Mae’r grŵp nesaf o welliannau, grŵp 2, yn ymwneud â gofynion cyhoeddi o ran amser cyfleuster. Gwelliant 2 yw’r prif welliant—yr unig welliant y grŵp hwn—ac rydw i’n galw ar Janet Finch-Saunders i gynnig y gwelliant a siarad amdano. Janet Finch-Saunders.

Cynigiwyd gwelliant 2 (Janet Finch-Saunders).

Cynigiaf welliant 2 yn fy enw i, ond wrth wneud hynny, rwy’n ei wneud ar ran, mewn gwirionedd, grŵp y Ceidwadwyr Cymreig yma heddiw. Mae'r gwelliant hwn yn cyfeirio at y pwerau i fynnu y cyhoeddir gwybodaeth am amser cyfleuster ac i osod gofynion ar gyflogwyr yn y sector cyhoeddus o ran amser cyfleuster â thâl. I egluro, nid yw’r gwelliant hwn yn ceisio dileu nac atal amser cyfleuster, na’r manteision yr honnir y mae’n eu creu. Ac mae gennyf bryderon gwirioneddol ynghylch sut y mae hyn wedi cael ei gamliwio yn y memorandwm esboniadol. Mae’n wir y gallai amser cyfleuster arwain at lai o dribiwnlysoedd cyflogaeth, colli llai o ddyddiau i anaf a salwch yn y gweithle, a llai o ddiswyddiadau ac ymadawiadau cynnar, ac nid ydym yn herio hynny. Ac nid ydym yn atal amser cyfleuster nac amser y mae staff sefydliad yn ei dreulio ar ddyletswyddau a gweithgareddau undeb llafur yn ystod oriau gwaith. Yr hyn yr ydym yn anelu at ei hybu yma yw diwylliant o fod yn agored ac yn dryloyw o ran faint o amser staff sy’n cael ei dreulio yn y maes hwn. Mae nifer o resymau dros wneud hynny a nifer o fuddion.

Yn ystod y sesiynau tystiolaeth, nododd Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol ei gred bod defnyddio amser cyfleuster yn llwyddiannus yn golygu arbedion i'r cyflogwr ac i'r Trysorlys, felly, o ganlyniad i lai o dribiwnlysoedd cyflogaeth. Eto i gyd, heb ragor o graffu, rhagor o dystiolaeth a thryloywder, ni allwn ategu hyn mewn modd mesuradwy. Wrth gwrs, mae'n rhaid hefyd taro cydbwysedd â defnyddio arian trethdalwyr, a heb wybod faint o oriau gwaith sy’n cael eu treulio ar amser cyfleuster, does dim modd asesu ei wir werth. Pa Lywodraeth sy’n pasio deddfwriaeth heb allu darparu tystiolaeth i ategu eu dadl eu hunain?

Ydy, mae hwn yn gytundeb a wneir yn wirfoddol rhwng cyflogwyr ac undebau, ond mae'r swydd yn un â thâl o ran y ffaith ei bod yn cael ei gwneud yn ystod oriau gwaith â thâl. Felly, mae angen ateb cwestiynau ynghylch pam mae Llywodraeth Lafur Cymru mor amharod i ofyn i gyrff cyhoeddus gyhoeddi’r wybodaeth hon. Llywydd, nid yw'r wybodaeth hon yn breifat; gallai unrhyw un ohonom ofyn amdani drwy wneud cais rhyddid gwybodaeth ar unrhyw adeg, ac eto mae Llywodraeth—y Llywodraeth Lafur yng Nghymru—yn methu â gwneud hyn hyd yn oed. Fodd bynnag, mae Deddf Rhyddid Gwybodaeth 2000 yn mynnu bod gan bob awdurdod cyhoeddus gynllun cyhoeddi ac, yn hollbwysig, eu bod yn cyhoeddi gwybodaeth yn rhagweithiol.

Y pwynt allweddol yma yw bod yn agored, yn dryloyw ac yn atebol i'r cyhoedd, ein hetholwyr, ynghylch sut y caiff arian cyhoeddus ei wario. Pam, felly, yr amharodrwydd o ran amser cyfleuster? Yn sicr, byddai’n llai o faich darparu hyn nag amryfal geisiadau rhyddid gwybodaeth. Cost ddangosol cyhoeddi o'r fath a roddir yn yr asesiad effaith rheoleiddiol yw £171,000—bron i draean cost didynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy’r gyflogres—ac eto yma mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi penderfynu nad yw’n werth talu’r gost, er gwaethaf y cynnydd cynhenid o ran tryloywder a bod yn agored y byddai’n ei achosi. Yr unig beth yr ydym yn gofyn amdano yma yw darpariaethau i gyrff y sector cyhoeddus gyhoeddi’r wybodaeth hon yn glir ac i weithredu’n eithaf clir er budd y cyhoedd ac yn unol â bwriadau'r Ddeddf Rhyddid Gwybodaeth. Rwy’n cynnig.

Rwy'n dyfalu y bydd y Torïaid yn hapus nad wyf yn mynd i ailadrodd yr holl wybodaeth a roddais y tro diwethaf—[Torri ar draws.] Ond ceir rhai themâu cyffredin, ac, yn y bôn, y rheini yw gwrthwynebiad cyflogwyr i'r hyn a geir yn neddfwriaeth y Torïaid ar gyfer y DU ac yn y gwelliant hwn a diffyg dealltwriaeth llwyr y Torïaid o'r hyn y mae undebau yn ei wneud a sut y maent yn gweithio. A'r agwedd bwysicaf ar y gwelliant hwn, rwy’n meddwl, yw canolbwyntio ar fanteision amser cyfleuster a pheidio â boddi yn y math costus o weithdrefnau adrodd sy'n cael eu cynnig.

Ar ôl i Lywodraeth y DU gyhoeddi eu cynigion cychwynnol ar gyfer eu Bil Undebau Llafur yn 2016, cynhaliodd ysgol fusnes Prifysgol Warwick ymchwil i amser cyfleuster yn y gwasanaethau cyhoeddus ledled y DU, a chasgliad eu hymchwil oedd bod presenoldeb cynrychiolwyr yn y gweithle sy'n dibynnu ar amser cyfleuster i gyflawni eu dyletswyddau yn gysylltiedig â pherfformiad uwch yn y gweithle. Felly, i'r gwrthwyneb, mae lleihau amser cyfleuster yn debygol o gael effeithiau andwyol.

Ac wrth roi sylwadau am ddata Llywodraeth San Steffan ei hun, dywedodd Athro rheoli adnoddau dynol y Brifysgol:

‘Yn gyffredinol, mae'r dystiolaeth yn awgrymu bod cynrychiolwyr...gweithle amser llawn a rhan-amser yn helpu i wella perfformiad yn y sector cyhoeddus a bod rheolwyr ar y cyfan yn cydnabod bod hyn yn wir.’

Mae'r ddeddfwriaeth arfaethedig i gyfyngu ar faint o amser y caiff cynrychiolwyr ei dreulio ar eu dyletswyddau cynrychioliadol yn ymddangos yn ddiangen a gallai leihau perfformiad yn y gweithle yn y sector cyhoeddus.

Nawr, rwyf eisoes wedi cyfeirio at fanteision sylweddol trefniadau partneriaeth gymdeithasol yma yng Nghymru. Dylid cydnabod, yn ogystal â chynnwys swyddogion lleyg, bod swm sylweddol o’r gwaith a wneir mewn gwaith partneriaeth yn cael ei wneud gan swyddogion cyflogedig undebau llafur, heb ddim cost i'r pwrs cyhoeddus. Mae'r swyddogion hyn yn buddsoddi adnoddau undeb mewn gwaith sy'n rhan annatod o ddarparu gwasanaethau cyhoeddus yn swyddogol, a gwneud newidiadau iddynt, yng Nghymru—rhywbeth, unwaith eto, y mae’n ymddangos na all y Ceidwadwyr Cymreig ei amgyffred. Ond, wrth gwrs, mae'n mynd ymhell y tu hwnt i hynny. Ar lefel y gweithle, mae cyflogwyr y gwasanaethau cyhoeddus yn deall yr hyn, yn amlwg, nad yw'r Torïaid. Dywedodd cyn-arweinydd CLlLC Bob Wellington:

‘Mae amser cyfleuster yn galluogi cynghorau i ymgynghori a thrafod â swyddogion undebau llafur sy'n cynrychioli’r gweithlu, ac felly a dweud y gwir mae’n arbed llawer o amser ac adnoddau.’

Felly, mae'n

‘hanfodol yn ein barn ni, ac yn sicr er budd talwyr y dreth gyngor, y caiff ei gadw.’

Mae Conffederasiwn GIG Cymru a chyflogwyr y GIG wedi dweud:

‘Mae cynrychiolwyr undebau llafur yn darparu rôl hanfodol o ddatblygu polisïau a gweithdrefnau’r GIG yn y gweithle a gweithio gyda hwy. Maent yn cefnogi staff a'u haelodau â materion cyfryngu ac yn llywio drwy bolisïau a materion yn y gweithle sy'n ei gwneud yn haws cynnal y gwasanaeth yn esmwyth.’

A wnaiff yr Aelod ildio? Os yw hyn i gyd mor gadarnhaol ag y mae'n ei ddweud, pam na wnaiff gyhoeddi'r wybodaeth fel y gall y cyhoedd weld faint o'r amser hwn sy’n cael ei roi?

Mae'n nonsens biwrocrataidd ac yn ddiangen. Mae'r amser cyfleuster ei hun, fel y mae ymchwil wedi’i ddangos, yn darparu i'r cyhoedd, i dalwyr y dreth gyngor, manteision ac arbedion drwy'r gwaith a wnânt.

Pe gallai’r Torïaid anghofio am eiliad am eu rhagfarn gwrth-undebau llafur a siarad ag undebau llafur y gwasanaethau cyhoeddus, efallai y byddent yn dechrau cael rhywfaint o ddealltwriaeth o'r hyn y maent yn ei wneud, a dysgu y bydd y rhan fwyaf o gynrychiolwyr lleyg yn treulio'r rhan fwyaf o'u hamser yn gweithio gyda'r cyflogwr i ymdrin ar y cyd â materion yn y gweithle yn ogystal â chefnogi mentrau iechyd a diogelwch, hyfforddiant, a rheoli newid. Maent yn gwneud llawer o'r gwaith hwn yn eu hamser eu hunain, yn ogystal ag unrhyw amser cyfleuster a roddir gan y cyflogwr.

Byddai’r gofynion adrodd diangen a fyddai'n ymddangos pe câi’r gwelliant hwn ei basio yn golygu cost ddiangen arall, ond byddent hefyd yn tynnu sylw oddi wrth y gwaith pwysig a wneir gan gynrychiolwyr undebau llafur achrededig a hyfforddedig sy’n gweithio gyda'u cyflogwyr i ymdrin â heriau yn y gweithle ac adeiladu cysylltiadau diwydiannol da, sydd, yn ei dro, yn lleihau'r tebygolrwydd o anghydfod a cholli diwrnodau drwy weithredu diwydiannol, sydd unwaith eto’n dangos bod trefniadau o'r fath wir yn arbed costau i'r rhan fwyaf o gyflogwyr. Am y rhesymau hyn, Llywydd, byddaf yn pleidleisio yn erbyn y gwelliant hwn.

Un rheswm pam mae gweithredu streic yn y sector cyhoeddus yng Nghymru yn gymharol brin—a gwnaf gymhariaeth brin iawn â Lloegr yma, oherwydd nid wyf fel arfer yn gwneud hynny. Ond rydym wedi gweld yn y blynyddoedd diwethaf anghydfodau uchel eu proffil yn Lloegr o fewn y sector cyhoeddus, fel un y meddygon iau, ac roedd yn chwerw ac yn ddeifiol. Nid yw hynny wedi digwydd yma yng Nghymru, ac nid yw wedi digwydd yng Nghymru gan fod gennym y bartneriaeth gymdeithasol sydd newydd gael ei disgrifio. Mae’n gweithio'n arbennig o dda, ac rwyf fi, o leiaf, yn falch iawn ein bod yn gweithredu o dan bartneriaeth gymdeithasol, a phartneriaeth sy'n cael ei deall yn glir gan y rheini sy'n gweithio yn y sector cyhoeddus ac i'r cyrff cyhoeddus.

Mae’r ddwy ochr—y cyflogwyr a'r undebau llafur—yn deall bod hynny mewn gwirionedd er budd pawb. Mae amser cyfleuster—hynny yw, dewch inni fod yn glir, yr amser a ganiateir i weithwyr i gyflawni dyletswyddau undeb llafur—yn hanfodol i lwyddiant y bartneriaeth. Nid wyf yn gwybod, a dweud y gwir, ble'r oedd Janet Finch-Saunders, ond yn sicr ni chlywodd y dystiolaeth yn yr un ffordd â mi, ac eraill, pan gafodd ei rhoi inni yn ystod y cyfnod pwyllgor. Clywsom dro ar ôl tro gan weithwyr a gan gyflogwyr am fudd yr amser cyfleuster. Clywsom hefyd, fel y mae’n rhaid bod hithau wedi’i glywed, bod yr amser hwnnw’n aml iawn yn cael ei roi’n rhad ac am ddim, ac mae rhai o'r rhesymau eisoes wedi cael eu crybwyll gan swyddogion undebau llafur amser llawn, ond hefyd gan bobl sy’n cynrychioli eu cydweithwyr yn eu hamser eu hunain, nid yn eu hamser gwaith. A hoffwn ofyn ichi sut yr ydych yn meddwl y gallech gyfrif am hynny o dan eich rhyddid gwybodaeth. Clywsom dystiolaeth gan weithwyr Conffederasiwn GIG Cymru a GIG Cymru. Yn eu tystiolaeth i'r pwyllgor, a dyfynnaf:

‘Mae amser cyfleuster yn darparu buddion sylweddol i gysylltiadau diwydiannol, yn ogystal â darparu arbedion a manteision i'r sefydliad a'r gwasanaeth yn ei gyfanrwydd.’

A byddai'n anodd iawn, oni fyddai, i fesur hynny. Rwy'n meddwl ei bod yn sefyllfa od iawn bod y Ceidwadwyr yn cynnig ein bod yn ychwanegu mwy o dâp coch. Dyna beth maen nhw’n arfer yn ei alw, ie? Unrhyw bryd y mae'n rhaid ichi roi cyfrif am rywbeth, biwrocratiaeth ydyw. Ond mae amser cyfleuster yn cael ei ddefnyddio i gadw pobl yn ddiogel yn y gwaith. Mae'n cael ei ddefnyddio hefyd i wneud yn siŵr bod y telerau ac amodau, ar y ddwy ochr, i’r gweithiwr a'r cyflogwr, yn foddhaol i’r naill a'r llall. Yr unig gasgliad y gallaf ei gyrraedd yw bod Janet Finch-Saunders wedi cyflwyno’r gwelliannau hyn heddiw ar sail ideoleg bur, oherwydd yn sicr nid oedd yn seiliedig mewn unrhyw ffordd o gwbl ar ddim o'r dystiolaeth a roddwyd inni. A, pan fyddwn yn sôn am gost, cafodd cost ei chyflwyno am lunio adroddiadau ar amser cyfleuster, a nododd Cyngres Undebau Llafur Cymru y byddai datgymhwyso darpariaeth Deddf 2016 sy’n ei gwneud yn ofynnol i bob cyflogwr cyhoeddus yng Nghymru i lunio adroddiad ar amser cyfleuster yn arbed arian. A gwnaethant roi cost o £170,700 ar gyfer costau llunio adroddiadau. Rydych i gyd yn gwybod, oherwydd rydych yn dweud wrthym yn aml iawn o'r ochr honno i'r Siambr, bod biwrocratiaeth yn costio arian. Bydd y fiwrocratiaeth hon hefyd yn costio arian, a’r oll y bydd yn ei wneud yw dinistrio popeth yr ydym wedi’i ddatblygu dros y blynyddoedd yng Nghymru yn y partneriaethau cymdeithasol hyn. Ideoleg bur ydyw, dim byd arall o gwbl.

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol.

Diolch, Llywydd. Felly, mae’r blaid Geidwadol yma’n dweud wrthym eu bod i gyd o blaid amser cyfleuster—dim ond chwilio am y gwir y maent; mae'n fater syml o fod eisiau cofnodi faint o amser cyfleuster sy’n cael ei gymryd a’i gostau. Ond yr hyn y maent yn methu â’i ddweud yn llawn wrthych, Llywydd, yw nad oes ganddynt ddiddordeb o gwbl mewn dweud wrth y cyhoedd beth yw manteision amser cyfleuster. Yr oll yr hoffent ei gael yw adroddiad unochrog sy’n mynegi popeth fel cost, gan hepgor yn llwyr yr holl bethau a nododd y cyflogwyr hynny a fu yn y pwyllgor fel manteision amser cyfleuster i gyflogwyr. Nid dim ond dymuniad syml i roi gwybodaeth i'r cyhoedd yw hyn. Mae'n ymgais fwriadol i ddarparu cyfrif rhagfarnllyd, unochrog o'r hyn sy’n fargen, bargen lle darperir amser cyfleuster fel y gall cyflogwyr wneud yn siŵr bod eu busnesau’n cael eu cynnal yn effeithiol, a bod undebau llafur yn gallu yn cyflawni eu gwaith cyfreithlon. Dywedodd pwyllgor y Cynulliad:

‘nid ydym mewn unrhyw amheuaeth bod amser cyfleuster yn fuddsoddiad doeth mewn gwasanaethau cyhoeddus ac rydym yn credu y dylid ei ystyried fel y cyfryw.’

Ac os ydych chi’n gwneud buddsoddiad doeth, nid yn unig y byddwch am roi cyfrif am gostau’r buddsoddiad hwnnw, ond byddwch hefyd am roi cyfrif am yr adenillion ar y buddsoddiad. Mae'r gwelliant hwn yn anwybyddu hynny’n llwyr. Roedd Gweinidogion y DU, wrth basio eu Bil Undebau Llafur nhw, o leiaf yn ddigon gonest i ddweud mai’r rheswm dros fod eisiau adrodd ar amser cyfleuster oedd fel y gellid canolbwyntio arno yn y dyfodol, ac y gellid ei leihau. Dyna beth yw perwyl hyn i gyd. Yr ymosodiad hwnnw ar waith undebau llafur, o dan gochl cais syml am wybodaeth. Nid yw'r gwelliant yn haeddu cael ei gefnogi, ac rwy’n gobeithio y bydd Aelodau yma’n pleidleisio yn ei erbyn y prynhawn yma.

Galwaf ar Janet Finch-Saunders i ymateb i’r ddadl.

Diolch, Llywydd. Wel, wyddoch chi beth? Rydym wedi penderfynu gwneud eich gwaith ar eich rhan, Ysgrifennydd y Cabinet. Ac felly, gwnaethom gais rhyddid gwybodaeth gan y Ceidwadwyr Cymreig i ddod â rhywfaint o onestrwydd, tryloywder, ac atebolrwydd i'n dadl ac i’r trafodion yma yng Nghynulliad Cenedlaethol Cymru. O'r 28 o gyrff cyhoeddus a allai ymateb yn llawn, roedd 63 o swyddogion ar amser cyfleuster llawn-amser, yn gweithio cyfanswm o 2,459 awr yr wythnos. O'r 26 o gyrff cyhoeddus a allai ymateb, mae 272 o swyddogion hefyd wedi’u cyflogi’n rhan-amser, ac mae 15 o’r 22 awdurdod yn talu am eu swyddogion amser llawn ar amser cyfleuster undebau, sy'n cyfateb i 33 o swyddogion. Mae gennym hawl i wybod hyn. Mae gan ein haelodau o'r cyhoedd, ein hetholwyr, hawl i wybod hynny hefyd. Mae colli diwrnodau i weithredu streic yn llesteirio’r economi, ac nid oes dadlau â hynny. Cyflwynwyd Deddf Undebau Llafur 2016 gan Lywodraeth y DU oherwydd cynnydd 77 y cant mewn colli diwrnodau gwaith oherwydd gweithredu diwydiannol, o 440,000 o ddiwrnodau yn 2013 i 788,000 yn 2014. Yn 2015, Cymru oedd â'r bedwaredd nifer uchaf o ddyddiau gwaith wedi’u colli o ranbarthau'r DU, gyda chwech fesul pob 1,000 o weithwyr. Dyna ddangos gwerth eich gwaith partneriaeth a'r ymagwedd ysgafndroed sydd gennych. Cafodd mwy o ddiwrnodau eu colli i weithredu streic eto ledled y DU yn 2016. Hyd at 31 Hydref 2016, collwyd 281,000 o ddiwrnodau i weithredu streic, sef cynnydd o 65 y cant. Yr amcangyfrif yw y bydd darpariaethau Deddf Undebau Llafur 2016 yn arbed 1.5 miliwn o oriau gwaith y flwyddyn ac yn rhoi hwb gwerth dros £100 miliwn i economi'r DU dros y 10 mlynedd nesaf.

Llywydd, drwy ymestyn y gofynion i gyhoeddi gwybodaeth am yr amser a'r arian a wariwyd ar amser cyfleuster, gofynion sydd eisoes yn berthnasol ar hyn o bryd i'r gwasanaeth sifil ac i'r sector cyhoeddus ehangach, gallwn sicrhau mwy o dryloywder a gonestrwydd gyda'r gwelliant hwn. Yn y bôn, rydym yn credu ei bod yn iawn bod y Llywodraeth yn monitro’r arfer hwn i sicrhau ei fod yn ddefnydd synhwyrol o arian y trethdalwyr, ac y bydd hyn yn sicrhau bod lefelau amser cyfleuster yn parhau i fod yn briodol. Rwy’n mynd i egluro unwaith eto: nid ydym yn ceisio ei ddileu. Canfu cais rhyddid gwybodaeth—[Torri ar draws.]

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Gadewch i'r Aelod barhau, os gwelwch yn dda—. O—

Yn glir—. Na, rwyf am barhau.

Na, nid yw hi'n derbyn ymyriad.

Roedd ein cais rhyddid gwybodaeth yn dangos yn glir bod angen mwy o dryloywder yn hyn o beth. Felly, er nad yw’r gwelliant hwn yn dadlau gwerth amser cyfleuster, rwy'n meddwl ei bod yn deg ac yn gyfiawn ein bod yn galw am gyhoeddi hyn. Mae'n hanfodol bod tryloywder a gonestrwydd yn gynhenid yn sector cyhoeddus Cymru—mae’n hanfodol eu bod yn gynhenid yn unrhyw waith a wnaiff y Cynulliad Cymru hwn—i sicrhau bod amser cyfleuster yn gweithio ar gyfer aelodau undeb, yn gweithio ar gyfer cyflenwi yn y sector cyhoeddus, ac, yn y bôn, yn gweithio i sicrhau cost-effeithiolrwydd ar draws ein gwasanaethau cyhoeddus.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 2? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Gwrthwynebiad. Symudwn i bleidlais electronig. Agor y bleidlais. Cau’r bleidlais. O blaid 12, neb yn ymatal, 43 yn erbyn, ac felly fe wrthodwyd gwelliant 2.

Gwrthodwyd gwelliant 2: O blaid 12, Yn erbyn 43, Ymatal 0.

Canlyniad y bleidlais ar welliant 2.