Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliant 1 yn enw Jane Hutt, a gwelliannau 2 a 3 yn enw Rhun ap Iorwerth. Os derbynnir gwelliant 1, caiff gwelliannau 2 a 3 eu dad-ddethol.

Symudwn yn awr at eitem 10 ar ein hagenda, sef dadl y Ceidwadwyr Cymreig ar strategaeth genedlaethol Llywodraeth Cymru. Galwaf ar Andrew R.T. Davies i gynnig y cynnig.

Cynnig NDM6513 Paul Davies

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi strategaeth genedlaethol Llywodraeth Cymru, 'Ffyniant i bawb'.

2. Yn gresynu at y diffyg manylion yn y ddogfen a'r diffyg targedau penodol ar gyfer y Llywodraeth o dan arweiniad Llafur yn ystod y pumed Cynulliad.

3. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i amlinellu targedau penodol a mesuradwy iddi eu cyflawni erbyn 2021 sy'n ymwneud â'r economi, y system addysg a'r gwasanaeth iechyd.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Mae’n bleser gennyf godi i gynnig y cynnig yn enw Paul Davies ar y papur trefn y prynhawn yma, mewn perthynas â’r ddogfen a gyhoeddodd Llywodraeth Cymru yr wythnos diwethaf, ‘Ffyniant i Bawb’, a gyflwynwyd gan y Prif Weinidog fel datganiad yn y Cynulliad Cenedlaethol. Ac yn amlwg, cawsom y datganiad ar y rhan addysg ddoe i roi ychydig mwy o gig ar esgyrn y datganiad gwreiddiol. Ac mae’r ddogfen yn amlwg yn ceisio crynhoi’r hyn y bydd Llywodraeth Cymru yn ceisio ei wneud yn ystod yr wythnosau, misoedd a blynyddoedd sydd ar ôl gan y Cynulliad hwn a sut y byddai pobl, erbyn 2021, yn gallu barnu’r Llywodraeth a’r effeithiau y mae’r Llywodraeth honno wedi eu cael ar bobl Cymru.

Cynigir y ddadl heddiw, yn amlwg, ar y sail fod y ddogfen mor brin o’r dangosyddion y bydd pobl Cymru yn gallu eu defnyddio i feincnodi’r cynnydd y mae’r Llywodraeth hon wedi ei wneud yn gwella canlyniadau iechyd, addysg a’r economi a’r holl feysydd eraill y mae Llywodraeth Cymru yn gyfrifol amdanynt. Ac mae’n mynd i geisio cael rhagor o fanylion gan y Prif Weinidog ynglŷn â sut yn union y bydd y ddogfen hon yn wahanol i ddogfennau blaenorol y mae Llywodraethau Llafur Cymru olynol wedi eu cyflwyno gerbron y Siambr hon a Chynulliadau blaenorol wrth edrych, yn amlwg, ar fapio sut y mae’r Llywodraeth yn ceisio gwella addysg, yr economi, ac iechyd.

Ni fyddwn yn cefnogi gwelliant y Llywodraeth i’r cynnig a byddwn yn cefnogi’r ddau welliant a gyflwynwyd ar ran Plaid Cymru.

Os edrychwn ar yr economi i ddechrau, a’r cwestiynau a ofynnais i’r Prif Weinidog yn ystod ei ddatganiad yr wythnos diwethaf, nid oes neb mewn gwirionedd yn awyddus i weld Cymru’n mynd yn dlotach, ac mae pawb ohonom am i lawer o’r cynigion sy’n cael eu cyflwyno yn y ddogfen hon i lwyddo mewn gwirionedd. Ond pan fyddwch wedi cael y Llywodraeth ar waith ers 18 mlynedd ac rydych yn edrych ar y canlyniadau economaidd yma yng Nghymru, nid ydynt yn rhywbeth y gallwn ei ddathlu yn arbennig. Dro ar ôl tro, rwyf wedi defnyddio gwerth ychwanegol gros—ac mae gwleidyddion eraill yn y Siambr hon wedi defnyddio gwerth ychwanegol gros—fel meincnod da i weld yn union beth yw perfformiad economaidd Cymru. Ac mae’r Prif Weinidog yn defnyddio’i hun yn enghraifft, gan ei fod yn byw ym Mhen-y-bont ar Ogwr ond yn amlwg yn gweithio yng Nghaerdydd, fel ffactor sy’n ystumio’r ffigurau hyn—nid yw’n dangos y darlun llawn. Wel, mewn gwirionedd, os cymerwch werth ychwanegol gros Cymru fel cyfanswm, mae oddeutu £55 biliwn. Mae hynny’n golygu bod poblogaeth Cymru oddeutu 5 y cant o boblogaeth y DU, ond nid yw ond yn cynhyrchu ychydig dros 3 y cant o gyfoeth y DU—hyn wedi 18 mlynedd o Lafur mewn Llywodraeth.

Nawr, o’r ddogfen hon, byddai’n dda ceisio deall sut y bydd Llywodraeth Cymru yn ceisio gwthio’r canrannau hynny’n uwch, a fydd, yn y pen draw felly, yn effeithio’n ddramatig ar gyfoeth y wlad, ac yn arbennig, ar gyfoeth unigolion, drwy godi cyfraddau cyflogau mynd adref yma yng Nghymru. Os edrychwn ar ffigurau gwerth ychwanegol gros o gwmpas Cymru—a defnyddiais Ynys Môn yn fy ymateb i’r datganiad yr wythnos diwethaf fel enghraifft dda—mae gwerth ychwanegol gros Ynys Môn yn £13,411. Mae cymoedd Gwent, er enghraifft, yn £13,608, ac mae ardal y Cymoedd canolog yn £15,429, a Chaerdydd a’r Fro, wedyn—y gwahaniaeth—yn £22,783. Ond rydych yn edrych ar ardaloedd eraill o’r DU sydd wedi llwyddo, dros y blynyddoedd, i gynyddu’r cyfraddau gwerth ychwanegol gros. Os cymerwch gyfradd gwerth ychwanegol gros ar Ynys Môn, nid yw ond wedi tyfu 1.3 y cant yn unig, ond ar y llaw arall, os cymerwch Wirral, er enghraifft, ar yr ochr arall i Glawdd Offa, cafwyd cynnydd o 5.5 y cant yn y fan honno. Mae Tower Hamlets, er enghraifft, wedi gweld cynnydd o 3.5 y cant. Felly, gellir ei wneud mewn ardaloedd y gallech ddweud eu bod wedi ei chael hi’n anodd yn y gorffennol. Ac nid yw’r ddogfen hon a gyflwynwyd gan y Llywodraeth yn cynnig unrhyw anogaeth i chi gredu y bydd y Llywodraeth hon yn cael dim mwy o lwyddiant na Llywodraethau Llafur Cymru blaenorol.

Os edrychwn ar gyflog mynd adref, er enghraifft, £492 yn unig yw cyfartaledd y cyflog mynd adref i rywun yng Nghymru. Y cyflog wythnosol canolrifol yn y DU yw £538. Os gallech gael cymaint â’r cyfartaledd yma yng Nghymru, dychmygwch faint yn fwy o arian a fyddai’n cylchredeg yn economi Cymru gyfan. Ugain mlynedd yn ôl, roedd gan weithwyr Cymru a’r Alban becynnau cyflog yn union yr un fath o £301 yr wythnos, ond 20 mlynedd yn ddiweddarach, mae pecyn cyflog yng Nghymru yn cynnwys £492, tra bod pecyn cyflog yr Alban yn cynnwys £535. Dyna £43 yr wythnos yn ychwanegol mewn pecyn cyflog yn yr Alban o gymharu â Chymru. Unwaith eto, cyfeiriaf at y ddogfen ac ni allaf weld sut y bydd Llywodraeth Cymru yn cau’r bwlch hwnnw. Mae’n ddigon teg i Lywodraeth Cymru dynnu sylw at y ffaith nad yw eu cyllideb mor fawr ag yr hoffent iddi fod, ond pe bai’r cyfalaf hwnnw’n cael ei gyflwyno drwy gyflog mynd adref i mewn i economi Cymru, meddyliwch cymaint o wahaniaeth y byddai’n ei wneud yma yng Nghymru.

Rydym yn edrych hefyd ar adfywio trefol yn benodol fel ffordd o ysgogi twf economaidd a dinasoedd, yn arbennig, yn beiriant twf ar gyfer rhanbarthau. Eto i gyd, os edrychwch ar y ffordd y caiff dinasoedd Cymru eu nodi yn y tablau cynghrair—Caerdydd, Abertawe a Chasnewydd, er enghraifft—maent ymhlith rhai o’r trefi a’r dinasoedd sy’n perfformio waethaf yn y DU mewn perthynas â gwerth ychwanegol gros, gweithgarwch allforio, a chyfraddau cyflogaeth. Yng Nghaerdydd, mae’r gyfradd gyflogaeth yn 69 y cant, gan roi Caerdydd yn safle 48 allan o 63 o drefi a dinasoedd. Rwyf fi lawn mor falch o Gaerdydd ag unrhyw Aelod yn y Siambr hon, mewn gwirionedd, a fy mraint enfawr yw cael bod yn Aelod rhanbarthol sy’n cynrychioli Caerdydd; rwyf am weld y brifddinas ieuengaf yn Ewrop yn brifddinas fwyaf llwyddiannus. Ond pan edrychwch ar y mathau hynny o ffigurau, ni allwch gyfeirio’n ôl at y ddogfen a dod o hyd i drywydd a fydd yn dangos sut y mae Llywodraeth Cymru yn mynd i symud Caerdydd a’r dinasoedd eraill yn eu blaenau.

Rwy’n talu teyrnged i weithgareddau Lee Waters ar hyn, yn enwedig mewn perthynas ag awtomeiddio a roboteg. Ac wrth edrych ar y ffigurau rhagamcanol dros y 10 mlynedd nesaf, ystyrir y bydd 15 y cant o swyddi yn cael eu colli oherwydd awtomeiddio a roboteg yn y gweithle. Erbyn 2037, 20 mlynedd yn unig o nawr, ni fydd 35 y cant o’r swyddi a ddeallwn fel swyddi heddiw ar gael yn y gweithle. Unwaith eto, nid yw’r ddogfen hon yn mynd i’r afael â’r heriau real hynny a allai wneud Cymru’n wlad lawer mwy llewyrchus ac uchelgeisiol yn y pen draw o’i wneud yn y ffordd gywir.

Os symudwn at iechyd, testun dadlau cyson yn y Siambr hon, a hynny’n briodol pan fo bron i 50 y cant o gyllideb Llywodraeth Cymru yn cael ei dyrannu i iechyd a gofal cymdeithasol a rhagwelir y bydd yn codi uwchlaw 50 y cant yn y blynyddoedd nesaf i 57 y cant—. Pan edrychwn ar amseroedd aros, er enghraifft, lle nad yw’n afresymol—yn ôl pob tebyg, dyna yw’r meincnod mwyaf y bydd y rhan fwyaf o bobl yn mesur llwyddiant neu fethiant ein gwasanaeth iechyd i ymateb, oherwydd, os oes gennym gyflwr wedi’i ganfod, rydym am iddo gael ei drin mewn modd amserol. Ond eto darganfuom yr wythnos diwethaf fod 450,000 o bobl ar restr aros yma yng Nghymru—un o bob saith o bobl ar restr aros—o gymharu â rhannau eraill o’r Deyrnas Unedig, sydd â’u heriau hefyd—mae pob rhan o’r gwasanaeth iechyd modern yn y gorllewin yn wynebu heriau—. Ond dro ar ôl tro, mae ein hamseroedd aros yn dirywio ac yr un modd, pan fyddwch yn edrych ar yr ochr arall i’r geiniog ar sefyllfa ariannol y gwasanaeth iechyd yma yng Nghymru, lle mae gan bedwar o’r byrddau iechyd ddiffyg cyfunol o £146 miliwn yn y flwyddyn ariannol hon, pan fyddaf yn cyfeirio’n ôl at y ddogfen hon, a fydd yn egwyddor arweiniol i gamau gweithredu’r Llywodraeth ar iechyd, ni allaf ddeall sut y bydd y Llywodraeth hon yn goresgyn y broblem heriol go iawn o ddatrys amseroedd aros yma yng Nghymru a mynd i’r afael â’r sefyllfa ariannol ar yr un pryd.

Mae’n anodd cysoni’r hafaliad lle y mae’r sefyllfa ariannol y tu hwnt i reolaeth a’r amseroedd y tu hwnt i reolaeth, gyda’r argyfwng recriwtio a welwn mewn practisau meddygon teulu, ac yn wir, llawer o swyddi meddygon ymgynghorol, yn enwedig mewn iechyd gwledig, fel y nododd fy nghyd-Aelod o Breseli Sir Benfro, yn ysbyty Llwynhelyg ac ysbytai eraill, a chynnal gwasanaethau fel y gallwn gael gwasanaeth iechyd sy’n mynd i’r afael ag anghenion iechyd yma yn yr unfed ganrif ar hugain.

A buaswn wedi gwerthfawrogi llawer mwy o gig ar yr asgwrn o ran ansawdd aer, er enghraifft—rhywbeth rydym wedi’i drafod yn y Siambr hon. Rwyf wedi dewis y maes hwn yn benodol oherwydd fe wyddom fod gennym 2,000 o farwolaethau cynamserol bob blwyddyn oherwydd ansawdd aer gwael yma yng Nghymru. Mae’r rheini’n farwolaethau y gellir eu hatal, ond eto, yng Nghyfnod 2 Bil Iechyd y Cyhoedd, dewisodd Llywodraeth Cymru wrthod gwelliant y Ceidwadwyr a fyddai wedi rhoi hwb enfawr i allu’r ddeddfwriaeth honno i wneud cynnydd go iawn yn ein cymunedau yng Nghymru ar y mater pwysig hwn. Unwaith eto, pan fyddaf yn cyfeirio’n ôl at y ddogfen, ac eithrio geiriau gwych—geiriau twymgalon—mewn perthynas ag iechyd y cyhoedd, ni allaf weld o gwbl sut y gall y ddogfen hon wella disgwyliad oes pobl yma yng Nghymru. Felly, buaswn yn ddiolchgar pe bai’r Prif Weinidog yn gallu fy ngoleuo ynglŷn â pha enillion yn union ym maes iechyd y cyhoedd y byddai’n hoffi cael ei farcio yn eu herbyn yn 2021 a diwedd y pumed Cynulliad hwn.

Fe orffennaf fy nghyfraniad drwy fynd i’r afael ag agwedd addysg y ddogfen hefyd, sydd, er clod iddi, yn nodi bod yna ormod o blant nad ydynt yn cael cyfleoedd pan fyddant yn gadael yr ysgol ac yn arbennig, fod gormod ohonynt nad ydynt yn cael y graddau sydd eu hangen arnynt. Mae hyn ar ôl 18 mlynedd o Lafur mewn Llywodraeth. Rwy’n derbyn—rwyf wedi llongyfarch Ysgrifennydd y Cabinet ar ei phenodiad, ac rwyf wedi llongyfarch Ysgrifennydd y Cabinet ar rai o’r mesurau a roddodd ar waith, ond ni allwn barhau, dro ar ôl tro, gyda’r tablau cynghrair PISA yn dangos nad ydym yn gwneud cynnydd pan fyddwn yn cael ein meincnodi’n rhyngwladol yn erbyn systemau addysg eraill yn Ewrop a’r byd. Ac mae hynny’n rhywbeth, pan geisiwch gyfeirio’n ôl at y ddogfen, sydd—. Fel y dywedais, fe amlinellodd Ysgrifennydd y Cabinet ddoe yn ei haraith—yn ei datganiad, mae’n ddrwg gennyf—y diffyg ffocws hanesyddol ar arweinyddiaeth, a’i geiriau hi yn y datganiad oedd y rheini. Bai Llywodraeth Lafur Cymru yw hynny’n amlwg.

Nid oes Aelod yn y Siambr hon a fyddai am weld ein system addysg yn mynd tuag yn ôl. Rydym wedi gweld strategaeth ar ôl strategaeth yn dod gerbron gan Ysgrifenyddion addysg olynol, a gallaf gofio’n dda, wythnos ar ôl wythnos, Leighton Andrews yn sefyll yn yr union fan honno lle y mae Mick Antoniw yn eistedd yn awr, yn cyflwyno diwygiadau ‘beiddgar’ i’n system addysg a fyddai’n trawsnewid y rhagolygon a rhagolygon myfyrwyr Cymru. Eto i gyd, pan edrychwn ar ble rydym heddiw—oddeutu pum, chwe blynedd ers llawer o’r diwygiadau hynny—nid ydym wedi gwneud y cynnydd pan fyddwch yn ein meincnodi’n rhyngwladol yn erbyn y systemau addysg eraill y cawn ein cymharu’n gywir yn eu herbyn. Mae’n bwysig, pan gyflwynir mentrau—. A chafodd Ysgrifennydd presennol y Cabinet wared ar y fenter Her Ysgolion Cymru, a oedd ond tua dwy flynedd i mewn i’w gynllun cyflawni saith mlynedd. Yn y pen draw, cafodd ei gyflwyno ar gyfer 2014, a disgwylid iddo fod yn weithredol hyd at 2020, ond cafodd ei ddirwyn i ben gan Ysgrifennydd y Cabinet. Nid dyna’r ffordd i roi hyder i addysgwyr proffesiynol, rhieni a disgyblion fod mentrau a pholisïau sy’n cael eu cyflwyno gan Lywodraeth Cymru yn mynd i bara, yn mynd i gael effaith, ac yn mynd i wneud y gwelliannau yr ydym am eu gweld.

Unwaith eto, rydych yn cyfeirio’n ôl at y ddogfen hon sydd yno i fapio sut y bydd y Llywodraeth yn symud gwasanaethau cyhoeddus yn eu blaenau yma yng Nghymru, ac ni all fod—ni all fod—gennych unrhyw hyder y bydd y ddogfen hon yn fwy llwyddiannus na dogfennau eraill a gyflwynwyd gan Lywodraethau olynol yma yn y Cynulliad. Edrychaf ymlaen at glywed ymateb y Prif Weinidog, a galwaf ar y Cynulliad i gefnogi’r cynnig sydd gerbron y tŷ y prynhawn yma, cynnig sydd ond yn ceisio nodi mewn gwirionedd ble y byddwn erbyn 2021. Oherwydd, os mai’r ddogfen hon yn unig a ddefnyddiwch, ni fyddwch yn gallu gwneud hynny pan ddaw’n ddiwedd y pumed Cynulliad hwn.

Diolch yn fawr iawn. Rwyf wedi dethol y tri gwelliant i’r cynnig. Os derbynnir gwelliant 1, bydd gwelliannau 2 a 3 yn cael eu dad-ddethol, a galwaf ar y Prif Weinidog i gynnig gwelliant 1, a gyflwynwyd yn enw Jane Hutt, yn ffurfiol.

Gwelliant 1—Jane Hutt

Dileu pwyntiau 2 a 3 a rhoi yn eu lle:

2. Yn nodi bod y strategaeth genedlaethol newydd yn ategu’r addewidion uchelgeisiol a nodwyd eisoes yn Symud Cymru Ymlaen, gan gynnwys sefydlu Cronfa Triniaethau Newydd a chynyddu gwariant ar safonau ysgolion.

3. Yn cydnabod bod angen i’r llywodraeth a phob partner cyflenwi yng Nghymru weithio'n well, ac ar draws strwythurau presennol, i ddarparu’r gwasanaethau gorau posibl yn wyneb agenda parhaus o doriadau niweidiol gan Lywodraeth y DU.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Yn ffurfiol, Dirprwy Lywydd.

Diolch. Galwaf ar Adam Price i gynnig gwelliannau 2 a 3, a gyflwynwyd yn enw Rhun ap Iorwerth. Adam Price.

Gwelliant 2—Rhun ap Iorwerth

Ychwanegu pwynt newydd ar ôl pwynt 2 ac ailrifo yn unol â hynny:

Yn gresynu bod Cymru, ers 1999, wedi disgyn ar ei hôl hi o ran cynhyrchiant economaidd, cyflogau ac incwm y cartref o'i gymharu â’r Deyrnas Unedig yn ei chyfanrwydd.

Gwelliant 3—Rhun ap Iorwerth

Ychwanegu pwynt newydd ar ôl pwynt 2 ac ailrifo yn unol â hynny:

Yn gresynu at oedi parhaus Llywodraeth Cymru yn y broses o gyhoeddi ei strategaeth economaidd a'i methiant i ymgynghori â’r gymuned fusnes a rhanddeiliaid eraill ar ei chynnwys.

Cynigiwyd gwelliannau 2 a 3.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Codaf i gefnogi’r ddau welliant yn enw fy nghyd-Aelod. Mae un ohonynt yn mynegi, unwaith eto, ein synnwyr o rwystredigaeth ddofn, y gwn ei fod yn cael ei rannu’n fwy eang, ein bod yn dal i fod heb gael y strategaeth economaidd newydd a addawyd i ni. Rwy’n cofio Ysgrifennydd y Cabinet yn dweud yn y Siambr hon flwyddyn yn ôl y byddai’r strategaeth economaidd yn cael ei chyflwyno yn y flwyddyn newydd i Brif Weinidog Cymru. Mae’n debyg, yn dechnegol, nad oedd yn ein camarwain, ond dywedodd y bore yma wrth bwyllgor yr economi y byddai’n cael ei gynhyrchu yn yr hydref. Pan ofynnais iddo beth oedd ‘yr hydref’ yn ei olygu mewn gwirionedd, oherwydd, fe gofiwch iddi gael ei haddo i ni yn y gwanwyn, yn yr haf, cyn y toriad, ac yn y blaen, fe ddywedodd y byddai’n cael ei chyhoeddi cyn y Nadolig. Rhaid i chi ofyn, ‘Am ba Nadolig rydym yn sôn?’, ond gadewch inni obeithio mewn gwirionedd y daw rhywbeth yn y cyfamser, gan fod arnom angen strategaeth economaidd newydd yn fawr iawn.

Nawr, yr hyn sy’n rhaid inni ddibynnu arno ar hyn o bryd—. Oherwydd bu dau newid gweinyddiaeth ers y strategaeth economaidd ddiwethaf a gyflwynwyd gan Lywodraeth Cymru, felly mae’n rhaid i ni ddarllen yr arwyddion i ddeall beth yw’r meddwl y tu ôl i bolisi economaidd. Nawr, yr unig ddatganiad cynhwysfawr y gallwn ddod o hyd iddo, ac i fod yn deg ag ef, cafodd ei ysgrifennu ar lefel bersonol, oedd yr un gan brif economegydd Llywodraeth Cymru. Mae’n rhoi blas inni ar y meddylfryd y tu ôl i syniadau economaidd Llywodraeth Cymru. Ynddo, mae’n dweud—fe’i cyhoeddwyd yn y ‘Welsh Economic Review’ y llynedd:

O ran tueddiadau’r canlyniadau economaidd allweddol ers datganoli, mae’r stori’n gadarnhaol ar y cyfan.

Nawr, ‘os oes gennych ddau economegydd yn yr ystafell bydd gennych dri safbwynt gwahanol’ yw’r hen ddywediad. Ond rhaid i mi ddweud bod yn rhaid i mi anghytuno. Fel y dywedodd Andrew R.T. Davies, os edrychwch ar y ffigurau—a gallwch ei wneud mewn amryw o ffyrdd, ond os edrychwch ar ffigurau allweddol gwerth ychwanegol gros y pen, enillion wythnosol cymedrig ar gyfartaledd, incwm gwario gros y pen aelwydydd, a arferai fod yn hoff ddull mesur Llywodraeth Cymru, ar bob un o’r rheini rydym wedi mynd tuag yn ôl ers i Lafur fod mewn grym dros gyfnod o 20 mlynedd. Felly, nid yw difidend datganoli wedi cyflawni. Yn sicr, rydym wedi mynd tuag yn ôl—ychydig bach ar rai, yn fwy arwyddocaol ar eraill, ond yn sicr ni chafwyd y gwelliant y gobeithiem ei weld yn ein safle.

Felly, mae angen strategaeth economaidd newydd oherwydd mae’r hen un wedi methu darparu, ac os ydym yn parhau i wneud yr hyn a wnaethom, wrth gwrs, yna ni ddylem synnu, fel y gwyddom, os ydym yn wynebu’r un canlyniadau. Felly, rwy’n credu bod ‘Ble yr aethom o’i le?’ yn fan cychwyn da. Credaf fod yna gliwiau mewn peth o’r data. Os edrychwn ar faterion megis entrepreneuriaeth, er enghraifft, yn ystod blynyddoedd cynnar Llywodraeth Cymru, i fod yn deg, cyhoeddwyd cynllun gweithredu entrepreneuriaeth cenedlaethol. Rwy’n gwybod oherwydd fy mod wedi bod yn rhan fach o’r gwaith o’i ddrafftio ar y pryd. Fe ddechreuodd hwnnw gael peth llwyddiant cynnar mewn gwirionedd, os edrychwch ar y ffigurau, o ran busnesau newydd yn cychwyn. Yn ystod y cyfnod 2002 i 2005, fe welsoch gynnydd o 21 y cant yn nifer y busnesau newydd yng Nghymru, o’i gymharu â chynnydd o 13 y cant yn unig yn y DU. Ni chafodd hynny ei ailadrodd, wrth gwrs. Bu newid yn yr hinsawdd wleidyddol neu’r hinsawdd polisi tua chanol y degawd, ac felly, o 2005 ymlaen, gwelsom ostyngiad neu ddychweliad at ostyngiad o ran niferoedd busnesau.

Roedd ymgais gyda’r strategaeth economaidd yn 2010 i atal y dirywiad mewn gwirionedd, ac roedd y strategaeth economaidd honno’n gwbl glir fod angen i ni symud y pwyslais yn ôl i gapasiti cynhenid, lle roeddem wedi dechrau yn 2000 gyda’r cynllun gweithredu entrepreneuriaeth. Yn anffodus, rhoddwyd y gorau i’r strategaeth economaidd honno yn 2010 i bob pwrpas. Dychwelwyd i’r ffordd hen ffasiwn o feddwl, sef y gorobsesiwn gyda buddsoddiad tramor uniongyrchol a all roi rhywfaint o enillion tymor byr i chi ar ffurf datganiad i’r wasg a rhai ffigurau swyddi. Gall fod, mewn gwirionedd, mewn amseroedd anodd—. Ac rydym yn sylweddoli, yn yr argyfwng economaidd, ein bod yn y modd amddiffynnol. Felly, yn y tymor byr gall fod rhesymau pam eich bod am bwysleisio hynny, ond o ran y dasg hirdymor o newid tuedd sylfaenol economi Cymru, mae angen inni ddychwelyd at y meddylfryd sydd wrth wraidd y cynllun gweithredu entrepreneuriaeth cenedlaethol, sef buddsoddi mewn menter gynhenid ac arloesi, am mai sgiliau, gwybodaeth a syniadau ein pobl ein hunain a fydd yn y pen draw yn creu’r gwelliant economaidd yr ydym am ei weld.

Hoffwn ddiolch i’r Ceidwadwyr Cymreig am gyflwyno’r cynnig hwn heddiw. Mae strategaeth genedlaethol Llywodraeth Cymru yn anelu at wella iechyd a lles yng Nghymru. Fel y Ceidwadwyr Cymreig, rwy’n siomedig nad oes unrhyw dargedau clir, mesuradwy ar gyfer y gwasanaeth iechyd. Rwy’n croesawu’r uchelgais sy’n sail i strategaeth Llywodraeth Cymru, ond heb ganlyniadau clir, mesuradwy, rydym mewn perygl o gael strategaeth uchelgeisiol arall eto sy’n methu cyflawni.

Rwyf hefyd yn croesawu’r ffaith bod y strategaeth yn tynnu sylw at yr angen am brofiad di-dor mewn perthynas ag iechyd a gofal. Yn anffodus, mae hyn yn ddiffygiol ar hyn o bryd. Fel y nodais yr wythnos diwethaf, rwy’n ymwneud ag un o fy etholwyr sy’n 83 oed ac a adawyd i ofalu amdano’i hun yn dilyn llawdriniaeth ddargyfeiriol driphlyg ar y galon. Cafodd ei ryddhau o’r ysbyty heb fod unrhyw becyn gofal gan y gwasanaethau cymdeithasol ar waith. Gŵr oedrannus bregus, a anghofiwyd llwyr ac a gafodd gam gan y gwasanaethau statudol. Nid oedd unrhyw un i sicrhau bod hyd yn oed ei anghenion mwyaf sylfaenol yn cael eu diwallu, a heb ffrindiau a chyn-gydweithwyr, byddai’r dyn hwn wedi bod heb fwyd a diod, yn methu casglu ei bensiwn ac yn methu talu ei filiau. Ni ddylai hyn fod yn digwydd yn 2017. Ni ddylai’r dyn hwn fod wedi gorfod ffonio o gwmpas yn erfyn am help. Mae’r system wedi gwneud cam ag ef.

Yn anffodus, nid un achos ar ei ben ei hun yw hwn, ac rydym wedi gweld enghreifftiau ledled Cymru o bobl yn cael cam gan y system iechyd a gofal cymdeithasol. Yn y grŵp trawsbleidiol ar ddementia ddoe, amlinellodd pobl â dementia a’r rhai sy’n gofalu am bobl â dementia yr anhawster i gael cymorth a gofal seibiant. Roedd Deddf y Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 i fod i fynd i’r afael â’r diffygion hyn, ond mae gennym 22 o awdurdodau lleol, a phob un yn dehongli’r Ddeddf yn wahanol. Er bod ganddynt hawl i asesiad gofalwr, nid yw llawer o ofalwyr wedi cael un, er iddynt ofyn amdano dro ar ôl tro. Clywsom fod rhai adrannau gwasanaethau cymdeithasol yn gofyn i’r gofalwr a yw’n ymdopi o flaen y person sy’n derbyn gofal. Wrth gwrs, mae’r gofalwr yn mynd i ddweud eu bod yn ymdopi yn yr amgylchiadau hynny. Nid yw hyn ond yn tynnu sylw at y broblem gyda’r strategaethau: nid yw’r cynlluniau uchelgeisiol bob amser yn cael eu cyflawni.

Dro ar ôl tro rydym wedi gweld amrywiaeth enfawr yn y modd y caiff iechyd a gofal cymdeithasol ei ddarparu o ardal i ardal—gyda rhai’n dda, ac eraill heb fod cystal. Mae gwasanaethau’n amrywio rhwng y saith bwrdd iechyd lleol a’r 22 awdurdod lleol. Sut y gallwn fod yn sicr y bydd y strategaeth hon yn wahanol, gan nad oes unrhyw dargedau na chanlyniadau mesuradwy? Sut y gallwn obeithio darparu gofal iechyd teg i bawb yng Nghymru, waeth ble y mae pobl yn byw, beth bynnag yw eu hoedran neu eu rhyw, os ydym i gael saith bwrdd iechyd gwahanol a 22 o adrannau gwasanaethau cymdeithasol oll yn darparu ac yn dehongli iechyd a gofal yn wahanol?

Gwasanaeth iechyd gwladol yw’r hyn sydd i fod gennym, ond mewn gwirionedd, mae ansawdd eich gofal yn dibynnu ar eich cod post. Os yw Llywodraeth Cymru o ddifrif yn dymuno gwella iechyd a lles yng Nghymru i sicrhau ffyniant i bawb, bydd yn rhaid iddynt wneud yn well na’r strategaeth hon. Mae pobl Cymru’n haeddu llawer gwell na geiriau twymgalon. Maent wedi cael y rheini dros y 18 mlynedd diwethaf. Mae’n bryd gweithredu ac yn anffodus, mae’r strategaeth genedlaethol yn addo rhagor o’r un peth. Diolch. Diolch yn fawr.

Rwy’n falch o gymryd rhan yn y ddadl y prynhawn yma, ac rwy’n bwriadu canolbwyntio fy nghyfraniad ar yr hyn sydd angen ei wneud, yn fy marn i, i sicrhau ffyniant i’r holl bobl yn fy etholaeth.

Mae dogfen ‘Ffyniant i Bawb’ y Llywodraeth yn bwriadu targedu ymyriadau i anghenion economaidd gwahanol pob rhanbarth yng Nghymru, gan sicrhau bod pob rhan o’r wlad yn elwa o dwf, ac rwy’n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru yn anrhydeddu’r ymrwymiad hwnnw a dechrau buddsoddi o ddifrif yng ngorllewin Cymru, ardal yr ymddengys ei bod, hyd yn hyn, ar waelod rhestr flaenoriaeth Llywodraeth Cymru. Wrth gwrs, mae’n wych fod Llywodraeth Cymru wedi cydnabod bod yna heriau amlwg yn wynebu gwahanol rannau o Gymru, ond i bobl sy’n byw yn Sir Benfro, mae diffyg buddsoddi parhaus yn yr ardal yn dangos, er bod strategaethau a dogfennau’r Llywodraeth yn dweud un peth, fod polisïau’r Llywodraeth yn dweud rhywbeth arall. Rwy’n siŵr fod pob Aelod yn deall nad yw cael un dull sy’n addas i bawb o lywodraethu Cymru yn gweithio, a dyna pam y mae angen bellach i Lywodraeth Cymru ddatblygu strategaeth fanwl a chadarn sy’n egluro sut y caiff y Gymru wledig ei chefnogi drwy’r Cynulliad hwn.

Er enghraifft, nid yw adran ‘iach ac egnïol’ y ddogfen ‘Ffyniant i Bawb’ hyd yn oed yn cyfeirio at wasanaethau iechyd gwledig o gwbl. Y GIG yng Nghymru a’r modd y darparir gwasanaethau yw’r mater pwysicaf sy’n wynebu fy etholwyr o hyd, ac eto nid yw’r ddogfen hon hyd yn oed yn cydnabod na hyd yn oed yn ceisio tawelu meddwl pobl sy’n byw yn fy ardal i fod Llywodraeth Cymru yn gwrando.

Mae’r strategaeth yn sôn am bwysigrwydd triniaeth gyflym i bobl pan fo’i hangen arnynt, mor agos i’w cartrefi â phosibl, ac mae hynny’n rhywbeth y mae pobl Sir Benfro yn parhau i ymladd drosto. Fodd bynnag, mae parhau i ddileu gwasanaethau i deuluoedd yn Sir Benfro yn hollol groes i amcan Llywodraeth Cymru ei hun i ddarparu gwasanaethau mor agos i’w cartrefi â phosibl. Nid oes ond raid i chi edrych ar sefyllfa gwasanaethau pediatrig yng ngorllewin Cymru fel enghraifft o bobl yn gorfod teithio ymhellach i gael triniaeth.

Pan benderfynodd Llywodraeth Cymru gau’r uned gofal arbennig i fabanod yn Ysbyty Llwynhelyg, gwneuthum y pwynt fod teithio o Dyddewi i Gaerfyrddin mewn sefyllfa o argyfwng yn debyg i bobl yng Nghaerdydd yn cael eu gorfodi i deithio i Ysbyty Nevill Hall yn y Fenni i gael gofal brys. Nawr, wrth gwrs, ni fyddai hynny’n iawn i bobl Caerdydd, ac nid yw’n iawn i’r bobl rwy’n eu cynrychioli. Felly, os yw Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo o ddifrif i ddarparu gofal mor agos i’w cartrefi â phosibl, yna mae’n bryd iddi ddechrau gwrthdroi’r tueddiad yng ngorllewin Cymru i ganoli gwasanaethau iechyd a dechrau buddsoddi’n briodol mewn gwasanaethau iechyd lleol.

Nid ar amcanion iechyd yn unig y mae’r ddogfen ‘Ffyniant i Bawb’ yn canolbwyntio. Mae hefyd yn ailadrodd rhai buddsoddiadau pwysig yn y seilwaith, gan gynnwys un ymrwymiad a fydd o fudd mawr i bobl a busnesau yn Sir Benfro. Rwy’n falch bod y ddogfen yn ymrwymo i welliannau i’r A40 yng ngorllewin Cymru, ac rwy’n siŵr nad oes angen i mi barhau i ailadrodd yr un llinellau i gefnogi’r gwelliannau hyn ar wahân i bwysleisio’r ffaith bod angen deuoli’r A40 yn awr er mwyn agor gorllewin Cymru i weddill y wlad a thu hwnt. Mae’r achos dros ddeuoli’r A40 wedi bod yn cael ei drafod ers y 1950au, ac felly mae’n hen bryd i’r prosiect ddechrau gwneud cynnydd. Gobeithio y bydd y Prif Weinidog yn rhannu fy uchelgais i weld yr A40 wedi’i deuoli yn Sir Benfro, ac rwy’n sylweddoli na all hynny ddigwydd dros nos, ac y bydd yn galw am arian sylweddol, ond y cyfan rwy’n gofyn amdano yn awr yw ymrwymiad cadarn gan Lywodraeth Cymru ei bod yn rhannu fy nod i ddeuoli’r darn hwn o ffordd, ac efallai y bydd y Prif Weinidog yn ymrwymo i hyn wrth ymateb i’r ddadl benodol hon.

Rwy’n falch hefyd fod y ddogfen yn ymrwymo i gyflwyno band eang dibynadwy a chyflym i’r rhannau o Gymru nad ydynt yn cael eu gwasanaethu ar hyn o bryd gan y farchnad. Unwaith eto, mae Sir Benfro perthyn i’r categori hwnnw. Rydym yn gwybod pa mor bwysig yw mynediad at y rhyngrwyd, nid yn unig i fusnesau, ond i bawb. I lawer o bobl, mae’n rhan gynyddol bwysig o’u bywydau ac yn eu galluogi i fyw’n fwy annibynnol drwy sicrhau bod gwybodaeth, addysg a gwasanaethau da a dibynadwy yn hygyrch iddynt. Yn wir, mewn cymunedau gwledig fel Sir Benfro sydd eisoes wedi cael eu taro’n anghymesur yn sgil cau banciau, mae mynediad at fand eang dibynadwy yn hanfodol i lawer o bobl allu parhau i wneud defnydd o wasanaethau bancio. Fodd bynnag, y realiti i rai pobl sy’n byw yng Nghymru yw eu bod yn dal heb fynediad at wasanaeth band eang digonol ac o ganlyniad, ni allant fwynhau neu ddefnyddio’r mynediad at wasanaethau y mae pobl mewn ardaloedd eraill yn eu cael. Felly, unwaith eto rwy’n gofyn am wybodaeth fanylach ynglŷn â pha bryd y bydd Llywodraeth Cymru yn targedu mannau gwan yn benodol ar draws Sir Benfro, er mwyn i mi roi’r newyddion diweddaraf sy’n fawr ei angen i gymunedau lleol ynglŷn â pha bryd y gallant ddisgwyl gweld gwelliannau.

Felly, i gloi, Dirprwy Lywydd, mae Llywodraeth Cymru yn gwbl briodol yn datgan bod llawer i ymfalchïo ynddo, ond mae llawer o heriau’n parhau, a dim ond drwy fod yn onest ynglŷn â’r rhain y gallwn fynd i’r afael â hwy. Mae’n bryd inni fod yn onest ynglŷn â’r diffyg buddsoddiad a sylw a roddir i orllewin Cymru gan Lywodraethau Llafur blaenorol a chydnabod bod yn rhaid gwneud mwy yn y dyfodol i helpu ein cymunedau gwledig. Gall y Gymru wledig fod yn gymaint mwy na’r hyn ydyw ar hyn o bryd. Mae angen cefnogaeth a buddsoddiad, ac mae angen i’r bobl sy’n byw mewn cymunedau gwledig wybod eu bod yn cael eu hystyried gan bolisïau Llywodraeth Cymru. Felly, rwy’n gobeithio bod Llywodraeth Cymru yn dechrau gwella ei chefnogaeth i orllewin Cymru. O’r herwydd, rwy’n annog yr Aelodau i gefnogi’r cynnig hwn.

Mae’r strategaeth ‘Ffyniant i Bawb’ yn ymgais arall i ail-lansio’r Llywodraeth Lafur flinedig, ddigyfeiriad ac aflwyddiannus hon yng Nghymru. Er bod nodau’r ddogfen hon yn ganmoladwy, yn anffodus mae’n brin o fanylion. Heb y manylion ar faterion yn ymwneud â sicrhau a mesur canlyniadau, uchelgeisiau’n unig yw’r ymrwymiadau hyn. Mae Llafur Cymru wedi bod mewn grym yn y lle hwn ers dros 18 mlynedd, ac mae Llafur wedi gwneud cam â gorllewin Cymru yr holl ffordd ers hynny.

Ni fu’r methiant mor amlwg yn unman ag y mae yn system addysg y wlad hon. Ar ôl 18 mlynedd mewn grym, mae cenedlaethau olynol wedi cael cam yn sgil hunanfodlonrwydd Llywodraeth Cymru mewn perthynas ag addysg. Mae ein plant yn haeddu system addysg o’r radd flaenaf yma, ond mae’r safleoedd PISA yn dangos bod Llafur Cymru wedi darostwng Cymru i hanner gwaelod y tabl cynghrair addysg byd-eang. Gan Gymru y mae’r system ysgolion sy’n perfformio waethaf yn y Deyrnas Unedig. Cyfraddau pasio TGAU A i C eleni oedd yr isaf ers 2006. Dywedodd Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru yn ddiweddar na fydd bron 45 y cant o’r rhai a fydd wedi gadael ysgol yng Nghymru rhwng 2015 a 2020 wedi cael pump TGAU da. Nid fi sy’n dweud hynny, ond y comisiynydd cenedlaethau’r dyfodol.

Rydym yn wynebu argyfwng ym maes hyfforddi a chadw athrawon. Mae tri deg wyth y cant o leoedd hyfforddi athrawon ysgolion uwchradd yn parhau i fod heb eu llenwi. Mae nifer sylweddol o athrawon sydd eisoes wrthi’n addysgu yn ystyried gadael y proffesiwn. Dirprwy Lywydd, mae dybryd angen strategaeth ar Gymru i ddod ag athrawon newydd i’r wlad ac i gadw’r rhai sydd gennym yn barod. O ran addysg uwch, mae Cymru wedi gweld gostyngiad yn nifer y bobl sy’n dysgu’n rhan-amser mewn sefydliadau addysg uwch. Rhwng 2009 ac 2014, disgynnodd niferoedd myfyrwyr 11 y cant yng Nghymru. Cafodd y dirywiad hwn ei waethygu gan doriadau parhaus Llywodraeth Cymru i gyllidebau addysg uwch. Cafwyd toriad o bron £36 miliwn yn yr arian cyhoeddus a ddyrannwyd i brifysgolion Cymru ers 2015-16. Nid yw addysg bellach wedi gwneud yn well. Mae Swyddfa Archwilio Cymru wedi tynnu sylw at y ffaith bod cyllid grant yn y sector hwn wedi gostwng 13 y cant mewn termau real rhwng 2011-12 a 2016-17.

Dirprwy Lywydd, mae angen mwy o eglurder ynglŷn â sut y bydd Llywodraeth Cymru yn mynd i’r afael â’r bwlch sgiliau yng Nghymru. Yn ôl Cydffederasiwn Diwydiant Prydain, mae 61 y cant o fusnesau yng Nghymru yn ofni na fyddant yn gallu recriwtio digon o weithwyr tra medrus i ateb y galw ac i dyfu yng Nghymru. Er gwaethaf cynnydd yn lefelau cyflogaeth, mae cyfraddau gweithgarwch economaidd yng Nghymru yn dal i ddangos cymaint o’r gweithlu sydd â chyrhaeddiad addysgol gwael a heb lawer o sgiliau. Mae Llywodraeth Cymru yn addo darparu 100,000 o brentisiaethau i bobl o bob oed a’u defnyddio i godi lefel gyffredinol sgiliau yn y gweithle. Ond nid yw wedi darparu fframwaith ar gyfer cyflawni’r addewid hwn, na sut y maent yn bwriadu gwneud hynny.

Gall dysgu oedolion yn y gymuned chwarae rhan allweddol yn gwella ansawdd bywyd dinasyddion Cymru. Fodd bynnag, mae’r ddarpariaeth wedi crebachu ar draws Cymru, ac mewn rhai ardaloedd mae wedi erydu’n ddifrifol. Mae’r grant dysgu yn y gymuned gan Lywodraeth Cymru, a ddefnyddir fel arian grant uniongyrchol ar gyfer dysgu oedolion yn y gymuned, wedi gostwng. Gall dysgu oedolion yn y gymuned chwarae rhan allweddol yn gwella ansawdd bywyd dinasyddion Cymru os caiff ei gefnogi’n briodol.

Dirprwy Lywydd, mae’r diffyg canlyniadau mesuradwy yn y ddogfen hon yn tanseilio’r tebygolrwydd y caiff yr amcanion hyn eu cyflawni. Oni bai bod Llywodraeth Cymru yn mynd i’r afael â’r materion hyn, bydd yn dioddef yr un dynged ag y gwnaeth ar gyllid Amcan 1 ac ardaloedd Cymunedau yn Gyntaf. Bydd yn methu cyflawni, ac rwy’n siŵr y byddant yn ailystyried unwaith eto i wneud mwy o welliannau yn yr holl senario hon. Diolch.

Ddoe ddiwethaf buom yn siarad yma am bwysigrwydd casglu data agored, a chofnodi data defnyddiol i lywio a datblygu polisïau cryf. Felly, mae’n rhyfedd fod y strategaeth hon mor brin o dargedau mesuradwy, gan roi cyn lleied o le i graffu gan y Cynulliad neu’r cyhoedd. Rydym un mis ar bymtheg i mewn i dymor y pumed Cynulliad, ac mae pobl Cymru yn llygad eu lle i holi pam na all plaid sydd wedi bod mewn grym ers dros 18 mlynedd sefydlu a gweithio tuag at nodau cydlynus, clir, a mesuradwy unwaith eto, er mwyn gallu cyflawni. Mae awdurdodau lleol yn ei wneud drwy’r amser. Ble y maent hwy yn y ddogfen hon?

Efallai fod Llywodraeth Lafur Cymru wedi cael ei pherswadio i beidio â thynnu sylw at ei record ar yr economi, busnes, tai, iechyd, addysg, seilwaith, cymunedau gwledig, am eu bod wedi methu mor gyson yn y meysydd hynny. Iechyd a gwasanaethau cymdeithasol—fe wyddom na fydd iechyd a gwasanaethau cymdeithasol yn gynaliadwy ar eu ffurf bresennol yng Nghymru yn y dyfodol agos. Mae byrddau Iechyd yng Nghymru yn wynebu diffygion sylweddol, gorwariant o £149 miliwn yn y flwyddyn hon yn unig. Ers 2013 bu cynnydd o 400 y cant yn nifer y cleifion sy’n aros dros flwyddyn am lawdriniaeth, ond eto torrodd Llywodraeth Cymru 8.2 y cant mewn termau real oddi ar gyllid iechyd a gofal cymdeithasol rhwng 2009-10 a 2015-16, gan waethygu’r pwysau ar y gwasanaeth, tra bod y Sefydliad Iechyd yn amcangyfrif y bydd angen i wariant ar iechyd yng Nghymru godi 3.2 y cant y flwyddyn mewn termau real er mwyn pontio’r bwlch ariannu a ragwelir.

A allwch ddweud wrthym pa sylwadau a wnaed i Lywodraeth San Steffan y DU i wella’r cyllid i Lywodraeth Cymru?

Buaswn yn dweud mai gwaith i’r Prif Weinidog yw hynny mewn gwirionedd, a’ch plaid chi. [Torri ar draws.]

Mae rhestrau aros am dai yng Nghymru yn embaras cenedlaethol, gyda 90,000 o bobl ar hyn o bryd ar restr tai yng Nghymru, yr un ffigur ag yn 2011. Testun mwy byth o bryder yw bod 8,000 o deuluoedd yng Nghymru wedi bod ar restr dai fforddiadwy ers dros chwe blynedd, ac mae 2,000 arall wedi bod ar y rhestr aros ers 2006. Mae digartrefedd yng Nghymru yn sgandal bellach. [Torri ar draws.] Yn ystod 2016-17, aseswyd bod 9,210 o aelwydydd yng Nghymru—

A gawn ni i gyd dawelu, os gwelwch yn dda?

[Yn parhau.]—a oedd yn wynebu digartrefedd o fewn 56 diwrnod, wedi cynyddu 29 y cant o aelwydydd, llety dros dro a llety gwely a brecwast 75 y cant—[Torri ar draws.]

A gawn ni i gyd dawelu, os gwelwch yn dda?

Diolch. Efallai nad ydych yn hoffi’r ffeithiau hyn, y ffigurau hyn, yr ystadegau hyn, ond maent yn wir. Rydym yn gwybod gennym 23,000 eiddo gwag yng Nghymru. Mae gan Gonwy ei hun dros 1,500. Ac eto, nid yw dogfen ‘Ffyniant i Bawb’ hyd yn oed yn sôn am hyn. Dyma adnodd cenedlaethol, ac mae’r defnydd ohono’n gwneud synnwyr amlwg.

Ar seilwaith a thrafnidiaeth, mae seilwaith di-dor yn allweddol i dwf economaidd yng Nghymru. Fodd bynnag, mae’r cyflymder y mae seilwaith yn cael ei ddarparu yng Nghymru yn embaras cenedlaethol. Rydym yn parhau i weld cysylltiad band eang cronig o wael mewn ardaloedd gwledig, gyda thros 94,000—dyna dri o bob 10 eiddo—yn methu cael cysylltiad o dros 10 Mbps. Mae nifer y gwasanaethau bws cofrestredig yng Nghymru wedi gostwng o 1,943 ym mis Mawrth 2005 i 1,283, gan adael llawer o’n cymunedau gwledig a’n trigolion wedi eu hynysu fwyfwy. Nododd y Pwyllgor Menter a Busnes y llynedd fod ymateb Llywodraeth Cymru i’r adroddiad ar gludiant cymunedol yn 2013 yn siomedig o araf, er bod prosiect peilot Llywodraeth Cymru, Go Cymru, wedi ei gwblhau ym mis Ebrill y flwyddyn honno. Mae cludiant cymunedol yn wasanaeth hanfodol i bobl hŷn a chymunedau gwledig, gan ei fod yn galluogi llawer i fynd allan a chyrraedd gwasanaethau hanfodol y byddent fel arall yn ei chael hi’n anodd cael mynediad atynt.

Dirprwy Lywydd, nid yw’r ddogfen hon yn gwneud llawer i dawelu meddyliau pobl Cymru fod Llafur Cymru yn gwneud ymdrech wedi’i thargedu i weithio drostynt. Credaf y bydd y ddogfen hon yn mynd i’r un lle’n union â’r rhaglen lywodraethu—bydd yn mynd ar silff i hel llwch. Nid oes unrhyw dargedau cyflawnadwy neu fesuradwy. Nid oes unrhyw ganlyniadau. Mae’r Llywodraeth hon yn gwneud cam â phobl Cymru. Rydych yn gwneud cam â phobl Aberconwy hefyd. [Torri ar draws.] Rwy’n cloi fy nadl.

Galwaf ar y Prif Weinidog, Carwyn Jones.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Roedd nifer o bwyntiau a godwyd gan siaradwyr sy’n bwyntiau pwysig y mae angen mynd i’r afael â hwy, ac mae angen cydnabod yr heriau. Y peth sy’n rhaid i mi ddweud, wrth gwrs, yw mai’r ddogfen, ‘Ffyniant i Bawb’, yw’r sail y bydd penderfyniadau’r Llywodraeth yn cael eu gwneud arni. Bydd yn arwain at fwy o fanylion maes o law. Bydd y cynllun gweithredu economaidd yn cael ei gyhoeddi erbyn y Nadolig eleni, os gallaf wneud hynny’n gwbl glir, ac yna, wrth gwrs, byddwn yn gallu dangos beth a wnawn i wella bywydau pobl Cymru ymhellach.

Rhaid i mi ddweud, roedd yna afrealrwydd, onid oedd, yn perthyn i gyfraniadau’r Ceidwadwyr? Mae dros £1 biliwn wedi ei dorri oddi ar gyllideb Cymru. Eto i gyd, yng ngwlad y Ceidwadwyr Cymreig, mae’r goeden arian hud yn tyfu ac rydym yn gallu gwario cymaint o arian ag y dymunwn. Rwy’n derbyn eu bod mor anfedrus fel bod Janet Finch-Saunders wedi dweud bod yn rhaid i mi ystyried delio â Llywodraeth y DU, a byddaf yn gwneud hynny gan ei bod yn amlwg na allant hwy wneud.

Ble mae’r £1.67 biliwn a gafodd Gogledd Iwerddon, yn groes i fformwla Barnett? Dim gair gan y Ceidwadwyr Cymreig. [Torri ar draws.] Dim gair gan y Ceidwadwyr Cymreig. Felly, oes, mae’n rhaid i rywun siarad dros Gymru. Fe wyddom nad y Ceidwadwyr Cymreig a wnaiff hynny.

Gwrandewais yn ofalus ar yr hyn a oedd gan Janet Finch-Saunders i’w ddweud am ddigartrefedd, ond ni allwch roi diwedd ar ddigartrefedd drwy werthu tai cyhoeddus, sef yr union beth y maent am ei wneud. Eu hateb i ddigartrefedd yw gwerthu mwy o dai i wneud pobl yn fwy digartref, ac mae’n anwybyddu effaith y dreth ystafell wely ar bobl. Mae’n anwybyddu’r hyn sydd wedi digwydd gyda’r credyd cynhwysol. Roeddwn yn Brighton ar y penwythnos, gwn eu bod wedi fy ngweld yno, ni welais erioed gymaint o ddigartrefedd. Fe’m trawyd yn Brighton y penwythnos hwnnw pa mor ddrwg oedd pethau yn Brighton a faint o bobl ddigartref oedd yno, ac mae hynny o ganlyniad i bolisïau a ddilynir gan ei phlaid.

Rwy’n cymeradwyo ei beiddgarwch. Mae hi’n sefyll ar ei thraed ac yn siarad am seilwaith. Ei phlaid hi a gafodd wared ar drydaneiddio rhwng Caerdydd ac Abertawe. Ei phlaid hi sy’n gwrthod trydaneiddio’r rheilffordd ar hyd arfordir gogledd Cymru. Nid materion wedi’u datganoli yw’r rhain, maent yn nwylo Llywodraeth y DU. Mae gan Gymru 11 y cant o drac rheilffordd Cymru a Lloegr ac mae’n cael 1.5 y cant o’r buddsoddiad. Dyna realiti’r hyn y mae’r Torïaid yn ei wneud dros Gymru.

A ble mae’r morlyn llanw? Fe ddywedom ni hyn ddoe: os ydych am wneud gwahaniaeth go iawn i fywydau llawer o bobl a gwella economi Cymru a chreu ynni glân, ynni gwyrdd, mae angen inni weld y morlyn llanw yn symud ymlaen. Pam na wnewch chi ddweud hyn wrth eich cydweithwyr yn hytrach na dibynnu arnaf fi i wneud hynny? Rwy’n hapus i wneud hynny ar eich rhan, ond mae’n amlwg fod angen gwersi arnoch sut i ddylanwadu ar eich plaid eich hun.

Gwrandewais yn ofalus ar yr hyn a ddywedodd Paul Davies. Nid wyf yn derbyn bod y Gymru wledig wedi ei hanghofio, o bell ffordd. Mae’n hynod o bwysig ein bod yn darparu gofal iechyd mor agos at gartrefi pobl â phosibl. Yr hyn na allaf byth mo’i dderbyn yw bod yn rhaid i ofal iechyd fod mewn sefyllfa lle y mae naill ai’n lleol neu’n well. Mae pobl yn haeddu mynediad at y gofal iechyd gorau lle bynnag y maent yn byw yng Nghymru. Dyna ni, o’m rhan i. Os gellir ei ddarparu mor lleol ag sy’n bosibl, gwych. Dyna’n union sut y dylai fod. Ond os bydd yn rhaid i bobl deithio ychydig ymhellach i gael triniaeth well gyda gwell canlyniadau, yna mae hynny’n rhywbeth nad wyf yn credu y dylem ei ofni.

Ar yr A40—rydym am symud ymlaen, wrth gwrs, gyda deuoli’r A40. Rydym yn cydnabod pa mor bwysig yw hynny i’w etholaeth. Ar fannau gwan band eang, mae’n anodd rhoi amserlen ar gyfer cymunedau penodol. Os yw am ysgrifennu ataf, buaswn yn fwy na pharod i roi amserlenni ar gyfer cymunedau penodol iddo. Mae’n dweud nad oes buddsoddiad o gwbl. Wel, edrychwch ar yr ysgolion sydd wedi cael eu hadeiladu ar hyd a lled gorllewin Cymru. Ysgolion newydd yn cael eu hadeiladu, ailagor gorsaf dref Abergwaun ac Wdig, er enghraifft, a chysylltiadau rheilffyrdd gwell i mewn i ogledd Sir Benfro—nid yw hynny wedi’i ddatganoli hyd yn oed. Nid yw wedi’i ddatganoli hyd yn oed ac mae’n rhywbeth yr ydym wedi gwario arian arno er mwyn gwella bywydau ei etholwyr ei hun.

Os caf ymdrin â rhai o’r materion eraill a godwyd yn yr amser sydd gennyf: o ran yr economi, rydym yn gwybod bod diweithdra yn awr fel mater o drefn ar yr un lefel â, neu’n is na chyfartaledd y DU. Ni fyddai modd dychmygu hynny yn ôl yn y 1990au. Gwyddom fod cyfraddau cyflogaeth yn uwch na’r hyn a oeddent yn y 1990au. Gwyddom hefyd fod cynnyrch domestig gros wedi cynyddu, ond nid yw wedi cynyddu ar yr un cyflymder â rhai rhannau eraill o’r DU. Mae hynny’n wir. Pam? Un o’r rhesymau, wrth gwrs, yw bod angen i ni wneud yn siŵr ein bod yn parhau i fuddsoddi mewn sgiliau. Wrth i bobl gael mwy o sgiliau, gallant gael swyddi sy’n talu’n well, fel y gallant roi mwy o arian yn eu pocedi. Dyna’n union a wnawn. Mae gennym ymrwymiad i gael 100,000 o brentisiaethau ar gyfer pobl o bob oedran a fydd yn rhoi’r sgiliau sydd eu hangen arnynt i ennill mwy o arian, ond hefyd i’n galluogi i ateb y cwestiwn yr ydym bob amser yn ei gael gan fuddsoddwyr: ‘A oes gennych y sgiliau yr ydym eu hangen i ffynnu yn eich gwlad?’ Yn gynyddol, gallwn ddweud ‘oes’. Nid ydynt yn dod i Gymru oherwydd yr arian—dywedodd Aston Martin hynny’n glir—maent yn dod i Gymru am fod y sgiliau yma.

Mae gennyf ddau ffigur i’w rhoi i chi—a nodais eich bod wedi dweud bod gennych y sgiliau, neu ‘Mae gennym y sgiliau yma yng Nghymru’—ac roedd un yn ymwneud â’r gwerth ychwanegol gros, ac yn genedlaethol, nid ydym ond yn cyfrannu 3 y cant o gyfoeth y DU ond mae gennym 5 y cant o’r boblogaeth. Ar y cyflog mynd adref, roedd Cymru a’r Alban yr un fath 20 mlynedd yn ôl; mae yna wahaniaeth bellach o £43 yr wythnos. Felly, ble fydd Cymru yn 2021 ar werth ychwanegol gros cenedlaethol mewn perthynas â’r DU a ble fydd hi ar gyflog mynd adref os oes gennym y sgiliau y mae’r diwydiant eu hangen, fel rydych yn ei nodi?

Gwell, oherwydd rydym yn denu buddsoddwyr yn awr na fyddem byth wedi’u denu 20 mlynedd yn ôl. Polisi Llywodraeth y DU yn y 1990au oedd cael swyddi heb sgiliau ar gyflogau gwael yn lle swyddi sy’n talu’n dda mewn glo a dur. Felly, fe aeth cynnyrch domestig gros a gwerth ychwanegol gros—yr un peth, fwy neu lai—i lawr. Do, efallai fod y gyfradd ddiweithdra wedi mynd i lawr gyda hwy, ond lleihaodd yr arian a oedd gan bobl yn eu pocedi hefyd o ganlyniad. Mae hynny’n newid; mae wedi bod yn anodd ei newid, rwy’n cyfaddef, ond mae’n newid yn awr ac rydym yn gweld buddsoddwyr yn dod i Gymru ac yn dod â swyddi a chyflogau gwell gyda hwy—swyddi na fyddem byth wedi’u cael 20 mlynedd yn ôl gan na fyddai neb wedi bod yno i ddadlau dros Gymru 20 mlynedd yn ôl.

O ran yr economi, gan droi at yr hyn a ddywedodd Adam Price, nid wyf yn derbyn bod yna ddewis i’w wneud rhwng cefnogi busnesau cynhenid a buddsoddiad tramor uniongyrchol. Rwy’n derbyn bod yna gydbwysedd i’w daro. Rydym yn gweld mwy o fusnesau yng Nghymru bellach, rydym yn gweld busnesau’n dod yn fwy llwyddiannus. Rwy’n gweld yr elfen entrepreneuraidd a oedd yno yn ein pobl ifanc yn cael ei hannog yn awr mewn ffordd nad oedd yno o’r blaen. Rwy’n gweld ein prifysgolion yn gweithio i helpu busnesau newydd mewn ffordd nad oeddent yn ei wneud 10 mlynedd yn ôl; nid oeddent yn ystyried mai eu cenhadaeth hwy oedd gwneud hynny. Erbyn hyn, maent yn dechrau gwneud hynny. Felly, rwy’n gweld bod entrepreneuriaeth yn gallu ffynnu o ganlyniad i hynny. [Torri ar draws.] Wrth gwrs.

A fyddai’n derbyn, efallai, mai camgymeriad oedd y penderfyniad a wnaed yn ystod y weinyddiaeth ddiwethaf i gynyddu nifer y sectorau â blaenoriaeth o chwech i naw, a oedd yn cynnwys dwy ran o dair o’r holl fusnesau yn yr economi ar y pryd mewn gwirionedd, gan nad oedd hynny’n swnio fel targedu go iawn fel y byddai unrhyw un yn ei ddeall?

Na, nid oedd digon o sectorau. Un o’r problemau a wynebem—ac roedd yn fater rwy’n cofio ei drafod gyda fy nghyn gyd-Aelod Ieuan Wyn Jones, fel Dirprwy Brif Weinidog—oedd bod ymdrechion wedi’u gwneud yn y blynyddoedd cyn hynny i ddenu buddsoddiad mewn unrhyw faes ac wrth gwrs, ni allwch wneud hynny. Oni bai eich bod yn gallu dangos bod gennych hanes da o wneud hynny yn eithaf aml mae’n anodd iawn denu buddsoddwr arall yn yr un maes i’ch gwlad. Felly, gwnaed penderfyniad i gael sectorau. Do, fe gynyddwyd hynny i naw oherwydd ein bod yn gweld sectorau newydd yn ymddangos dros y blynyddoedd a sectorau’n dod yn gryfach dros y blynyddoedd. Y mater sydd angen i ni ganolbwyntio arno yn ogystal yw anghyfartaledd rhanbarthol. Mae hynny wedi cael sylw ac mae’n bwynt teg i’w godi. Sut y gwnawn hynny? Wel, mae angen i ni wneud yn siŵr fod gennym gynlluniau economaidd rhanbarthol a strwythurau cyflawni rhanbarthol hefyd. Nid oes gennym rai ar hyn o bryd.

Os ydym yn mynd i siarad am ddatganoli pwerau i lawr, a phwerau ariannol hefyd efallai, sy’n syniad sy’n haeddu sylw gofalus wyddoch chi, mae’n rhaid i ni fod yn glir fod y strwythurau cyflawni rhanbarthol yno; nid ydynt yno. Bydd y Bil llywodraeth leol yn rhoi cyfle inni wneud hynny. Nid yw’n bosibl i 22 o awdurdodau lleol gyflawni’n effeithiol ar eu pen eu hunain. Dyna pam, wrth gwrs, fod angen y cydweithio rhanbarthol. Dyna beth y bydd y Bil yn ei wneud. A bydd hynny, wrth gwrs, yn rhoi cyfle i ni wedyn i ddechrau edrych ar sut y gallwn rymuso lefelau eraill o lywodraeth i allu gwella amodau economaidd yn eu hardaloedd eu hunain.

O ran iechyd, unwaith eto, mae arweinydd yr wrthblaid yn dweud, ‘Wel, mae popeth wedi mynd tuag at yn ôl’—nid yw hynny’n wir. Hynny yw, mae amseroedd aros diagnosteg wedi gwella, mae amseroedd aros ambiwlansys wedi gwella. Os edrychwch ar ganser, os ydych am driniaeth canser yng Nghymru, rydych o leiaf yr un mor debygol o gael triniaeth dda ar gyfer canser cyn gyflymed ag unrhyw le arall yn y DU, os nad yn well. Realiti’r sefyllfa yw ein bod yn gwario 7 y cant yn fwy ar iechyd a gofal cymdeithasol: mae’n ffigur rydym wedi’i ddefnyddio yn y Siambr hon—mae’n wir. A gwyddom, wrth gwrs, ar fater recriwtio, fod yr ymgyrch rydym wedi’i rhoi ar waith yn dwyn ffrwyth. Bellach, rydym yn gweld lleoedd hyfforddi yn cael eu llenwi mewn ffordd nad oedd yn wir, efallai, flwyddyn neu ddwy yn ôl. Bydd hynny’n cryfhau’r gwasanaeth iechyd dros y blynyddoedd nesaf yma yng Nghymru.

O ran rhai o’r materion eraill a godwyd yn ystod y ddadl—addysg: wel, rhaid i mi ddweud, wyddoch chi, clywais yr hyn a ddywedodd Mohammed Asghar. Roeddwn yn yr ysgol yn y 1980au, mewn ysgol gyfun, a gallaf ddweud wrtho yn awr, rwy’n cofio’r dyddiau pan nad oedd ysgolion yn cael eu hadeiladu, ni chaent eu cynnal a’u cadw, roedd gennym Lywodraeth Geidwadol yn torri’r gyllideb addysg drosodd a throsodd, roedd gennym lefelau perfformiad yn gostwng; nid wyf byth eisiau gweld y dyddiau hynny eto. Rwy’n hapus i fynd ag ef i ysgolion newydd sbon sy’n cael eu hadeiladu ym mhob rhan o Gymru. Rwy’n hapus i ddangos iddo y gwaith a wnaed ar hynny. Hoffwn ddangos iddo y gwaith sy’n dod drwodd drwy’r academi arweinyddiaeth. Hoffwn ddangos iddo y consortia sy’n cyflawni yn awr. Y gwirionedd yw nad oedd gennym ddarpariaeth addysg gyson ar draws pob awdurdod lleol: roedd chwech ohonynt yn destun mesurau arbennig ar un adeg. Nid oedd y system yn gweithio’n gyson ledled Cymru. Oedd, roedd gennym rai enghreifftiau o ddarpariaeth ragorol, ond nid oedd digon ohonynt ar draws Cymru. Ers inni gael y consortia, rydym yn gweld gwelliannau—y canlyniadau TGAU gorau a gawsom erioed. Os ydych yn cymharu lle’r oedd canlyniadau TGAU yn y 1990au—

A ydych yn derbyn ymyriad?

[Yn parhau.]—roeddent yn llawer iawn is o ran graddau A* i C nag y maent yn awr. Mae’n deyrnged i’n hathrawon ac i’n disgyblion.

Fe ddywedoch wrthym yr wythnos diwethaf am y graddau TGAU gorau erioed, ond wrth gwrs, o ran canlyniadau’r haf hwn, roedd y cyfraddau llwyddo cyffredinol ar eu lefel isaf ers degawd.

Nac oeddent. Os edrychwch—. [Torri ar draws.] Os ydych yn cymharu ffigurau ar sail tebyg-at-ei-debyg, mae’n amlwg nad ydynt. Os ydych yn eu cymharu â’r dyddiau cyn 1999 pan oedd tua 38 y cant o ddisgyblion Cymru yn cael pum gradd A* i C, mae’r ffigur hwnnw bellach ymhell y tu hwnt i hynny—ymhell y tu hwnt i hynny—a chanlyniad ein cyflawniad o ran addysg yw hynny. Felly, na, yr hyn a welwn ym maes addysg yw cyflawni well, rydym yn gweld canlyniadau gwell. Os edrychwch ar Safon Uwch, er enghraifft, mewn Safon Uwch rydym yn aml yn well na Lloegr—ni ddylai fod yn gystadleuaeth, ond mae pobl yn ein cymharu—mewn llawer iawn o bynciau a chanlyniad y gwaith a wnaed gan yr Ysgrifennydd addysg presennol yw hynny, wrth gwrs, gan adeiladu ar y gwaith a ddigwyddodd yn y blynyddoedd blaenorol.

Felly, rwy’n credu bod angen inni fod yn gadarnhaol am ein gwlad. Rydym yn cyflawni yn erbyn cefndir o gyni eithafol. Gwyddom fod yna werth £3.5 biliwn o doriadau o hyd ledled y DU nad ydynt wedi eu dyrannu eto hyd yn oed gan Lywodraeth bresennol y DU. Nid ydym yn gwybod ble y bydd y toriadau hynny. Ac felly’n wir, fe hoffem gyflawni mwy—fe hoffem wneud y pethau y mae’r Ceidwadwyr yn galw arnom i’w gwneud, er nad oes gennym arian i wneud hynny. Hoffem glywed mwy gan y Ceidwadwyr am eu syniadau. Un peth a nodais yn yr areithiau oedd eu bod yn beirniadu, ac mae ganddynt hawl i wneud hynny; ni chynigiwyd un syniad cadarnhaol o ran yr hyn y byddent yn ei wneud yn wahanol—dim un. Felly, maent yn dal i fod mewn sefyllfa lle na allant gynnig unrhyw beth i bobl Cymru, lle na allant gynnig ffordd gadarnhaol ymlaen i bobl Cymru, lle na allant gynnig unrhyw fath o obaith ar gyfer y dyfodol i bobl Cymru. Byddwn yn parhau i wneud hynny, mae pobl Cymru yn deall hynny, dyna pam y gwelsom y canlyniad a welsom ym mis Mehefin, a dyna pam, wrth gwrs, y byddwn yn parhau i weithio dros bobl Cymru. Byddwn yn ymuno ag eraill sydd eisiau gweithio gyda ni i sicrhau’r dyfodol gorau i’n gwlad, yn seiliedig ar degwch, ar gyfiawnder, ar gyfle ac ar ffyniant i bawb. [Torri ar draws.]

Diolch. A dim ond i ddweud fy mod wedi penderfynu oherwydd bod tri ymyriad, ac os oes gennych unrhyw beth i’w ddweud, wel, arhoswch i weld pwy sy’n cloi eich dadl cyn i chi ddechrau beirniadu. Nick Ramsay.

Beth y mae hynny i fod i’w olygu? [Chwerthin.] Diolch am y cyflwyniad cynnes. [Chwerthin.] Rwyf wedi cael gwaeth. [Chwerthin.] A gaf fi yn gyntaf oll ddechrau drwy ddiolch i bawb a gyfrannodd at y ddadl y prynhawn yma? Mae’n rhaid i mi ddweud, fe fwynheais ymateb y Prif Weinidog, ymateb wedi’i gyfeirio’n bennaf at Janet Finch-Saunders—wel, am y pum munud cyntaf o’i gyfraniad beth bynnag. I fod yn deg, Brif Weinidog, fe wnaethoch droi wedyn at Paul Davies a phroblemau’r Gymru wledig.

Ond rhaid i mi ddweud mai haerllugrwydd braidd yw gosod y bai am holl ofidiau Cymru ar blaid y Ceidwadwyr Cymreig a grŵp y Ceidwadwyr Cymreig. Rhag ofn nad ydych wedi sylwi, nid ni sydd wedi bod mewn grym yma dros y 18 mlynedd diwethaf. Yn wir, gadewch i mi feddwl pwy sydd wedi bod. Pwy y gallai fod? A, wrth gwrs, y Blaid Lafur, Plaid Lafur Cymru sydd wedi bod mewn grym. Ond mae’n rhaid i mi ddweud—. [Torri ar draws.] Ac mae’n rhaid i mi ddweud—. [Torri ar draws.] Mewn eiliad. Ac mae’n rhaid i mi ddweud, Mike Hedges, nid oedd pethau’n llawer gwell pan oedd Llafur mewn grym yn San Steffan chwaith am dros 10 mlynedd, ac roedd gennym Blaid Lafur mewn grym yn San Steffan a oedd mewn grym a Llywodraeth Lafur yma. A wnaeth y gwerth ychwanegol gros saethu drwy’r to yn sydyn? A wnaeth wella’n sydyn? A gawsom reilffordd y Great Western wedi’i thrydaneiddio? A gawsom y morlyn llanw? Yr holl bethau gwych na chyflawnodd y Ceidwadwyr Cymreig, mae’n debyg. Wel, mewn gwirionedd, mae trydaneiddio yn digwydd. Mewn gwirionedd, mae llawer o’r rhain yn y broses o ddigwydd ac yn llawer mwy tebygol o ddigwydd na phan oedd Llafur mewn grym yn San Steffan. Ac os yw Llywodraeth Cymru yma am weithio gyda Llywodraeth Geidwadol y DU i helpu i gyflwyno’r prosiectau hyn, rydym yn croesawu hynny ac yn credu mewn bod yn gadarnhaol. A gallech ddweud, wyddoch chi, fod hon wedi bod yn ddadl negyddol. Wel, y rheswm pam y cafwyd agwedd mor negyddol oedd ein bod wedi bod yn dilyn dogfen heb lawer iawn ynddi mewn gwirionedd.

Rwy’n credu mai Caroline Jones a siaradodd am eiriau twymgalon. Ac rydym wedi clywed llawer o eiriau twymgalon yma yn y Siambr hon dros yr 20 mlynedd diwethaf. Rydym wedi nodi ugain mlynedd ers datganoli dros yr wythnos neu ddwy ddiwethaf. Rydym wedi cael llawer o eiriau twymgalon a llawer o strategaethau. Ac fe ddywedodd Adam Price—. Nid yw Cymru’n dioddef o brinder strategaethau, yw hi, Adam? Rwy’n credu ein bod wedi cael cymaint o strategaethau—mwy nag y gallwn eu cyfrif—ac mae gormod ohonynt naill ai heb eu gweithredu’n llawn, heb eu rhoi mewn grym, neu fel y dywedodd Janet Finch-Saunders, wedi cael eu hanghofio a’u gadael ar silff lychlyd yn rhywle i beidio â chael eu gweithredu. Felly, rwy’n meddwl bod angen i ni gael persbectif o ran pam yn union ein bod yn y sefyllfa yr ydym ynddi.

A wnaiff yr Aelod ildio?

A oes gennyf amser i ildio’n fyr i Mike Hedges?

Mae gennych amser i ildio’n fyr, oes.

A gaf fi ddweud mai’r rheswm na chafodd y morlyn llanw ei gyflwyno gan Lywodraeth Lafur oedd nad oedd neb wedi meddwl amdano yn ôl adeg y Llywodraeth Lafur? Ond y broblem go iawn gyda dioddef yng Nghymru yw cyni Torïaidd o San Steffan. Onid ydych yn cytuno â hynny?

Rwy’n cofio llawer o amser yn cael ei dreulio gan aelodau penodol o Lywodraeth Lafur ddiwethaf y DU ar forglawdd llanw, ac yn sicr roedd yna bobl yn siarad am forlynnoedd llanw yn ôl ar y pryd. Ond er hynny, rydym yn y sefyllfa rydym ynddi; mae’n rhaid i ni symud ymlaen. Mae ein dadl heddiw’n nodi’n syml fod strategaeth genedlaethol Llywodraeth Cymru, ‘Ffyniant i Bawb’, gyda ni. Sylwaf fod Llywodraeth Cymru yn ei chefnogi. Dyna gynnydd. Fodd bynnag, rydym yn disgwyl gweld rhagor o dargedau mesuradwy mwy penodol. Nid yw’n fater mwyach o gael geiriau twymgalon yn unig. Os yw’r 20 mlynedd nesaf o ddatganoli yn mynd i fod yn fwy llwyddiannus o ran cyflawni ar yr economi, cyflawni ar y gwasanaeth iechyd, cyflawni ar addysg, cyflawno ar draws yr ystod o wasanaethau cyhoeddus ar gyfer pobl Cymru, yna mae’n rhaid i bawb ohonom wneud yn llawer iawn gwell nag yr ydym wedi ei wneud dros yr 20 mlynedd diwethaf. Rwy’n annog pobl i gefnogi’r cynnig hwn a dechrau arni.

Diolch yn fawr iawn. Y cynnig yw derbyn y cynnig heb ei ddiwygio. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Felly, gohiriwn y pleidleisio o dan yr eitem hon tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.

Felly, oni bai bod tri Aelod yn dymuno i’r gloch gael ei chanu, symudaf yn syth at y cyfnod pleidleisio.