyn y gallem ei wneud yn wahanol a fyddai’n rhoi mantais i ni, a fyddai’n golygu mai Cymru fydd y lle i fod i fusnesau yn y dyfodol. Gyda’r math hwnnw o feddylfryd cadarnhaol, credaf y gallwn ysbrydoli ein pobl ein hunain a’n busnesau ein hunain, a denu darpar entrepreneuriaid ac arloeswyr i Gymru hefyd.

Hoffwn ddiolch i Blaid Cymru hefyd am y cyfle i drafod y cyfleoedd ar gyfer ariannu Cymru yn dilyn y penderfyniad i adael yr Undeb Ewropeaidd. Rydym yn ymuno â’r pleidiau eraill i alw ar Lywodraeth y DU i sicrhau bod Cymru’n elwa o’r penderfyniad i roi’r gorau i atal y gwaedlif o biliynau o bunnoedd y flwyddyn i’r UE. Fodd bynnag, yn wahanol i rai o’r Aelodau yn y Siambr, mae UKIP yn credu’n gryf y bydd gadael yr UE yn cynnig cyfleoedd enfawr i Gymru. Nid yw’r UE yn rhoi biliynau o bunnoedd i ni drwy haelioni; maent yn dychwelyd cyfran fechan o’n harian ein hunain, dyna i gyd. Bob blwyddyn, mae’r DU yn rhoi £13 biliwn i’r UE, ac rydym yn cael tua £4 biliwn yn ôl mewn cymorthdaliadau i ffermydd a chynlluniau’r UE. Rhaid i Lywodraeth y DU sicrhau bod Cymru nid yn unig yn cael ei chyfran o’r arian a neilltuwyd ar gyfer rhaglenni ariannu’r UE, ond hefyd ei bod yn cael cyfran deg o’r £9 biliwn y mae’n ei gostio i ni fod yn aelodau o glwb yr UE.

Nid wyf yn siŵr o ble y cafodd Plaid Cymru ei ffigurau. Nid wyf yn fathemategydd, ond rwy’n cyfrifo bod ein cyfran o’r £9 biliwn yn £432 miliwn, o gofio bod poblogaeth Cymru yn 4.8 y cant o gyfanswm y DU, ac nid y £490 miliwn a ddyfynnwyd. Er y byddwn wrth fy modd yn gweld yr holl arian hwnnw’n cael ei neilltuo ar gyfer y GIG, gan mai fi yw llefarydd UKIP ar y GIG, rwy’n sylweddoli bod yna flaenoriaethau eraill sy’n cystadlu hefyd. Rydym yn wynebu argyfwng mewn gofal cymdeithasol, o ystyried y toriadau i gyllidebau awdurdodau lleol yn y cyfnod diweddar. Mae gennym ddiffyg yn y gwariant ar addysg yng Nghymru. Mae angen gwaith uwchraddio mawr ar seilwaith a buddsoddi. Ac mae angen i ni wario mwy ar wella canlyniadau iechyd meddwl. Bydd £432 miliwn ychwanegol yn mynd yn bell tuag at ddatrys y problemau hyn.

Mae gennym Brif Weinidog newydd sydd eisoes wedi datgan bod yn rhaid i ni wneud y gorau o’r manteision o adael yr UE. Mae hi wedi nodi y gallai ei Llywodraeth lacio agenda galedi ei rhagflaenydd. Mae UKIP yn dymuno’n dda iddi ac edrychwn ymlaen at dderbyn ei sicrwydd y bydd Cymru’n elwa o’r penderfyniad i droi cefn ar bwll arian yr UE. Diolch yn fawr. Diolch yn fawr iawn.

Diolch. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol, Mark Drakeford.

Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. Wel, mae’n amlwg o’r ddadl y prynhawn yma fod effaith y penderfyniad a wnaed ar 23 Mehefin yn parhau i gael ei deimlo’n fawr, a bod maint yr heriau economaidd, gwleidyddol, cyfansoddiadol a chymdeithasol yn dod yn gynyddol amlwg. Nid yw ymgodymu â chanlyniadau pleidlais y refferendwm yn golygu herio ei ganlyniad, ond nid yw ychwaith yn golygu troi ein cefnau ar y dadleuon cryf hynny a gyflwynai’r achos dros safle Cymru yn Ewrop.

Fel Llywodraeth, rydym yn awr yn canolbwyntio ar wneud popeth yn ein gallu i liniaru unrhyw effeithiau negyddol ac i sicrhau’r canlyniad gorau posibl i Gymru. Yn ystod ymgyrch y refferendwm, gwnaed addewidion sylweddol gan aelodau o’r ymgyrch dros adael yr UE, fel y darluniodd Simon Thomas mor dda yn ei gyfraniad. Bydd llawer o bleidleiswyr Cymru wedi gwneud eu penderfyniadau ar sail yr addewidion hynny, ac mae’n ddiddorol gweld ei fod yn uchelgais a rennir ar draws y Siambr hon y dylid glynu at yr addewidion hynny, a glynu atynt yn llawn.

Dadl allweddol a ddefnyddiwyd i hyrwyddo’r ymgyrch dros adael oedd honiadau ynghylch maint cyfraniad y DU i gyllideb yr UE, gyda’r addewidion hynny a gafodd gyhoeddusrwydd helaeth y byddai’r arian hwn yn cael ei wario ar y GIG, yn ogystal â rhestr hir arall o achosion y byddai’n cael ei ddefnyddio ar eu cyfer. Nawr, byddai cyfran Cymru o’r hyn yr honnid ei fod yn £350 miliwn yn cael effaith enfawr yn wir, a byddai croeso mawr i hynny. Roedd pa mor sydyn y mae’r rhai a safodd o flaen bysus gyda’r honiad hwn wedi’i blastro drostynt wedi ymbellhau oddi wrtho ers hynny yn un o ffenomenau’r cyfnod ar ôl y refferendwm.

Nawr, o safbwynt arian yr UE, bydd y penderfyniad i adael yr Undeb Ewropeaidd yn ergyd galed i Gymru. Ar hyn o bryd mae Cymru’n elwa ar dros £600 miliwn y flwyddyn o arian yr UE sy’n cefnogi datblygiadau economaidd, cymdeithasol a gwledig. Nawr, unwaith eto, gwnaed addewidion clir gan yr ymgyrch dros adael na fyddai Cymru ar ei cholled o ganlyniad i’r DU yn gadael yr Undeb Ewropeaidd. Mae Prif Weinidog Cymru eisoes wedi ysgrifennu at Brif Weinidog y DU ar y pryd yn gofyn am sicrwydd y byddai’r warant honno—y warant gadarn a gynigiwyd i ni gan arweinydd y Ceidwadwyr yma yng Nghymru—yn cael ei chadw, ac y digolledir pob ceiniog o arian yr UE fel na fydd Cymru ar ei cholled. Mae’r Prif Weinidog wedi galw ar Lywodraeth y DU i sicrhau bod y cronfeydd ar gyfer y cyfnod hyd at 2020 yn cael eu parhau yn ogystal, boed drwy’r Undeb Ewropeaidd ei hun neu drwy ddigolledu o gyllid y Trysorlys. Byddai methu â digolledu cyllid yn anfantais anghymesur i Gymru, ac mae’n amlwg fod y cronfeydd hyn wedi creu effeithiau cadarnhaol enfawr, o ran creu swyddi, cynorthwyo miloedd o fusnesau a helpu pobl i gael gwaith a hyfforddiant.

Nawr, ddirprwy Lywydd, dyna’n bendant oedd y neges gan y partneriaid o gwmpas y bwrdd yn y cyfarfod anarferol o’r pwyllgor monitro rhaglen a gadeiriais ddydd Gwener diwethaf. Roedd y sector preifat, awdurdodau cyhoeddus, prifysgolion, y trydydd sector, buddiannau ffermio—fel y nodwyd y prynhawn yma gan Huw Irranca-Davies a Simon Thomas—i gyd yn unedig yn galw am barhau’r gwaith rhagorol y maent wedi ei wneud tan ddiwedd naturiol y cylch hwn o gronfeydd strwythurol. Cafodd hynny ei adleisio yng ngalwad Leanne Wood am safbwynt unedig wrth ddadlau dros Gymru yn yr amgylchiadau a wynebwn yn awr. [Torri ar draws.] Wrth gwrs.

Ar y pwynt hwnnw, rydym wedi gweld Alun Cairns yr Ysgrifennydd Gwladol, er enghraifft, yn dadlau heddiw nad yw hyn bellach yn ymwneud ag arian, ac y dylem gael y ddadl fawr hon ynglŷn â beth a ddylai gymryd lle’r cronfeydd strwythurol, ac er fy mod yn agored i ddysgu o’r ffaith nad aeth y cronfeydd strwythurol â ni o’r sefyllfa roeddem ynddi yn 1999 i’r sefyllfa rydym am fod ynddi heddiw, a gaf fi gefnogi’r hyn y mae newydd ei ddweud? Rydym am gadw’r ffydd honno hyd at ddiwedd y rhan naturiol o’r rhaglenni hyn, tan 2020, ac rwy’n gobeithio y bydd y Blaid Geidwadol yn gwneud hynny’n glir iawn mewn dadleuon sydd i ddod.

Wel, rwy’n cytuno’n llwyr, ac rwy’n gobeithio y byddant hefyd, oherwydd nid yw’r partneriaid a oedd o amgylch y bwrdd yn y pwyllgor monitro rhaglenni sy’n darparu’r prosiectau hyn mewn gwirionedd, ac sy’n cyflogi pobl go iawn, yn darparu gwasanaethau go iawn i bobl sydd cymaint o’u hangen—nid oes ganddynt hwy ddiddordeb mewn dadl fawr. Mae ganddynt ddiddordeb mewn gwybod y bydd yr arian y maent yn dibynnu arno yn cael ei warantu yn y ffordd a addawyd iddynt. Mae Simon Thomas yn llygad ei le i wneud y pwynt hwnnw.

Pan fo’r Prif Weinidog, wrth gyhoeddi ei benderfyniad ei hun i adael, yn gwneud ymrwymiad y byddai’r gweinyddiaethau datganoledig yn cael eu cynnwys yn llawn mewn trafodaethau yn y dyfodol, yna mae gennym hawl i ddisgwyl hynny. Ni fydd cynnig rhoi gwybodaeth lawn am y datblygiadau yn ddigon da. Rydym yn disgwyl sedd wrth y bwrdd ar amseriad a thelerau gadael yr Undeb Ewropeaidd yn y ffordd y mae Hefin David wedi disgrifio. Byddwn yn defnyddio’r cyfle i sicrhau bod buddiannau Cymru yn cael eu diogelu, bod yr addewidion a wnaed i’n dinasyddion yn cael eu cadw a bod Cymru’n cael y fargen orau sy’n bosibl.

Lywydd, yn y cyd-destun hwnnw y cyflwynodd y Llywodraeth welliant, y credwn ei fod yn cryfhau’r cynnig gwreiddiol ymhellach eto, ac rwy’n ddiolchgar am yr arwyddion o gefnogaeth i’r gwelliant y prynhawn yma, gan fod yn rhaid i sicrhau bargen briodol i Gymru ar gyllid Ewropeaidd fod yn seiliedig ar fframwaith ariannu teg a llif cyllid teg i’r cyfrifoldebau a ysgwyddir gan y Cynulliad Cenedlaethol hwn.

Gwrandewais yn astud iawn ar ddadansoddiad meddylgar Leanne Wood o’r ffactorau a ddylanwadodd ar y ffordd y pleidleisiodd pobl ar 23 Mehefin. Mae rhai o’r pethau a lifodd o’r ddadl honno wedi cael eu hadlewyrchu mewn modd sy’n peri pryder mawr o ran y ffyrdd y mae eraill o’n cyd-ddinasyddion wedi cael eu trin yn dilyn y refferendwm hwnnw, ac mae’r cynnig hwn yn tynnu sylw yn briodol iawn at hynny.

Mae’n rhaid i wladolion yr UE yng Nghymru fod yn sicr y gallant barhau i fyw yma ac nad ydynt yn mynd i gael eu defnyddio fel gwystlon mewn unrhyw drafodaeth. Mae’r Prif Weinidog wedi ysgrifennu’n uniongyrchol at Lywodraeth y DU yn gofyn am y sicrwydd hwnnw. Clywsom yn gynharach y prynhawn yma am ymgyrch y mae Eluned Morgan wedi ei datblygu i arddangos yn bendant ac yn glir nad cael eu trin gyda goddefgarwch yn unig y mae dinasyddion yr UE ac eraill yma yng Nghymru, ond bod croeso iddynt fod yma a bod y penderfyniad a wnaed ganddynt i wneud eu dyfodol yn rhan o’n dyfodol ni yn benderfyniad sy’n cael ei werthfawrogi a’i gydnabod yn fawr. Dylai’r dyfodol gael ei siapio, fel y mae’r cynnig yn dweud, heb ofn na rhwystr, yn union fel y byddem yn dymuno iddo fod oherwydd, ym mywydau’r unigolion hynny a’r cymunedau y maent yn byw ynddynt, rydym yn gweld y penderfyniadau sy’n cael eu gwneud ar lefel genedlaethol a rhyngwladol ar waith ym mywydau bob dydd y bobl rydym yn byw ochr yn ochr â hwy, ac mae angen parchu eu hawliau a’u dyfodol.

Galwaf ar Leanne Wood i ymateb i’r ddadl.

Diolch. Diolch i’r holl Aelodau am eu cyfraniadau ond yn benodol, rwyf am ddiolch i aelodau tîm Plaid Cymru: Simon Thomas, a ganolbwyntiodd ar effaith gadael yr UE ar yr amgylchedd a’r sector amaethyddol; Bethan Jenkins, a ganolbwyntiodd ar ein diwydiant dur; ac Adam Price, a fu’n trafod y cwestiynau economaidd ehangach sy’n codi o adael yr UE. Ac ydy, mae’n bryd newid patrwm ein ffordd o feddwl a chael dull economaidd newydd o weithredu.

Mae’n bwysig deall yr hyn a ddigwyddodd gyda’r bleidlais hon. Mae’r rhan fwyaf o’r rhai a bleidleisiodd dros adael y siaradais â hwy yn ystod yr ymgyrch ac ers y canlyniad yn dweud wrthyf eu bod wedi gwneud hynny’n bennaf am eu bod eisiau newid, oherwydd eu bod yn teimlo nad oes ganddynt lais ac oherwydd eu bod wedi cael llond bol ar gael eu cymryd yn ganiataol gan sefydliad gwleidyddol heb gysylltiad â’r bobl. Rwy’n deall hynny. Rwy’n parchu hynny.

Wrth gloi, hoffwn fynd i’r afael â’r cwestiwn hwn o hiliaeth. Hoffwn ddiolch i’r Aelod dros Gaerffili a Mark Isherwood, ac yn wir y Gweinidog, am gyfeirio at hyn hefyd. Ni allwn ac yn bendant iawn ni ddylem wadu bod tôn y ddadl a’r canlyniad wedi rhoi llais i ragfarnau. Mae wedi grymuso rhai a oedd o bosibl yn tueddu eisoes i gropian allan o dan wahanol gerrig i gam-drin lleiafrifoedd. Mae wedi arwain at gynnydd yn nifer y digwyddiadau hiliol yr adroddwyd amdanynt, a gwae ni os anwybyddwn hynny. Ac nid codi bwganod yw dweud hynny pan fo’r ffeithiau’n cefnogi hynny.

Roedd materion yn ymwneud â dosbarth ac anghydraddoldeb yn ganolog i ganlyniad y refferendwm. Ni ellir dehongli’r ffaith fod y niferoedd mwyaf o bobl wedi pleidleisio dros adael yn yr ardaloedd sy’n elwa fwyaf o gronfeydd strwythurol yr UE mewn gwirionedd fel unrhyw beth heblaw protest uchel yn erbyn cael eu gwasgu—gwaedd uchel yn erbyn tlodi ac yn erbyn parhau ar waelod y gynghrair gyfoeth, er eu bod wedi manteisio ar y cronfeydd hynny ers nifer o flynyddoedd. Nid yw’r cynnydd yng nghost gwyliau tramor neu daliadau crwydro ffonau symudol yn golygu fawr ddim os nad oes gennych arian i fforddio gwyliau neu ffôn symudol. Roedd llawer o bobl wedi colli gobaith y gallai gwleidyddiaeth newid pethau, a rhoddodd y refferendwm bŵer iddynt daro ergyd yn erbyn yr elît gwleidyddol, ac maent wedi manteisio ar y cyfle hwnnw. Felly, ni ddylai pobl gael eu diystyru fel pobl annysgedig a thwp, neu hyd yn oed fel rhai sy’n gweithredu yn erbyn eu buddiannau eu hunain am bleidleisio dros adael am y rhesymau hynny. Nid yw’n ymateb afresymol i’r sefyllfa wleidyddol bresennol, ar ôl chwalfa’r byd bancio, pan fo cyn lleied o gyfleoedd i gael eich llais wedi ei glywed. Rhaid i’r lleisiau hynny gael eu clywed.

Cafodd yr addewid y byddai’r DU yn arbed arian drwy adael yr UE dderbyniad da mewn trefi a phentrefi lle mae pobl wedi cael eu gadael ar ôl. Addawyd mwy o arian a rheolaeth i bobl yn y lleoedd hynny. Cawsom y ffigur hwn o £490 miliwn a ddyfynnais yn gynharach gan arweinydd y Ceidwadwyr—un o arweinwyr yr ymgyrch dros adael yr UE.

Nawr, ar ôl heddiw, rwy’n gobeithio y gallwn gael y ddadl ehangach honno ac y gallwn gytuno, ni waeth pa ochr roeddem arni yn y refferendwm, fod angen i ni yng Nghymru gymryd mwy o reolaeth ac ysgwyddo mwy o gyfrifoldeb dros ein materion ein hunain. Bydd Plaid Cymru yn parhau i fod ar flaen y gad yn gwneud yn siŵr ein bod yn diogelu dyfodol Cymru. Dylai pob un ohonom yma ymrwymo i hynny a dim llai na hynny.

Diolch yn fawr iawn. Y cynnig yw derbyn y cynnig heb ei ddiwygio. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Diolch yn fawr iawn. Gohiriwn y pleidleisio o dan yr eitem hon tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.