– Senedd Cymru am 5:46 pm ar 10 Ionawr 2017.
Yr eitem nesaf yw’r ddadl ar egwyddorion cyffredinol y Bil Treth Trafodiadau Tir a Gwrthweithio Osgoi Trethi Datganoledig (Cymru). Rydw i’n galw ar yr Ysgrifennydd Cabinet i wneud y cynnig—Mark Drakeford.
Lywydd, diolch i chi am alw arnaf i agor y ddadl hon ar egwyddorion cyffredinol y Bil Treth Trafodiadau Tir a Gwrthweithio Osgoi Trethi Datganoledig (Cymru). Rydw i’n ddiolchgar i Gadeirydd ac aelodau’r Pwyllgor Cyllid a’r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol am eu gwaith craffu gofalus ar y Bil. Rydw i’n croesawu’r ffaith bod y Pwyllgor Cyllid yn argymell bod y Cynulliad Cenedlaethol yn cytuno ar egwyddorion cyffredinol y Bil. Hoffwn ddiolch hefyd i’r bobl sydd wedi cydweithio â ni ac wedi cyfrannu at ein syniadau wrth inni ddatblygu’r ddeddfwriaeth ar dreth drafodiadau tir.
I’m grateful to both those committees for their important reports at the end of the Stage 1 consideration of this Bill. Clearly, there are points of detail in both committees’ reports that will need to be carefully considered. Much of what I will say this afternoon, Dirprwy Lywydd, focuses on those issues highlighted during that Stage 1 scrutiny process. I’ve written to the Chairs of both the Finance Committee and CLAC to provide additional information and clarity in relation to some of their recommendations. I intend to write further to the Finance Committee to respond to each one of the recommendations in its report, and I’m pleased to confirm today that I can accept two of the three recommendations in the Constitutional and Legislative Affairs Committee’s consideration.
I’m going to try to deal in turn with a series of particular issues that are highlighted in those reports. I’m going to begin with the issue of guidance because, understandably, throughout the history of the Bill, both in its preparation and in its Stage 1 scrutiny, there has been a great deal of discussion about the importance of robust guidance. In particular, there’s been a focus on the general anti-avoidance rule, the targeted anti-avoidance rule for the reliefs that can be claimed, the differences between land transaction tax and stamp duty land tax legislation, and cross-border transactions. The theme of making sure that there is up-to-date, accurate and accessible guidance has rightly been reflected in the committee’s report on the general principles of the Bill.
I acknowledge the Finance Committee’s desire to understand the process for developing the guidance until it will go live in April 2018, and on this basis I’m happy to accept the committee’s recommendations in relation to these matters. I’ve had previous correspondence with the Chair of the Finance Committee as the scrutiny process unfolded and I explained in that correspondence that the development of guidance will be a matter for the Welsh Revenue Authority. I am keen to ensure that the WRA works with stakeholders as soon as possible to develop high-quality, user-friendly and effective guidance. A working group will be established in the first part of this year, involving people who work in the field, technical experts from beyond the Assembly, and my own officials, to discuss technical and operational issues and to help with the drafting of the guidance.
This will be an iterative process, but final guidance will be ready for sharing and discussion with taxpayers and their agents in good time to help their understanding of the new tax regime. I’m keen to continue to keep the National Assembly informed of progress in establishing the WRA. The Finance Committee’s second recommendation is that such updates should be provided termly and I’m happy to work to that timetable.
As to costs, the latest annual report on the Wales Act 2014 laid before the Assembly in December confirms that our current estimates have not changed since they were published last year. I will be in a position to provide an update on costs shortly, when a further set of decisions have been determined about the organisational design of the WRA and a confirmed cost secured for digital services. I will write to the Finance Committee before Stage 2 proceedings to provide an update on the work to develop cost estimates and to set out when a final, revised estimate will be available.
Dirprwy Lywydd, I turn now to the question of the additional dwelling surcharge. On 14 October I announced my intentions to propose amendments to the Bill during Stage 2 to introduce such a surcharge. I did so because, for this Government, the delivery of Welsh public services is of paramount importance, and for these purposes, the additional revenues generated by the surcharge is vital. It’s my intention that the additional dwelling surcharge will broadly follow the SDLT higher-rates rules. However, I will take the opportunity, in bringing forward Stage 2 amendments, to make the rules clearer and, where possible, fairer, in order to improve their application. I remain committed to ensuring the surcharge provisions are suitable to the needs of Wales. A range of suggestions were put forward by stakeholders on how to do so during the recent technical consultation. These will need to be properly assessed alongside evidence of the impact of the SDLT higher rates as this becomes available. Dirprwy Lywydd, this is one of the reasons for taking a subordinate legislation-making power to amend the additional dwelling surcharge, should emerging evidence indicate that this is necessary. These regulations would be subject to the affirmative procedure. This is an important component of the legislation as it will enable us to futureproof and manage the surcharge effectively. I’m grateful to the Constitutional and Legislative Affairs Committee, in this connection, for their consultation that the Bill strikes the right balance between what is included on the face of the Bill and what is left to subordinate legislation, and that other than in one instance, the procedure chosen in relation to the making of subordinate legislation is one that the committee regarded as reasonable and proportionate.
I turn now to cross-border questions. I agree with the Finance Committee’s emphasis on the need for a collaborative approach to be taken between HMRC, the WRA, the Land Registry and the Valuation Office Agency. I have written to the committee outlining the work already in progress. Options will now be explored as to how best to assist taxpayers in identifying where the border lies on respective titles. I will also look to those bodies to work together to deliver an integrated approach to other operational and policy issues, including, importantly, enforcement and compliance.
I turn now to reliefs. Stakeholders have been clear in their desire for consistency with SDLT in relation to reliefs and exemptions. I intend to monitor the uptake and value of residential and non-residential reliefs, because my approach to amending reliefs, or to introducing new ones in the future, will be the one I set out to the Finance Committee. This requires that potential new reliefs should be aligned with Welsh Ministers’ priorities, that they’re cost-effective, that they reach their intended policy target, and that they are rooted in best evidence.
In response to recommendation 11 of the Finance Committee’s report, I intend to propose a rule, through a Stage 2 amendment, that sets out how co-ownership authorised contractual schemes are to be treated for tax purposes. The rule ensures that we can consider introducing a seeding relief for CoACS and property authorised investment funds in the future when there is sufficient evidence to do so.
As to rates and bands, I can confirm my intention this afternoon to announce the tax rates for all devolved taxes in good time before April 2018. The specific timing of any announcement will take into account the possible behavioural impacts of announcements on taxpayers, and the requirements of the budgetary process. In the meantime, I will continue to engage with stakeholders and organisations about rates and bands, as with any other important budgetary matter. In this way, I believe we will fulfil the spirit of the committee’s tenth recommendation of a full and extensive consultation on rates and bands. It’s important for me to say that there is no precedent set by the UK or the Scottish Governments for a formal consultation before setting their rates. This does not, however, preclude an ongoing engagement and dialogue, and I remain committed to that.
Finally, Dirprwy Lywydd, to place all this in the wider policy context, I welcome the Wales Audit Office's report, which highlights the progress made over the past year on the fiscal reform agenda. The auditor general recognises that this is a complex area, and this Bill is one of its significant milestones.
I am also pleased to have reached the agreement with the Chief Secretary to the Treasury on what I believe to be a fair fiscal framework within which this and other devolved taxes will operate. I look forward to discussing the details of the framework with the Finance Committee tomorrow and to making an oral statement on it in this Chamber next week.
Throughout this programme of work, we’ve benefited from the advice and support of many individuals and organisations. I am grateful for their assistance and look forward to continuing to work with them in the coming years.
The successful passage of this Bill, should it progress through the National Assembly, will send a message that Wales remains ambitious and confident in taking on this next key step in the devolution of taxes. I ask Members to agree to the general principles of the Land Transaction Tax and Anti-avoidance of Devolved Taxes (Wales) Bill this afternoon.
Diolch yn fawr iawn. Galwaf ar Gadeirydd y Pwyllgor Cyllid, Simon Thomas.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy’n croesawu’n fawr gywair yr hyn y mae'r Gweinidog wedi'i ddweud wrth ymateb i argymhellion y Pwyllgor Cyllid ar y Bil hwn. Rwy'n credu ei bod yn bwysig nodi yn y lle cyntaf bod hyn yn cael ei drafod yn eang fel y darn cyntaf o ddeddfwriaeth treth yng Nghymru ers 800 mlynedd. Mae'n anodd iawn deall pa ddeddfwriaeth dreth a fodolai yng Nghymru 800 mlynedd yn ôl—roedd un peth yn sicr, roedd tywysogion Cymru yn hoff iawn o symud eu llysoedd o gwmpas, gan gyrraedd ardal a dweud, ‘Iawn, rwyt ti nawr yn talu amdanom ni, boi.’ Mae’n debyg mai dyna pam y mae gennym ni gymaint o enwau lleoedd Cymraeg o'r enw ‘llys’ yng Nghymru. Ac roedd hynny hefyd yn ffordd ganoloesol iawn o wneud pethau.
Gwyddom hefyd fod Edward I, yn fuan ar ôl concro Cymru, wedi ceisio codi cymhorthdal ar y Cymry er mwyn talu am ei ryfel yn Gasgwyn. Roedd yn amhoblogaidd iawn gyda phobl Cymru oherwydd, ar yr adeg honno, nid oeddem yn anfon unrhyw un i'r Senedd, wrth gwrs, i benderfynu ar ddeddfwriaeth dreth. Roedd hefyd yn amhoblogaidd gydag Arglwyddi'r Mers am resymau eraill. A gwyddom hefyd, ar ôl y goncwest, fod brenhinoedd Lloegr yn aml yn ceisio codi trethi ar y Cymry, a bod ‘seneddwyr’ lleol yn cael eu hymgynull i benderfynu pa un a fyddai'r ardoll yn cael ei thalu ai peidio. Roedd honno'n ffordd anffurfiol iawn o geisio adlewyrchu'r broses seneddol, efallai, a defnyddio'r gair seneddwr o bryd i'w gilydd. Yr hyn y gallwn ei ddweud gyda sicrwydd yw mai hon yw'r dreth gyntaf yng Nghymru i gael ei chyflwyno gerbron Senedd i Gymru, sydd wedi cael ei derbyn, yn rhannol o leiaf, mewn egwyddor gan y Cymry, drwy’r refferendwm yn 2011, ac felly, hwn yw’r dull democrataidd cyntaf go iawn o drethu yr ydym wedi cael y cyfle i’w ystyried yng Nghymru. Ac yn y cyd-destun hwnnw, rwy’n meddwl y byddaf yn symud ymlaen i drafod rhywfaint o fanylion yr hyn sydd gan y Pwyllgor Cyllid i'w ddweud erbyn hyn.
So, turning to the committee’s recommendations, in the first instance, of course, the Finance Committee does approve the fact that the Assembly should approve this Bill. We accept that on two bases. First of all, because of the democratic decision to disapply the SDLT in Wales, there will be a consequent loss to the Welsh budget unless we create our own taxation system, and that turns around the agreement on the fiscal framework that was mentioned by the Cabinet Secretary that was announced prior to Christmas. We’ll be discussing that tomorrow morning with the Cabinet Secretary and, of course, the Assembly will have an opportunity to look at the wider framework next week. But, in the committee’s view, it’s entirely appropriate that the Government should legislate in this area and should introduce a Bill on taxation in this area, and it’s appropriate that they do that in the way that they have done.
The tax will be administered not by the Government, but by the Wales Revenue Authority, which is a body that hasn’t yet been fully established. It will be vital, in the committee’s view, that arrangements are put in place to ensure a seamless transition between the current and new tax systems so that the change in regimes does not cause problems for taxpayers, advisers or practitioners in this field. The WRA will need to be ready to collect taxes from day one and will need to ensure that suitable resources and an IT infrastructure are in place to operate effectively. I’m very grateful to the Cabinet Secretary for responding positively to one of the committee’s recommendations this afternoon by saying that more detail about the cost of establishing the office of the WRA will be published before we consider Part 2 of the Bill fully.
Now, as a new organisation, in the committee’s opinion it will be important for the WRA to have access to the same knowledge and expertise as is currently available to HMRC staff. We believe that the most effective way of ensuring this is through establishing a formal memoranda of understanding between the WRA and HMRC and the Land Registry, which is an important element in this jigsaw.
Guidance on the implementation of the provisions in the Bill is an important issue that was raised throughout the committee’s report, and we’ve recommended that the WRA should engage with relevant professionals in this area on the preparation of guidance so that their knowledge can be harnessed to shape future arrangements and to provide effective leadership. As the Cabinet Secretary has said, there’s been a great deal of correspondence between us as committee and him about the way that this guidance and advice will be prepared.
An area of concern to several witnesses and committee members was how tax payable on the purchase of a property straddling the border between Wales and England would be calculated. We started to scrutinise the Bill thinking that there were about 400 possible properties in this context, but, towards the end of the scrutiny process, that number grew to around 1,000 or over 1,000. One of the surprising things for me personally, I have to say, in understanding this process, was that the Land Registry doesn’t have a digital boundary highlighting the difference between Wales and England. It didn’t need it, to be fair, but, certainly, such a boundary will be needed now, because it’s important that we know where the border is. We know where it is politically and where it is democratically, but in terms of buying property, the Land Registry must be able to say, without a shadow of a doubt, to professionals in the area, to lawyers, to buyers and to prospective buyers and so on where the border is.
It’s also a matter of concern to the committee that, even though it’s clear in the legal context how tax is raised on both sides, it’s perhaps not as clear to taxpayers how the tax will be applied in a fair way between Wales and England. The fact of the matter is that if a property straddles the border, then the part of the property in Wales will pay—if it’s on the English side, I apologise, it will pay SDLT in England and the part of the property in Wales will pay the LTT, as we have in Wales. So, there are two taxes payable on one property, and that’s a fact stemming from the constitutional and legal system at present, but it doesn’t make taxation the easiest process in the world, it has to be said. In the light of confusion around cross-border arrangements, the committee was particularly concerned to learn that there we need a digital map, and we should commission the Land Registry to provide such a digital map to facilitate the process.
During the course of the committee’s work, as we scrutinised the Bill, the Cabinet Secretary, as we’ve just heard, stated his intention of introducing higher rate of LTT on the purchase of additional properties—for example, buy-to-let properties, additional homes, summer houses, and so on. The committee was persuaded by the Cabinet Secretary’s rationale for amending the Bill—this is the taxation system in England and it will be lost to Wales unless we see these amendments. However, we look forward now to seeing amendments from the Government in order to learn how this tax will be implemented in Wales.
We were disappointed as a committee—and we’ve just heard this again from the Cabinet Secretary—that the Government does not intend to undertake a full consultation on this matter. The Government is of the opinion that one of its key functions is to set tax rates and bands, and, as the Minister has just said, this doesn’t happen in other parts of the UK. However, as we’ve just discussed in relation to the budget, we are looking at a more parliamentary process, which will be able to move the committee and the entire Parliament together towards further scrutiny of the rate-setting process. This is a subject that we’ll be returning to on a wider basis, I’m sure, and not just in the context of this tax.
To conclude, therefore, on the two rules related to tax avoidance in the Bill, there is a targeted anti-avoidance rule and a general anti-avoidance rule in the Bill. The committee was convinced that we needed both, but we sought guidance to ensure that these rules are clear in the way that they relate to non-devolved taxes. So, we recommend very strongly to the Assembly that the Bill should proceed to the next stages.
Diolch yn fawr iawn. Galwaf yn awr ar Gadeirydd y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, Huw Irranca-Davies.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Gwnaethom adrodd ar y Bil hwn ar 16 Rhagfyr ac, yn ogystal â gwneud rhai sylwadau cyffredinol, gwnaethom dri argymhelliad. Rydym yn croesawu'r ffaith bod llythyr Ysgrifennydd y Cabinet yn gynharach heddiw wedi ymateb i'r argymhellion hynny ac, yn wir, fel y mae wedi ail-bwysleisio, mae wedi derbyn dau ohonynt. Felly, yng ngeiriau yr arbenigwr doeth hwnnw ar faterion deddfwriaethol a chyfansoddiadol, Meatloaf, ‘Two out of three ain’t bad’.
Mae'r Bil hwn yn ymdrin â materion anodd a chymhleth iawn. Felly, rydym yn croesawu'r dull y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi’i fabwysiadu wrth ddrafftio'r Bil, wrth gynnwys cyfranogiad cynnar ymarferwyr a thrwy geisio darparu eglurder wrth ddrafftio'r Bil. Yn benodol, rydym yn croesawu'r elfen o gydgrynhoi. Bydd hyn yn helpu i wella hygyrchedd y darn hwn o gyfraith, ac mae'n ddull y gwnaeth y pwyllgor blaenorol ei hyrwyddo yn ei ymchwiliad o’r enw ‘gwneud deddfau’. Rwy'n gobeithio y caiff y dull cadarnhaol hwn o atgyfnerthu ei ailadrodd a'i ddatblygu ymhellach ym Miliau’r Llywodraeth yn y dyfodol. Rydym, yn wir, fel y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi’i ddweud, yn fodlon ar y cydbwysedd sydd wedi ei daro rhwng yr hyn sy’n cael ei gynnwys ar wyneb y Bil a'r hyn sydd ar ôl i’w gynnwys mewn is-ddeddfwriaeth.
Rydym yn nodi bod y Bil yn benthyg oddi wrth ddeddfwriaeth sylfaenol sydd eisoes yn bodoli o San Steffan a Senedd yr Alban. Fodd bynnag, roeddem o’r farn y gallai'r memorandwm esboniadol fod wedi cael ei ddefnyddio i roi rhywfaint mwy o dryloywder i randdeiliaid ar sut y mae'r Bil wedi’i ddatblygu o’r darnau hyn o ddeddfwriaeth. Roedd y Bil yn cyflwyno gweithdrefn newydd ar gyfer craffu ar is-ddeddfwriaeth, a gynlluniwyd i’n cyffroi ni ar y pwyllgor—y weithdrefn gadarnhaol adros dro. Canfuom fod y weithdrefn newydd hon yn synhwyrol mewn egwyddor, yn enwedig gan fod y Cynulliad Cenedlaethol bellach wedi cymryd y cyfrifoldebau am drethiant yn y maes hwn ac mewn rhai meysydd eraill. Ond gwnaethom hefyd gytuno â'r ffordd gyson a ystyriwyd yn ofalus o gymhwyso’r weithdrefn hon wrth wneud rheoliadau penodol o dan y Bil.
Gwnaethom, fel y soniais, ddau argymhelliad, i gael eglurhad o ddull Ysgrifennydd y Cabinet o ran rhai agweddau ar reoleiddio a wnaed o dan adran 34 ac adran 76. Rwy’n croesawu’n fawr ymateb cadarnhaol Ysgrifennydd y Cabinet yn ei lythyr yn ymateb i adroddiad y pwyllgor ac yn ei sylwadau dilynol y prynhawn yma.
Roedd ein hargymhelliad olaf yn ymwneud â rheoliadau i ddiwygio deddfwriaeth sylfaenol gan ddefnyddio'r weithdrefn negyddol. Yn ein hadroddiad, roeddem yn cytuno, ac rydym yn parhau i gytuno â'r pwyllgor blaenorol, y dylai unrhyw newidiadau i ddeddfwriaeth sylfaenol a wneir gan is-ddeddfwriaeth gael eu cyflawni drwy’r weithdrefn gadarnhaol. Mae hyn, yn ein barn ni, yn sicrhau bod hawliau'r Cynulliad Cenedlaethol, o ran ei rôl graffu, yn cael eu diogelu. Ac rydym yn gwneud argymhelliad i'r perwyl hwn mewn perthynas â rheoliadau a wnaed yn unol ag adran 76(2). Wrth wneud hynny, gwnaethom fynegi siom fod y Bil hwn, Bil cyntaf Llywodraeth Cymru yn y pumed Cynulliad, yn ceisio cymhwyso'r weithdrefn negyddol i reoliadau sy'n diwygio deddfwriaeth sylfaenol. Cododd y defnydd o’r pwerau Harri'r VIII hyn, fel y’u gelwir, a'r math o weithdrefn sydd ynghlwm wrthynt, eto yn ein gwaith craffu ar y Bil treth gwarediadau tirlenwi ddoe, ac, fel yr wyf i'n siŵr y byddai'n cytuno, cawsom sgwrs agored ond cyfeillgar i gyfnewid barn gydag Ysgrifennydd y Cabinet. Felly, nid oeddwn yn synnu—nid oedd yr un o aelodau'r pwyllgor yn synnu—i weld a chlywed ymateb Ysgrifennydd y Cabinet i'r argymhelliad penodol hwn.
Rydym ni, fel llawer o ymarferwyr a sylwebyddion cyfreithiol uchel eu parch, yn ystyried y mater hwn yn fater o egwyddor gyfansoddiadol, ac, am y rheswm hwnnw, rydym yn parhau i fonitro defnydd Llywodraeth Cymru o is-ddeddfwriaeth i ddiwygio deddfwriaeth sylfaenol a'r weithdrefn sy'n berthnasol trwy gydol y pumed Cynulliad hwn. Ond, i gloi, gadewch i mi ddweud: er y gallai fod problemau o egwyddor gyfansoddiadol fel hyn pan fo anghytuno, rwy’n credu ei bod yn briodol i adlewyrchu cydnabyddiaeth y pwyllgor o’r ffordd adeiladol y mae ef a'i swyddogion wedi ceisio’n gyson i ymgysylltu â’r pwyllgor ac ystyried gyda pharch a chyda diwydrwydd dyladwy argymhellion y pwyllgor a’n swyddogaeth wrth sicrhau priodoldeb cyfansoddiadol a deddfwriaethol materion o'r fath mewn gwirionedd. Mae trylwyredd yr ymgysylltiad rhwng y weithrediaeth a'r ddeddfwrfa yn cynorthwyo proses graffu effeithiol, ac rydym yn edrych ymlaen yn fawr at weld hyn yn parhau.
Prynhawn ysgafn i ni, Ysgrifennydd y Cabinet, ynte? Rwy'n falch o gyfrannu at y ddadl hon. Rwy'n credu ein bod ni ar sawl achlysur, mewn dadleuon a datganiadau dros y flwyddyn neu ddwy ddiwethaf, wedi amlygu mai treth dir y dreth stamp yw’r dreth gyntaf i gael ei datganoli i Gymru mewn sawl can mlynedd, pwynt a wnaed gan Gadeirydd y Pwyllgor Cyllid. Yn wir, fel y dywedodd y Cadeirydd, dyma'r tro cyntaf y bu angen i ni wneud pethau eraill fel cael y Gofrestrfa Tir i fapio’r ffin rhwng Cymru a Lloegr yn llawn ac yn llwyr—materion nad ydym erioed wedi gorfod mynd i'r afael â nhw o'r blaen. Felly, rwy’n meddwl ei bod wedi bod yn broses fwy cymhleth nag yr oedd unrhyw un ohonom yn sylweddoli y byddai ar y dechrau. Rwy'n gweld Mike Hedges yn amneidio’n egnïol i gytuno. Rwy’n gwybod y byddai Ysgrifennydd y Cabinet a'i ragflaenydd yn cytuno â hynny.
Bydd y Ceidwadwyr Cymreig yn cefnogi egwyddorion cyffredinol y Bil hwn. Byddwn i’n dweud nad oes gennym, wrth gwrs, unrhyw ddewis. Mae hynny'n swnio braidd yn llym, ond, wrth gwrs, rydym ni i gyd yn gwybod mai’r gwir amdani, ar y diwrnod neu’r noson dyngedfennol honno—nid wyf yn siŵr pryd y bydd yn digwydd—ym mis Ebrill 2018, y caiff treth dir y dreth stamp y DU ei diffodd yng Nghymru, ac ar yr adeg honno, wrth gwrs, bydd angen treth yn ei lle, oherwydd dyna beth y byddem ni i gyd yn ceisio ei wneud, ac mae angen, mae'n wir, bod gennym un newydd sy'n barod ac sy’n addas at ei diben.
A gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei atebion i rai o argymhellion y Pwyllgor Cyllid, unwaith eto, y’u cefais y bore yma? Mae'r Cadeirydd wedi cyfeirio at rai ohonynt. Rwy’n sôn yn arbennig am eich ymateb i argymhelliad 8, o ran penderfynu ar ystyriaethau o drafodiadau trawsffiniol, sydd wedi’i drafod yn fanwl yn y Siambr y prynhawn yma. Rwy'n siŵr y bydd Mike Hedges yn codi hyn—bydd—yn fwy manwl, felly ni fyddaf yn sôn rhyw lawer am hyn heblaw i ddweud efallai nad yw’n effeithio ar ddim ond lleiafrif o drafodiadau, ac mewn gwirionedd, nid oeddem yn hollol siŵr am y nifer sy'n cael eu heffeithio, ond bydd y rhai hynny mewn etholaethau ar y ffin fel fy etholaeth i, ac mae angen mynd i'r afael â'r mater hwn. Rwy'n gwybod bod llawer o waith wedi ei wneud gan Ysgrifennydd y Cabinet a'i swyddogion i sicrhau bod hynny'n digwydd. Rydym yn gwybod bod gan Gymru ffin hir, hawdd ei chroesi ac mae’n fwy agored i faterion ffiniol na'r Alban, er enghraifft. Rwy'n credu bod tua 50 y cant o'r boblogaeth yn byw o fewn 30 milltir ohoni—nid wyf yn cofio’r union ystadegau, ond mae'n agos iawn at y ffin. Felly, mae angen datrys hyn.
O ran argymhelliad 10, rwyf ychydig yn siomedig bod Llywodraeth Cymru, mae’n ymddangos, wedi gwrthod yr argymhelliad i ymgynghori cyn pennu cyfraddau a bandiau. Rwy'n credu y gallai hyn fod yn semanteg, i raddau helaeth. Rwy’n cytuno’n llwyr, a dweud y gwir, Ysgrifennydd y Cabinet, fod pennu cyfraddau a bandiau, yn y pen draw, yn fater i'r Llywodraeth, ac mae hynny’n wir yn achos Llywodraeth yr Alban a Llywodraeth y DU a gweithrediaethau eraill. Ond does dim drwg, yn fy marn i, mewn ceisio amrywiaeth mor eang â phosibl o safbwyntiau cyn pennu’r bandiau hynny. Ein nod yw bod mor dryloyw â phosibl yma, ac er nad yw Lloegr na'r Alban yn gwneud rhywbeth, nid yw hynny’n golygu na ddylem ni ystyried ei wneud, ac efallai ystyried ei wneud yn wahanol. Wedi dweud hynny, rydych chi wedi ymrwymo i ymgysylltu â rhanddeiliaid mor helaeth ag y bo modd, felly rwy’n gobeithio, fel y dywedais, mai semanteg yw hyn ac y bydd y broses hon mor gadarn â phosibl ac y bydd rhanddeiliaid yn hapus â’r canlyniad terfynol.
Rwy'n credu ein bod yn gorfod derbyn bod pryder ymhlith rhai rhanddeiliaid, ac yn naturiol felly. Mae hon yn dreth newydd; mae'n torri tir newydd i bob un ohonom. Dyma'r tro cyntaf i'r Cynulliad wneud hyn ac mae angen datrys llawer o’r problemau cyn i'r dreth fynd yn fyw. Rwy'n siŵr y bydd y profiad a gawn o’r broses hon yn helpu i ddatblygu’r dreth tirlenwi a threthi yn y dyfodol. Felly, mae'n naturiol bod y broses hon yn un anodd. Rwy'n credu ein bod ni i gyd wedi dechrau ar y llwybr hwn gan wybod y byddai hynny'n wir.
Felly, rwy’n croesawu eich dull, Ysgrifennydd y Cabinet, ac yn wir ymagwedd y Gweinidog blaenorol, na ddylai'r system hon wyro gormod o honno sy’n bodloni ar draws y ffin oni bai bod achos cryf dros wneud hynny. Gwn mai dyna yw barn y Llywodraeth ers amser hir. Mae'n ymddangos yn wireb synhwyrol amlwg i mi; mae'n lleihau'r posibilrwydd o gael dryswch yn ystod y cyfnod pontio ac mae’n lleihau'r potensial i ystumio'r farchnad dai yng Nghymru o’i chymharu â Lloegr. Dyna fu un o'r pryderon: y byddai unrhyw bennu cyfraddau sy'n wahanol i’r rhai yn Lloegr yn peri dryswch ac aflonyddwch. Clywsom hynny yn y digwyddiad i randdeiliaid a gynhaliwyd gennym draw yn yr Eglwys Norwyaidd ym Mae Caerdydd y llynedd. Mae'n broblem benodol i ymarferwyr sy'n gweithredu o Loegr. Pe byddai’r holl ymarferwyr yn gweithredu’n lleol yma, mewn gwirionedd, yna gallai fod mwy o ymwybyddiaeth o'r hyn sy'n digwydd, ond yn amlwg mae angen codi ymwybyddiaeth dros y ffin yn ogystal ag yma, ac efallai y gallech chi ddweud ychydig am sut yr ydych yn bwriadu gwneud hynny.
Yn olaf, Ddirprwy Lywydd, yr ail agwedd ar y Bil hwn, wrth gwrs, yw osgoi treth a gorfodi. Mae'r pwyllgor wedi edrych yn fanwl ar y rheol gyffredinol ar atal osgoi, y rheol wedi’i thargedu ar atal osgoi—soniodd Cadeirydd y Pwyllgor Cyllid am hyn—ac afraid dweud, mae'n hanfodol bwysig ein bod ni’n cael hyn yn iawn. Mae hyn yn ddechrau proses. Beth oedd yr hen ymadrodd? ‘Mae datganoli yn broses nid yn ddigwyddiad.’ Wel, rwy’n meddwl mai proses yw hon hefyd, nid digwyddiad ac rydym ni i gyd yn awyddus i weithio gyda'n gilydd i wneud yn siŵr ein bod yn datblygu'r gyfundrefn dreth orau bosibl yng Nghymru dros y misoedd a'r blynyddoedd sydd i ddod, ac yn wir, gyfundrefn nad yw’n agored i osgoi trethi, nad yw ddim ond gystal â’r system dros y ffin yn Lloegr, ond sy’n rhagori arni. Mae’n rhaid mai dyna yw ein nod a’n hamcan yn y pen draw.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Gan ein bod ni wedi cael dwy araith gan ddau gadeirydd pwyllgor a hefyd un araith gan lefarydd yn barod ar ran un o’r gwrthbleidiau, rwy’n credu fe wnaf i fyrhau rhywfaint ar y sylwadau sydd gennyf i, achos nid wyf i eisiau mynd dros yr un hen dir. Yn gyffredinol, wrth gwrs, rŷm ni’n croesawu ac yn derbyn, fel y dywedodd Nick Ramsay, pa mor angenrheidiol yw cyflwyno’r dreth yma o ystyried, fel yr oedd Simon Thomas yn sôn hefyd, y gostyngiad sylweddol yng nghyllid Cymru a fyddai’n dilyn oni bai ein bod ni’n cyflwyno treth yn sgil y newidiadau ymhen dwy flynedd. Felly, mae’n gam rhesymol, rwy’n credu, i gyflwyno treth trafodiadau tir newydd er mwyn osgoi hynny. Wrth gwrs, o ran y ddadl nawr, rŷm ni yn ystod Cyfnod 1 ac mi fydd yna gyfle gennym i graffu mwy ar y math o fanylion rydym ni newydd gael rhagflas ohonyn nhw. Wrth gwrs, mae yna lawer mwy o hynny ar gael yn yr adroddiadau hynod ddefnyddiol hyn, a rŷm ni’n ddiolchgar iawn am waith yr Aelodau ar y ddau bwyllgor.
Mae’n un o’r Mesurau mwyaf technegol, cymhleth mae Llywodraeth Cymru wedi’u cyflwyno hyd yma. Mae’n rhaid eu canmol nhw, rwy’n credu, ar yr ymgynghoriad eang iawn sydd wedi bod ar y Bil yma hyd yma, a’r parodrwydd i gynnwys ymarferwyr a rhanddeiliaid yn y broses gyfan, a’r math o ymagwedd, rwy’n credu, sydd wedi cael ei hadlewyrchu yn y ffordd mae’r Ysgrifennydd Cyllid wedi ymwneud â’r broses yma. Rwy’n credu ein bod ni i gyd yn derbyn yr egwyddor sylfaenol o sicrhau bod y trosglwyddiad o’r hen system i’r un newydd mor hwylus ag sy’n bosib. Mae’n ddealladwy, wrth gwrs, gan fod SDLT wedi’i hen sefydlu yng Nghymru, fod ymarferwyr yn gyfarwydd iawn â’r ffordd honno o weithio, felly rwy’n credu bod ymdrechion yr Ysgrifennydd Cabinet i lunio Bil sy’n cyflwyno treth newydd, ond un sydd yn meddu ar ddigon o elfennau yr SDLT fel ei bod hi’n hawdd i’w hadnabod, yn synhwyrol o ystyried hynny.
Wrth gwrs, rwy’n credu ein bod ni yn awyddus, fel sydd wedi dechrau digwydd yn yr Alban wrth gwrs, i gymryd y cyfle a fydd yn deillio o gael y pwerau yma i arloesi maes o law. Rwy’n credu mai cael y balans yn iawn ydy’r her. Dyma beth fyddwn ni, rwy’n credu, yn mynd ati i’w drafod mewn mwy o fanylder yn ystod y camau nesaf yn y drafodaeth: er enghraifft, y gallu i greu bandiau rhanbarthol i adlewyrchu natur wahanol y farchnad dai a ffactorau eraill sy’n berthnasol mewn rhannau eraill o Gymru, a’r natur wahanol wrth sôn am y sefyllfa bresennol mor belled ag y mae ail dai a ‘buy to let’ yn y cwestiwn. Wrth gwrs, mae’r cyd-destun hwnnw hefyd yn wahanol yn Lloegr, ac yn arbennig yn Llundain o gymharu â Chymru. Mae o bosib yn wahanol unwaith eto ar lefel ranbarthol a lleol yng Nghymru. Felly, byddwn ni eisiau sicrhau bod y balans yn iawn o ran y Mesur, o ran creu’r fframwaith lle mae yna gysondeb digonol gyda’r hen drefniant, ac wedyn cymryd y cyfle i arloesi. Ac yn sicr, o feddwl hefyd am y drafodaeth ddiwethaf gawson ni, mae eisiau lle priodol i’r Senedd yma—ac roedd y ddau Gadeirydd wedi cyffwrdd ar hyn—ac mae eisiau gwneud yn siŵr, gan ein bod ni’n deddfu am y tro cyntaf fan hyn i greu’r dreth yma am y tro cyntaf ers 800 mlynedd, ein bod ni’n gosod y seiliau a’r egwyddorion yn iawn o ran y balans pŵer rhwng y Llywodraeth a rhwng y Senedd mor belled ag y mae gweithredu yng nghyd-destun y Bil yma, a’r dreth yma, ond hefyd o ran y ffordd rydym yn deddfu a threthu yn gyffredinol.
A gaf i ddod â nodyn o rybudd i’r trafodaethau yma? Cofiwch fod hon yn dreth sy'n gyfnewidiol os ydych yn gylchol, a’i bod yn cael ei heffeithio’n fawr gan newidiadau yn yr economi. Gwelsom yr hyn a ddigwyddodd iddi yn 2008 a 2009 pan fu cwymp yn economi Prydain, ac aeth swm y dreth stamp i lawr. Felly, rwy'n falch iawn o’i gweld yn cael ei datganoli, ond nid yw’n golygu bod pawb ar eu hennill drwy’r amser, ac mae lefel o berygl, lefel o risg, sy'n rhan annatod ohoni, a bydd yn rhaid i Lywodraeth Cymru ymdrin â hynny. Rwy'n siŵr, fel y mae Ysgrifennydd y Cabinet yn dweud—. Ac rwyf hefyd yn croesawu penderfyniad unfrydol y Pwyllgor Cyllid y dylai egwyddor gyffredinol y Bil gael ei chytuno gan y Cynulliad Cenedlaethol. Gobeithio y bydd y cynigion i symud i Gyfnod 2 hefyd yn cael eu cytuno gan y Cyfarfod Llawn hwn. Rwyf hefyd yn gobeithio y byddwn ni yn y Siambr heddiw yn gallu dyblygu’r unfrydedd a gafwyd ar yr argymhelliad hwn gan y Pwyllgor Cyllid.
Er ei bod yn bwysig bod pob deddfwriaeth yn rhydd rhag bylchau, yn ymdrin â gwrthdaro ac yn gyson drwyddi draw, mae'n arbennig o wir y nachos deddfwriaeth dreth. Er nad oedd gan y ddeddfwriaeth gyntaf a basiwyd yn y pedwerydd Cynulliad, Deddf Is-ddeddfau Llywodraeth Leol (Cymru) 2012, ymhlith pethau eraill, y mecanwaith i ddatrys anghydfodau rhwng sir neu fwrdeistrefi sirol a chynghorau cymuned neu dref ynglŷn â gweithredu is-ddeddfau, nid yw hyn wedi creu problemau eto. Bydd unrhyw fwlch neu anghysondeb mewn deddfwriaeth dreth yn cael ei hecsbloetio ddidrugaredd, a bydd yn arwain at ostyngiad yn yr arian sydd ar gael ar gyfer gwasanaethau Cymru. Felly mae'n hanfodol nad oes bylchau yn y ddeddfwriaeth hon a bod y drafftio yn gywir. A chofiwch y bydd yna bobl sy'n ennill symiau mawr iawn o arian, a’u prif nod mewn bywyd fydd dod o hyd i fylchau ynddi, i ddod o hyd i ffyrdd o osgoi trethi arni, a byddant wedi treulio oriau yn ceisio dod o hyd i unrhyw ffordd o’u hosgoi, fel y maent yn ei wneud gyda phob math o drethi eraill.
Er bod drafftio'r ddeddfwriaeth mor bwysig, mae cael cytundeb dim-niwed gyda'r Trysorlys yn ôl pob tebyg yn fwy pwysig. Cofiwch fod Llundain yn ddinas ryngwladol. Caiff eiddo cost uchel yn Llundain ei brynu gan bobl o bob rhan o'r byd ac wrth i’r bunt ostwng mewn gwerth, fel y mae wedi gwneud ers mis Mehefin, yna bydd y gost o eiddo mewn doleri, ewros ac arian cyfred arall yn gostwng, gan arwain at gynnydd ym mhrisiau eiddo yn Llundain mewn punnoedd. Gan fod gostyngiadau pellach yng ngwerth sterling o’i gymharu ag arian arall yn debygol yn y ddwy flynedd nesaf, mae gwerth eiddo yn Llundain mewn punnoedd yn debygol o gynyddu. Os ydym ni’n pennu cyfran sefydlog o dreth trafodiadau tir o’r dechrau, yna wrth i brisiau Llundain gynyddu, ni waeth beth y mae Llywodraeth Cymru neu'r Cynulliad hwn yn ei wneud, rydym yn rhwym o golli. Felly, mae angen inni beidio â chael unrhyw niwed yno. Mae Llundain yn wahanol ac rwy'n credu bod angen i ni wneud yn siŵr ein bod yn datrys hynny, neu byddwn yn talu pris uchel iawn.
Gan ddychwelyd at y ddeddfwriaeth arfaethedig ac adroddiad y Pwyllgor Cyllid, mae materion trawsffiniol yn peri pryder i mi, er nad oedd pob un o aelodau'r pwyllgor mor bryderus.
‘Argymhelliad 7: Mae'r Pwyllgor yn argymell y dylai'r Cynulliad Cenedlaethol gytuno ar y darpariaethau yn y Bil hwn, dylai Llywodraeth Cymru gomisiynu’r Gofrestrfa Tir i wneud y gwaith o ddarparu map o'r ffin rhwng Cymru a Lloegr yn barod ar gyfer cychwyn Treth Trafodiadau Tir.’
Mae angen dybryd i’r ffin fod yn wybyddus i’r Gofrestrfa Tir cyn cychwyn y Ddeddf er mwyn i'r dreth gywir gael ei thalu i'r corff cywir. Pan ddechreuodd y pwyllgor yr ymchwiliad i hyn, ychydig iawn o eiddo a nodwyd yn rhai trawsffiniol. Cynyddodd y nifer yn gyflym drwy'r cannoedd, ac rwy'n credu bod y ffigur olaf a oedd gennym o bosibl yn fwy na 1,000. Arweiniodd hyn at argymhelliad 8:
‘Mae'r Pwyllgor yn argymell bod rhagor o wybodaeth yn cael ei chynhyrchu gan Lywodraeth Cymru i egluro sut y mae'n bwriadu i'r ddeddfwriaeth bennu dosraniad yr ystyriaeth sy’n daladwy ar drafodion eiddo trawsffiniol. Dylai'r wybodaeth hon gynnwys materion fel “dosraniad cyfiawn a rhesymol”, ac eglurder ar y gofyniad ar gyfer dau drosglwyddiad ar gyfer trafodiadau trawsffiniol. Dylai'r wybodaeth hon fod ar gael cyn unrhyw ystyriaethau Cyfnod 2.’
Rwy’n meddwl bod yn rhaid i chi gofio, os nad ydym ni’n gwneud hyn yn iawn, y byddwn yn gwybod yn iawn ble mae ffin Cymru oherwydd bydd yna res hir o dai ac adeiladau ar ei hyd, gan y bydd hynny’n fodd o leihau treth pobl—y swm y mae'n rhaid iddyn nhw ei dalu. Felly, nid wyf yn meddwl ein bod yn awyddus i’w hadnabod fel stryd sy'n mynd o'r ffin ym Mynwy yr holl ffordd i fyny at y man lle mae'n cyffwrdd â Chilgwri. Rwy'n credu mai’r hyn yr ydym yn dymuno ei wneud yw cael ffin nad yw wedi ei gorchuddio gan dai ac adeiladau eraill, oherwydd nid ydym am roi’r cymhelliant hwnnw i adeiladu ar hyd y ffin, a fydd yn digwydd os yw'n fodd o arbed treth. Felly, mae'n bwysig nad yw'r cymhelliad hwnnw yn bodoli.
Mae'r ddeddfwriaeth yn angenrheidiol oherwydd, fel y dywedodd Nick Ramsay, maent yn diffodd y tap yn 2018 ac os nad ydym yn rhoi'r tap yn ôl ymlaen ar unwaith, bydd yna fwlch yn y swm o arian sy’n dod i mewn i Gymru. Ond y mae’n hynod o bwysig nad oes unrhyw fylchau neu gymhellion gwrthnysig yn bodoli.
Yn olaf, rwy’n gobeithio y gallwn gynnig cefnogaeth unfrydol i symud i Gyfnod 2, yn union fel y cafwyd gan y Pwyllgor Cyllid, oherwydd rwy’n credu ei bod yn bwysig iawn er mwyn symud trethi ymlaen yng Nghymru.
Rwy'n credu ei bod yn wir dweud nad oes gan fy mhlaid i yr un frwdfrydedd a chyffro tuag at ddatganoli'r dreth gyntaf yng Nghymru ers 800 mlynedd ag Aelodau eraill efallai, yn enwedig ar ochr Plaid Cymru y Siambr, ond rydym yn parchu’r rhai sy'n gweld ac yn pwysleisio arwyddocâd hynny. Ar ein taith ein hunain tua’r cyfeiriad hwn, gwnaethom wrthwynebu y mesur o ddatganoli a aeth i refferendwm yn 2011, ond pleidleisiodd pobl Cymru drosto ac rydym yn derbyn hynny. Yr hyn y gwnaethom ni geisio ei wneud yn ein maniffesto oedd cefnogi'r broses o ddatganoli fel yr oedd wedi datblygu ac, yn benodol, yr hyn a oedd wedi ei gytuno yng nghytundeb Dydd Gŵyl Dewi. Roeddem efallai yn credu bod ei gynnwys yno—ac efallai bod y gred honno ychydig yn ddiniwed—ei fod yn mynd i fod yn setliad datganoli clir ar gyfer Cymru sy'n sefyll prawf amser. Ac fel yr ydym ni wedi’i weld gyda chynnydd a datblygiadau Bil Cymru a rhai o'r trafodaethau am hynny, rwy’n meddwl efallai bod ein brwdfrydedd dros hynny wedi lleihau.
Serch hynny, y dreth trafodiadau tir oedd un o'r ddwy dreth a oedd yn rhan o'r consensws eu bod am gael eu datganoli, ac yn hytrach na pharhau â'r broses o fogailsyllu cyfansoddiaol neu anghytuno er mwyn gwneud hynny, fe wnaethom ddweud y byddem yn parchu’r penderfyniad a chefnogi datganoliad y dreth benodol hon a gytunwyd ag eraill, ynghyd â'r ardoll y byddwn yn ei gweld ar waredu safleoedd tirlenwi. Nid dyna ein safbwynt ar dreth incwm heb y refferendwm a addawyd, fodd bynnag, rydym yn dymuno bod yn adeiladol o ran y dreth trafodiadau tir. A hefyd, i'r graddau yr ydych chi’n ystyried pa dreth gymharol fach sy’n synhwyrol i’w datganoli, mae yna ddadleuon da dros ddewis hon. Yn y tymor hwy, mae’n bosibl y bydd yna gyfleoedd i ystyried sut y mae’r dreth stamp, neu, yma, y dreth trafodiadau tir, yn cysylltu â’r dreth gyngor ac ardrethi busnes, ac fe allai datganoli’r tair elfen hynny a all godi refeniw, o leiaf mewn egwyddor, ganiatáu ystyriaeth dda o’r ffyrdd y gellir eu cyfuno’n well os oes yna ddadleuon am hynny.
Rwy'n ddiolchgar i Ysgrifennydd y Cabinet am y ffordd y mae wedi ymgysylltu â’r Pwyllgor Cyllid wrth i gyfnod cyntaf y broses hon fynd rhagddo. Yn gynnar yn ystod y broses, roeddwn yn poeni ei bod yn ymddangos bod rhai elfennau o'r Bil yn newid ychydig ar y rheolau sy’n ymwneud ag osgoi mewn ffordd er mwyn cyfleu neges ynglŷn â pha mor wrthwynebus yr ydym i osgoi trethi, ac roedd gennym ni rai pryderon ynghylch defnyddio deddfwriaeth at y diben hwnnw—cyfleu neges a mân newidiadau yn y diffiniad a allai arwain at gymhlethdod mawr a dadleuon mewn llysoedd ac ansicrwydd ynghylch diben y ddeddfwriaeth. Rwy'n credu ei bod yn deg dweud bod Ysgrifennydd y Cabinet wedi lleddfu’r pryderon hynny i raddau helaeth, ac wedi ymdrin â rhai o’r pwyntiau a godais i yn enwedig, wrth iddo fagu hyder wrth egluro’r ddeddfwriaeth a’n tywys ni drwy rai manylion eithaf technegol mewn gwirionedd wrth i'r broses barhau. Rwy'n credu fy mod i nawr yn deall pam y mae’n rhaid i’r rheol atal osgoi sydd wedi’i thargedu gynnwys trethi nad ydynt wedi'u datganoli, ond nad oes yn rhaid i’r rheol atal osgoi gyffredinol wneud hynny, ond yr wyf yn cadw fy hawl i ailystyried hynny wrth i ni fynd i mewn i Gyfnod 2.
Rwy'n credu ei bod yn iawn nad ydym wedi treulio amser yn edrych ar ddatgelu cynlluniau osgoi treth arbennig ar gyfer Cymru, a fyddai'n mynd dros ben llestri. Ac nid yw hyd yn oed y rhai y mae’n well ganddynt, mewn egwyddor, i Gymru fod â threfniadau deddfwriaethol ar wahân wedi pwyso ar y pwynt hwnnw, ac rwy’n credu ein bod ni wedi llwyddo i weithio mewn ffordd ymarferol ar lawer o’r materion hyn.
Rwy’n bryderus ynghylch y ffordd y caiff y mesurau yn y Bil hwn eu cyfathrebu i’r proffesiwn cyfreithiol yn Lloegr, a pha un a fyddai hyn yn arwain yn y dyfodol, er enghraifft, at fod pobl a allai fod yn symud o Loegr i Gymru, gan ddefnyddio cyfreithiwr yn Lloegr na fyddai’n delio â thrafodion yng Nghymru yn aml iawn—a fyddai’r cyfreithiwr hwnnw yn teimlo bod modd iddo ymgymryd â hynny, neu a fyddai’n rhaid iddo drosglwyddo’r broses honno i gwmni o gyfreithwyr yng Nghymru, a allai gefnogi'r proffesiwn cyfreithiol yng Nghymru ond a allai hefyd beri anghyfleustra i bobl mewn amgylchiadau o'r fath?
Rwy'n meddwl mai’r peth pwysig yw bod cyfreithiwr, mewn sefyllfa pan nad yw o bosibl wedi astudio’r cyd-destun Cymreig penodol gymaint ag y dylai, sy’n ceisio talu'r dreth trafodiadau tir yn yr un ffordd ag arfer i CThEM—ei bod yn bwysig iddo gael neges glir a chyflym nad dyna sydd ei angen, a’i fod yn cael ei gyfeirio at ganllawiau priodol ynghylch sut i wneud y taliad priodol i Awdurdod Cyllid Cymru, sydd wrthi’n cael ei sefydlu.
Yn olaf, o ran rhai o'r pwyntiau yr aeth Mike Hedges i’r afael â hwy, nid wyf yn credu bod yna unrhyw obaith difrifol o adeiladu tai ar hyd y ffin oherwydd y fantais dreth fawr o wneud hynny. Rwy'n credu mai ymylol yw unrhyw fantais o ran treth ac yn sicr nid yw’n mynd i esgor ar gynnydd mawr mewn adeiladu. Rwy’n credu bod angen darpariaeth tai ychwanegol arnom ni. Ond rwy’n credu bod yna faterion, ac, ar y cyfan, os oes gan rywun eiddo sy'n sefyll ar draws y ffin, bydd yn wir weithiau bod swm y dreth a delir yn llai. Dyna yw natur ein system gynyddol, sy’n golygu, wrth i bris y tŷ godi, bydd y rhai ar yr ymylon yn talu cyfradd ychydig yn uwch uwchlaw trothwyon penodol. Os bydd y gost gyffredinol wedi ei rhannu, a’ch bod chi’n talu treth ar bob elfen, yna bydd y dreth gyfan naill ai yr un faint neu’n llai, ond ni fydd yn fwy. Yr hyn yr wyf i'n poeni amdano yw ein bod ni’n osgoi treulio llawer iawn o amser yn ceisio dadansoddi’n fanwl iawn sut yr ydych chi’n mesur pa ran sydd yn Lloegr a pha ran sydd yng Nghymru pan, mewn gwirionedd, ar y cyfan, mae'r canlyniadau o ran y refeniw yn debygol o ddod yn gyfartal. Felly, yn gynharach, clywsom gan Ysgrifennydd y Cabinet eich bod yn dosrannu trethi yn ôl faint o gyfran o’r eiddo sydd yn y naill le neu’r llall, sef yng Nghymru neu yn Lloegr, ond o’m rhan i, ar ôl mwy o fyfyrio ac astudio, rwy’n gobeithio y byddwch chi’n derbyn mai’r hyn sy’n ofynnol yw dosraniad cyfiawn a rhesymol. Rwy’n edrych ymlaen at ddadlau dros y posibilrwydd mai rhaniad cyfartal fyddai’r dosraniad cyfiawn a rhesymol hwnnw, a hynny’n syml oherwydd y byddai’r costau o ymchwilio i bob achos o ba gyfran o’r ardal gyfan o dir, neu’r union gyfran o’r ardal yr adeiladwyd arni, sydd yng Nghymru a pha gyfran sydd yn Lloegr yn mynd i arwain at lawer o fiwrocratiaeth a chostau heb esgor ar unrhyw fantais gyffredinol pan fo llif yr arian, mewn gwirionedd, yn debygol o fod yn gyfartal yn y pen draw. Diolch.
Diolch. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol i ymateb i'r ddadl. Mark Drakeford.
Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. A gaf i ddiolch i bob Aelod sydd wedi cymryd rhan yn yr hyn sydd wedi bod, yn fy marn i, yn ddadl adeiladol a diddorol iawn? Fy man cychwyn i yw’r hyn a nododd Nick Ramsay. P'un a ydych o’r farn bod datganoli trethi yn fater o gyffro mawr neu anesmwythder dwfn, mae'n mynd i ddigwydd a’n gwaith ni yw paratoi ar ei gyfer a gwneud hynny yn y ffordd fwyaf gofalus a chymwys ag y gallwn.
Wrth lunio’r darn hwn o ddeddfwriaeth, y blaenoriaethau yr wyf wedi eu dilyn yw’r rhai y mae eraill wedi’u nodi yn ystod y ddadl. Yn gyntaf oll, parhad—dyna oedd y neges allweddol gan randdeiliaid. Ar y diwrnod y daw'r gyfraith hon i fodolaeth, maent am iddi fod yn gyfraith y gellir ei hadnabod fel y gyfraith y maent yn gyfarwydd â hi eisoes, ac rydym wedi creu’r gyfraith er mwyn cyflawni hynny.
Ein hail egwyddor, fodd bynnag, yw ein bod ni hefyd yn awyddus, wrth ddarparu ar gyfer parhad, i wella hygyrchedd y gyfraith yn y maes hwn. Rydym wedi tynnu at ei gilydd, o dan yr un Bil, gyfres o wahanol rannau o’r gyfraith bresennol i'w gwneud yn fwy dealladwy ac yn fwy hygyrch.
Yna, yn drydydd, yn y modd y mae Adam Price wedi’i nodi, rydym wedi cynllunio’r Bil mewn ffordd sy'n caniatáu ar gyfer y posibilrwydd o fwy o wahaniaethu yn y dyfodol. Dyna pam y mae gan y Bil hwn y cyfuniad hwn o bwerau ar wyneb y Bil a'r pwerau i wneud rheoliadau. Rwy'n ddiolchgar am yr hyn a ddywedodd Huw Irranca-Davies am gymeradwyo’r cydbwysedd hwnnw, gan y byddai'n caniatáu i'r Cynulliad Cenedlaethol wneud pethau’n wahanol yng Nghymru yn y dyfodol, wrth i faterion ddatblygu.
Nid oes amheuaeth bod ysgwyddo cyfrifoldebau am y tro cyntaf mewn 800 mlynedd yn heriol; mae'n arwain at rai materion o gymhlethdod yr ydych wedi clywed amdanynt y prynhawn yma. Rwy’n gweld nad oedd Adam Price wedi rhoi’r un pos i chi ag y rhoddodd i fi, am y person sy'n berchen ar eiddo ar y ffin sydd ag afon sy'n ymdroelli i mewn ac allan o Gymru, ac sy’n dymuno gwerthu'r hawliau pysgota ar un rhan o lan yr afon, a pha sefyllfa y bydd y person hwnnw ynddi pan ddaw'r ddeddfwriaeth hon i fodolaeth? Wel, dyna beth fydd hanfod Cyfnod 2: gweithio allan rhai o'r manylion hynny, ar yr amod, wrth gwrs, fod y Cynulliad yn barod i roi caniatâd i fwrw ymlaen y prynhawn yma.
Mae nifer o Aelodau wedi ein hatgoffa ni bod hwn yn Fil sy’n ymwneud â mesurau atal osgoi yn ogystal â’r dreth dir ei hun. Byddai'n rhaid i mi ddweud wrth Mark Reckless fy mod i, mewn gwirionedd, yn dymuno i’r Bil hwn gyfleu’r neges, pan gaiff trethiant ei ddatganoli i Gymru, nad yw'r Cynulliad Cenedlaethol yn mynd i oddef osgoi trethi o unrhyw fath, er ein bod ni’n saernïo’r Bil ei hun mewn ffordd sy’n ofalus ac yn gymesur.
A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ildio?
Wrth gwrs, gwnaf.
Rwy'n ddiolchgar. Hoffwn egluro ein bod ni i gyd yn erbyn osgoi talu trethi, ond eto yn amheus o fân newidiadau i ddeddfwriaeth a allai arwain at fwy o ansicrwydd biwrocrataidd a chyfreithiol, a dylem osgoi hynny. Ond rwy'n credu mewn gwirionedd ei fod tawelu fy meddwl i i raddau helaeth o ran yr hyn y mae'n ei wneud, a bod yna gyfnerthu sylweddol a bod y gyfundrefn yn debygol o fod yn synhwyrol.
Rwy’n cytuno’n llwyr. Nid ydym am fynd ati mewn ffordd sy'n arwain at gymhlethdod diangen. Rydym yn delio ag atal osgoi, yn fy marn i, mewn ffordd ofalus a chymesur. Byddwn yn troi yn gyntaf at y rheolau penodol sy’n targedu atal osgoi sy'n mynd i’r afael ag achosion o gamddefnydd y gwyddom eu bod wedi digwydd yn y gorffennol. Os nad yw’r rheolau hynny yn mynd i’r afael â’r materion, mae gennym reol atal osgoi gyffredinol wedi’i thargedu ym maes rhyddhad, ac os nad yw hynny'n mynd i’r afael â’r materion, mae gennym reol atal osgoi gyffredinol y bydd Awdurdod Cyllid Cymru yn gallu dibynnu arni yn y dyfodol—mae hyn oll a gwiriadau a balansau wedi’u hymgorffori yn y Bil.
Ni fydd dim o hyn yn digwydd, Ddirprwy Lywydd, fodd bynnag, oni bai bod y Cynulliad Cenedlaethol yn cytuno â chyngor y Pwyllgor Cyllid a’r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol bod y Bil yn addas i basio proses graffu Cyfnod 1. Os bydd hynny’n digwydd, edrychaf ymlaen at y ddadl bellach y mae’n ddi-os y bydd angen i ni ei chael bryd hynny.
Diolch yn fawr iawn. Y cynnig yw derbyn y cynnig. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes. Felly, caiff y cynnig ei dderbyn yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.