Yr eitem nesaf ar yr agenda yw dadl Plaid Cymru ar y fwrsariaeth nyrsio, ac rwy’n galw ar Rhun ap Iorwerth i wneud y cynnig.

Cynnig NDM6103 Rhun ap Iorwerth

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

Yn credu y dylai Llywodraeth Cymru gadw’r fwrsariaeth nyrsio fel rhan o raglen ehangach i gynorthwyo rhagor o bobl o gefndiroedd incwm isel i gael gyrfaoedd yn GIG Cymru.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch yn fawr iawn, Lywydd. Wel, rydym wedi cyflwyno’r cynnig heddiw am reswm syml iawn: credwn fod y fwrsariaeth nyrsio yn werthfawr ac rydym yn chwilio am eglurder gan Lywodraeth Cymru ynglŷn â’i bwriadau mewn perthynas â dyfodol y fwrsariaeth. Gwyddom fod Llywodraeth y DU wedi penderfynu dileu’r fwrsariaeth yn Lloegr gan ganu larymau yng Nghymru, ac yn yr Alban hefyd. Ond ar 20 Mehefin cafwyd ochenaid enfawr o ryddhad yn yr Alban, pan gyhoeddodd Llywodraeth yr Alban na fyddai’n dilyn arweiniad Lloegr ac y byddai’n cadw’r fwrsariaeth. Ond dri mis yn ddiweddarach, rydym yn dal i ddisgwyl penderfyniad gan Lywodraeth Cymru. Mae’n bosibl, wrth gwrs, ei bod yn cadw rhywfaint o newyddion da i fyny ei llewys, ond mae’r ansicrwydd—yr aros hir—yn achosi pryder go iawn yn y GIG yng Nghymru, ac ymhlith nyrsys cyfredol a darpar nyrsys yn y dyfodol yn arbennig.

Rhaid cryfhau hyfforddiant nyrsio yng Nghymru a’i roi ar sylfaen gadarnach. Rydym yn gwybod y byddwn angen mwy o nyrsys yn y dyfodol. Mae anghenion iechyd ein poblogaeth, yn syml iawn, yn gwneud hynny’n anochel. Mae poblogaeth sy’n heneiddio yn rhywbeth sydd i’w ddathlu, ond mae’n rhywbeth y bydd angen i ni fuddsoddi ynddo. Mae rhan o’r buddsoddiad hwnnw yn addysg y rhai a fydd yn gofalu am y boblogaeth sy’n heneiddio—pawb ohonom.

Cafodd y Bil staffio diogel ei ddathlu gan nyrsys yng Nghymru, ac yn haeddiannol felly, a chanlyniadau anochel pasio’r Bil, wrth gwrs, yw y bydd yn ofynnol i fwy o nyrsys gyflawni ei amcanion. Rwy’n ofni ein bod yn siŵr o weld gostyngiad yn nifer y nyrsys sy’n dewis dod i weithio yma o dramor, a chyflawni rolau hanfodol yn y GIG yng Nghymru, o ganlyniad i’r refferendwm ar adael yr Undeb Ewropeaidd. Dyma, gyda llaw, pam y dylai pleidiau yn y Siambr hon sy’n honni eu bod o ddifrif am ddyfodol ein gwasanaethau cyhoeddus fod yn wyliadwrus iawn rhag rhoi’r gorau i egwyddorion hirsefydlog mewn perthynas â symud diamod pobl ar draws Ewrop. Mae’n rhaid i ni gydnabod pryderon llawer o bobl ar draws Cymru ar y mater hwn, wrth gwrs, ond ni ddylem ofni parhau i egluro sut y mae ein cymdeithas a sut y mae ein gwasanaethau cyhoeddus yn cael eu cyfoethogi, mewn sawl ffordd, gan bobl o’r tu allan i’r ynysoedd hyn.

Pam y mae angen y cymorth ychwanegol hwn drwy’r fwrsariaeth ar fyfyrwyr nyrsio? Mae yna nifer o resymau. Fe af drwy rai ohonynt. Yn gyntaf, maent yn tueddu i fod yn hŷn na’r boblogaeth myfyrwyr yn gyffredinol. Mae’n ddigon posibl, felly, y gallai fod cyfrifoldebau teulu a gofal plant gan lawer ohonynt sy’n golygu costau byw uwch, ac yn sicr, gallai cael gwared ar y fwrsariaeth eithrio llawer o’r myfyrwyr hyn.

Yn ail, mae cyrsiau nyrsio yn rhedeg drwy gydol y flwyddyn—nid y 30 wythnos arferol neu lai na hynny sydd gan fyfyrwyr eraill. Mae hyn yn golygu nad yw’r opsiwn i gael gwaith y tu allan i’r tymor ar gael iddynt. Mae’r Coleg Nyrsio Brenhinol yn nodi bod hon yn sefyllfa unigryw. Mae angen blwyddyn galendr lawn, yn hytrach na blwyddyn academaidd, er mwyn cyrraedd y 4,600 o oriau sydd angen eu cwblhau cyn gallu cofrestru’n nyrs. Mae hynny’n golygu gwasanaeth ar ddyletswydd, gan weithio o fewn y GIG, yn cyflawni swyddogaeth bwysig o fewn y GIG fel rhan o’r broses hyfforddi.

A wnewch chi ildio?

Yn sicr.

Diolch. Ar y pwynt hwnnw’n unig. Rwyf wedi cael trafodaethau gyda fy mwrdd iechyd, Bwrdd Iechyd Lleol Hywel Dda, ynglŷn â sut y gallwn annog mwy o nyrsys mewn hyfforddiant i ddod i lefydd fel Llwynhelyg nad ydynt yn cael eu gweld yn draddodiadol fel mannau lle bydd nyrsys yn hyfforddi. A phe baem yn cael rhywfaint o sicrwydd ynglŷn â beth fydd cynlluniau’r Llywodraeth yn y dyfodol, gallem symud ymlaen gyda rhai o’r cynlluniau hynny a chynyddu nifer y nyrsys sydd ar gael ar gyfer rhai mannau sy’n anodd recriwtio iddynt o bryd i’w gilydd.

Yn hollol, oherwydd mae’r cyfnod hyfforddi a gweithio yn y GIG yn ffordd o agor y drws ar yrfa yn y dyfodol yn yr ardaloedd lle rydym yn ei chael hi’n anodd recriwtio iddynt o bosibl.

Rwy’n credu bod nyrsys yn haeddu cael eu talu am y gwaith a wnânt—am weithio’r hyn sy’n cyfateb i swydd amser llawn yn y GIG wrth astudio. Er enghraifft, a yw’n ymarferol iddynt weithio’n rhan-amser mewn bar, neu mewn siop adrannol brysur, efallai, ochr yn ochr â sifftiau 12 awr mewn ysbyty? A yw’n foesol gywir mewn gwirionedd fod nyrsys yn gwneud y gwaith hwn tra’u bod ar leoliad heb gael unrhyw dâl ariannol amdano? Beth sy’n digwydd i ddiwrnod teg o waith am gyflog teg os yw’r fwrsariaeth hon yn diflannu?

Ond rydym yn poeni hefyd am y canlyniadau, wrth gwrs, i’r GIG a’r ffordd y mae’n gweithredu. Byddai cael gwared ar gymorth ariannol i addysg nyrsio yng Nghymru yn cynyddu’r risg o dlodi i fyfyrwyr nyrsio, a gallai annog pobl i beidio â dewis yr yrfa hon yn sgil hynny. Felly, mae posibilrwydd o fethu cyrraedd y niferoedd sydd angen i ni eu hyfforddi. Ar hyn o bryd gan Gymru y mae’r cyfraddau gadael cyn gorffen isaf ymhlith myfyrwyr nyrsio y DU, a byddwn yn awgrymu mai annoeth fyddai peryglu hyn. Atgoffaf y Senedd fod hyd yn oed gohirio’r penderfyniad wedi achosi peth pryder. Nid oes amheuaeth fod yr ansicrwydd y mae hynny’n ei greu yn rhwystro gallu Llywodraeth Cymru i gynllunio gweithlu gofal iechyd y dyfodol.

Cyn i mi orffen, byddaf hefyd yn gofyn am sylwadau gan y Gweinidog yn sgil cyhoeddi adolygiad Diamond ddoe—a all roi sicrwydd y bydd myfyrwyr nyrsio yn gymwys i gael mathau eraill o gymorth prawf modd, ochr yn ochr â myfyrwyr eraill hefyd, ar wahân i’r ddadl rydym yn ei chael heddiw ar y fwrsariaeth.

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Rydym wedi cyflwyno’r cynnig heddiw, fel y dywedais, i ddangos ein cefnogaeth i gadw’r fwrsariaeth fel rhan o becyn ehangach i annog pobl o gefndiroedd incwm is i mewn i’r proffesiwn. Mae angen hynny ar ein GIG yn y dyfodol. Mae ein nyrsys yn y dyfodol yn haeddu hynny. Mae angen i’r Llywodraeth roi’r gorau i oedi ar y mater hwn a gwneud penderfyniad.

Dechreuaf fy nghyfraniad drwy ddiolch i Blaid Cymru am gyflwyno’r ddadl heddiw ar gadw’r fwrsariaeth nyrsio yng Nghymru. Rydym wedi clywed eisoes sut y penderfynodd Llywodraeth y DU yn Lloegr beidio â pharhau i ddarparu bwrsariaethau ar gyfer myfyrwyr nyrsio, bydwreigiaeth a phroffesiynau iechyd cysylltiedig. Maent yn fwrsariaethau sy’n talu am ffioedd dysgu yn ogystal—nid grantiau byw yn unig y maent yn eu cynnwys. Mae Llywodraeth y DU yn honni y bydd camau o’r fath yn caniatáu i brifysgolion dynnu cap oddi ar leoedd i fyfyrwyr ac o ganlyniad, i chwyddo niferoedd myfyrwyr nyrsio, bydwreigiaeth ac iechyd cysylltiedig—cap, cofiwch, sy’n cael ei osod gan y Llywodraeth sy’n ariannu’r cynlluniau beth bynnag.

Rwyf am ganolbwyntio fy sylw ar addysg nyrsio, ond mae’n rhaid i ni atgoffa ein hunain am effaith cael gwared ar y fwrsariaeth ar yr holl broffesiynau eraill hynny, gan eu bod hwythau hefyd yn wynebu’r un heriau i’r gweithlu y mae’r ddadl hon yn eu priodoli i nyrsys. Er mwyn darparu’r gweithlu sydd ei angen yn y dyfodol ar gyfer y GIG yng Nghymru, mae’n wir ei bod hi’n hanfodol sicrhau bod niferoedd digonol o fyfyrwyr nyrsio yn mynd i mewn i’r proffesiwn, ac mae angen i ni barhau â’r cynnydd yn nifer y myfyrwyr a welsom yn y blynyddoedd diwethaf—sef cynnydd o tua 40 y cant ers 2013, er y bydd y Coleg Nyrsio Brenhinol yn siŵr o fy saethu os nad wyf yn atgoffa pawb fod yna ostyngiad wedi bod cyn hynny.

Mae nyrsys dan hyfforddiant yn treulio tair blynedd yn dilyn cyrsiau gradd mewn nyrsio ac fel y nododd llefarydd Plaid Cymru, nid blwyddyn academaidd o 30 wythnos yw honno ond blwyddyn academaidd estynedig, o 42 wythnos fel arfer. Pan fyddant yn astudio, byddant yn treulio 50 y cant o’u hamser ar leoliad ymarferol—ac mae honno’n wythnos waith lawn mewn lleoliad ymarferol. Fel y nodwyd, mae hynny’n creu anawsterau enfawr i’r rheini allu dod o hyd i ffyrdd eraill o ariannu eu hunain.

Nawr, mae’r angen am nyrsys â chymwysterau gradd wedi’i gefnogi gan ymchwil a wnaed yn 2014 ar draws naw o wledydd Ewrop, ac a welodd fod gweithlu nyrsio wedi’i addysgu’n well yn lleihau nifer y marwolaethau diangen. Roedd pob cynnydd o 10 y cant yn nifer y nyrsys a addysgwyd i lefel gradd Baglor mewn ysbyty yn gysylltiedig â gostyngiad o 7 y cant yn lefel marwolaethau cleifion.

Fodd bynnag, mae yna heriau i’r rhai sydd â diddordeb mewn dilyn gyrfa nyrsio, yn enwedig o ran cyllid personol. Er enghraifft, amlygwyd eisoes mai cyfartaledd oedran myfyriwr nyrsio yw 29 oed, ac maent yn llawer mwy tebygol o fod â chyfrifoldebau gofalu. Darganfu arolwg gan y Coleg Nyrsio Brenhinol fod gan 31 y cant ohonynt blant dibynnol, roedd 10 y cant yn rhieni sengl, ac roedd 23 y cant yn gofalu am berthnasau sâl, anabl neu oedrannus. Mae myfyrwyr nyrsio yng Nghymru yn derbyn bwrsariaeth gan Lywodraeth Cymru, yn debyg i’r un sy’n cael ei diddymu yn Lloegr, i ganiatáu iddynt fynd ar drywydd eu huchelgais o ddilyn gyrfa nyrsio a dod yn rhan o broffesiwn sy’n rhoi cryn foddhad. Ni allwn ganiatáu i’r fwrsariaeth hon gael ei diddymu gan fod hynny’n cynyddu’r risg o dlodi i fyfyrwyr nyrsio a gallai ladd awydd pobl i ddewis y llwybr gyrfa hwn.

Nododd Ymddiriedolaeth Nuffield fod llawer o astudiaethau wedi awgrymu, gan fod galw am y cyrsiau’n hyblyg, gyda phrisiau uwch yn lladd awydd pobl i’w dilyn, gallai colli’r cymorth hwn gael ei waethygu gan broffil demograffig y rhai sy’n ymgeisio—mae lefelau anghymesur ohonynt yn fenywod, yn hŷn na 25 oed ac yn rhieni. Mae’r system newydd o gymorth sy’n seiliedig ar fenthyciadau yn llai hael ar gyfer gofal plant ac i bobl â dibynyddion. Mae asesiad effaith yr Adran Iechyd ei hun yn dangos bod cyflwyno ffioedd myfyrwyr yn wreiddiol wedi effeithio’n llawer mwy arwyddocaol ar bobl dros 21 oed o gymharu â myfyrwyr iau. A dyna’r proffil cenedlaethol, fel rydym wedi clywed.

Ychydig wythnosau yn ôl cynhaliais ddigwyddiad gan y Coleg Nyrsio Brenhinol yma yn y Senedd i lansio’u hymgyrch ddiweddaraf i hybu arweinyddiaeth yn y proffesiwn ac i barhau â’r gwaith ar y lefelau staffio nyrsys. Yn y digwyddiad hwnnw, mynegodd llawer eu pryderon difrifol ynglŷn â dyfodol y fwrsariaeth nyrsio yma yng Nghymru a’r effaith y byddai’n ei chael ar lefelau myfyrwyr nyrsio Cymru, yn enwedig myfyrwyr rhan-amser, i ryw raddau. Hefyd yn ddiweddar cynhaliais ddigwyddiad i’r naw proffesiwn iechyd cysylltiedig—nid wyf am eu henwi i gyd—ac roeddent yn mynegi’r un pryderon ynglŷn â niferoedd myfyrwyr newydd yn eu proffesiynau. Rhoddodd mwy nag 20 o elusennau, cyrff meddygol a phroffesiynol ac undebau llafur bwysau ar David Cameron, y cyn-Brif Weinidog, drwy ddadlau y byddai rhoi diwedd ar y system fwrsariaeth i nyrsys a bydwragedd yn gambl heb ei phrofi. Nid wyf am weld gambl heb ei phrofi o’r fath yma yng Nghymru.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwy’n derbyn y gall fod angen i ni edrych ar sut rydym yn parhau i gefnogi’r rhai sy’n dymuno dilyn gyrfa nyrsio, neu un o’r proffesiynau iechyd eraill, ond mae’n bwysig edrych ar y model addysg. A allwn ehangu addysg nyrsio i astudio ar batrwm mwy rhan-amser? A allwn ystyried math o gynllun prentisiaeth—ac rwy’n defnyddio’r gair yn llac yma—sy’n caniatáu i fyfyrwyr gael eu cyflogi yn ystod eu hastudiaethau? A ddylem ystyried gadael i fyrddau iechyd gyflogi myfyrwyr nyrsio, er mwyn sicrhau eu bod yn cael cyflog wrth iddynt symud drwy eu rhaglen gradd estynedig dair blynedd o hyd, wrth iddynt gyflawni gweithgareddau ymarferol mewn gwirionedd ar ran y bwrdd iechyd? Rwy’n credu bod yna fwy y gallwn edrych arno a gwahanol fodelau sy’n rhaid i ni eu harchwilio’n fanwl gyda’r proffesiynau hyn.

Mae Ymddiriedolaeth Nuffield yn dweud bod toriadau i’r gyllideb hyfforddiant neu addysg yn annoeth. Mae prinder staff yn bygwth diogelwch ac ansawdd gofal cleifion ac yn y pen draw, gall gostio arian sylweddol os ydynt yn cymell dibyniaeth ar staff banc ac asiantaethau. Mae angen i ni gadw ein nyrsys lleol. Mae angen i ni gadw cymorth i’r nyrsys hynny.

Rwy’n falch iawn o glywed y ddadl hon yn cael ei chyflwyno heddiw gan Blaid Cymru am ei bod yn dilyn ymlaen o lawer o’r dadleuon rydym wedi’u cael—mae’n dilyn ein dadl yr wythnos diwethaf ynglŷn â chynllunio’r gweithlu. Mae gennym y fath argyfwng cynllunio drwy bob haen o’r gweithlu ac rwy’n credu bod hyn yn ychwanegu ato. Byddwn yn cefnogi’r cynnig hwn.

Ystyriais ychwanegu gwelliant iddo, gan mai’r hyn y byddwn yn ei hoffi’n wirioneddol, Ysgrifennydd y Cabinet, fyddai i chi gynnal ymchwiliad byr i gymorth hyfforddiant nid yn unig i nyrsys, ond ar gyfer proffesiynau eraill yn y diwydiannau gofal iechyd sy’n gorfod mynd ar leoliadau hirdymor sylweddol yn rhan o’u cymwysterau. Felly, byddwn yn defnyddio’r enghraifft o ffisiotherapydd a fydd yn gorfod treulio pedair wythnos yma, pedair wythnos yn rhywle arall. Mae’n anodd cael y lleoliadau hyn. Yn aml iawn, mae’n rhaid i bobl fod yn bell o’u prifysgol neu eu coleg, mae’n rhaid iddynt ddod o hyd i lety a chynhaliaeth yn rhywle arall, ac yna mae’n rhaid iddynt deithio yno—y cyfan oll.

Felly, rydym yn mynd i gefnogi hyn yn llwyr, oherwydd credaf fod nyrsys yn allweddol. Ond fy mhle yw bod ymchwiliad yn cael ei gynnal i edrych ar yr ystod gyfan, oherwydd, fel rydym wedi sôn yn ein gwahanol ddadleuon, gan gynnwys yr un dda iawn a gawsom yr wythnos diwethaf, mae arnom angen nyrsys, ffisiotherapyddion, seicolegwyr clinigol, therpayddion galwedigaethol a therapyddion lleferydd ac iaith. Mae’r holl bobl hyn yn rhan o’r anghenion gweithlu sy’n ein hwynebu a byddai unrhyw beth y gallwn ei wneud i sicrhau bod modd denu’r bobl hyn i mewn i’r proffesiwn a’u cadw yn yr hyfforddiant yn ddefnyddiol iawn. [Torri ar draws.] Iawn, wrth gwrs, David.

Diolch i’r Aelod am dderbyn yr ymyriad. Cytunaf yn llwyr â chi. Mae angen i ni edrych ar y lleoliadau am eu bod yn mynd i fod yn hanfodol ar gyfer datblygu’r arbenigedd ymarferol, ond mae angen i ni edrych hefyd, felly, ar y staffio sydd ar gael i fentora’r myfyrwyr yn y lleoliadau hynny. Felly, mae yna gwestiwn pellgyrhaeddol yn galw am sylw yma.

Oes, ac rwy’n meddwl eich bod yn gwneud pwyntiau da iawn yn eich cyfraniad y gellid yn hawdd eu cynnwys yn yr ymchwiliad. Mae’n rhaid i mi ddweud fy mod ychydig yn gyndyn o dderbyn y syniad o dalu cyflog i’r holl nyrsys dan hyfforddiant, oherwydd, os felly, a ydym yn talu cyflog i feddygon, deintyddion a milfeddygon dan hyfforddiant? Rwy’n meddwl bod yn rhaid i ni edrych ar yr hyn y gallwn ei wneud i gynorthwyo pobl mewn ffordd deg. Ac mae’n rhaid i ni wneud yr hyn sydd orau i’n cenedl ac ar hyn o bryd, mae ein prinder difrifol yn y GIG, yn ein gweithlu. Felly, fel cenedl, os ydym yn defnyddio mwy o’n hadnoddau i ddenu pobl, yna credaf mai dyna sydd angen i ni edrych arno.

Rwy’n credu na ddylem gamu’n ôl ychwaith rhag ceisio ehangu mynediad, nid yn unig, fel rydych chi wedi’i roi mor dda, Rhun, i fwy o fyfyrwyr aeddfed—pobl sy’n awyddus efallai i gyfnewid eu swyddi neu bobl sydd eisiau camu’n uwch ar lwybr gyrfa, efallai eu bod wedi bod yn gynorthwy-ydd gofal iechyd a bellach yn dymuno bod yn nyrs—ond rwy’n meddwl mewn gwirionedd y gallwn ystyried ceisio potsio pobl o broffesiynau gwahanol iawn sydd â rhyw fath o gysylltiad. Rwy’n credu bod angen i ni geisio potsio pobl o dramor i ddod yma, a phobl o Loegr, o’r Alban. Mae llawer o bethau y gallwn eu gwneud i geisio’i gwneud yn llawer mwy deniadol i bobl ddod i Gymru, i weithio yn y proffesiwn meddygol ac yna, yn bwysicach, i ymgartrefu yma, i wneud eu cartref yng Nghymru, i’n mabwysiadu fel eu cenedl a’n helpu i adeiladu ein gwlad ar gyfer y dyfodol. Felly, rwy’n credu bod hwn yn faes go gymhleth.

Nid wyf yn credu, Ysgrifennydd y Cabinet, fod angen i unrhyw ymchwiliad neu arolwg ar sut y gallwn gefnogi nyrsys a gweithwyr proffesiynol cysylltiedig eraill fod yn gymhleth. Rydym wedi dangos hynny’n barod gyda’r ymchwiliad annibynnol i’r ceisiadau cyllido cleifion. Gallwn wneud rhywbeth bach, cyflym, gyda ffocws pendant a set glir iawn o gyfeiriadau, ac yna rydym eisiau canlyniad cyflym iawn. Y rheswm pam y mae angen iddo fod yn ganlyniad cyflym yw bod angen i ni edrych i weld pa effaith y gallai ei chael gydag adolygiad Diamond, fel y crybwyllodd Rhun, a pha effaith y byddai’n ei chael ar Donaldson. Rwy’n meddwl bod elfen Donaldson yn bwysig iawn, oherwydd hoffwn orffen drwy wneud un sylw: pa mor aml rydym yn mynd â myfyrwyr—plant ysgol—allan o’u hysgolion i ysbyty neu i feddygfa i geisio eu hannog i mewn i’r proffesiynau meddygol hyn? Ddim mor aml â hynny mewn gwirionedd. Dyna’r mathau o bethau y gallem eu gwneud: adolygiad byr, sydyn i edrych ar sut y gallwn ei wneud yn fwy deniadol; sut y gallwn gefnogi a gweithredu pecynnau cymorth da; sut y gallwn roi gwasanaethau mentora da ar waith ac efallai gael clystyrau allweddol ledled Cymru sy’n gweithredu fel pwyntiau ffocws i hyfforddiant, fel nad oes rhaid i bobl frwydro i ddod o hyd i leoliad; a sut y gallwn eu cefnogi’n ariannol ac yn anad dim, denu mwy o bobl o bob cefndir i mewn i’n proffesiynau gofal iechyd, oherwydd rydym eu hangen, ac rydym eu hangen yn ddirfawr.

Hoffwn ddiolch i Blaid Cymru am gyflwyno’r ddadl hon heddiw, ac afraid dweud y bydd UKIP yn cefnogi’r cynnig. Mae buddsoddi mewn hyfforddiant yn hollbwysig, ac fel y pleidiau eraill yn y Siambr hon, rydym yn anghytuno’n llwyr â phenderfyniad Llywodraeth y DU i ddileu bwrsariaethau i fyfyrwyr nyrsio yn Lloegr. Rydym yn erfyn ar Lywodraeth Cymru i gynnal bwrsariaethau ar gyfer myfyrwyr nyrsio yng Nghymru.

Mae cael gwared ar fwrsariaethau i fyfyrwyr nyrsio, nid yn unig creu anfanteision i rai o gefndiroedd tlotach, mae hefyd yn atal graddedigion prifysgol rhag dilyn cwrs nyrsio oni bai eu bod yn gallu fforddio’r ffi o £9,000 y flwyddyn. Rydym yn awyddus i ddenu’r bobl fwyaf disglair i’r proffesiwn nyrsio, ond os ydych eisoes wedi dilyn cwrs israddedig, nid ydych yn gymwys i gael cymorth myfyrwyr. Heb fwrsariaethau i fyfyrwyr nyrsio, ni fydd graddedigion yn gallu dilyn cwrs nyrsio—ni fyddant yn gallu fforddio dilyn cwrs nyrsio.

Mae yna ddadl ynglŷn â thegwch hefyd. Gan fod myfyrwyr nyrsio yn treulio 50 y cant o’u hamser mewn ymarfer clinigol uniongyrchol, a’u tri mis olaf yn gweithio amser llawn yn y GIG, a yw’n iawn ein bod yn disgwyl iddynt dalu hyd at £9,000 y flwyddyn am y fraint honno? Nid wyf yn deall rheswm Llywodraeth y DU dros gael gwared ar y bwrsariaethau, a gobeithiaf y bydd Ysgrifennydd y Cabinet, pan fydd yn ymateb i’r ddadl, yn gwarantu na fydd Llywodraeth Cymru yn dilyn arweiniad San Steffan. Nyrsys yw enaid—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Gwnaf, Angela.

Roeddwn i eisiau ymyrryd yn fyr, am eich bod wedi gwneud y sylw hwn—mae David wedi’i wneud, rwy’n meddwl bod Rhun wedi’i wneud yn ôl pob tebyg, ac rwy’n eithaf siŵr y bydd y Gweinidog yn ei wneud—ond a bod yn onest, rydym i gyd yn cefnogi datganoli, onid ydym? Felly os yw cenedl sydd wedi datganoli, h.y. Lloegr, yn dewis cael gwared ar fwrsariaethau, pa ots? Dyna maent am ei wneud. Nid wyf yn cytuno â hynny, ond nid wyf yn deall pam y mae’n rhaid i ni dreulio cymaint o amser—cymaint o’ch araith, ac yn wir, areithiau pobl eraill—yn siarad am beth y mae’r Saeson yn ei wneud, a’r hyn rydym yn ceisio’i wneud yw datrys beth sydd angen i ni ei wneud yma yng Nghymru. Pe baent yn trafod pob penderfyniad a wnawn yma—

Nid araith arall yw hi, Angela.

[Yn parhau.]—mor fanwl yno ag y gwnewch chi, byddai’n wastraff llwyr o’n hamser.

Mae’n cael effaith ganlyniadol, ac mae’n effeithio ar Gymru. Nyrsys yw enaid ein GIG, a dylem wneud popeth a allwn i annog mwy o bobl i ddewis nyrsio fel gyrfa, nid ei gwneud yn anoddach i unrhyw un ymuno â’r proffesiwn nyrsio. Diolch yn fawr.

Diolch. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd, Llesiant a Chwaraeon. Vaughan Gething.

Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddiolch i’r Aelodau am gymryd rhan yn y ddadl bwysig hon heddiw. Gallaf gadarnhau y bydd y Llywodraeth yn cefnogi’r cynnig.

Mae’n bwysig cydnabod bod trefniadau bwrsariaeth y GIG yn cwmpasu ystod eang o broffesiynau ac nid nyrsio’n unig—dyna bwynt a nododd David Rees. Bydd penderfyniad y Llywodraeth Geidwadol i gael gwared ar fwrsariaeth y GIG yn Lloegr yn effeithio’n sylweddol ar gostau cynnal y rhai sy’n dymuno astudio pynciau sy’n gysylltiedig ag iechyd, ond rwy’n croesawu agwedd wahanol Angela Burns tuag at wrthod dull y Ceidwadwyr yn Lloegr.

Roedd trefniadau’r fwrsariaeth yn golygu bod myfyrwyr o weddill y DU a oedd yn dewis astudio yng Nghymru yn cael eu hariannu drwy’r trefniadau yng Nghymru, ac roedd Llywodraethau eraill y DU yn gwneud yr un fath gyda’n myfyrwyr ni. Bydd hynny’n newid yn awr. Rydym ni yng Nghymru, fodd bynnag, wedi ymrwymo i gadw’r trefniadau presennol ar gyfer 2016-17, ac rydym wedi gwneud hynny. Mae penderfyniad Llywodraeth y DU i gael gwared ar fwrsariaethau yn Lloegr wedi arwain at nifer o broblemau anodd gyda’r llif trawsffiniol ac rydym yn gweithio drwyddynt ar hyn o bryd.

Rwyf wedi bod yn gyson yn fy marn, wrth siarad ag Aelodau etholedig a rhanddeiliaid, na ellir ystyried myfyrwyr sy’n gysylltiedig ag iechyd yn llwyr ar wahân i’r trefniadau cymorth i fyfyrwyr yn gyffredinol. Fe fyddwch yn gwybod, wrth gwrs, am adolygiad Diamond a gyhoeddwyd ddoe, ac felly byddaf yn gweithio ar draws y Llywodraeth, ac yn benodol gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg. Byddwn yn ystyried argymhellion adolygiad Diamond yn ofalus, gan fod y Llywodraeth hon wedi ymrwymo i wneud yn siŵr nad yw cyllid yn rhwystr i yrfa mewn nyrsio.

Mae’n werth cofio pwynt a wnaeth Rhun a David, mai cyfartaledd oedran nyrs dan hyfforddiant yng Nghymru yw 28 neu 29 oed. Dyma bobl, at ei gilydd, sydd â chyfrifoldebau pan fyddant yn dechrau gyrfa mewn nyrsio. Felly, mae angen i ni ystyried y ffordd orau o gefnogi pobl sy’n debygol o fod â chyfrifoldebau ehangach o’r fath. Enghraifft dda iawn yw gweithwyr cymorth gofal iechyd, gan fod nifer ohonynt yn awr yn hyfforddi i fod yn nyrsys, mewn llwybr gyrfa fel gweithwyr cymorth gofal iechyd. Mae llawer ohonynt eisiau mynd ymlaen i fod yn nyrsys, ac rydym yn annog hynny. Bydd y grŵp hwnnw o weithwyr at ei gilydd eisiau parhau i weithio tra’u bod yn astudio. Unwaith eto, mae ganddynt gyfrifoldebau a gallai rhoi’r gorau i’r incwm sydd ganddynt ar hyn o bryd fod yn broblem iddynt. A dyna pam—a dyma’r pwynt a wnaeth David Rees—mae angen i ni ystyried sut rydym yn cefnogi ac yn galluogi astudio amser llawn neu ran-amser, a sut rydym yn ehangu mynediad. Unwaith eto, rwy’n cydnabod y pwynt a wnaeth Rhun ap Iorwerth yno hefyd.

Mae’r rhain yn bwyntiau pwysig iawn i’w hystyried o ran pwy hoffem eu gweld yn nyrsys yn y dyfodol, ac yn enwedig pobl sydd â phrofiad mewn rhannau eraill o’r diwydiant gofal, a phrofiad personol hefyd o fod yn ofalwyr, ac ar wahanol adegau yn eu bywydau efallai y byddant eisiau trosi’r profiad hwnnw yn yrfa nyrsio. Felly, ar gyfer y dyfodol, byddaf am ystyried sut y gallwn ddefnyddio cymhellion i weithio a hyfforddi yng Nghymru, a sut y gallai’r gallu i annog pobl i hyfforddi yng Nghymru chwarae rhan yn y system gymorth a ariannwn.

Diolch am ildio. Er eglurder, rydym yn ddiolchgar eich bod yn awgrymu y byddwch yn cefnogi’r cynnig heddiw, ond a allwch gadarnhau eich bod yn cadarnhau yr hyn sydd yn y cynnig mewn perthynas â 2016-17 yn unig, a bod yr hyn a fydd yn digwydd y tu hwnt i hynny yn agored i drafodaeth o hyd?

Dof yn ôl at y pwynt hwnnw gyda hyn, wrth i mi ddod i ben, gan fy mod yn credu ei bod yn bwysig iawn nodi’r egwyddorion sydd gennym, a’r ffaith y byddwn am gefnogi myfyrwyr nyrsio. Nid ydym yn mabwysiadu’r ymagwedd a gymerwyd yn Lloegr. Yn amlwg bydd angen i mi ystyried setliad terfynol y gyllideb wrth wneud hynny hefyd, ac mae honno wedi bod yn sgwrs gyson a gefais gyda chynrychiolwyr nyrsio ers dod i’r swydd hon.

Ni fyddaf yn cynnal yr ymchwiliad byr ond ffurfiol a awgrymodd Angela Burns, ond rwy’n edrych ymlaen at weithio gyda rhanddeiliaid yn y GIG ac ym maes addysg, ac wrth gwrs y Coleg Nyrsio Brenhinol ac Unison, fel rhanddeiliaid pwysig yn y proffesiwn nyrsio, wrth i ni weithio drwy ein hargymhellion ar gyfer y dyfodol. O ran yr amserlen, rwy’n hapus i gadarnhau fy mod yn disgwyl gwneud datganiad sy’n nodi ein cynlluniau ac yn amlinellu ein llwybr yng Nghymru yr hydref hwn. Rwy’n cydnabod bod angen darparu sicrwydd i bobl mewn addysg ac yn y gwasanaeth iechyd, a’r rhai sy’n ystyried gyrfa mewn nyrsio, felly edrychaf ymlaen at roi’r wybodaeth ddiweddaraf i’r Aelodau yn y dyfodol cymharol agos.

Diolch yn fawr iawn. Diolch yn fawr iawn, Ysgrifennydd y Cabinet. Amser byr iawn yn unig sydd gennyf i grynhoi. Yn gyntaf, diolch i’r Aelodau sydd wedi siarad dros y cynnig hwn heddiw. Roedd David Rees yn llygad ei le yn tynnu sylw at y ffaith fod yna amrywiaeth o bobl ac nid nyrsys yn unig—yn cynnwys gweithwyr iechyd proffesiynol cysylltiedig—yn elwa o’r bwrsariaethau. Diolch hefyd i lefarydd iechyd y Ceidwadwyr, a byddwn, fe fyddwn yn adleisio’r angen i wneud yn siŵr fod gennym ddulliau da sy’n seiliedig ar dystiolaeth o flaengynllunio ar gyfer ein gweithlu yn y dyfodol. Mae hwnnw’n fater allweddol. Diolch i Caroline Jones.

I Ysgrifennydd y Cabinet, rwy’n meddwl mai’r hyn a glywsom yw eich bod yn derbyn mewn egwyddor yr hoffech i’r fwrsariaeth barhau mewn rhyw ffordd neu’i gilydd. Rwy’n credu bod gennym warant am flwyddyn. Mae hynny’n siom i mi, a bydd yn siom i rai o’r nyrsys a fydd yn gwrando heddiw, oherwydd, wrth gwrs, rydym yn chwilio am sicrwydd ar gyfer y tymor hir. Rwy’n ddiolchgar i glywed y bydd datganiad yn y dyfodol agos iawn—rwy’n meddwl bod ‘hydref’ yn golygu y daw yn ystod y pump neu chwe wythnos nesaf—ac edrychaf ymlaen at weld y datganiad yn rhoi mwy o sicrwydd ar gyfer y tymor hir.

Iechyd hirdymor y GIG yng Nghymru yw’r hyn y mae pob un ohonom yma â diddordeb ynddo, ac mae’n rhaid i’r gweithlu GIG hirdymor diogel hwn gynnwys nyrsys wedi’u hyfforddi’n dda yn ganolog iddo, nyrsys sy’n cael eu cefnogi drwy’r cyfryw hyfforddiant, a chan gydnabod wrth gwrs fod llawer o’r hyfforddiant hwnnw’n gyfraniad gwerthfawr ynddo’i hun i’r gwaith sy’n mynd rhagddo o ddydd i ddydd yn y GIG. Edrychaf ymlaen at agwedd gadarnhaol fwy hirdymor gan y Gweinidog maes o law.

Diolch yn fawr iawn. Y cwestiwn yw derbyn y cynnig. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Dim gwrthwynebiad. Felly, derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.