Yr eitem nesaf ar ein hagenda ni yw’r datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig ar ynni. Ac rydw i’n galw ar yr Ysgrifennydd Cabinet i wneud ei datganiad—Lesley Griffiths.

Diolch, Lywydd. Mae ein system ynni yn mynd drwy newid sylweddol. Mae'r datganiad hwn yn adlewyrchu’r cyd-destun newidiol hwn, ac yn amlinellu blaenoriaethau Llywodraeth Cymru mewn cysylltiad ag ynni.

Cytundeb Paris sy’n llywio’r agenda ddatgarboneiddio rhyngwladol. Rydym yn gweld datblygiadau cyflym mewn ynni adnewyddadwy, storio a lleihau'r galw. Yn COP22 yn Marrakesh, cyfarfum ag arweinwyr sydd wedi gwneud cynnydd o ran datblygu cymdeithasau carbon isel a fydd yn fwy cydnerth wrth ymdopi â heriau yn y dyfodol. Mewn cyferbyniad, mae Llywodraeth y DU wedi creu ansicrwydd polisi ac wedi tanseilio hyder buddsoddwyr mewn ynni. Rwyf am fod yn eglur ynghylch y blaenoriaethau ar gyfer Cymru a sut y byddwn yn eu cyflawni.

Mae'r Llywodraeth hon yn parhau i fod wedi ymrwymo i'r uchelgeisiau a nodir yn ‘Ynni Cymru’. Mae gen i dair blaenoriaeth glir ar gyfer y Cynulliad hwn. Yn gyntaf, byddwn yn lleihau faint o ynni a ddefnyddiwn yng Nghymru. Yn ail, byddwn yn lleihau ein dibyniaeth ar ynni a gynhyrchir o danwydd ffosil. Yn drydydd, byddwn yn mynd ati’n rhagweithiol i reoli'r broses o newid i economi carbon isel. Byddwn yn llywio’r newid hwn i sicrhau’r manteision mwyaf posibl i Gymru, gan ddarparu arweinyddiaeth strategol, a lleihau ansicrwydd. Mae'n rhaid i ni barhau i dyfu’r economi ar yr un pryd â lleihau allyriadau a rheoli fforddiadwyedd. Byddaf yn sicrhau bod ein polisïau a'n cymorth wedi’u cysoni a’u bod yn gweithio tuag at gyflwyno system ynni carbon isel ar gyfer Cymru.

Yn gyntaf, lleihau'r ynni a ddefnyddiwn yng Nghymru: byddwn yn parhau â'n rhaglenni effeithlonrwydd ynni blaenllaw, gan ganolbwyntio ar bobl agored i niwed sydd mewn perygl o dlodi tanwydd. Mae hyn yn diogelu cartrefi yn erbyn prisiau ynni sy’n cynyddu, yn lleihau allyriadau, ac yn helpu pobl i gadw'n gynnes ac yn iach. Rydym wedi gwario £217 miliwn yn gwella mwy na 39,000 o gartrefi yn y pum mlynedd diwethaf. Y llynedd, sicrhaodd y cynllun Nyth arbedion cyfartalog ar filiau ynni o fwy na £400 fesul cartref. Rwy'n gwybod bod fy nghydweithiwr, y Gweinidog dros Gyllid a Llywodraeth Leol yn edrych ar fanylion datganiad yr hydref ac yn trafod blaenoriaethau Llywodraeth Cymru ar gyfer gwariant ychwanegol. Pan fydd yr adolygiad cynaliadwyedd rheoliadau adeiladu cyfredol wedi’i gwblhau, byddwn yn troi ein sylw at wella perfformiad ynni adeiladau newydd.

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Byddwn yn adeiladu ar y newidiadau a gyflwynwyd gennym yn 2014 i leihau ymhellach effaith datblygiadau newydd yng Nghymru ar yr hinsawdd. Rwy'n rhagweld y bydd y gwaith hwn yn dechrau tua chanol 2017. Rydym ni hefyd yn cynyddu buddsoddiadau mewn prosiectau arbed ynni yn y sector cyhoeddus. Erbyn diwedd y flwyddyn ariannol hon, rydym yn disgwyl y byddwn wedi buddsoddi tua £35 miliwn mewn prosiectau lleihau costau. Byddaf yn parhau i weithio gyda'r Ysgrifennydd Parhaol i ystyried sut y gallwn gyflawni ein nodau arbed ynni ar ystâd Llywodraeth Cymru. Byddwn yn parhau i gefnogi diwydiannau ynni-ddwys, gan gynnwys dur, i fod yn fwy effeithlon o ran ynni drwy ein cynllun gwarchod yr amgylchedd. Mae ein cynllun yn lleddfu rhai o'r materion o ran costau ynni cyffredinol uchel. Fodd bynnag, rydym yn parhau i alw ar Lywodraeth y DU i fynd i’r afael â phroblemau systemig o ran prisio ynni i’r diwydiannau hyn.

Yn ail, lleihau'r ddibyniaeth ar ynni o danwydd ffosil: nodir ymrwymiad y Llywodraeth hon i gefnogi prosiectau ynni adnewyddadwy yn ‘Symud Cymru Ymlaen’. Bydd yn elfen allweddol o'r pedair strategaeth drawsbynciol sy’n llywio ein blaenoriaethau. Bydd newid i garbon isel yn effeithio ar sut yr ydym yn cynhyrchu ac yn defnyddio trydan a gwres, ac yn newid y ffordd yr ydym yn bodloni ein hanghenion cludiant. Gan fod y sector hwn yn dibynnu’n helaeth ar danwydd ffosil, byddaf yn gweithio gyda fy nghydweithiwr Ken Skates, Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Seilwaith, ar y goblygiadau ar y cyd i’n portffolios ni. Rydym wedi ymrwymo i gefnogi cerbydau carbon isel a newid moddol i deithwyr a nwyddau er mwyn lleihau allyriadau o drafnidiaeth. Er mwyn darparu ynni carbon isel sicr a fforddiadwy, mae angen cymysgedd o wahanol dechnolegau o wahanol feintiau, o raddfa gymunedol i brosiectau mawr. Yn y tymor canolig, mae hyn yn golygu newid i gynhyrchu carbon isel, sy'n cynnwys niwclear. Byddwn yn gwneud y manteisio i’r eithaf ar swyddogaeth cynhyrchu adnewyddadwy. Bydd gan storio a thechnoleg glyfar swyddogaeth alluogi allweddol, a gallai dal carbon a datblygiadau arloesol eraill chwarae rhan hefyd. Byddwn yn datblygu ein sylfaen dystiolaeth i nodi'r llwybrau ynni sy’n sicrhau'r canlyniadau gorau i Gymru. Bydd hyn yn ein galluogi i bennu targedau uchelgeisiol ond realistig ar gyfer ynni adnewyddadwy, gan gynnwys ynni cymunedol.

Rydym wedi sefydlu fframweithiau deddfwriaethol sy'n torri tir newydd yn gysylltiedig â chynllunio, rheoli adnoddau naturiol a datgarboneiddio, a ategir gan ein Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015. Byddwn yn gweithredu’r fframweithiau strategol hyn i arwain y datblygiadau ynni cywir i'r mannau cywir i Gymru. Fy nod i yn awr yw rhoi dulliau ar waith i gyflawni system gliriach a symlach. Bydd hyn yn cynnwys sefydlu ein fframwaith datblygu cenedlaethol, gan ymgynghori ar ein cynllun morol drafft, ymgynghori ar ein dull arloesol o gynllunio adnoddau naturiol, cynhyrchu datganiadau ardal i helpu i nodi cyfleoedd ar gyfer ynni adnewyddadwy, ac adlewyrchu’r potensial hwn mewn cynlluniau datblygu lleol, sefydlu’r cyllidebau carbon cyntaf a’r cynllun newid i garbon isel, a datblygu trefn ganiatâd effeithiol i Gymru wrth i ni dderbyn pwerau i roi caniatâd i ddatblygiadau hyd at 350 MW.

Rwy'n ddiolchgar i bawb a gyfrannodd at adroddiad y Pwyllgor Amgylchedd a Chynaliadwyedd yn ddiweddar a'r grwpiau gorchwyl a gorffen ar ynni morol ac ynni gwledig. Byddwn yn awr yn canolbwyntio ar weithredu'r argymhellion ymarferol. Pan fo'n bosibl, byddwn yn symleiddio’r broses y mae’n rhaid i brosiectau ei dilyn er mwyn cael caniatâd, gan leihau nifer y ceisiadau y mae’n rhaid eu cyflwyno. Mae Bil Cymru yn datganoli rheolaeth dros weithgareddau olew a nwy ar y tir yng Nghymru. Mae gan nwy swyddogaeth yn y cyfnod o newid. Fodd bynnag, mae'n rhaid i ni reoli ei ddefnydd yn synhwyrol. Byddaf yn parhau â’n hymagwedd ragofalus at weithgarwch nwy anghonfensiynol, gan gynnwys gwrthwynebu ffracio. Mae glo wedi chwarae rhan ganolog yn natblygiad economaidd Cymru. Fodd bynnag, mae’n rhaid inni symud at ffynonellau ynni mwy cynaliadwy.

Rwy’n cytuno â chynigion Llywodraeth y DU i roi’r gorau yn raddol i ddefnyddio pŵer glo erbyn 2025. Byddaf yn ymgynghori cyn hir ar newidiadau i bolisi cynllunio i gyfyngu ar gynigion newydd i echdynnu glo. Byddaf yn rhoi llais cryf i Gymru yn y system ynni ehangach, gan rannu ein blaenoriaethau â Llywodraeth y DU, Ofgem, y Grid Cenedlaethol ac eraill. Mae hyn yn cynnwys cefnogi cynhyrchu adnewyddadwy, gan gynnwys technolegau cost leiaf megis ynni haul a gwynt, gan barhau i gefnogi technolegau newydd megis ynni morol, a sicrhau bod rheoleiddio yn cefnogi datgarboneiddio a datganoli ynni, ac yn gwneud ein seilwaith grid yn addas at ei ddiben.

Fy nhrydedd blaenoriaeth yw llywio’r newid ynni i sicrhau’r manteision mwyaf posibl i Gymru. Byddwn yn datblygu ein sylfaen sgiliau ac yn rhoi cymorth ymarferol ac ariannol i gyfleoedd ynni sy'n cyflymu'r newid i garbon isel. Mae gan Gymru gyfleoedd i gynnal prosiectau ynni mawr, a all gynnig manteision sylweddol i Gymru. Mae'r rhain yn cynnwys niwclear a morol yn Ynys Môn, a morlynnoedd llanw ac elfennau ynni arloesol yng nghais dinas-ranbarth Abertawe. Byddwn yn parhau i gefnogi cynhyrchu ar wahanol raddfeydd, o raddfa fferm i'r Wylfa Newydd, sef y prosiect seilwaith mwyaf y bydd Cymru yn ei weld mewn cenhedlaeth. Rydym yn aros yn eiddgar am ganlyniad adolygiad Hendry o’r morlynnoedd llanw.

Mae ein rhaglen Byw yn Glyfar yn dwyn ynghyd sefydliadau cyhoeddus, preifat ac academaidd mewn prosiectau arddangos ymarferol. Bydd yn creu modelau busnes newydd ar gyfer cerbydau carbon isel, storio a rheoli grid lleol. Byddwn hefyd yn parhau i weithio gyda datblygwyr i ganfod a oes modd i adweithyddion modiwlaidd bach newydd ychwanegu gwerth at ein sylfaen sgiliau yng Nghymru. Byddwn yn parhau i wrando, gan sicrhau bod ein cefnogaeth yn esblygu yn unol ag anghenion newidiol y sector cyhoeddus, busnesau a chymunedau. Rwy’n credu y bydd yr ymagwedd gydgysylltiedig a chydlynol hwn i ynni yn cyflawni Cymru carbon isel ffyniannus a diogel.

A gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am y datganiad, a hefyd am y copi ymlaen llaw o’r datganiad y mae hi newydd ei wneud. Mae’n eithaf eang—rwy’n credu, os gallwn i fod yn feirniadol, ei fod braidd yn wanllyd: mae angen ychydig mwy o wmff yn hyn, y maes mwyaf allweddol o bolisi'r Llywodraeth, yn ôl pob tebyg.

A gaf i ddechrau gyntaf holl—? Ac mae llawer o feysydd lle'r ydym ni’n cytuno â dull y Llywodraeth; mae'n sicr yn fater o ofalu ei fod yn cael ei weithredu'n effeithiol. Gadewch i ni ddechrau gydag effeithlonrwydd ynni. Nid wyf yn anghytuno â'r hyn a ddywedodd Ysgrifennydd y Cabinet, ond rwy’n meddwl bod rhai pethau allweddol, yn awr, lle y mae’n rhaid i Lywodraeth Cymru ddwyn eraill i gyfrif i sicrhau eu bod yn cyflawni eu haddewidion. Er enghraifft, mae angen cyflymu’r broses o gyflwyno mesuryddion clyfar yn sydyn iawn. Mae'n ymddangos i mi fod Cymru wedi cael ei gadael ar ôl gan y rhan fwyaf o'r cwmnïau, a’u bod wrthi’n gwneud Lloegr gyfan, ychydig fel y dull a oedd gennym o drydaneiddio'r rheilffyrdd, sy’n fater sydd wedi ei godi yn y Siambr hon o'r blaen, rwy’n meddwl. Rwy’n bryderus iawn bod gennym ffordd bell iawn i fynd ar hynny mewn gwirionedd. Rwy'n gwybod bod y cwmnïau ynni bellach yn gwneud pob math o addewidion ynghylch pa mor gyflym y maent yn mynd i wneud hynny, ond diar, mae angen iddynt ddal i fyny. Mae mesuryddion clyfar yn cynnig cyfle gwych, o ran effeithlonrwydd ynni a chael llawer o bobl allan o dlodi tanwydd, fel y gallant gadw eu cartrefi'n gynnes am y gost isaf bosibl.

Rydych chi'n iawn i ystyried y cyfleoedd sydd gennym i greu adeiladau sy'n cynhyrchu ynni, yn hytrach na dim ond ei ddefnyddio. Credaf fod angen i’r uchelgais fod mor fawr â phosibl. Felly gadewch i ni gynhyrchu'r rheoliadau adeiladu, gadewch i ni arwain y DU yn y maes hwn, gadewch i ni hyfforddi ein gweithlu i allu gwneud y gwaith hwn, ac yna efallai y byddwn yn denu busnes o bob cwr o'r DU drwy gynnig gweithlu hynod soffistigedig. Felly, rwy'n credu bod hwnnw'n faes pwysig iawn. Mae hefyd yn faes gwych o ran ysgogi’r economi leol. Mae'n gynhyrchiol iawn, iawn.

Rwy'n meddwl bod angen i’r sector preifat, o ran effeithlonrwydd ynni, chwarae ei ran hefyd. Deallaf o arolwg gan Barclays fod 50 y cant o gynhyrchwyr Cymru yn bryderus am eu cydnerthedd o ran ynni—ac maent yn iawn i wneud hynny, yn ôl pob tebyg—ac am y posibilrwydd y byddant yn dioddef prinder a achosir gan gost neu ddiffyg cyflenwad yn y dyfodol. Wel, un o'r pethau y gallant ei wneud mewn gwirionedd yw defnyddio ynni yn fwy effeithlon. Ac rwy’n meddwl mai’r syniad o ddefnyddio ynni yn effeithlon wedyn yw lleihau cyfanswm y swm sydd ei angen arnoch, yn hytrach na bod yn afradlon mewn ardaloedd eraill. Mae’n rhaid, mewn gwirionedd, i hyn arwain at ddefnydd mwy effeithiol a llai o ddefnydd yn gyffredinol.

A gaf i droi at danwydd ffosil? Gadewch i ni ddatgan yr amlwg: bydd cyllidebau carbon yn helpu, ond pam y mae'n rhaid i ni aros tan ddiwedd 2018 cyn inni weld yr un cyntaf gan Lywodraeth Cymru? Bydd hynny hanner ffordd drwy'r Cynulliad hwn. Mae'r cyllidebau carbon hynny i fod i helpu i wneud penderfyniadau a'r ddeddfwriaeth i graffu arnynt. Rwyf wir yn meddwl bod arafwch yn y maes hwn yn fethiant o ran arweinyddiaeth a dweud y gwir. Rwy’n croesawu yn arbennig ddatganiad yr hydref y Canghellor o ran yr hyn a ddywedodd am gerbydau trydan a chludiant glanach yn gyffredinol, gan gynnwys cludiant cyhoeddus, a hefyd y buddsoddiad seilwaith a fydd ar gael ar gyfer creu pwyntiau ailwefru a seilwaith arall, rhai ohonynt y gwnaethoch chi sôn amdanynt. Rwy'n credu bod angen rhywfaint o fanylion gennych chi, Ysgrifennydd y Cabinet, yn y bôn. A ydych chi’n mynd i ddefnyddio peth o'r arian sydd yn mynd i ddod i Gymru i sicrhau ein bod yn dal i fyny? Oherwydd rydym ni’n sylweddol y tu ôl ar bwyntiau ailwefru trydanol, er enghraifft. Hoffwn hefyd i chi gymryd yr awenau gyda'r awdurdodau lleol a darparwyr trafnidiaeth gyhoeddus eraill—gallwn ni wneud llawer i'w symud i ffwrdd o’r defnydd dwys o ddiesel, yn aml, ac ystyried dewisiadau eraill, oherwydd mae’n bwysig ein bod yn cymryd mantais o’r symudiad mawr yr ydym wedi ei gael i ddefnyddio cludiant cyhoeddus yn y 10 neu 20 mlynedd diwethaf; mae hynny'n bwysig iawn, ond gallem fod yn gwneud yn llawer gwell i ddarparu cludiant cyhoeddus glanach. Bydd hynny’n ennill dwbl, os byddwn yn gwneud hynny. Gallai hefyd ymestyn i'r fflydoedd tacsi, gyda llaw, pe bydden nhw’n defnyddio hybrid a symud i ffwrdd o ddiesel, neu hyd yn oed yn symud yn llwyr i drydan. Felly, rwy’n gobeithio y byddwch yn teimlo'n ddigon hyderus i roi mwy o arweiniad i ni yn y maes hwnnw hefyd.

A gaf i, wrth fynd heibio, sôn am yr angen, rwy’n meddwl, i ailddychmygu ein mannau trefol? Cefais fy annog yn fawr gan yr hyn y mae rhai o'r dinasoedd mwyaf blaenllaw yn Ewrop newydd ei ddweud, â Pharis ar y blaen, rwy’n meddwl, sef bod gwir angen inni ystyried y gofod trefol a meddwl beth sydd yno y gellir ei ddefnyddio’n wahanol. Rwy'n gwybod eu bod yn gosod targedau uchelgeisiol iawn i'w gwneud yn ardaloedd di-ddiesel. Ond, wyddoch chi, mae gennym ni ddinasoedd sy’n llawn ffyrdd a phalmentydd, ac rydym yn aml yn sôn bod angen mwy o seilwaith ar gyfer lonydd beicio a lonydd i gerddwyr. Wel, gallem ni ail-ddynodi cryn dipyn o'r hyn sydd gennym yn barod, diolch yn fawr iawn, a byddai hynny'n newid agweddau pobl yn eithaf cyflym ac yn ein galluogi ni i fyw bywydau llai dwys o ran carbon. Rwy'n credu bod hynny’n wirioneddol bwysig yn nhermau’r cyfeiriad teithio.

O ran ynni adnewyddadwy, o ganlyniad i Fil Cymru, byddwn mewn sefyllfa well i symud ymlaen yn gyflymach. Rwy’n cydnabod nad yw Llywodraeth Cymru wedi cael cymaint o ysgogiadau yma ag y byddai wedi dymuno, ac rwy'n falch y bydd gennym fwy. Bydd hynny yn ein galluogi i bennu targedau llawer mwy uchelgeisiol. Os edrychwn ar yr Alban—ac nid yw hyn yn gymhariaeth er mwyn condemnio Llywodraeth Cymru, oherwydd mae rhesymau ehangach pam mae hyn wedi digwydd, ond, beth bynnag—mae’r Alban yn bwriadu cynhyrchu'r hyn sy'n cyfateb i’w holl anghenion ynni trwy ddulliau adnewyddadwy erbyn y 2020au cynnar. Felly, rwy’n credu bod angen targed arnom. Ni all fod erbyn y 2020au cynnar, ond ni ddylem ohirio’r targed hwnnw am yn hir iawn, ac mae angen i ni fod mor uchelgeisiol â phosibl o ran pryd y gallwn gyrraedd yno.

Gan droi at yr economi carbon isel, eich gweledigaeth chi yw bod hwn yn gyfle gwych, a dyna fy ngobaith i hefyd. Mae gan yr hyn a oedd unwaith yn un o'r economïau carbon mwyaf dwys yn y byd gyfle erbyn hyn i fod yn rhan o ffordd newydd o wneud pethau, a ffordd newydd o gynnal ein bywydau economaidd. Mae llawer o hyn yn aflonyddgar; mae llawer o'r hyn sy'n digwydd yn economi’r byd yn aflonyddgar, ond mewn gwirionedd, mae yn dod â'r rhwystrau i fasnachu i lawr llawer hefyd, ac mae gan economïau rhanbarthol cymharol dlotach fel Cymru gyfle yma. Ond i wneud hynny—ac nid yw hyn yn y sector ynni yn unig, mae hyn yn mynd ar draws y sectorau—mae angen inni fuddsoddi yn sgiliau ein gweithlu a chanolbwyntio ar sgiliau o safbwynt ynni. Cyfeiriais at hynny ychydig yn gynharach.

Rwyf hefyd yn credu bod y manteision—

A ydych chi’n dod i gasgliad? Rydych chi wedi cymryd bron cymaint o amser â’r Gweinidog.

Mae’n ddrwg gen i. Mae cyfleoedd cynhyrchu ar raddfa fach ar gael, ac rwy’n meddwl y gall hynny hefyd greu mwy o berchnogaeth gymunedol a hefyd mwy o gyfleoedd buddsoddi. Mewn oes o gyfraddau llog isel, mae cyfleoedd yma i bobl i wneud elw teg ar eu cynilion—a defnydd cyffredinol o dechnolegau newydd fel y llanw. Diolch.

Diolch i David Melding am ei sylwadau a’i gwestiynau. Fel y dywedais ar y dechrau, mae ein blaenoriaethau yn parhau i fod yn unol â’r hyn a nodir yn ‘Ynni Cymru: Newid carbon isel’, ‘Twf Gwyrdd Cymru’ a pholisïau eraill sydd wedi eu cyflwyno. Os dysgais un peth o fynd i COP22 yn Marrakesh, yr agenda datgarboneiddio gyfan oedd hwnnw a sut y mae angen i ni ganolbwyntio ar y gwahanol sectorau i wneud yn siŵr ein bod yn cyflawni’r targedau hynny. Yn amlwg, mae ynni wedi ei gasglu at ei gilydd mewn un portffolio erbyn hyn, felly roeddwn i’n meddwl ei bod yn bwysig cyflwyno’r datganiad hwn.

O ran effeithlonrwydd ynni, rwy’n meddwl bod Arbed a Nyth yn gynlluniau da iawn ac yn sicr, wrth edrych ar y canlyniadau, rwy'n credu mai dyna’n bendant yw’r ffordd gywir ymlaen os ydym ni’n mynd i gyflawni ein targed tlodi tanwydd. Rwy'n derbyn yn llwyr yr hyn yr ydych yn ei ddweud am fesuryddion clyfar, ac mae honno’n sgwrs yr wyf wedi ei chael gyda'r cwmnïau ynni ac Ofgem.

Gwnaethoch gyfeirio cwpl o weithiau at y ffaith bod sgiliau yn bwysig iawn yn y sector ynni, ac ni allwn yn fy myw ddadlau â hynny. Rwy’n cofio pan oeddwn yn Weinidog Sgiliau sawl blwyddyn yn ôl, roi pwyslais ar sicrhau bod gennym ddigon o bobl i osod paneli solar, er enghraifft. Ond nawr, oherwydd bod cefnogaeth Llywodraeth y DU yn cael ei dynnu oddi ar ynni’r haul—rwy’n gefnogol iawn o ynni’r haul—rwy'n credu ein bod yn gweld y nifer o baneli solar sy’n cael eu gosod yn lleihau, a chredaf fod hynny’n drueni mawr. Felly, mae'n ymwneud â sicrhau bod y sgiliau hynny yn iawn. Er enghraifft, ar Ynys Môn yn Wylfa Newydd, mae pwyslais mawr ar sicrhau bod y sgiliau hynny ar gael yn y dyfodol. Ond rydych chi yn llygad eich lle; ar draws pob sector ynni, mae angen i ni sicrhau bod y sgiliau priodol yno.

Gwnaethoch sôn bod gan y sector preifat swyddogaeth mewn dwy ffordd: mae gan fusnesau ran i’w chwarae, ac rwy’n credu ei bod yn bwysig iawn, os ydym ni’n mynd i gael y gymysgedd ynni y mae ei eisiau arnom a’r diogelwch hwnnw, bod angen i ni sicrhau ein bod yn denu cyllid sector preifat hefyd. Ond rwy'n credu eich bod yn iawn; mae angen inni sicrhau bod cwmnïau yn effeithlon o ran ynni a’n bod ni yn eu hannog i—fel y dywedais, y flaenoriaeth gyntaf yw lleihau'r defnydd yng Nghymru.

Mae gan brisiau swyddogaeth hynod bwysig hefyd. Nid oes gennym y pwerau dros y rheiny, Llywodraeth y DU sydd â’r pwerau hynny, ac rwy'n gwybod bod y Prif Weinidog wedi ysgrifennu, rwy’n credu, at y Prif Weinidog, a hefyd at yr Ysgrifennydd Gwladol priodol ynglŷn â lleihau costau hefyd.

Soniasoch am y cyllidebau carbon. A dweud y gwir, trafodwyd a chytunwyd ar amseriad y rheoliadau o’r blaen, yn y Siambr hon, rwy’n meddwl i ni ei drafod yn ystod hynt Bil yr amgylchedd. Pleidleisiwyd ar hynny a dyna sut y pennwyd y dyddiadau hynny. Ond yr wyf yn awr yn y broses o bennu’r gyllideb garbon honno. Rwy’n meddwl eich bod yn iawn; byddant yn hynod o fuddiol.

O ran cerbydau trydan ac, fel y soniasoch, fflydoedd tacsi, roeddwn i’n siarad â dirprwy faer Oslo yn Marrakesh a dyna un o'u huchelgeisiau nhw—y bydd yr holl fflydoedd tacsi yn gerbydau trydan yn y dyfodol. Mae'n rhaid i ni gael y seilwaith yn ei le. Mae pobl yn dweud wrthyf, chi'n gwybod, y byddent yn prynu cerbyd trydan ond ni allant ei wefru, ac mae awdurdodau lleol yn dweud nad ydynt yn gosod pwyntiau gwefru oherwydd nad oes gan ddigon o bobl gerbydau trydan. Felly, rwy’n meddwl bod angen i mi ystyried lle y gallwn dargedu cefnogaeth i sicrhau bod y cylch hwnnw’n cael ei ddatrys, er mwyn gwneud yn siŵr nad yw hynny'n rhwystro pobl rhag cael cerbydau trydan yn y dyfodol.

O ran targedau adnewyddadwy, rwy'n awyddus iawn i gael rhywfaint o dargedau, ond unwaith eto, oherwydd y prinder cefnogaeth gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig, nid wyf yn dymuno pennu targed na allwn ei gyflawni. Mae angen i ni wneud yn siŵr ein bod ni'n realistig ac yn ymarferol am hyn, ond rwy’n meddwl, wrth symud ymlaen, bod angen inni gael y targedau hynny ar waith.

O ran y ddeddfwriaeth, mae’r ddeddfwriaeth ar waith gennym yn awr ac mae'n ymwneud â—wyddoch chi, mae angen i ni gyflawni ar y ddeddfwriaeth hon sydd ar waith. Bydd yn helpu, rwy’n meddwl, i ni gael y gymysgedd ynni briodol, diogel yr ydym ei heisiau wrth symud ymlaen.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei datganiad, a chyn mynd ymlaen at yr hyn sydd gennyf i’w ddweud, hoffwn nodi nad wyf yn amau ​​am eiliad ei hymrwymiad personol ei hun a’i diddordeb yn y pwnc hwn, ond rwy'n ofni bod y datganiad hwn fel llawer o’r datganiadau yr ydym wedi eu cael gan y Llywodraeth yn ddiweddar—yn cynnwys llawer o brosesau, ychydig iawn o fanylion a bron dim o ran targedau. Rwy'n credu bod hyn yn siomedig iawn, mewn gwirionedd, ein bod wedi cyrraedd y cam hwn heb fwy o fanylion a mwy o wybodaeth am yr hyn y bydd ‘Ynni Cymru’ yn ei olygu mewn gwirionedd yn nhermau targedau ar gyfer y Llywodraeth.

Nid oes dim byd y gallaf anghytuno ag ef o ran amcanion lefel uchel y datganiad. Mae'n dweud,

‘Yn gyntaf, byddwn yn lleihau faint o ynni a ddefnyddiwn yng Nghymru.’

Gwych. Faint? Erbyn pryd? Sut? Yn ail,

‘Byddwn yn lleihau ein dibyniaeth ar ynni a gynhyrchir o danwyddau ffosil.’

Unwaith eto, gwych. Faint, pryd, a sut? Yr unig darged yn y datganiad yw targed Llywodraeth y DU i roi’r gorau i losgi glo erbyn 2025. Ac yn drydydd,

‘Byddwn yn mynd ati’n rhagweithiol i reoli'r newid i economi carbon isel.’

Wel, mae’r un cwestiynau yn codi, ond dewch i ni ofyn cwestiynau ar unwaith am hynny. Mae gennym ddinasoedd sydd eisoes yn gwahardd ceir diesel ymhen 10 mlynedd—Copenhagen yn dweud, ’Ni fydd gennym unrhyw geir tanwydd ffosil erbyn 2025.’ Beth y mae ein dinasoedd yn ei wneud? Beth y mae’r ddinas-ranbarth yn ei wneud? Beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i gyflawni'r amcanion hynny o fewn cyd-destun Cymru?

Cerbydau trydan—mae eisiau seilwaith cerbyd trydanol arnoch. Syml: ni all unrhyw ddatblygiad yng Nghymru sydd â darpariaeth parcio gael ei ddatblygu heb bwyntiau gwefru cerbydau trydan. Dim ond adeiledd y gellir ei ddatblygu dros bum i 10 mlynedd fel ‘na.

Hydrogen—beth yw swyddogaeth hydrogen mewn cludiant torfol, cludiant masnachol, ac yn enwedig ar gyfer metro de Cymru? Gallwn hepgor trydaneiddio ein rheilffyrdd drwy fynd yn syth at gludiant hydrogen. Dyma’r pethau yr wyf i am eu gweld mewn gweledigaeth gan Lywodraeth Cymru.

Rwy'n credu ei bod yn rhwystredig, oherwydd rydym ni’n gwybod mai newid yn yr hinsawdd yw'r bygythiad mwyaf sy'n wynebu'r ddynoliaeth, rydym ni’n gwybod bod gan Lywodraeth Cymru dargedau i ostwng 80 y cant ar allyriadau nwyon tŷ gwydr erbyn 2050 ac rydym yn gwybod bod gennym yr offer yma yng Nghymru i ymdrin ag ef. Mae gennym gyfoeth o adnoddau naturiol a gallwn yn rhwydd fod yn hunan-gynhaliol gan ddiwallu ein hanghenion trydan drwy ynni adnewyddadwy.

Felly, i ddod i un neu ddau gwestiwn penodol am ble y gallwn ni, gobeithio, mewn gwirionedd, gytuno a chyflawni rhywbeth ar hyn. Yn gyntaf oll, o ran effeithlonrwydd ynni, oes, mae gennym raglenni effeithlonrwydd ynni, ond beth yn awr yw rhaglen effeithlonrwydd ynni newydd Llywodraeth Cymru? Beth yw ei tharged? Mae'n gwbl realistig i feddwl am sicrhau bod 150,000 o gartrefi incwm isel yn ynni effeithlon erbyn 2020 trwy ddefnyddio, er enghraifft, pwerau benthyca yn ogystal â ffynonellau fel y Banc Buddsoddi Gwyrdd. Felly, a oes ymrwymiad yn awr i raglenni ôl-ffitio cartrefi ar raddfa fawr? A oes ymrwymiad i ddirwyn cloddio glo brig i ben fesul dipyn yng Nghymru? Ie, gwaharddiad ar ffracio, ond dewch i ni roi'r gorau'n raddol i gloddio glo brig hefyd, oherwydd rydym yn gwybod na fydd gennym y gweithfeydd hylosgi, mewn gwirionedd, i gymryd y glo hwnnw, felly pam ydym ni’n parhau i ganiatáu cloddio glo brig yn y dyfodol hirdymor? A oes ymrwymiad a ffordd o weithio i wella'r berthynas rhwng Llywodraeth Cymru a'r Grid Cenedlaethol o ran rhwydweithiau dosbarthu a grid lleol?

Yn ddiddorol, ddoe, cyhoeddodd Cernyw ei bod, gyda chymorth cyllid Ewropeaidd, yn sefydlu’r farchnad ynni leol gyntaf yma yn y Deyrnas Unedig. Mae Centrica Nwy Prydain yn arwain ar hynny gyda phartneriaid lleol yng Nghernyw. Pam nad yw Cymru yn gwneud hynny? Pam mai Cernyw ac nid Cymru sy'n arwain y ffordd yn hynny o beth? A pham, er ein bod yn sôn am y morlyn llanw, nad oes mwy yn y datganiad am ynni morol? Mae'r morlyn llanw yn benderfyniad ar hyn o bryd i Lywodraeth San Steffan, ond mae gennym lawer y gallwn ei wneud i gefnogi ynni'r môr yma yng Nghymru.

Ac yn olaf, fy mhwynt olaf yw hwn: rydych chi wedi cytuno yn y gorffennol eich bod yn barod i ystyried cefnogi sefydlu cwmni ynni cenedlaethol, y mae Plaid Cymru yn ei alw’n ‘Ynni Cymru’—sef cwmni di-ddifidend hyd braich oddi wrth Lywodraeth Cymru, fel y gallwn fuddsoddi unrhyw elw mewn gwella gwasanaethau a lleihau ynni a hefyd darparu ynni rhatach yn fwy uniongyrchol i'r defnyddiwr. Gallai’r cwmni ynni hwnnw ei gwneud yn bosibl i ddatblygu rhaglenni ynni lleol; marchnadoedd ynni lleol; ynni cymunedol; gosod paneli solar ar raddfa fawr; galluogi busnesau a chyrff cyhoeddus i ddod yn fwy effeithlon o ran ynni; a helpu gyda’r dasg o leihau'r defnydd o ynni mewn cartrefi a busnesau. Mae’n amlwg bod gennych yr uchelgais, ond mae’n amlwg hefyd nad oes gan y Llywodraeth y modd na, mae'n ymddangos i mi, yr awydd i gyflawni hyn mewn gwirionedd, felly beth am sefydlu cwmni i wneud hyn ar eich rhan?

Diolch yn fawr, Simon Thomas. Fel y dywedais yn fy atebion i David Melding, rwy’n meddwl y bydd angen targedau arnom ac rwy'n hapus iawn i’w cyflwyno, efallai yn y datganiad nesaf neu drwy ddatganiad ysgrifenedig. Ond rwyf am wneud yn siŵr bod y targedau hynny yn realistig ac yn ymarferol, a gwelais rai targedau uchelgeisiol iawn gan rai gwledydd, neu gan rai gwladwriaethau a rhanbarthau yn arbennig, yn y cyfarfodydd a gefais. Rwyf wedi trafod â nhw sut y bu iddynt gyrraedd yno; rwy'n meddwl bod yna lawer o waith i'w wneud i sicrhau ein bod ni’n gallu gwneud hynny hefyd. Ond mae Cymru yn bendant wedi bod ar y blaen yn yr agenda hon, ac mae'n bwysig iawn ein bod yn aros yno. Felly, mae angen i ni wneud yn siŵr bod y targedau hynny yn realistig ac yn ymarferol, ond fe fyddaf yn cyflwyno targedau, yn arbennig ar gyfer ynni adnewyddadwy.

Rwy’n meddwl eich bod chi’n hollol iawn am feysydd parcio a chynllunio ac mae'n ffodus iawn bod ynni a chynllunio yn fy mhortffolio i, oherwydd gallaf wneud yn siŵr bod y ddau yn gyson â’i gilydd. Yn sicr, o ran rheoliadau adeiladu, mae gwaith mawr y gallwn ei wneud i gynorthwyo ein proses o newid i garbon isel.

O ran trenau hydrogen, rwy’n meddwl yn bendant bod Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a’r Seilwaith yn amlwg yn ystyried y defnydd o'r rheini, wrth symud ymlaen, ar gyfer metro de Cymru. O ran gweithfeydd glo brig a glo, yn sicr, rwy’n hapus i ddiystyru eu hehangu. Rwy’n cydnabod, yn amlwg, bod glo yn parhau i fod â swyddogaeth bwysig yn y cymysgedd ynni presennol, ond rydym yn gwybod bod gwledydd yn cael gwared arno’n gyflym iawn ac nid ydym yn dymuno cael ein gadael ar ei hôl hi yn hynny o beth. Felly, mae'n bwysig iawn ein bod ni’n cefnogi’r newid hwnnw. Ac, ydy, fel y dywedais, mae Llywodraeth y DU yn ymgynghori ar roi terfyn ar y defnydd o lo erbyn 2025. Rwy’n cytuno’n llwyr â hynny. Rwy’n mynd i gynnal ymgynghoriad a gallai fod, unwaith eto, y byddwn yn dod â hynny i ben yn gynharach na 2025, ond fe fyddaf yn paratoi’r ymgynghoriad hwnnw.

O ran ynni morol, rwyf yn credu bod yna gyfle enfawr, ac roeddwn yn siomedig iawn nad ydym wedi cael adroddiad adolygiad Hendry eto. Cyfarfûm â Charles Hendry, ynghyd â Ken Skates, sawl mis yn ôl nawr, ac roeddwn wedi gobeithio y byddem mewn sefyllfa i wybod canlyniad hwnnw erbyn hyn. Byddwch yn ymwybodol fy mod i'n cyflwyno'r cynllun morol haf nesaf, ac rwy'n credu y bydd hynny’n helpu cwmnïau sy'n awyddus i gyflwyno ynni'r môr pan fyddant yn gwybod beth yw'r cynigion.

O ran cwmni ynni, rydym ni’n edrych ar y potensial ar gyfer cwmnïau ynni di-elw yng Nghymru, ond rwy’n credu bod angen i ni fod yn glir iawn ynghylch pwrpas cwmni o'r fath. Gallai fynd i'r afael â phrisiau ynni, gallai roi sylw i faterion yn ymwneud â ffydd mewn darparwyr, gallai helpu gyda'r farchnad generaduron yng Nghymru, er enghraifft, neu hyd yn oed yr holl bethau hynny. Ond rwy'n credu ei bod yn annhebygol y gallai un model unigol fynd i'r afael â’r holl faterion hynny. Rwy’n gwybod bod gennym nifer o awdurdodau lleol yn edrych ar weithredu yn y maes hwn ac rwy'n mynd i gael trafodaethau gyda nhw. Rwy'n hapus iawn i weithio gydag unrhyw un sydd â diddordeb yn y syniad hwnnw, pe byddech eisiau ei drafod gyda mi ymhellach. Rwy'n credu ei bod yn bwysig ein bod yn cael eglurhad ar sut y gallai Llywodraeth Cymru ychwanegu gwerth yn y maes hwnnw. Nid wyf yn credu bod yr achos cadarn ar gyfer un cwmni di-elw mor glir â hynny i mi ar hyn o bryd, , ond mae gennyf ddiddordeb mawr mewn mynd ar drywydd y syniad.

Cytunaf yn llwyr â'r hyn a ddywedodd Simon Thomas, ond o lwyfan hollol wahanol, wrth gwrs, pan ofynaf i chi: beth oedd pwynt y datganiad hwn heddiw? A oedd unrhyw beth newydd ynddo o gwbl? A oedd unrhyw beth nad oedd wedi'i gyhoeddi o’r blaen? Mae'n ymddangos i mi yn enghraifft berffaith o'r hyn yr oedd Rhun ap Iorwerth yn cwyno amdano dim ond yr wythnos hon: amser yn cael ei dreulio yn y Cynulliad hwn ar gyfer datganiadau Llywodraeth diddiwedd, pan allem fod yn cael trafodaethau defnyddiol ar lawer o faterion eraill a chael pleidleisiau ar bethau sy'n wirioneddol bwysig. Felly, a oedd unrhyw beth newydd yn y datganiad hwn o gwbl?

Onid yw Ysgrifennydd y Cabinet yn gyson yma yn ceisio llenwi rhidyll? Oherwydd pa bynnag enillion y byddwn yn eu gwneud—os mai enillion fyddant—o ran lleihau allyriadau carbon deuocsid, mae’r rheini’n mynd i gael eu boddi a’u llethu’n gyfan gwbl gan y cynnydd mewn allyriadau carbon gan wledydd eraill mewn mannau eraill yn y byd. Gadewch i ni edrych ar y ffeithiau yn y fan yma: mae Tsieina yn cynhyrchu 30 y cant o allyriadau carbon y byd; mae’r UE gyfan yn cynhyrchu 10 y cant; mae India yn cynhyrchu 7 y cant ac mae’n debygol y bydd yn cynhyrchu mwy na’r UE o fewn tair blynedd; ac mae'r Deyrnas Unedig yn cynhyrchu 1.16 y cant o allyriadau carbon deuocsid y byd. Felly, byddai unrhyw enillion y gallem eu sicrhau trwy gau economi gyfan Prydain dros nos yn cael eu boddi yn gyfan gwbl gan gynnydd mewn allyriadau carbon o leoedd fel Tsieina ac India mewn mater o wythnosau. Yn y broses, rydym yn gosod baich anghymesur ar bobl Prydain, a phobl Cymru yn arbennig, boed nhw’n ddefnyddwyr trydan neu’n weithwyr mewn diwydiannau sy'n defnyddio ynni mewn modd dwys iawn.

Mae wyth deg pedwar y cant o'r ynni a ddefnyddiwn yn y DU yn dod o danwyddau ffosil; caiff 70 y cant o drydan, ar gyfartaledd, ei gynhyrchu gan danwydd ffosil; a chaiff 100 y cant o'n trafnidiaeth, fwy neu lai, ei ddarparu gan danwydd ffosil.

Rwy'n edrych nawr, wrth i ni siarad, ar y grid cenedlaethol, ac rydym ni’n cynhyrchu 5.25 y cant o'n hynni o wynt ar hyn o bryd. Caiff pum deg un y cant o'n hynni ei gynhyrchu gan orsafoedd pŵer tyrbin nwy cylch cyfunol, sydd yno wrth gefn ar gyfer yr ynni adnewyddadwy pan nad yw'r gwynt yn chwythu neu’n chwythu’n rhy gryf. Felly, rydym yn ychwanegu’n fawr at gostau cyfalaf cynhyrchu ynni yn y wlad hon trwy’r gofyniad hwn am ddyblygu.

Mae Tsieina wedi cytuno yn ddiweddar i geisio cyflawni rhai targedau ar allyriadau, ond nid torri eu hallyriadau yw’r hyn y maent wedi cytuno i’w wneud, mewn gwirionedd, ond torri eu hallyriadau am bob uned o allbwn economaidd. Ond gan y rhagwelir y bydd economi Tseina yn tyfu’n sylweddol iawn yn y degawdau i ddod, mewn gwirionedd, rhagwelir y bydd cynnydd o 50 y cant yn eu hallyriadau carbon erbyn 2030. Yn y cyfamser, rydym ni’n treulio amser mewn cynulliad fel hwn, yn parablu am bethau nad ydynt yn bwysig yng nghyd-destun yr economi fyd-eang, hyd yn oed os ydych chi’n derbyn y damcaniaethau o ran bod dynol ryw yn achosi cynhesu byd-eang, a gwn fod hwn yn bwynt y mae Ysgrifennydd y Cabinet a minnau’n anghytuno arno. Hyd yn oed os ydych chi’n derbyn ei dadansoddiad o'r wyddoniaeth a'i heffaith ar y byd, nid yw’r mathau o gostau yr ydym yn eu gorfodi ar economi Prydain, am fudd sydd bron yn ddim, werth chweil o gwbl.

Rydym ni wedi bod yn siarad am gerbydau trydan ac mai dyna yw'r ffordd ymlaen, ond does dim pwynt cael cerbydau trydan os yw'r trydan sy’n eu pweru yn cael ei gynhyrchu gan drydan a gynhyrchir gan danwydd ffosil i raddau helaeth. Rwy'n bendant iawn o blaid cynlluniau effeithlonrwydd ynni, ac rwy’n credu, fel y dywedodd Simon Thomas, y gallem fod yn gwella ein heffeithlonrwydd ynni yng Nghymru trwy system lawer well o roi grantiau inswleiddio a mathau eraill o ddefnyddio ynni yn fwy effeithlon. Mae’r effaith a gaiff hynny ar fywydau pobl ar incwm isel yn bwysig iawn hefyd, oherwydd gadewch i ni gadw mewn cof mai’r bobl sy'n talu'r pris mwyaf am y polisïau hyn yw'r rhai ar waelod y raddfa incwm—y bobl yr oedd y Blaid Lafur i fod wedi ei chreu ar eu cyfer, ac sy’n honni ei bod yn amddiffyn eu buddiannau.

Mae’r pwynt olaf byddaf yn ei wneud yn y cyd-destun hwn yn ymwneud â chyfrifoldebau eraill Ysgrifennydd y Cabinet—a chodais y pwynt hwn yn y cwestiynau y diwrnod o’r blaen—fel yr Ysgrifennydd dros faterion gwledig. Rwy'n bryderus iawn am y gwrthdaro buddiannau yn ei phortffolio rhwng y gofyniad iddi hyrwyddo buddiannau ynni adnewyddadwy drwy ffermydd gwynt ac, mewn lleoedd fel y canolbarth yn arbennig, rydym yn plannu toreth newydd o felinau gwynt ar hyd a lled ein bryniau a’n tirlun—. Mae hyn yn mynd yn groes i ofynion twristiaeth, yn ogystal â buddiannau esthetig, yr ardaloedd hyn, a hoffwn weld—os ydym ni’n mynd i gael y prosiectau adnewyddadwy hyn, yn anochel—ein bod yn llawer mwy sensitif o ran ble yr ydym yn mynd i'w lleoli nhw. Nid oes rhaid i ni gael fferm wynt ar bob bryn unigol yng Nghymru. Felly, hoffwn glywed gan Ysgrifennydd y Cabinet sut y mae hi'n mynd i geisio cysoni’r gwrthdaro hwn mewn ffordd sydd, efallai, yn rhoi mwy o bwyslais ar anghenion cymunedau gwledig, yn hytrach na'r math o ddamcaniaethau sydd i fod o fudd i’r byd yn gyffredinol. Mae gennyf i fwy o ddiddordeb yn fy myd bach i yng nghanolbarth a gorllewin Cymru.

Mae Neil Hamilton mor negyddol. Mae gwir angen i chi gydnabod yr hyn yr ydym yn ceisio ei gyflawni gyda datgarboneiddio. Mae'n ymwneud â diogelwch y cymysgedd ynni, ac rwy’n ymwybodol bod Llywodraeth y DU yn gyfrifol am hynny hefyd. Mae'n ymwneud â chost a fforddiadwyedd ac mae'n ymwneud â datgarboneiddio. Rydych chi’n son yn ddibaid am Tsieina ac India ac ati; rwyf i’n canolbwyntio ar Gymru, ac nid yw hyn yn ymwneud â thorri allyriadau carbon yn unig, mae'n ymwneud â’r manteision economaidd i Gymru, ac mae'n ymwneud â’r hyn y gall y technolegau newydd hyn yn ei wneud i bobl Cymru. Rydych chi’n sôn am effeithlonrwydd ynni; dyna'n union beth y mae Arbed a Nyth wedi ei wneud. Soniais yn fy natganiad am 39,000 o gartrefi. Rydych chi'n hollol gywir am inswleiddio. Mae'n bwysig iawn bod cartrefi pobl yn cael eu hinswleiddio’n gywir, ac rydym wedi cynorthwyo â hynny. Soniasoch am y Grid Cenedlaethol, ac rwy'n gwybod bod y Prif Weinidog wedi cyfarfod yn ddiweddar gyda'r Grid Cenedlaethol. Rydym ni’n cydnabod bod yn rhaid i ni ehangu. Soniasoch am yr adegau pan nad yw tyrbinau gwynt yn troi, ac mae'n bwysig iawn ein bod gennym y gallu i storio pan fydd hynny'n digwydd, ac mae hynny’n rhan bwysig o hyn.

Fel yr ydych yn dweud, codwyd ffermydd gwynt a thwristiaeth gennych, er enghraifft, yn ystod y cwestiynau i mi, ac rwyf wedi edrych ar yr effaith weledol a'r ymchwil sydd wedi ei wneud ynglŷn â hynny, nid yn unig yma yng Nghymru ond hefyd yn yr Alban. Mae'n dangos yn gyson bod y rhan fwyaf o bobl yn cefnogi datblygiad gwynt, neu nid oes ganddynt unrhyw wrthwynebiad o gwbl, ac nid oes unrhyw effaith cyson, er enghraifft, ar brisiau tai. Mae Llywodraeth yr Alban wedi gwneud rhywfaint o ymchwil ar hyn sy’n dangos nad oes unrhyw effaith o gwbl o ddatblygiadau gwynt.

Fel y dywedais, rwy'n frwdfrydig o blaid ffermydd gwynt yn y man cywir. Nid ydych chi eisiau iddynt fod i gyd gyda'i gilydd—wel, dyna pam y mae gennym yr ardaloedd chwilio strategol. Rydym yn rhoi y rhai mawr gyda’i gilydd i'w harbed rhag bod ar ben bob mynydd, fel y dywedasoch. Nid wyf yn ei ystyried yn wrthdaro buddiannau. Rwy’n gwybod bod materion gyda Chyngor Sir Powys. Rwy’n gwybod eu bod wedi ymgynghori'n ddiweddar ar gynigion i nodi meysydd ar gyfer datblygiadau gwynt a haul yn eu cynllun datblygu lleol. Rwy'n awyddus iawn na chanfyddir bod eu cynllun datblygu lleol yn gadarn, felly rwyf wedi gwneud yn siwr eu bod wedi cael cefnogaeth gan swyddogion y Llywodraeth drwy gyfarfodydd rheolaidd, a bydd mathau eraill o gymorth wrth symud ymlaen. Yr hyn y mae angen iddynt ei wneud, pob awdurdod cynllunio lleol, pan fyddant yn edrych ar dyrbinau gwynt neu ffermydd gwynt, er enghraifft, mae’n rhaid iddyn nhw ystyried eu gweledigaeth a’u strategaeth gyffredinol ar gyfer datblygu ynni adnewyddadwy yn eu hardal i wneud yn siŵr eu bod yn cadw at eu rhwymedigaethau statudol rhyngwladol a chenedlaethol i ddiogelu ardaloedd neu rywogaethau neu gynefinoedd dynodedig.

Diolch. Mae dau siaradwr arall, ac rwy'n mynd i ofyn i’r ddau ohonynt fod yn gryno iawn. Gwn y bydd pobl yn cadw at hynny. Lee Waters.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Weinidog, croesawaf eich sylwadau bod y Gweinidog Cyllid yn fodlon edrych ar y symiau canlyniadol o ddatganiad yr hydref i weld a oes posibilrwydd o ddatblygiad pellach o ran inswleiddio cartrefi. Mae'r cynlluniau Arbed a Nyth wedi bod yn gynlluniau ardderchog i fynd i'r afael â gollyngiadau carbon a thlodi. Fodd bynnag, nid ydyn nhw’n ddigon mawr i ddiwallu her newid yn yr hinsawdd, ac o ystyried y gwariant cyhoeddus sy’n debygol o fod ar gael yn y dyfodol, a fyddech chi’n ystyried mathau eraill o gyllid er mwyn gallu ariannu cynllun llawer mwy uchelgeisiol, gan adeiladu ar y gwaith rhagorol hwn?

Rydych chi'n hollol iawn, ac mae'r Gweinidog dros lywodraeth leol a chyllid yn clywed yr hyn yr wyf yn ei ddweud hefyd. Rwy'n falch eich bod yn cydnabod y gwaith da sydd wedi ei wneud gan Arbed a Nest. Ond rydych chi'n iawn: mae’n rhaid i ni gyflymu rhaglenni fel hyn yn sicr os ydym ni’n mynd i gyrraedd ein targedau. Fel y dywedais, yr un peth y mae COP22 wedi’i ddysgu i mi, trwy siarad â gwladwriaethau a rhanbarthau eraill, yw bod angen i ni fod ar flaenau ein traed bob amser os ydym ni’n mynd i gyrraedd y targedau hynny. Felly, rwy'n hapus iawn i ystyried unrhyw beth a fydd yn ein helpu, yn enwedig o ran tlodi tanwydd a'r bobl sy'n agored i niwed y mae angen i ni eu cynorthwyo yn hynny o beth. Rwy'n cynnal trafodaethau gyda swyddogion, oherwydd byddwch yn ymwybodol bod fy nghyllideb gyfalaf wedi cael ergyd fawr oherwydd y gyllideb yr ydym wedi ei chael gan Lywodraeth y DU, ond dywedais yn y Siambr yr wythnos diwethaf fy mod eisoes wedi ysgrifennu at Ysgrifennydd y Cabinet dros gyllid ac, fel y dywedais, mae’r trafodaethau hynny yn mynd yn eu blaenau. Ond os na fyddaf yn cael yr arian i allu cyflymu'r rhaglenni neu i ystyried gwahanol raglenni, yna bydd yn rhaid i ni chwilio am gyllid arall.

Ysgrifennydd y Cabinet, rydych chi wedi dweud mai eich nod bellach yw rhoi dull ar waith o ran fframwaith i lywio’r datblygiadau ynni cywir i'r mannau cywir. Rydych chi’n mynd ymlaen i ddweud y bydd hyn yn cynnwys cynhyrchu datganiadau ardal i helpu i nodi cyfleoedd ar gyfer ynni adnewyddadwy ac adlewyrchu potensial o fewn cynlluniau datblygu lleol. Ond a gaf i ofyn sut yr ydych chi fel Llywodraeth Cymru yn gallu adlewyrchu'r potensial mewn cynlluniau datblygu lleol pan fo'r rhain, wrth gwrs, yn cael eu cynhyrchu gan awdurdodau lleol? A yw hyn yn golygu y byddwch yn cyfarwyddo awdurdodau lleol i ddiwygio eu Cynlluniau Datblygu Lleol neu eich bod wedi gwneud hynny?

Ar hyn o bryd, mae Cyfoeth Naturiol Cymru wrthi’n cyflwyno datganiadau ardal. Byddaf wedyn yn gallu gweithio gydag awdurdodau lleol ar hynny. Nid wyf wedi penderfynu os bydd rhagor o ganllawiau, ond rwy’n credu ei fod yn rhywbeth y gallwn weithio'n agos iawn arno—neu gall Cyfoeth Naturiol Cymru yn sicr wneud hynny—gweithio mewn partneriaeth, Llywodraeth Cymru, awdurdodau lleol a Chyfoeth Naturiol Cymru, wrth symud ymlaen â'r cynlluniau datblygu lleol hynny.

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet.