Detholwyd y gwelliant canlynol: gwelliant 1 yn enw Jane Hutt.

Symudwn ymlaen yn awr at eitem 6, sef Dadl y Ceidwadwyr Cymreig ar ddinasoedd ac ardaloedd trefol. Galwaf ar David Melding i gynnig y cynnig. David.

Cynnig NDM6215 Paul Davies

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi’r tueddiad rhyngwladol i werthuso dinasoedd ar feini prawf sy’n ymwneud â’r gallu i fyw ynddynt, pa mor wyrdd ydynt a’u cynaliadwyedd.

2. Yn credu bod dinasoedd ac ardaloedd trefol yn sbardun allweddol ar gyfer gwydnwch a ffyniant economaidd.

3. Yn cymeradwyo gwerth yr amcanion a’r strategaethau canlynol o ran hybu adnewyddu ac adfywio trefol:

a) mynediad at ofod glân ac agored:

b) argaeledd tai fforddiadwy;

c) rheoli traffig yn effeithiol a darparu trafnidiaeth gyhoeddus o safon uchel;

d) datblygu llwybrau trafnidiaeth llesol, gan gynnwys ailddynodi rhai llwybrau ar gyfer beicio a cherdded;

e) safonau uchel o ran ansawdd yr aer;

f) buddsoddi yn ansawdd dylunio adeiladau cyhoeddus a nodweddiadol;

g) cynnwys dinasyddion mewn cynlluniau gwella amwynderau, o ran dinas gyfan ac ar sail cymdogaeth; a

h) bod y cysyniad o ddinas-ranbarth yn ganolog i adfywio ardaloedd cefnwlad, fel Cymoedd y De.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi ddweud ein bod yn cyflwyno’r cynnig hwn mewn ysbryd adeiladol? Rydym yn awyddus i archwilio lle ein dinasoedd a’n hardaloedd trefol yn ein bywyd cenedlaethol, yn enwedig fel sbardun ar gyfer twf a rhywbeth a ddylai fod wrth wraidd ein huchelgais ar gyfer Cymru ffyniannus a mwy cynaliadwy yn y dyfodol. A gaf fi ddweud ein bod yn derbyn gwelliant y Llywodraeth, sy’n ychwanegu at ein cynnig, a’n bod yn hapus i dderbyn hynny?

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Mae’r gallu i fyw ynddynt ac ymgysylltiad â dinasyddion yn allweddol i lwyddiant dinasoedd modern ac ardaloedd trefol yn gyffredinol. Ym mhob cwr o’r byd, mae dinasoedd yn mwynhau adfywiad, mae pobl yn symud yn ôl i ddinasoedd, ac ni chafodd eu lle mewn bywyd cenedlaethol erioed mo’i bwysleisio cymaint. Un duedd nodedig yw’r ffafriaeth gynyddol am ddinasoedd llai a chanolig eu maint. Clywn yn bennaf am y mega-ddinasoedd a’u heriau a’r lle sydd iddynt yn economi’r byd, ond mewn gwirionedd, y dinasoedd mwy arloesol, y dinasoedd sy’n tyfu ac yn gwneud y mwyaf i drawsnewid eu heconomi ac economïau eu cefnwledydd, yw’r dinasoedd llai a chanolig eu maint. Yma, mae potensial gwych gan Gaerdydd, Abertawe, Casnewydd, a buaswn yn cynnwys Wrecsam hefyd. Maent eisoes wedi gwneud llawer—ac nid wyf am i unrhyw beth yn y ddadl heddiw dynnu dim oddi wrth hynny—ond credaf fod angen i ni gydnabod asedau mor wych ydynt, a gwneud hyd yn oed mwy o waith gyda hwy.

Ffactor allweddol arall yw mater cynaliadwyedd. Yn y genhedlaeth ddiwethaf, rwy’n credu ein bod wedi gweld y cysyniad hwn yn dod yn rhan annatod o’n hymwybyddiaeth genedlaethol, a bellach, credaf fod yr angen am weledigaeth a chynllunio trefol da a chynaliadwy yn cael ei dderbyn gan bawb. I gael hynny, mae angen rhai nodweddion allweddol: mynediad at fannau agored glân, er enghraifft, ac nid wyf yn golygu parc Bute yn unig, er bod hwnnw’n enghraifft wych, ond hefyd parciau cymdogaeth, yn enwedig, efallai, yn y rhannau tlotach o ddinasoedd ac ardaloedd trefol, lle y ceir cyfle ar gyfer hamdden, yn enwedig i bobl ifanc a phlant. Caiff hyn ei anwybyddu’n aml, rwy’n credu, ond gall ymyriadau eithaf bach agor y lleoedd sydd yno, a gwella’r rhai sydd wedi bodoli ers blynyddoedd lawer, ac mae angen i ni roi blaenoriaeth wirioneddol i hynny.

Mae ansawdd yr aer wedi cael ei drafod yn eithaf aml yn ystod y misoedd diwethaf yma yn y Cynulliad, ac fe grybwyllaf hynny, ond mae bob amser yn her. Mewn ardal drefol, rydych yn mynd i gael mwy o lygredd posibl a chanlyniad hynny, os na chaiff ei reoli’n iawn, neu os na chaiff canlyniadau anfwriadol polisi cyhoeddus penodol megis annog diesel 10 neu 20 mlynedd yn ôl eu rheoli’n effeithiol, yw mai’r ifanc iawn, yr hen, y rhai mwyaf agored i niwed sy’n dioddef ac yn cael eu gyrru allan o’r ardal drefol i bob pwrpas.

Tai ecogyfeillgar o ansawdd da—rwy’n credu mai dyna un o’r meysydd adfywio penodol a welsom yn ôl pob tebyg. Mae yna rai enghreifftiau da yng Nghymru, ond rwy’n credu bod angen i ni sylweddoli y gellid marchnata Caerdydd, Abertawe a dinasoedd eraill mewn gwirionedd fel llefydd i ddod i weld bod tai carbon niwtral, neu garbon minws, hyd yn oed—nid wyf yn berffaith sicr fy mod yn defnyddio’r term cywir—yn bosibl. Ddirprwy Lywydd, fel adeilad mae’r Cynulliad Cenedlaethol ei hun yn parhau i fod yn un o’r adeiladau cyhoeddus mwyaf ecogyfeillgar yn y byd, ac rwy’n meddwl y dylem fod yn falch iawn o hynny. Gwyrdd sydd orau. Mae gwyrdd o ddiddordeb mawr i bobl yn ogystal, ac os ydych yn cyflawni’r holl flaenoriaethau cenedlaethol gwych hyn, ac yn bod yn wyrdd am y peth, credaf fod hynny’n arwydd o ansawdd gwych, nad yw’n cael ei ddiystyru pan ddaw pobl i’n gweld wrth ein gwaith.

Roedd gennyf ddiddordeb yn y ffaith fod rhai dinasoedd Americanaidd bellach yn bendant yn troi at y cysyniad hwn o farchnata eu hunain fel mannau gwyrdd ac ardaloedd lle y ceir potensial mawr ar gyfer economi werdd. Bellach mae Pittsburgh, y bydd rhai ohonoch yn gwybod amdani efallai, yn Pennsylvania, yr hen dref gwneud dur a’r gweithfeydd glo o’i hamgylch, dinas yr ystyrid am flynyddoedd lawer mai hi oedd y ddinas anoddaf i’w gweddnewid o bosibl, mae hi wedi elwa llawer yn y blynyddoedd diwethaf o farchnata ei hun fel dinas wyrddaf yr Unol Daleithiau, neu’r ddinas wyrddaf sy’n datblygu, ac mae wedi pwysleisio mai ganddi hi y mae’r ganolfan gynadledda werdd gyntaf, yr amgueddfa blant werdd gyntaf a’r cyfleuster celfyddydau cyhoeddus gwyrdd cyntaf. Credaf mai dyna’r ffordd y mae angen i ni edrych ar Gaerdydd, er enghraifft. Gallwn yn bendant anelu at hynny ac arwain y ffordd ym Mhrydain ac yn Ewrop yn wir.

Daw hyn â mi at yr holl gysyniad o ansawdd dylunio. Mae rhai dinasoedd ar draws y byd wedi buddsoddi mewn dylunio yn arbennig, fel eu bod, er enghraifft, yn rhoi cymorth pan fydd pobl yn cynllunio beth bynnag ydyw—ystadau tai bach, adeiladau cyhoeddus neu adeiladau masnachol. Gallwch gael help i logi penseiri, er enghraifft, a fydd yn rhoi llawer o bwyslais ar ansawdd dylunio. Rwy’n credu mai dyna’r mathau o gynlluniau sydd angen i ni edrych arnynt.

A gaf fi droi yn awr at drafnidiaeth, oherwydd rwy’n credu mai hyn, efallai, yw un o’r pethau sydd wedi dal llawer o ddinasoedd yn ôl yn draddodiadol, oherwydd y dewisiadau a wnaed ar ôl yr ail ryfel byd yn benodol? Ond mae yna lawer o obaith hefyd gyda’r systemau modern newydd sydd ar gael i ni, ac mae technoleg hefyd yn gwella. Rwy’n credu bod trafnidiaeth gyhoeddus ei hun yn mwynhau adfywiad hynod wrth i bobl weld y manteision—nid oes angen i lawer o bobl fod yn berchen ar gar a rhedeg car mewn gwirionedd. Buaswn yn falch iawn pe bai modd i mi gael gwared ar fy nghar. Nid yw’n gwbl ymarferol, o ystyried fy swydd ar hyn o bryd, ond a minnau’n byw ym Mhenarth, byddai’n eithaf ymarferol i mi gael bywyd llawn iawn heb gar, gan ddibynnu ar drafnidiaeth gyhoeddus neu logi car weithiau pe bai angen penodol i mi wneud hynny, a dibynnu hefyd ar drafnidiaeth lesol fel cerdded a beicio. Mae metro de Cymru yn cynnig gobaith mawr y ceir rhwydwaith trafnidiaeth integredig a fydd yn cyflawni llawer, ac yn gwneud llawer i rai o’r bobl dlotaf yn ein cymdeithas. Mae uwchraddio rhwydwaith rheilffyrdd Caerdydd a’r gwaith sydd ar y gweill ar osod signalau newydd—. Un pwynt arall yma ar drafnidiaeth: bydd cerbydau trydan yn chwyldroi llawer o’r hyn sy’n digwydd, gan gyfyngu ar lygredd, ond bydd angen sylfaen dreth newydd arnoch i ddechrau, gan na fyddwch bellach yn gallu trethu petrol a diesel. Mae’n debygol y bydd cysyniadau fel prisio ffyrdd—nid wyf yn sôn am lefelau chwerthinllyd, ond mae’n fwy tebygol mai dyna fydd y ffordd o drethu modurwyr ac mae hynny’n agor pob math o bosibiliadau o ran rheoli llif y traffig mewn dinasoedd yn fwy effeithiol.

Rwyf eisiau siarad yn awr am gynnwys dinasyddion, oherwydd rwy’n credu bod hynny’n rhywbeth sy’n ganolog i gyflawni’r math o newid y mae dinasyddion ei eisiau mewn gwirionedd, a rhoi llefydd trefol yn ôl i bobl, i’n dinasyddion, oherwydd credaf fod tueddiad yn arfer bod i beidio â gweld y dinesydd yn ganolog, mewn gwirionedd, i fywyd a gwaith dinasoedd. Yma, hoffwn bwysleisio rhai o’r cynlluniau a fu gennym ers peth amser yn awr, ond rwy’n dal i feddwl eu bod yn hynod o effeithiol—trosglwyddo asedau cymunedol, er enghraifft. Roeddwn yn falch o weld yn ddiweddar fod Llywodraeth Cymru yn pwysleisio’r angen i arferion gorau yma gydweddu’n fwy ag amcanion Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol 2015 (Cymru), ond gall rymuso cymunedau, ac rwy’n credu ei fod yn hynod o bwysig. Gyda llaw, yn hynny o beth, hoffwn weld systemau lle y gallwn gael, efallai, rhai o’r cymdogaethau cyfoethocaf i efeillio gyda rhai o’r rhai tlotaf a throsglwyddo peth o’r sylfaen wybodaeth sydd ganddynt, ac efallai y dylai rhai o’n mecanweithiau grant ddibynnu ar y math hwnnw o feddwl ochrol.

Rwy’n meddwl y dylid cynnwys cymdogaethau wrth nodi blaenoriaethau. Ai lleihau sbwriel yw’r flaenoriaeth? Ai sicrhau diogelwch ac efallai gael ychydig mwy o heddlu ar y strydoedd? Terfynau cyflymder—efallai y byddant am gael terfyn cyflymder o 20 mya fel blaenoriaeth yn eu cymdogaeth. Pam, yn wir, y mae gennym ragdybiaeth o 30 mya mewn ardaloedd trefol? Pam na ddylai fod yn 15 mya neu 20 mya yn awr? Neu efallai y gallant bwysleisio meysydd chwarae. Hoffwn ganmol yma y gwaith a wnaed yn Atlanta, Georgia, sydd wedi gwneud dinasyddion yn ganolog i’w strategaeth drefol. Maent yn ei alw’n Atlanta BeltLine, lle y maent yn ceisio integreiddio trafnidiaeth, mannau agored, celf gyhoeddus a thai fforddiadwy—a phob un yn nodi ac yn cynnwys dinasyddion a blaenoriaethau’r dinasyddion.

A gaf fi gloi drwy ddweud fy mod yn credu bod y fframwaith polisi yn eithaf cryf, ond mae angen i wneud yn siŵr ei fod yn integredig ac yn gweithio gyda’i gilydd yn effeithiol? Rwy’n meddwl bod Deddf cenedlaethau’r dyfodol yn bwysig tu hwnt. Cydweithredu â Llywodraeth y DU: edrychwn ar fargen prifddinas-ranbarth Caerdydd, er enghraifft, a bargen twf bae Abertawe a gogledd Cymru. Mae’r rhain yn ddatblygiadau eithriadol o bwysig. Llefydd llewyrchus llawn addewid: rwy’n cytuno gyda’r prif ffocws yno, gyda chreu swyddi a buddsoddiad i’w ddenu i mewn, a chynorthwyo pobl i gael gwaith. Felly, mae yna bosibiliadau da yno, ond rwy’n meddwl yn awr fod angen i ni godi ein huchelgais hefyd. Dylai ein dinasoedd fod yn well na’r gorau yn eu dosbarth yn unig, gallent fod ymhlith y gorau yn y byd. Mae yna lawer o botensial, ond mae yna lawer o gystadleuaeth hefyd, nid yn unig yn rhyngwladol, ond o fewn y DU. Rwy’n credu y bydd addasu mawr ar lefelau’r gweithgarwch economaidd sy’n llifo i mewn i’r de-ddwyrain ar hyn o bryd, gan y bydd llawer o’r rhai yn y genhedlaeth newydd—y bobl na allant fforddio cartrefi teuluol—yn dymuno symud i lefydd lle y gallant fwynhau bywyd o ansawdd llawer gwell. Felly, am yr holl resymau hyn, rwy’n meddwl y dylem fod yn optimistaidd, ond dylem hefyd sylweddoli fod angen i ni wella ein gêm, ac ehangu ein huchelgais. Diolch.

Rwyf wedi dethol y gwelliant i’r cynnig. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros yr economi i gynnig yn ffurfiol welliant 1, a gyflwynwyd yn enw Jane Hutt.

Gwelliant 1—Jane Hutt

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn nodi cynigion Llywodraeth Cymru yn Symud Cymru Ymlaen ar gyfer datblygu economi gryfach a thecach ac yn cydnabod pwysigrwydd y mesurau i ddatblygu economïau rhanbarthol cynaliadwy sy’n gwasanaethu pob cymuned ledled Cymru.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Croesawaf y ddadl hon. Rwy’n credu ei bod yn ddadl amserol iawn, o ystyried y trafodaethau sy’n parhau yng Nghymru am rôl dinasoedd a’r rôl y gall dinasoedd ei chwarae’n adfywio rhanbarthau Cymru. Rwyf am gyflwyno’r achos dros ddau ddull o weithredu yn y drafodaeth hon heddiw. Y cyntaf yw’r achos dros edrych ar ddinas-ranbarthau, nid dinasoedd eu hunain yn unig. Yn amlwg, rwy’n siarad fel Aelod dros etholaeth sydd o fewn un o’n dinas-ranbarthau, ond nid yn ei ganol yn ddaearyddol. Felly, mae’r materion hyn yn bwysig i fy etholwyr sy’n edrych ar y ddadl hon gyda golwg ar gael cyfleoedd economaidd yn y dyfodol.

Mae’r strategaeth sy’n canolbwyntio ar ddinasoedd yn seiliedig ar y syniad o grynodref: po fwyaf o fusnesau a gweithgarwch economaidd sydd gennych yn agos at ei gilydd yn ddaearyddol, y mwyaf tebygol y byddwch o gael twf. Mae honno’n ddamcaniaeth economaidd hirsefydledig. Mae rhai’n ei hamau ac ar ryw ystyr, caiff ei herio fwyfwy gan rôl technoleg a chysylltedd digidol ac yn y blaen. Mae’n gwestiwn ai’r agosrwydd daearyddol ffisegol hwnnw yn dal i fod yw’r glud a fu mor ddefnyddiol yn y gorffennol. Ond mae’n ymddangos i mi, beth bynnag fydd canlyniad y ddadl, fod y syniad o ddinas-ranbarth lle y mae gennych ddinas graidd sy’n gyrru twf economaidd, y gobeithiwn y bydd y polisi wedyn yn lledaenu i ardaloedd cyfagos, yn amlwg, mae’n ymddangos i mi, yn ffordd ymlaen ymarferol sy’n tarddu o synnwyr cyffredin.

Yr agwedd arall rwyf am gyflwyno’r achos drosti heddiw yw y dylai’r math o dwf a welwn mewn dinasoedd a dinas-ranbarthau fod yn dwf cynhwysol, lle y gall yr holl breswylwyr gymryd rhan yn deg yn y cyfleoedd a ddaw yn sgil polisïau economaidd llwyddiannus a gweithgarwch economaidd llwyddiannus. Hoffwn dynnu sylw’r Aelodau at adroddiad a gyhoeddwyd ddoe gan Sefydliad Joseph Rowntree ar dwf cynhwysol mewn dinasoedd. Yn union fel yr oedd David Melding yn nodi nifer o enghreifftiau rhyngwladol, edrychodd Sefydliad Rowntree ar ddinasoedd fel Barcelona, ​​Helsinki, Malmö ac Efrog Newydd o ran rhai o’u strategaethau llwyddiannus i sicrhau bod yr holl drigolion yn gallu cymryd rhan mewn twf.

Cafwyd dwy strategaeth gyffredinol. Mae un yn well dosbarthiad o’r cyfleoedd sy’n bodoli eisoes, sef drwy well cysylltedd, boed hynny’n drafnidiaeth neu’n gysylltedd digidol. Yr ail strategaeth—strategaeth fwy uchelgeisiol efallai—yw ceisio newid y model economaidd ei hun i geisio newid natur y farchnad swyddi, y farchnad lafur yn lleol, a chanolbwyntio o ddifrif ar gynyddu nifer y cyfleoedd swyddi lled-fedrus. Mae’r dinasoedd sydd wedi llwyddo wedi defnyddio cyfuniad o bolisïau gweddol sefydledig, er enghraifft, hyrwyddo’r defnydd o fenter gymdeithasol yn yr economi lleol, gan ddefnyddio cymalau cymdeithasol yn y broses caffael cyhoeddus, ac ymyrraeth yn seiliedig ar le, y soniodd David Melding amdano, sy’n edrych ar yr holl wariant, er enghraifft, sy’n digwydd mewn cymdogaeth benodol neu ran benodol o’r dinas-ranbarth, ac edrych yn ddeallus ar sut y gellir ei wario i gael mwy o effaith o bosibl.

Y pwynt olaf, yn bwysig iawn, yw’r cwestiwn ynghylch cynnwys dinasyddion. Gall hynny fod o safbwynt comisiynu. Mae Lambeth, er enghraifft, wedi cymryd y cam dewr iawn o greu cwmni cydweithredol i ddarparu gwasanaethau ieuenctid, er enghraifft. Felly, mae rhai enghreifftiau beiddgar iawn i’w cael. Gan adeiladu ar hynny, rwyf eisiau edrych ar un agwedd benodol, sef rôl cyrff cyhoeddus yn ein dinasoedd a’n dinas-ranbarthau, a’r gallu sydd ganddynt i yrru rhai o’r pethau rydym wedi cyffwrdd arnynt heddiw. Yn aml yng Nghymru, mae pobl yn nodi bod maint y sector cyhoeddus yn fwy, yn gyfrannol, nag mewn rhannau eraill o’r DU, ac fel arfer edrychir ar hynny mewn ffordd negyddol, ond mewn gwirionedd mae’n un o’n hasedau. Mae gwasanaethau cyhoeddus yn darparu gwasanaethau cyhoeddus, ond maent hefyd yn weithredwyr economaidd sylweddol yn eu heconomïau lleol. Ac os edrychwch arnynt fel sefydliadau angor, credaf y dylem edrych am fframwaith lle nad ydynt yn caffael ar sail cost y contract, na hyd yn oed ar sail weithrediadol mewn gwirionedd, ond yn fwy uchelgeisiol, gan edrych ar sut y mae eu gweithgaredd economaidd, ar y cyd â chyrff cyhoeddus eraill efallai, yn gallu meithrin cadwyni cyflenwi lleol mewn gwirionedd a datblygu cyflenwyr lleol. Bydd hynny’n gofyn am gydweithredu rhwng y byrddau iechyd a’r prifysgolion ac awdurdodau lleol, ond rwy’n meddwl y dylem edrych am y math hwnnw o uchelgais. Rydym wedi gweld enghreifftiau o hynny yn yr Unol Daleithiau, er enghraifft, yn Cleveland, lle y mae hynny wedi gweithio’n llwyddiannus.

Hoffwn hefyd ein gweld yn edrych ar y data sydd ar gael i ni o ran gwariant cyhoeddus. Dylem fod mewn sefyllfa i edrych ar sail cod post ar yr holl wariant cyhoeddus sy’n digwydd yn yr ardal honno, a gweld beth y gallwn ei wneud i sicrhau ei fod yn cael cymaint o effaith ag y gall. Yn olaf, yn fyr, unwaith eto ar fater data, oni fyddai’n wych pe baem yn cael cyfle i ryddhau’r holl ddata sydd gennym am y ffordd y mae ein dinasoedd a’n dinas-ranbarthau’n gweithio, i drosglwyddo hynny i’r cyhoedd a gofyn i bobl ddod â’u syniadau ynglŷn â sut y gallant wella—neu sut y gallant ofyn i’r gwasanaethau cyhoeddus a’r Llywodraeth wella—yr ardaloedd lle y maent yn byw? Felly, rwy’n credu bod yna agenda yma sy’n agenda lawn dychymyg, ac rwy’n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru yn mynd i’r afael â rhai o’r heriau hyn.

Diolch i chi, bawb, am gymryd rhan yn y ddadl hon. Rwy’n falch o gymryd rhan hefyd. Rwy’n credu ei bod yn mynd i fod yn ddadl eithaf meddylgar ynglŷn â sut rydym eisiau i’r Gymru drefol edrych, nid yn unig yn llythrennol, ond yn athronyddol yn ogystal, gan fod hyn yn ymwneud yn helaeth iawn â lle’r dinesydd wrth gynllunio ein hamgylchedd.

Er fy mod yn awyddus i siarad yn uniongyrchol am y cynnig heddiw, yn gyntaf roeddwn am gyfeirio at y ddadl ddoe a’r cyfraniadau a wnaed ar ansawdd aer, yn syml oherwydd fy mod am atgyfnerthu pwynt a wnaed am ewyllys gwleidyddol. Soniodd David Melding yn ei gyfraniad agoriadol am y fframweithiau, ond hyn a hyn yn unig y gall fframweithiau ei wneud, a heb ewyllys gwleidyddol, ni fydd syniadau da iawn yn digwydd. Rwyf am roi’r enghraifft hon yn unig: efallai y bydd yr Aelodau’n cofio fy mhrotestiadau ynglŷn â’r aer brwnt sy’n dod o dro i dro i mewn drwy ffenestr fy ystafell wely wrth iddo groesi bae Abertawe. Mae yna rai boreau pan wyf yn teimlo fel band teyrnged Emily Brontë, mae’n rhaid i mi gyfaddef. Ond mae’r un aer brwnt yn amgylchynu ein hadeilad prifysgol newydd gogoneddus yn Jersey Marine. Mae’n effeithio ar ein hatyniad twristiaeth byd-eang: arfordir gwych de Cymru. Yr un mwrllwch, yn y bôn, ag sy’n cripian ar draws ein llwybrau beicio glan môr. Mae’n cymysgu â mygdarth egsôst pan wyf yn eistedd yno yn y traffig yn chwarae cysylltu’r dotiau gyda’r nifer helaeth o oleuadau traffig sydd i’w gweld yn bla ynghanol dinas Abertawe. Nid yw hyn yn gwneud unrhyw beth i ennyn bywyd yn yr arwyddion dargyfeirio nowcaster hynny a gostiodd £100,000 i bawb ohonom i’n helpu i osgoi ardaloedd o lygredd uchel. Maent yn dal i weithredu fel fawr ddim mwy na cherfluniau braidd yn ddiflas ar ochr y ffordd.

Felly, pan ddywedodd Simon Thomas ddoe fod gwir angen i’r Llywodraethau fod o ddifrif ynglŷn â’u cyfrifoldebau gorfodi rheoliadau amgylcheddol, roedd yn llygad ei le. Nid pethau tebyg i’r nowcasters yw’r cyfleoedd gorfodi—pethau addurniadol yn unig ar ochr y ffordd. Nid yw’n ymwneud yn llwyr â rheoleiddio ychwaith. Rwy’n credu y byddai’n gamgymeriad i fychanu’r cyfleoedd—cyfrifoldebau, hyd yn oed—i’n dinasyddion, ac nid yn unig o ran pethau fel ailgylchu, fel yr ailadroddwyd gennym yma yr wythnos diwethaf, ond o ran y cynlluniau gwella amwynderau fel y nodir yn y cynnig, ac fel y mae David a Jeremy wedi crybwyll. Mae’n wythnos pan fuom yn trafod y gwahaniaeth rhwng pobl ac uchelfreintiau a’r Senedd a’r Weithrediaeth, ond ni allwn fynd ati i fynnu’r hawl i gael ein clywed os nad ydym yn barod hefyd i fod o ddifrif ynglŷn â’n cyfrifoldeb i wneud hynny.

Rwy’n credu bod yna ddadl arall i’w chael yma ynglŷn â beth yw ymgynghori, ond mae’n rhan o gwestiwn llawer mwy y mae’r ddadl hon yn cyffwrdd ag ef, am ymgysylltu â dinasyddion fel porth i gyfranogiad dinasyddion. A ydym wedi cael ein magu fel poblogaeth i feddwl bod ein hamgylchedd yn gyfrifoldeb i rywun arall? A ydym wedi cael ein magu i feddwl y dylem wneud rhywbeth am y peth? Ai gwaith rhywun arall yw poeni am y peth? A ydym wedi cyrraedd cam lle nad yw ein dinasyddion yn hyderus fod ein syniadau’n werthfawr neu’n berthnasol neu’n ddylanwadol?

Rwy’n credu ei bod yn werth cofio mai’r athroniaeth sy’n sail i gais dinas diwylliant Abertawe oedd y byddai’n helpu i newid y ffordd rydym yn meddwl am ein hamgylchedd a’n cymunedau, a’u gwneud yn rhan o fynd i’r afael â phroblemau yn hytrach na rhoi’r gorau i’r problemau hynny a gadael iddynt gael eu datrys gan gynghorau. Rwy’n meddwl bod y morlyn llanw ym mae Abertawe yn enghraifft dda o’r hyn rwy’n siarad amdano. Mae’r ewyllys gwleidyddol wedi cael ei gryfhau, nid yn unig gan ddadleuon academaidd ond drwy greu dadleuwyr o’r bobl sy’n byw yn lleol—eu cael i feddwl am syniad mawr newydd mewn maes polisi eithaf cymhleth a chredu eu bod yn ddigon grymus, yn ddigon dewr a digon hyderus i helpu i wneud y newid gweledigaethol hwn. Gall yr un peth yn sicr fod yn wir am geir trydan maes o law, David.

Rwy’n meddwl y gallai’r cynnig hwn, sy’n awgrymu bod y cysyniad o ddinas-ranbarth yn ganolog i adfywio, fod yn gywir yn sicr, ond rwy’n meddwl y gallai’r ddau gais yng Nghymru ddysgu un neu ddau o bethau o stori’r morlyn ynglŷn â dod â dinasyddion i mewn i ganol newid gweledigaethol. Gall y newid gweledigaethol hwnnw fod yn seiliedig i raddau helaeth yn y gymdogaeth, wrth gwrs. Deallaf fod Llywodraeth Cymru yn cyhoeddi adroddiad tai yn fuan. Os nad yw’n sôn am wneud dinasyddion yn rhan o bolisi tai drwy eu hannog i feddwl sut y byddant yn cynllunio ar gyfer eu hanghenion gydol oes yna byddaf yn siomedig. Fe gymhwysaf yr un peth i gynllunio canol trefi, os mynnwch. Mae rhai o’r cynlluniau Lleoedd Llewyrchus Llawn Addewid yn fy rhanbarth yn adlewyrchu elfennau o hyn. Nid ymwneud â chartrefi cychwynnol fforddiadwy ar y stryd fawr yn unig a wnânt heb fod unman i fynd wedyn. Ystyriwyd bywydau go iawn, eiddo rhent canolradd, yn ogystal ag eiddo llai o faint hygyrch i symud iddo, fel y gall pobl ddod o hyd i gartrefi newydd yn ddiweddarach mewn bywyd mewn cymuned gyfarwydd, gan ryddhau eiddo mwy o faint i alluogi teuluoedd newydd i ddod i mewn, gan ailfywiogi cydlyniant cymunedol ac wrth gwrs, annog cyfranogwyr newydd yn yr economi leol.

Ond yn syth pan fyddaf yn meddwl bod gwir anghenion bodau dynol go iawn yn dechrau dod yn weladwy iawn wrth galon syniad mawr trawsnewidiol, daw yn erbyn offeryn di-awch cynlluniau datblygu lleol sy’n cael eu gyrru gan dargedau. Efallai nad yw’r dinesydd yn ddigon grymus eto i wneud yr holl newidiadau gweledigaethol pan fo casglwyr data datblygu polisi’r Llywodraeth yn ddall i’r data pwysig sy’n bendant yn ganolog i lywio ewyllys gwleidyddol. Diolch.

Rwy’n datgan buddiant, gan y bydd rhai o’r materion yn cyffwrdd ar Gaerdydd, ac rwy’n gynghorydd yng Nghaerdydd. Hoffwn hefyd ddymuno Diwrnod Santes Dwynwen hapus i bawb. Rwy’n gobeithio bod pawb yn mynd â’u partner allan heno ac yn mynd â hwy am bryd o fwyd ac yn y blaen.

Yn ôl i hyn—dinasoedd gwyrdd. Rwy’n croesawu’r ddadl ar ddinasoedd gwyrdd. Bydd fy mhlaid yn cefnogi’r cynnig, ond os yw Llafur yn pleidleisio o blaid hyn, rwy’n meddwl mai dyna fydd y rhagrith pennaf yn y pen draw, o ddifrif. Mae’n wir mai’r duedd ryngwladol yw gwerthuso dinasoedd ar feini prawf yn ymwneud â gallu i fyw ynddynt, pa mor wyrdd ydynt a’u cynaliadwyedd, ond nid yw hynny’n digwydd yng Nghymru. Mae cynghorau Llafur ar hyd a lled Cymru wedi cynllunio i ddinistrio ardaloedd tir glas drwy gynlluniau datblygu lleol, fel y soniodd fy nghyd-Aelod yno. Ond rwy’n credu bod cynlluniau difa lleol, fel y’u gelwir yn fwy cywir—. Yma yng Nghaerdydd, ceir cynlluniau i adeiladu degau o filoedd o dai ar gaeau gwyrdd. Mae’n mynd i ddifetha mynediad at ofod agored glân, mae’n mynd i ddinistrio coetiroedd hynafol, ac mae’n rhoi diwedd ar unrhyw obaith o reoli traffig yn effeithiol yn y ddinas hon, oherwydd bydd o leiaf 10,000 o geir ychwanegol ar y ffyrdd. Gyda ‘carmagedon’, gallwch anghofio popeth am ansawdd yr aer. Mae cymaint o bobl eisoes yn marw o lygredd aer yng Nghymru, a bydd cynlluniau Llafur yn y ddinas hon yn sicrhau bod mwy o bobl yn marw cyn pryd, gan mai llygredd aer yw’r ysmygu newydd.

Mae cyfranogiad dinasyddion mewn cynlluniau datblygu lleol ar draws Cymru wedi cael ei anwybyddu. Eto, yn y ddinas hon, etholwyd y Blaid Lafur i ddiogelu safleoedd tir glas—roeddent yn dweud y buasent yn gwneud hynny. Celwydd oedd hynny fel digwyddodd hi, oherwydd o fewn misoedd o ennill yr etholiad yn 2012, roeddent yn cyhoeddi cynlluniau i adeiladu dros ddarnau helaeth o gaeau gwyrdd yng ngorllewin y ddinas hon. Cynhaliwyd ymgynghoriadau yng Nghaerdydd, a gwrthododd bron bawb gynllun datblygu lleol Caerdydd. Cafwyd refferenda, pleidleisiodd miloedd—miloedd—o bobl yn erbyn y cynllun datblygu lleol, ond cawsant eu hanwybyddu.

Nid yw canologrwydd y cysyniad o ddinas-ranbarth yn bodoli, gyda’r cynlluniau datgysylltiedig hyn ledled Cymru. Mae cynghorau lleol yn bwrw ymlaen heb unrhyw ystyriaeth i’r dinas-ranbarth yma, heb unrhyw ystyriaeth i’r hyn sy’n digwydd mewn awdurdodau cyfagos. Diolch i’r drefn, drwy weithgaredd ymgyrchwyr Plaid Cymru, cafodd cynllun datblygu lleol Caerffili ei daflu allan. Yn y Fro, mae gan ein cynghorwyr bryderon enfawr yno hefyd ynglŷn â chynlluniau Llafur i ddinistrio cefn gwlad. Yn y gogledd, bydd Bodelwyddan yn cael ei lyncu gan ddatblygiad tai newydd, bydd y caeau gwyrdd wedi mynd, ac efallai y bydd yr iaith Gymraeg wedi mynd hefyd. Cynllunio rhanbarthol yw’r ateb, ond y gwir syml yw nad yw’n digwydd.

Y broblem yw na wnaiff Llafur fynd i’r afael â’r problemau ychwaith. Pan fyddaf yn sôn am y cynllun datblygu lleol yng Nghaerdydd, caf fy sarhau am fod yn erbyn i bobl ddod i mewn, hyd yn oed gan y Prif Weinidog. Ai dyna beth y mae Llafur yn ei feddwl o’r miloedd o bobl a bleidleisiodd yn erbyn y cynllun datblygu lleol yn y refferenda? Rwy’n credu mewn lleoliaeth, ac rwy’n rhoi fy etholwyr yn gyntaf. Dylem fod yn darparu ar gyfer angen lleol, sy’n synnwyr cyffredin—ac mae’n gwneud synnwyr yn amgylcheddol hefyd.

Rwy’n edrych ymlaen at weld sut y mae’r Llywodraeth yn pleidleisio ar y cynnig hwn, ac os ydynt yn barod i gefnogi cynnig y Ceidwadwyr yma yn galw am ddinasoedd gwyrdd gyda gofod agored, yna ni allaf ond tybio y byddant yn cefnogi cynnig Plaid Cymru nos yfory ar Gyngor Caerdydd, yn galw am ddiddymu’r cynllun datblygu lleol, oherwydd rydym am ddiogelu’r caeau gwyrdd a’r gofod gwyrdd ac ysgyfaint gwyrdd y ddinas hon. Oherwydd os pleidleisiwch dros un, a bod eich cydweithwyr ar draws y ffordd yn pleidleisio yn erbyn y llall, yna mae hynny’n datgelu rhagrith enfawr mewn gwirionedd. Rwy’n meddwl o ddifrif y buasai’n chwalu unrhyw fath o syniad fod eich plaid yn credu mewn cynaliadwyedd o gwbl. Ni fyddwn yn pleidleisio o blaid gwelliannau Llafur, am nad ydym yn pleidleisio dros eiriau gwag. Rydych yn gwneud un peth i mewn yma—rydych yn siarad am ansawdd aer—ac eto rydych yn mynd i roi 10,000 o geir ychwanegol ar y ffyrdd, heb unrhyw seilwaith trafnidiaeth gyhoeddus. Mae blynyddoedd nes y daw’r metro, a chawn weld a gaiff hwnnw ei wireddu hyd yn oed. Beth y dylem ei wneud yn y ddinas hon yw edrych ar atebion gwyrdd, sut y gall pawb fyw yng Nghaerdydd a mwynhau ein dinas, yn hytrach na dympio tai ar safleoedd tir glas a dinistrio cymunedau, fel yn y 1970au. Rydym yn yr unfed ganrif ar hugain yn awr, a dylem i gyd fod yn meddwl sut y gallwn ddiogelu ein hamgylchedd lleol, a byw mewn dinasoedd gwirioneddol wyrdd. Diolch yn fawr—diolch i chi.

Rwy’n falch o siarad am yr hyn y credais ei fod yn gynnig cydsyniol—nid wyf mor siŵr erbyn hyn, ar ôl gwrando ar sylwadau Neil McEvoy, ond rwy’n gobeithio y gall pob plaid yn y Siambr gytuno ynghylch rhai o ddaliadau allweddol y cynnig hwn. Mae hon wedi bod yn wythnos hanesyddol, wedi’r cyfan: hanner canmlwyddiant creu tref newydd Milton Keynes—byd newydd dewr o ryddid, neu diriogaeth rwystredig y gylchfan, yn dibynnu ar eich safbwynt a’ch barn am yr hyn yr ydym yn ceisio ei gyflawni yn ein dinasoedd, ac wedi bod ers y rhyfel. Rydym yn trafod llawer o faterion gwahanol yn y Siambr, ac mae llawer ohonynt yn effeithio ar fywydau pobl—rhai yn fwy na’i gilydd. Ond mae’r amgylchedd yn syth o’n cwmpas yn chwarae rhan fawr yn ein bywydau, yn ein datblygiad fel bodau dynol, ein hapusrwydd a’n lles. Oherwydd hyn, mae adnewyddu ac adfywio trefol wedi’u cysylltu’n agos â lles, a chydnabuwyd hynny ers amser hir iawn, yn ôl i ddatblygiad yr ardd-ddinas gyntaf yn y DU yn Letchworth, yn y 1900au cynnar, a phan edrychwyd arno wedyn wrth ailddatblygu dinasoedd newydd ar ôl yr ail ryfel byd yn rhaglen Llywodraeth Clement Attlee ar gyfer trefi newydd.

Rydym yn trafod y pwnc hwn heddiw yn yr adeilad anhygoel hwn y cyfeiriodd David Melding ato yn ei sylwadau agoriadol fel patrwm o gynaliadwyedd ym Mae Caerdydd, mewn ardal a drawsnewidiwyd o ganlyniad i bolisïau adfywio canol dinas a ddechreuwyd yn y 1980au, wedi’u harwain, yn y dyddiau hynny, gan gyn-Ysgrifennydd yr Amgylchedd, Michael Heseltine. Felly, mwy na thebyg fod hwn yn lleoliad addas iawn i drafod i ble yr awn o’r fan hon a sut y gwnawn y gorau o’n hamgylchedd trefol yng Nghymru a sicrhau’r math o fanteision y gwyddom eu bod o fewn cyrraedd, gyda’r ymagwedd gywir a’r meddylfryd cywir.

Rwy’n credu ei bod yn briodol ein bod yn trafod hyn yn sgil llofnodi bargen ddinesig prifddinas-ranbarth Caerdydd, sy’n ddigwyddiad hanesyddol mor bwysig ar gyfer adfywio rhannau o dde Cymru, megis Cymoedd y De ac yn wir, rhai o’r rhannau tlotaf o’n hardaloedd gwledig, sydd mor aml yn cael eu hesgeuluso wrth ystyried adfywio. Nid mater o adfywio ardaloedd trefol yn unig yw hyn; mae angen adfywio ein hardaloedd gwledig yn ogystal ac o ganlyniad i’r fargen ddinesig, bydd eu tynged wedi’u cysylltu mewn llawer o ffyrdd.

Gosododd David Melding yr olygfa ar gyfer y ddadl hon gyda chyflwyniad eang iawn. Os caf ganolbwyntio ar yr elfen drafnidiaeth yn y ddadl, y soniodd ef amdani, ac yn benodol, yr elfen drafnidiaeth o’r fargen ddinesig, am eu bod yn perthyn yn agos, rwy’n meddwl, ac yn anad dim, rhaid i Lywodraeth Cymru wneud mwy i hyrwyddo cerdded a beicio yng Nghymru. Yn y pen draw, mae hyn yn tynnu’r pwysau oddi ar fathau eraill o drafnidiaeth, mathau o gludiant, yn uwch i fyny’r gadwyn. Felly, os na allwch gael cerdded a beicio yn iawn, ni allwn gael yr elfennau eraill yn gywir ychwaith, oherwydd bydd gormod o ddibyniaeth arnynt.

Mae’n rhaid gwneud gwelliannau i’r seilwaith os yw prifddinas-ranbarth Caerdydd yn mynd i hyrwyddo teithio gwyrdd yn llwyddiannus, ac mae cryn dipyn o amser bellach ers i ni basio Deddf Teithio Llesol (Cymru)—credaf mai yn ôl yn 2013 y gwnaed hynny. Felly fel Cadeirydd y Pwyllgor Menter a Busnes, fy mhryder oedd y buasai Deddf Teithio Llesol (Cymru) yn dihoeni ar silff yn rhywle, ac nid yn gwella pethau allan yno yn ein cymunedau mewn gwirionedd. Iawn, wel, rydym wedi bod wrthi ers dwy flynedd ac rwy’n credu nad oes modd barnu o hyd pa mor llwyddiannus y bydd, ond rwy’n meddwl mai un peth yr ydym i gyd yn sylweddoli fwyfwy yw bod arnom angen i’r Ddeddf honno lwyddo; mae angen hyrwyddo ac annog cerdded a beicio.

Edrychodd y cyn-Bwyllgor Menter a Busnes ar docynnau integredig hefyd—fel y disgrifiodd yr Athro Stuart Cole y peth, rhywbeth cythreulig o anodd i’w gyflawni. Mae integreiddio gwasanaethau yn gwneud teithio ar drafnidiaeth gyhoeddus yn symlach, yn hyblyg ac yn fwy cyfleus i deithwyr, sy’n gallu cael cysylltiad di-dor rhwng teithio ar drenau a bysiau. Yn y sefyllfa honno, buasai gan deithwyr fwy o wybodaeth o ba mor helaeth y gall trafnidiaeth gyhoeddus fod yn eu hardal a gall annog mwy o bobl i ddechrau defnyddio trafnidiaeth gyhoeddus. Yn anffodus, fel y gwyddom, diddymwyd cynlluniau peilot fel Go Cymru cyn iddynt gael eu traed oddi tanynt, fel petai. Yn y dyfodol, mae angen i ni ddatblygu tocynnau mwy integredig, ar ba ffurf bynnag, a bydd technoleg newydd yn caniatáu ar gyfer mathau newydd o drafnidiaeth integredig o fath nad ydym wedi’i ystyried yn iawn eto.

Wrth ddod i ben, buaswn yn dweud bod Neil McEvoy wedi paentio darlun eithaf llwm o ble rydym ar hyn o bryd yng Nghymru, ac yng Nghaerdydd yn benodol. Wel, os ydych yn meddwl bod pethau’n ddrwg yn awr—fe sonioch am y 1970au, Neil, ac mae’n anodd credu bod adroddiad Buchanan, bryd hynny, yn cynghori’r gwrthwyneb i’r hyn yr ydym yn sôn amdano yn awr. Roedd yn cynghori y dylid cau’r rheilffyrdd yng Nghaerdydd, dymchwel miloedd o dai, a chreu rhwydwaith traffyrdd trefol, gan gynnwys yr Hook Road fondigrybwyll yr oedd pawb yn ei chasáu. Roedd mor helaeth fel y byddai hynny i gyd wedi cymryd tan 2001 i’w gwblhau. Rhodfa’r Dwyrain yn unig a adeiladwyd o’r rhaglen honno yng Nghaerdydd yn y diwedd. Felly, rwy’n meddwl mai’r wers yw nad yw cynllunwyr bob amser yn iawn, nid yw Llywodraethau bob amser yn iawn, ond rwy’n meddwl bod Llywodraethau yn ceisio, ac rwy’n siŵr y bydd yr Ysgrifennydd Cabinet hwn yn gwneud ei orau i sicrhau nad ydym yn ailadrodd camgymeriadau’r gorffennol, ein bod yn ystyried ble rydym ac yn symud ymlaen at ddyfodol mwy disglair, gwell, gwyrddach a mwy cynaliadwy.

Diolch i David Melding am gyflwyno’r ddadl heddiw. Cafodd llawer o’r materion sydd dan sylw heddiw eu crybwyll hefyd, i ryw raddau, yn nadl y Llywodraeth ddoe ar greu amgylcheddau lleol gwell. Rwy’n meddwl bod y termau ‘creu amgylcheddau lleol gwell’ a ‘dinasoedd y gellir byw ynddynt’—y math hwn o beth—yn bwnc braidd yn hollgynhwysol, felly weithiau mae’n anodd gwybod ble i ddechrau yn y mathau hyn o ddadleuon.

Mae’r cynnig yn sôn yn benodol am ddinas-ranbarthau fel ysgogwyr datblygu economaidd, a allai fod, yn ddamcaniaethol, yn gysyniad canolog, mae’n wir, er nad yw’n syniad newydd, gan fod dinasoedd arfordirol Caerdydd ac Abertawe bob amser wedi bod â’u cefnwledydd economaidd yn y Cymoedd, lle y câi’r mwyn haearn, ac yna’r glo, ei gloddio. Felly, i ryw raddau, nid yw’r cysyniad o ddinas-ranbarth ond yn gydnabyddiaeth o’r cefnwledydd economaidd hirsefydledig hyn. Y broblem yw, ers cau’r diwydiannau cloddio, fel glo, fod mwy a mwy o’r bobl sy’n byw yn y Cymoedd wedi gorfod teithio i lawr i’r dinasoedd i gael gwaith. Mae hyn yn achosi problemau mawr gyda thagfeydd ar y ffyrdd a gorlenwi trenau. Ym mhrifddinas-ranbarth Caerdydd, fe wyddom fod y metro yn dod ar ryw adeg, felly gall hyn liniaru’r problemau yn y pen draw. Ond yn y cyfamser, mae teithio i mewn i Gaerdydd yn dipyn o hunllef.

Mae’r tagfeydd ofnadwy hefyd yn gwaethygu ansawdd aer i bawb, gan gynnwys trigolion y ddinas, fel yr oeddem yn ei drafod ddoe. Gall plannu coed a chynlluniau eraill liniaru’r broblem hon, ond rwy’n ofni na fydd y rhaglenni hyn yn y pen draw ond yn lliniaru ychydig iawn o’r pwysau amgylcheddol ychwanegol a achosir drwy adeiladu tai mawr ym maestrefi Caerdydd, a llawer ohono, yn wir, ar y llain las, fel y soniodd Neil McEvoy yn awr. Ac er bod ei grynodeb yn ymddangos yn llwm o bosibl, mae’n rhaid i mi gyfaddef fy mod yn rhannu’r rhan fwyaf o’i ofnau ynglŷn â’r dyfodol i Gaerdydd. Mae’r rhaglen adeiladu tai yn deillio o’r ffaith fod poblogaeth y ddinas yn ehangu. A yw’r ehangu hwn yn beth da neu’n beth drwg? I mi, mae i’w weld yn bygwth y gallu i fyw yn y ddinas wrth i fannau gwyrdd ddiflannu. Felly, ar ôl ystyried, nid wyf yn ei ystyried yn beth da. Y rhaglen adeiladu tai: a yw hyd yn oed yn cynnig llawer o ran tai fforddiadwy, mater arall a grybwyllir yn y cynnig heddiw? Wel, yn aml, gwaetha’r modd, nid yw’n gwneud hynny. Mae’r rhan fwyaf o’r cynlluniau tai yn ddatblygiadau preifat i raddau helaeth gydag elfen fach yn unig o dai cymdeithasol.

Iawn, fe wyddom fod cynlluniau beicio a cherdded yn cael eu gwthio gan Lywodraeth Cymru fel rhan o’u rhaglen teithio llesol. Ond mae hyn yn gwrthdaro â realiti cynlluniau olynol i ad-drefnu ysgolion sy’n gorfodi rhieni i anfon eu plant i ysgolion ymhellach ac ymhellach i ffwrdd—y rheswm dros yr anhrefn traffig wrth gludo plant i’r ysgol. Nodaf fod ysgolion yn meddu ar y gallu i fod yn hyblyg gydag amser y diwrnod ysgol. Tybed ym mha ffyrdd y gallai cynghorau lleol eu hannog i wneud hyn yn fwy aml, gan y gallai helpu i liniaru’r tagfeydd pe gellid perswadio digon o ysgolion i fod yn fwy hyblyg.

Un o’r effeithiau mawr eraill yn sgil ehangu’r boblogaeth yw’r cynnydd cyflym ym mhoblogaeth myfyrwyr, sydd hefyd yn cymryd llawer o le ac nid yw’n ddatblygiad i’w groesawu’n ddiamod ar unrhyw gyfrif. Mae llawer o fyfyrwyr yn gyrru y dyddiau hyn, felly daw hynny â mwy o broblemau traffig a pharcio yn ei sgil. Rydym yn cydnabod bod amcanion cynnig y Ceidwadwyr yn rhai canmoladwy. Felly, rydym ni yn UKIP yn cefnogi’r cynnig. Ond mae’n rhaid i ni hefyd gydnabod ei bod yn aml yn anodd trosi amcanion canmoladwy yn fesurau ymarferol effeithiol. Diolch.

Disgwylir i boblogaeth Cymru gynyddu’n ddramatig dros y degawd nesaf, a disgwylir y bydd nifer y bobl hŷn dros 85 oed yn dyblu. Rhaid i addasrwydd ac ymarferoldeb ein dylunio trefol, ein tai a chysylltiadau trafnidiaeth ein trefi a’n dinasoedd i gyd-fynd â’r angen demograffig hwn barhau i esblygu yn unol ag angen cynyddol a disgwyliadau mwy. Mae Age Cymru wedi tynnu sylw at y gofyniad i adeiladau cyhoeddus gydymffurfio ag ystyriaethau mynediad penodol, yn enwedig ar gyfer y rhai sydd ag anghenion anabledd neu nam ar y synhwyrau. Mae demograffeg ein poblogaeth sy’n heneiddio yn newid yn gyflym a rhaid i’r Llywodraeth symud ar gyflymder tebyg.

Er mwyn ymdopi â’r cynnydd yn y tagfeydd a mwy o gymudwyr, rhaid i Lywodraeth Cymru wneud mwy i hyrwyddo cerdded a beicio yng Nghymru. Rhaid i Lywodraeth Cymru dderbyn technolegau newydd â breichiau agored a buddsoddi yn nyfodol seilwaith trafnidiaeth modern ar raddfa Cymru gyfan, nid yng Nghaerdydd yn unig. Galluogydd hanfodol i lawer o’n poblogaeth hŷn yw mynediad at drafnidiaeth gyhoeddus gadarn a dibynadwy sy’n darparu cysylltiadau rhwng ein cymunedau gwledig, ein hardaloedd trefol a gwasanaethau cyhoeddus: ysbytai, llyfrgelloedd, canolfannau cymunedol a siopau. Mae trafnidiaeth sy’n effeithiol ac yn hygyrch i bawb yn hanfodol i ddileu effaith arwahanrwydd, unigrwydd ac anobaith.

Rhaid gwrthsefyll yr argyfwng tai os yw Cymru i ymdopi â galw poblogaeth yn ein dinasoedd, ond hefyd yn ein trefi. Ar ben hynny, rhaid rhoi mesurau ar waith i warantu bod yr holl brosiectau tai newydd yn defnyddio ynni’n effeithlon ac wedi’u haddasu i anghenion y demograffig lleol. Mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 wedi ei chynllunio i sicrhau agenda newid newydd a chyffrous. Felly, mae angen cynlluniau arnom sy’n gwella effeithlonrwydd ynni ein tai presennol. Mae angen mesurau arnom i leihau cyfraddau presennol o dlodi tanwydd. Mae’r cartref cyfartalog yng Nghymru ym mand D y dystysgrif perfformiad ynni, nad yw’n ddigon uchel i ddiogelu aelwydydd rhag tlodi tanwydd. Yma yng Nghymru, amcangyfrifwyd bod 23 y cant o gartrefi—sef 291,000 o gartrefi—mewn tlodi tanwydd yn 2016, a llawer o hyn yng Nghaerdydd. Mae hynny’n fwy na dwywaith y ganran yn Lloegr. Dylid defnyddio Deddf cenedlaethau’r dyfodol fel dull o weithio ochr yn ochr â Nyth i gynnig cymorth i fentrau Llywodraeth y DU sydd wedi llwyddo i leihau tlodi ynni, megis y rhwymedigaeth cwmnïau ynni, ECO. Felly, dylai unrhyw eiddo newydd yn ein dinasoedd—yng Nghaerdydd neu rywle arall—fod wedi’i ddiogelu rhag tlodi tanwydd mewn gwirionedd.

Yn 2013, cyhoeddodd y Ceidwadwyr gynllun sy’n darparu rhwymedigaethau ar gyflenwyr ynni i ddarparu mesurau arbed ynni i gartrefi ledled y DU. Mae hyn yn bwysig er mwyn ein helpu i leihau ein hallyriadau nwyon tŷ gwydr sy’n deillio o’r sector preswyl yng Nghymru—chwarter ein targed gostyngiadau blynyddol o 3 y cant. Yr wythnos hon, rwyf wedi bod yn gwneud rhywfaint o waith ar lygredd aer ac unwaith eto, i’n trefi a’n dinasoedd mae’n hanfodol, wrth i ni dyfu, nad ydym yn tyfu’r llygredd a ddaw yn eu sgil.

Rwy’n croesawu darpariaethau Bil Cymru, a fydd yn rhoi cyfle i’r Cynulliad ddatblygu cynllun tariff cyflenwi trydan penodol i Gymru i gefnogi’r gwaith o osod paneli solar. Mae’r Ceidwadwyr Cymreig wedi rhybuddio yn erbyn gorddibyniaeth ar ynni gwynt, ac rydym yn llwyr groesawu canfyddiadau adolygiad Hendry yn ei gefnogaeth i fôr-lynnoedd llanw yng ngogledd a de Cymru. Bydd ein dinasoedd a’n hardaloedd trefol yn rhai o’r sbardunau allweddol ar gyfer gwydnwch a ffyniant economaidd Cymru yn y blynyddoedd i ddod, ac mae’n hanfodol fod Llywodraeth Cymru yn gweithio i sicrhau eu bod yn addas ar gyfer hirhoedledd a lles ein demograffig unigryw yma yng Nghymru.

Wrth groesawu statws dinas yn benodol, hoffwn ychwanegu Llanelwy yng ngogledd Cymru, y dref fach a ddaeth yn ddinas. Ar ôl pasio’r ddeddfwriaeth ar gyfer Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) y tymor diwethaf, rwy’n credu ei bod yn ddyletswydd arnom fel gwleidyddion i beidio â cheisio dyblygu deddfwriaeth neu gymhlethu amcanion y Ddeddf hon ymhellach. Bydd dehongli a gweithredu nodau’r Ddeddf hon yn llawn, a darparu adnoddau digonol ar eu cyfer gan Lywodraeth Lafur Cymru, yn symud Cymru ymlaen gyda chamau breision yn fy marn i. Bydd hynny’n digwydd yn ein hardaloedd trefol, ein hardaloedd gwledig ac yn sicr yn ein dinasoedd. Diolch.

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Seilwaith, Ken Skates.

Diolch i chi, Lywydd. Hoffwn ddiolch i’r Ceidwadwyr am gyflwyno’r ddadl hon heddiw ac rwy’n croesawu cyfraniad rhagarweiniol David Melding, ynghyd â’r ffaith ei fod yn derbyn gwelliant y Llywodraeth.

Rwyf am fynd ar ôl ei bwynt olaf yn gyflym, gan fy mod yn credu bod hynny’n arbennig o bwysig, ac mae’n ymwneud â chyfranogiad y dinesydd, a nodwyd gan nifer o’r Aelodau o gwmpas y Siambr wrth gwrs. Mae cyfranogiad y dinesydd o bwys aruthrol i bobl oherwydd ei fod yn cyfleu ymdeimlad o reolaeth dros eu bywydau, dros eu hamgylchedd, dros y lle sy’n bwysig iddynt, eu tref, eu dinas, ac mae’n ymwneud, wrth gwrs, â hierarchaeth anghenion Maslow lle y mae rheolaeth yn angen sylfaenol i bob person os ydynt yn mynd i fyw mewn ffordd sy’n lleddfu anobaith a phryder ac sy’n ymgorffori ymdeimlad o les yn eu bodolaeth. Wrth gwrs, caiff ei adlewyrchu yn ogystal yn ffyrdd o weithio Deddf llesiant cenedlaethau’r dyfodol lle y darperir ymgynghoriad â’r cyhoedd fel elfen hanfodol o’r holl benderfyniadau y dylai cyrff y sector cyhoeddus fod yn eu gwneud.

Credaf fod nifer o faterion pwysig wedi cael eu crybwyll heddiw gan yr Aelodau, a hoffwn fynd i’r afael â phob un. Mae’r cyntaf yn gwestiwn pwysig iawn, rwy’n meddwl, sef: pa rôl y mae ein dinasoedd a hefyd ein hardaloedd trefol mawr eraill yn ei chwarae wrth gefnogi twf economaidd? Wel, rydym wedi hen gydnabod bod dinasoedd yn hanfodol i ysgogi ffyniant cenedl, o ystyried y dystiolaeth doreithiog. Mae’n dangos sut y mae ardaloedd trefol mwy yn cynhyrchu twf economaidd yn gyflymach nag ardaloedd gwledig. Gwelsom botensial y dinas-ranbarthau gyntaf yn ôl yn 2011 pan aethom ati i gomisiynu adroddiad a sefydlu grŵp ymgynghorol i ystyried y dystiolaeth ar gyfer y dinas-ranbarthau, ac arweiniodd hyn, wrth gwrs, at sefydlu bwrdd prifddinas-ranbarth Caerdydd a bwrdd dinas-ranbarth Bae Abertawe i ymgymryd â’r gwaith sylfaen sydd wedi arwain at ddatblygu’r bargeinion dinesig.

Wrth gwrs, mae bargeinion dinesig yn cynnig cyfle pwysig i Gymru a’n rhanbarthau ddatgloi cyllid ychwanegol o’r Trysorlys i gefnogi ymyriadau a all gyflawni twf economaidd, ond ni ddylid ystyried bargeinion dinesig yn syml fel cyfrwng ar gyfer cyflawni a chyllido prosiectau. Maent yn cynnig cyfle i ymgysylltu â dinasyddion ac maent yn arfau hanfodol wrth ddarparu fframwaith sy’n caniatáu i ranbarthau sbarduno ffordd newydd o weithio ar y cyd, gan osod blaenoriaethau fel un llais sy’n cefnogi uchelgeisiau ac amcanion economaidd lleol ac sy’n cyflawni swyddogaethau allweddol ar lefel strategol wrth gwrs. Maent yn hanfodol i wireddu’r weledigaeth yn y cynnig o ddinasoedd a rhanbarthau ehangach sy’n lân, yn wirioneddol gynaliadwy, ac wedi’u cynllunio’n dda.

Ni ddylid bychanu cydweithrediad go iawn ymhlith rhanddeiliaid ac awdurdodau lleol yn arbennig o ganlyniad i’r bargeinion dinesig os ydym i gyflawni’r weledigaeth o ddinasoedd annwyl, ffyniannus—dinasoedd y buasem yn dymuno iddynt gael eu diffinio, nid yn unig yn ôl pa mor gyfoethog ydynt, ond hefyd yn ôl eu hansawdd fel lleoedd, yn ôl y modd y gall amgylcheddau trefol wella lefelau hapusrwydd a lles yn hytrach na chyfyngu arnynt. Rwy’n credu y gellir profi bod pob un o bwyntiau’r cynnig yn cyfrannu at hyn.

Cyfeiriwyd at lawer o enghreifftiau o ddinasoedd o gwmpas y byd heddiw. Mewn gwirionedd gallem ddathlu’r rhai sy’n agos at adref, yn y fan hon, y ffaith fod Caerdydd yn cael ei hadnabod fel un o’r mannau gorau i bobl ifanc dyfu i fyny ynddi. Y drws nesaf mae gennym Ganolfan Mileniwm Cymru, sydd wedi cael gwobr am fod yn theatr fwyaf cyfeillgar Prydain. Rwy’n credu ei bod yn deg dweud y buasem yn dymuno gweld ein dinasoedd a’n trefi yn cael enw am fod y llefydd mwyaf cyfeillgar y gall pobl ymweld â hwy, oherwydd dyna beth sy’n mynd i ddenu pobl yma o lefydd fel y de-ddwyrain, pwynt y tynnodd David Melding sylw ato, a bydd hynny’n tyfu ac yn ehangu i bwynt lle y bydd llawer o bobl iau yn chwilio am ddinasoedd eraill a threfi eraill i fagu teuluoedd a chwilio am waith ynddynt. Felly, mae angen i ni wneud yn siŵr fod ein dinasoedd a’n trefi ymhlith y lleoedd mwyaf deniadol i fyw a gweithio ynddynt.

A wnaiff y Gweinidog dderbyn ymyriad?

Gwnaf, yn sicr.

Rwy’n ddiolchgar i’r Gweinidog am dderbyn yr ymyriad. A wnaiff gydnabod pwysigrwydd y math rhanbarthol hwn o gynllunio ac yn benodol, pwysigrwydd gwneud ein dinasoedd a’n trefi yn ddeniadol iawn? Oherwydd bellach, gyda’r meiri a etholwyd yn uniongyrchol sydd â phwerau a chyfrifoldebau adfywio enfawr ym Mryste, Birmingham a Lerpwl, yn union ar draws y ffin—i’r gogledd, y canolbarth a’r de—mae’r ffatrïoedd ailddatblygu, adfywio, hyn yn mynd i fod yn cael eu rheoli’n uniongyrchol yn lleol gan y dinasoedd hyn.

Boed drwy feiri a etholwyd yn uniongyrchol neu ffurfiau eraill ar bolisïau, rwy’n credu ei bod hi’n hanfodol fod gennych brosesau democrataidd sy’n cyfleu ymdeimlad o reolaeth gan y dinesydd, ond sydd hefyd yn syml, yn effeithlon ac yn effeithiol. Mae hynny’n berthnasol nid yn unig i ddinasoedd, ond hefyd i ardaloedd mwy gwledig, rwy’n credu. Ond wrth gwrs, mae’n rhaid i ni gydnabod cyfyngiadau dinasoedd hefyd, lawn cymaint â’u potensial. Rwy’n credu ei bod yn deg dweud, o edrych yn ôl dros y blynyddoedd diwethaf, fod economi Cymru wedi perfformio’n eithriadol o dda. Gwyddom fod diweithdra’n is nag erioed, fod cyflogaeth yn uwch nag erioed, a bod Llywodraeth Cymru y llynedd wedi helpu i greu a diogelu 37,500 o swyddi.

Felly, nid oes amheuaeth fod rhannau o Gaerdydd ac Abertawe ac ardaloedd trefol mawr eraill wedi cyflawni twf trawiadol. Ond fel y dywedais heddiw mewn erthygl yn y ‘Western Mail’, rwy’n meddwl mai ein her yn 2017 yw adeiladu ar hanfodion economi gref ym mhob rhan o Gymru ac yn fy marn i, rhaid i’n hymagwedd fynd y tu hwnt i ganolbwyntio’n syml ar ddatblygu ein dinasoedd i ddull mwy manwl sy’n adlewyrchu’n well yr anghenion a’r cyfleoedd ar gyfer gwydnwch a ffyniant economaidd ledled Cymru. Mae hyn yn rhywbeth a gafodd ei gydnabod yn rhan (h) pwynt 3 y cynnig heddiw, ac mae nifer o’r siaradwyr wedi ei grybwyll, gan gynnwys Nick Ramsay, a oedd hefyd yn hyrwyddo, yn gywir, yr angen am docynnau integredig—ac rwy’n credu y byddwn, gyda’r fasnachfraint newydd a gallu Trafnidiaeth Cymru i reoli’r mecanweithiau tocynnau, yn gallu gwireddu’r weledigaeth sydd wedi bod ar goll mewn sawl man.

Rwy’n credu ei bod hefyd yn hanfodol i ni gefnogi twf a ffyniant economaidd mewn ffordd sy’n cydnabod bod dimensiwn rhanbarthol sylweddol yn perthyn i economi Cymru, rhywbeth a gafodd sylw, unwaith eto, gan nifer o’r Aelodau. Wrth wneud hynny, rwy’n credu bod angen i ni dyfu ein prif ganolfannau rhanbarthol—y trefi a’r ardaloedd trefol mawr nad ydynt o reidrwydd yn ddinasoedd, ond sy’n ardaloedd deniadol o bwys gyda photensial i greu’r math o grynodref y siaradodd Jeremy Miles amdano, sy’n gweithredu fel grym ysgogol i ffyniant economaidd.

Rwy’n credu ei bod hefyd yn hanfodol ein bod yn gwneud popeth yn ein gallu i rannu’r cyfoeth a mynd i’r afael yn uniongyrchol â’r problemau strwythurol ac economaidd sy’n dal i beri trafferth i ormod o gymunedau. Dyna pam ein bod wedi annog a chefnogi datblygiad y dinas-ranbarthau a’r bargeinion dinesig, a pham hefyd ein bod yn frwd ein cefnogaeth i waith y bartneriaeth Tyfu Canolbarth Cymru, cytundeb twf gogledd Cymru a pherthynas gogledd Cymru â Phwerdy Gogledd Lloegr.

Yng ngogledd Cymru, wrth gwrs, mae yna gyfle i gydweithio rhagor o fewn y rhanbarth ac ar draws y ffin, ac mae’n rhywbeth rwy’n ei annog yn fawr. Rwy’n meddwl bod y ddadl heddiw wedi crybwyll rhai themâu pwysig iawn, ac mae’n amlwg fod ymagwedd gydgysylltiedig a thrawslywodraethol yn hanfodol i sicrhau twf a ffyniant ledled Cymru.

Un pwynt terfynol—ac mae’n rhywbeth a gododd Janet Finch-Saunders yn ei chyfraniad—sef pwysigrwydd y modd y dylai’r amgylchedd adeiledig gael ei ddylunio a’i adeiladu i adlewyrchu anghenion poblogaeth sy’n heneiddio. Credaf fod Janet Finch-Saunders yn gwbl gywir, a buaswn yn mynd un cam ymhellach a dweud y dylai dylunio fod yn seiliedig ar sail pobl yn gyntaf, ac nid ar sail cerbydau yn gyntaf o gwbl. Am y rheswm hwnnw, rwy’n meddwl bod Nick Ramsay yn hollol gywir yn honni bod yn rhaid i’r Ddeddf teithio llesol fod yn llwyddiannus.

Galwaf ar David Melding i ymateb i’r ddadl.

Diolch yn fawr, Lywydd. Hoffwn ddiolch i bawb sydd wedi cymryd rhan yn yr hyn a fu’n ddadl adeiladol a chraff iawn yn fy marn i. Ac mae llawer o themâu cyffredin wedi dod yn amlwg.

A gaf fi ddechrau gyda Jeremy Miles? Rwy’n meddwl bod y pwynt y gall technoleg guro daearyddiaeth yn gywir, ond rwy’n meddwl mai’r ochr arall i hynny yw ei fod wedi gwneud ein holl ardaloedd trefol yn rhan, felly, o’r union ddinasoedd y soniwn amdanynt: Castell-nedd Port Talbot i mewn i Abertawe, ond erbyn i chi gyrraedd Pen-y-bont ar Ogwr, mae’n fater o Abertawe neu Gaerdydd. Mae hyn, rwy’n meddwl, yn rhyddhad mawr. Gwnaeth Gareth Bennett y pwynt ein bod wedi edrych bob amser ar y gefnwlad—mae hynny’n wir—ond yn awr rwy’n meddwl ei fod yn ymwneud llawer mwy â’r cynnig trefol cyffredinol, yn hytrach na diwydiannau cloddio yn benodol. Ac mae dinasoedd yn boblogaidd iawn. Rwy’n credu bod hynny’n un peth sy’n rhaid i ni gofio—poblogaidd iawn gyda phobl iau; i’r mannau hynny y maent yn symud, yn gyffredinol. Siaradodd Jeremy hefyd am y cysyniad hwn o gynnwys dinasyddion a chynwysoldeb, a chyfeiriodd sawl un o’r siaradwyr heddiw ato eto, ond soniodd y Gweinidog amdano hefyd a’i gysylltu â lles. Rwy’n credu bod hynny’n bwysig iawn ac yn rhywbeth rwy’n cytuno’n llwyr ag ef.

Siaradodd Suzy am ei phrofiad uniongyrchol o ansawdd aer gwael a llygredd yn hofran dros fae Abertawe, a soniodd am y campws prifysgol newydd gwych ar fae Abertawe. Roeddwn ar fai yn anghofio sôn am brifysgolion oherwydd maent yn elfennau allweddol yn ein dinasoedd mewn gwirionedd. Ond ydy, mae hon yn broblem go iawn. Fe sonioch am ymwneud dinasyddion â’r morlyn llanw, ac rwy’n meddwl bod y rhai ohonom a wrandawodd ar Charles Hendry yn gynharach—fe ddywedodd mai un o’r pethau rhyfeddol yw bod yna gefnogaeth amlwg i’r cysyniad ymhlith y dinasyddion.

Neil McEvoy, rwy’n credu ei bod yn bwysig iawn ein bod yn diogelu mannau gwyrdd, ac rwy’n falch eich bod wedi crybwyll coetiroedd, oherwydd credaf fod coetiroedd trefol yn eithriadol o bwysig. Fodd bynnag, credaf fod yn rhaid i ddinasoedd ddatblygu. Mae angen mwy o dai ac rwy’n meddwl bod Janet wedi crybwyll yr argyfwng tai. Ond efallai fod angen i ni ofyn cwestiynau yn awr, ac ymgysylltu â’r bobl sy’n mynd i fod yn eu tridegau canol neu hwyr, dyweder, ymhen 10 mlynedd a dweud, ‘Wel, pa fath o gynnig tai a fyddai’n dderbyniol i chi yn awr?’, oherwydd bydd yn rhaid i ni newid. Yr hen syniad o dŷ pâr eithaf mawr gyda thir o’i amgylch: ni allwn adeiladu’r math hwnnw o annedd. Gall fod yn fwy—. Dewis arall yw un mwy cryno, ond yn dal i fod, mae’n fwy na’r hyn sydd gennym ar hyn o bryd. Nid yw llawer o fflatiau’n addas, mewn gwirionedd, ar gyfer bywyd teuluol. Ewch i’r cyfandir: fflatiau mawr. Os ewch i un o ddinasoedd mawr canolbarth Ewrop—Prag neu Fienna—yr hyn sy’n eich taro, os ewch i gartref rhywun, yw pa mor fawr yw eu fflatiau, ac yna bydd ganddynt ardd gymunedol y gall pawb ei mwynhau. Gall hynny fod yn rhywbeth y mae angen i ni edrych arno, fel ein bod yn defnyddio ein tir yn fwy effeithiol.

Soniodd Nick Ramsay am Milton Keynes, sy’n 50 oed; fe sonioch am y cylchfannau, ond nid y gwartheg concrid, a oedd yn ddewis da, rwy’n siŵr. Mae bae Caerdydd yn y math hwnnw o gategori, rwy’n meddwl, o ran yr uchelgais ar gyfer ei drawsnewid, ac rwy’n meddwl bod Milton Keynes, gallech ddweud, yn enghraifft o gynllunio da, ar y cyfan, mewn gwirionedd, ond cafwyd enghreifftiau o gynllunio erchyll yn y gorffennol. Roeddech yn iawn i sôn am hynny. Roedd yr enwog Sue Essex, wrth gwrs, yn Aelod o’r Cynulliad yn ystod y ddau Gynulliad cyntaf, ac rwy’n credu mai cynllunydd tref oedd hi. Roedd hi’n sicr yn gadeirydd y pwyllgor cynllunio a thaflodd gryn dipyn o oleuni ar y materion hyn, ond mae gostyngeiddrwydd, weithiau, yn eithaf pwysig hefyd.

A gaf fi ddiolch i Gareth Bennett am siarad am y tagfeydd ar y ffyrdd a’r rheilffyrdd? Mae hwnnw’n bwnc o bwys mawr. Gellir ei reoli, ond unwaith eto, mae angen llawer o atebion hyblyg. Rwy’n meddwl bod y myfyrwyr yng Nghaerdydd yn ychwanegu llawer at ein dinas. Yno, mae’r brifysgol wedi bod yn hyblyg iawn ac yn arloesol o ran y cynnig tai, ac maent yn codi adeiladau newydd gwirioneddol drawiadol, ac mae gan fyfyrwyr lawer o ofynion. Mae pam nad yw pobl ifanc yn mynnu cymaint â’r myfyrwyr o ran eu tai yn ddirgelwch i mi, ond efallai y dylem ddarganfod pam.

Soniodd Janet hefyd am her ddemograffig pobl oedrannus ac anabl yn arbennig. Mae angen i ni eu cofio wrth gynllunio ein trefi—pwysig iawn—a siaradodd hi a sawl un arall am yr angen i gael trafnidiaeth amgen—cerdded a beicio. A gaf fi ddweud—rwy’n mynd yn ôl—fod angen i ni edrych ar ein rhwydweithiau ffyrdd eto? Dylid dynodi rhai ohonynt ar gyfer trafnidiaeth gyhoeddus yn unig. Dylai rhai ddod yn llwybrau beicio a cherdded yn awr. Mae arnom angen uchelgais go iawn i newid ein mannau trefol gwych er mwyn iddynt ddod yn well nag unman arall yn y byd.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig heb ei ddiwygio? A oes unrhyw wrthwynebiad? Felly, derbynnir y cynnig heb eith ddiwygio yn unol â rheol sefydlog 12.36.

Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.