7. Dadl ar Gynnig Deddfwriaethol gan Aelod: Bil cynllunio gwefru cerbydau trydan

– Senedd Cymru am 4:13 pm ar 16 Mai 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Ann Jones Ann Jones Labour 4:13, 16 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Eitem 7 ar ein hagenda y prynhawn yma yw dadl ar gynnig deddfwriaethol gan Aelod, a galwaf ar Rhun ap Iorwerth i wneud y cynnig ar Fil cynllunio gwefru cerbydau trydan. Rhun.

Cynnig NDM6720 Rhun ap Iorwerth

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi cynnig am fil cynllunio gwefru cerbydau trydan.

2. Yn nodi mai diben y bil hwn fyddai:

a) gosod canllawiau cynllunio ar gyfer datblygiadau newydd, boed hwy yn adeiladau cyhoeddus neu yn dai;

b) sicrhau bod adeiladau newydd yn gorfod cynnwys pwyntiau gwefru ar gyfer cerbydau trydan;

c) ei gwneud hi’n haws i bobl allu defnyddio cerbydau trydan er mwyn lleihau allyriadau carbon.

Cynigiwyd y cynnig.

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 4:13, 16 Mai 2018

Diolch, Dirprwy Lywydd. Diolch i'r Pwyllgor Busnes am roi'r cyfle imi wneud y cynnig deddfwriaethol yma heddiw. Mi yrrais i gar trydan gyntaf yn ôl yn 2009. Yn Tsieina oeddwn i yn ffilmio yn ffatri cwmni BYD—cwmni a gafodd ei sefydlu yn 1995 yn datblygu batris, ac sy'n hawlio rŵan i fod y gwneuthurwr cerbydau trydan mwyaf yn y byd. Mi werthon nhw dros 100,000 o gerbydau trydan y llynedd, ac mae yna siawns go lew bod lot o bobl sy'n gwrando ar hyn erioed wedi clywed am BYD. Ac rydw i'n meddwl bod hynny'n nodwedd o berthynas Cymru efo cerbydau trydan.

Mae yna ddatblygiadau mawr yn digwydd yn y maes yma, ond nid ydynt yn hysbys iawn i bobl yng Nghymru. Oes, mae yna ambell gar trydan o gwmpas, ond maen nhw'n dal yn brin. Mae yna dipyn o hybrids, ond nid dyna rydym ni'n siarad amdano fo—mae'r rheini'n dal ag injans yn llosgi diesel neu betrol sy'n llygru’r amgylchedd. Ond mewn mater o ychydig ddegawdau, mi fydd hyn i gyd yn newid.

Mae yna addewidion hirdymor yn dechrau amlygu eu hunain yn barod i gael gwared ar beiriannau petrol a diesel yn llwyr. Mae llywodraethau Prydain a Ffrainc yn crybwyll 2040, er enghraifft, fel targed i anelu ato. Ond mae'r dewis i ni yng Nghymru rŵan yn glir iawn. Mi allwn ni aros i'r chwyldro cerbydau trydan ddigwydd i ni, neu mi allwn ni drio arwain y newid—paratoi y ffordd a thrio annog pobl Cymru i gadw ar y blaen i'r hyn a fydd yn anochel yn y pen draw beth bynnag. Beth rydw i'n ei gynnig ydy deddfwriaeth a fyddai'n gam pendant tuag at sicrhau y math o isadeiledd fydd ei angen i wefru'r ceir trydan, er mwyn ei gwneud hi'n haws i bobl benderfynu dewis y dechnoleg newydd yma. 

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 4:15, 16 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Dewiswch o blith yr amcangyfrifon ynghylch cyflymder newid, ond gwyddom ein bod yn anelu tuag at ddyfodol o gerbydau trydan. Gyda llaw, oes, mae angen perswadio mwy o bobl i ddod allan o'u ceir yn gyfan gwbl. Rhaid i drafnidiaeth gyhoeddus lanach, a mwy gwyrdd, ochr yn ochr â theithio llesol, fod yn destun buddsoddiad helaeth. Ond bydd y car gyda ni am gryn amser eto. Yr hyn na fydd gyda ni yw'r peiriant tanio mewnol.

Nawr, mae banc UBS yn credu y bydd 14 y cant o'r ceir a werthir yn gerbydau trydan erbyn 2025. Bydd yn tyfu i hynny o fan cychwyn o fawr mwy nag 1 y cant ar hyn o bryd. Yng Nghymru, ychydig gannoedd o geir trydan a werthir, ond hyd yn oed yma mae'r twf wedi bod yn fawr—cynnydd o 35 y cant rhwng 2016 a 2017. Ond ddau ddegawd o nawr, bydd y gwaith wedi'i gwblhau. Y cwestiwn yw: pryd y bydd Cymru yn penderfynu camu ymlaen o ddifrif ar hyn?

Mae angen inni oresgyn nifer o rwystrau. Mae rhai y tu hwnt i'n rheolaeth ni: datblygu technoleg batri, mwy o gyrhaeddiad, gwefru cyflymach, cynnydd yn y dewis o'r modelau sydd ar gael—mae hynny'n fyd-eang. Gallwn obeithio elwa drwy ymchwil yn ein prifysgolion, drwy geisio sicrhau bod ein sector cydrannau ceir yn wybodus ynghylch y newidiadau yn y maes neu'n well byth, yn cadw ar y blaen i newidiadau. Mae gennym Aston Martin yn cynllunio i adeiladu cerbyd trydan arloesol yma, ond yr hyn rwy'n sôn amdano heddiw yw cymhwyso'r dechnoleg newydd honno ar eich cyfer chi a fi—mewn geiriau eraill, cael pobl i brynu a gyrru'r ceir ac i deimlo bod gwneud hynny yr un mor gyfleus â'r petrol neu ddiesel presennol.

Un o'r rhwystrau mwyaf yw lle i wefru. Mae hyn yn sicr yn ein dwylo ni. Hoffwn archwilio'r posibilrwydd o ddefnyddio deddfwriaeth i oresgyn hyn. Rwy'n cynnig bod pob datblygiad newydd—tai, ffatrïoedd, adeiladau cyhoeddus, swyddfeydd, atyniadau i dwristiaid, meysydd parcio, beth bynnag—yn gorfod cynnwys seilwaith gwefru drwy gyfraith. Bydd y mwyafrif llethol o ddefnyddwyr cerbydau trydan yn gwefru gartref dros nos. Os ydych yn ddigon ffodus i gael rhywle i barcio eich car gyda phwynt gwefru cerbyd trydan, dyna fyddech chi'n ei wneud yn bennaf. Os ydym am i fwy o bobl ddewis cerbydau trydan, fodd bynnag, mae angen i gartrefi newydd gael y pwyntiau gwefru cerbydau trydan hynny wedi'u gosod ynddynt ymlaen llaw. Os nad oes gennych le parcio, bydd digon o bwyntiau gwefru ym mhob man yn bwysig i chi. Er enghraifft, mae angen inni fuddsoddi mewn ôl-osod mewn ystod eang o fannau parcio, ond yr hyn rwy'n ei awgrymu heddiw yw y dylai fod pwyntiau gwefru newydd yn cael eu gosod drwy gyfraith ble bynnag y ceir datblygiad newydd. [Torri ar draws.] Iawn.

Photo of Mr Simon Thomas Mr Simon Thomas Plaid Cymru 4:17, 16 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Hoffwn ei atgoffa ein bod wedi cael dadl, neu gwestiynau yn hytrach, ar fynediad band eang a seilwaith oddeutu awr yn ôl, pan oedd y Gweinidog yn anhapus iawn nad yw'n ofynnol i ddatblygiadau newydd gael mynediad at fand eang fel rhan o'r datblygiad. Dyna'n union yr hyn na all ganiatáu iddo ddigwydd gyda'r newid hwn i gerbydau trydan.

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 4:18, 16 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Ie, nid oes cymaint o amser â hynny er pan oedd gennym doiledau wedi'u hadeiladu y tu allan i gartrefi, ond bellach mae'n rhyw fath o ddisgwyliad fod gennych ystafell ymolchi yn y tŷ. Mae angen inni symud gyda'r oes.

Felly, mae angen pwyntiau gwefru at ddefnydd lleol, ond rhaid inni gael rhwydwaith cenedlaethol priodol yn ogystal. Rwy'n edrych ymlaen at godi Renault ZOE gan Renault UK ymhen ychydig wythnosau, er mwyn gyrru 200 milltir o fy etholaeth ar Ynys Môn i fy ngweithle yng Nghaerdydd. Bydd yn ddiddorol oherwydd, hyd y gwelaf, nid oes unrhyw bwyntiau gwefru cyflym rhwng Ynys Môn a Chaerdydd. Felly, bydd yn daith ddiddorol. Ond mae'n rhaid i hynny newid. Felly, mae angen inni ôl-osod gosodiadau mewn mannau strategol, ond gall gosodiadau mewn datblygiadau newydd at ddefnydd y cyhoedd yma ac acw o gwmpas Cymru ffurfio rhan o rwydwaith cenedlaethol newydd.

Nawr, ar gyllido, rwy'n credu y dylai fod elfen o gyllid cyhoeddus, benthyciadau cyhoeddus, efallai, sydd ar gael ar gyfer gosod, yn sicr yn y lleoedd mwyaf strategol. Yn ddiweddar, negododd Plaid Cymru £2 filiwn ar gyfer hyn yn y fargen ar y gyllideb ddiwethaf. Mae'n fan cychwyn o leiaf. Os edrychwch ar nifer y pwyntiau gwefru a gyllidir yn gyhoeddus yn y DU erbyn hyn, rwy'n credu mai gogledd-ddwyrain Lloegr sydd ar frig y gynghrair gydag un pwynt gwefru wedi'i ariannu'n gyhoeddus fesul 4,000 o drigolion; yr Alban, un fesul 7,000 o bobl. Roedd gan Gymru, yn ôl ffigurau'r HSBC yn ddiweddar, un pwynt gwefru a ariennir yn gyhoeddus fesul 99,000 o bobl. Nid yw'n ddigon da. Ond nid yw'r ffocws heddiw ar ariannu, mae ar adeiladu rhwydweithiau gwefru yn ein hamgylchedd. Byddwn yn clywed gan Lywodraeth Cymru heddiw, rwy'n siŵr, eu bod eisoes yn ymgynghori ar ganllawiau cynllunio newydd yn hytrach na deddfwriaeth, ond mae angen inni fod yn siŵr fod yr ymgyrch tuag at gerbydau trydan yn cael ei chefnogi gan beth bynnag sydd ei angen i wneud iddo ddigwydd.

Nid wyf yn meddwl bod angen imi ailadrodd y dadleuon amgylcheddol—newid yn yr hinsawdd a llygredd aer. Rwy'n gobeithio nad oes angen imi eich perswadio, am lawer o resymau da, fod cerbydau trydan ar y ffordd. Mae a wnelo hyn â sicrhau bod Cymru'n barod pan fo'r hyn sy'n anochel yn digwydd, ac mae'n ymwneud hefyd â gweld a allwn gael Cymru i groesawu'r dyfodol hwnnw yn awr, ac edrychaf ymlaen at eich cyfraniadau. Diolch.

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 4:20, 16 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Yn sicr, rwy'n croesawu'r fenter rydym yn ei thrafod heddiw i gyflwyno canllawiau cynllunio ar gyfer datblygiadau newydd er mwyn sicrhau bod yn rhaid i adeiladau newydd gynnwys pwyntiau gwefru ac i'w gwneud hi'n haws i bobl allu defnyddio cerbydau trydan er mwyn lleihau allyriadau carbon, er y dylid nodi nad yw cerbydau trydan eu hunain yn lleihau allyriadau carbon—yn syml, ffynhonnell wahanol o bŵer yw hi. Oni bai bod y ffynhonnell sylfaenol yn adnewyddadwy, nid yw ond yn symud y broblem i rywle arall, felly rwy'n credu y dylem fod yn ofalus ynglŷn â'r iaith a ddefnyddiwn. Bydd yn sicr yn gwella ansawdd aer lleol, ac mae hynny i'w groesawu, ond ni fydd effaith ar ansawdd aer cyffredinol ac allyriadau cyffredinol oni bai ein bod yn defnyddio ffynonellau ynni adnewyddadwy yn y lle cyntaf, felly rwy'n credu y dylem ychwanegu'r cafeat pwysig hwnnw.

Fel rwy'n deall, mae Llywodraeth Cymru yn cynnal ymgynghoriad ar bwyntiau gwefru cerbydau trydan yr haf hwn, ac eisoes maent yn cael adwaith gan rai datblygwyr ynglŷn â'r syniad o orfod darparu dwythellau. Buaswn yn annog y Llywodraeth i fod yn gadarn iawn ynglŷn â hyn a hefyd i arfer ei dychymyg—i ymchwilio gyda rhai o'r cwmnïau cynhyrchu pŵer y cyfle i dreialu dulliau gwahanol, lle y gellir gosod ffynonellau pwyntiau gwefru lle bydd pobl eraill yn ysgwyddo'r gost. Fel rwy'n deall, mae yna rai cwmnïau sydd â diddordeb mewn trafod hyn.

Mae angen inni hefyd feddwl am y math o wefru a flaenoriaethwn. A ydym yn blaenoriaethu technoleg gyfredol Nissan Leaf, er enghraifft, sy'n cymryd oddeutu pum neu chwe awr yn ôl yr hyn a ddeallaf i wefru, neu a ydym yn llamu ymlaen at y genhedlaeth nesaf o dechnolegau gwefru cyflym, a fydd yn gallu ei wneud mewn rhan fach o'r amser? Pa rai rydym yn dewis rhoi blaenoriaeth iddynt yn gyntaf?

Mae angen inni feddwl ble i'w rhoi yn ogystal. Dylem fod yn symud at ffurf lanach o drafnidiaeth, ond ni all hynny fod ar draul mathau cynaliadwy o drafnidiaeth. Rhaid inni ddweud ar y cychwyn, rwy'n meddwl, na ddylid caniatáu pwyntiau gwefru ar balmentydd, lle y gallent fod yn rhwystr i bobl gerdded a beicio ac i bobl anabl, ond rhaid iddynt fod ar ffyrdd.

Rwy'n credu hefyd fod yn rhaid inni ofyn i ni'n hunain: a ddylem fod yn cynllunio ar gyfer cyfnewid yr holl gerbydau petrol am gerbydau trydan, neu a allwn fanteisio ar y cyfle hwn, wrth i bobl newid, i geisio hybu dull o weithredu sy'n fwy deallus, gan ffafrio, er enghraifft, trafnidiaeth gyhoeddus a theithio llesol mewn ardaloedd trefol a chanolbwyntio ar gerbydau trydan mewn ardaloedd gwledig yn lle hynny? Credaf fod hyn yn rhywbeth y dylem ei ystyried.

Yn olaf, Lywydd, mae cerbydau trydan yn mynd i fod yn ddrud, a gallai hyn waethygu lefelau presennol o dlodi trafnidiaeth, lle y gorfodir pobl mewn teuluoedd incwm isel i fuddsoddi mewn rhedeg car i gyrraedd eu gwaith a gwasanaethau allweddol, a mynd i ddyled yn sgil hynny. Credaf y dylem edrych ar gyfleoedd i rannu ceir ar gyfer cerbydau trydan. Ceir rhai enghreifftiau o gynlluniau cydweithredol i rannu cerbydau trydan yn Nhyddewi ac ym Mhowys ar hyn o bryd. Cafwyd arbrawf gyda chlybiau hen geir yng Nghaerdydd, fel rhan o'r ddinas teithio cynaliadwy rai blynyddoedd yn ôl, ac mae hynny'n rhywbeth y credaf fod angen inni ei wneud yn gyflym, oherwydd mae'r rhain yn mynd i fod allan o gyrraedd llawer o deuluoedd, ac nid yw pob teulu angen car—mae'r rhan fwyaf o geir yn segur am 23 awr y dydd o flaen eu tai.

Felly, yn gyffredinol, wrth inni newid i dechnoleg wahanol, dylem achub ar y cyfle i newid ymddygiad yn ogystal.

Photo of David Melding David Melding Conservative 4:24, 16 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Cytunaf â llawer o'r hyn a ddywedwyd yn awr gan Lee Waters, ond diolch i Rhun am gyflwyno hyn fel cynnig deddfwriaethol, ac yn sicr, rwy'n cytuno â'r amcan cyffredinol. Nid wyf yn siŵr a oes angen cyfrwng deddfwriaethol arnom, ond mae'n dda ein bod yn trafod y materion hyn.

Fel y dywedodd Lee Waters, mae angen inni gofio bod y ffordd rydym yn cynhyrchu ynni yn allweddol yma, ac mae newid i ffynonellau di-garbon yn wirioneddol hanfodol. Hefyd, mae'n hanfodol edrych ar dagfeydd mewn dinasoedd, ac ni fyddai hynny o reidrwydd yn cael ei ddatrys—neu ni fyddai'r gostyngiad yn digwydd o reidrwydd—pe baem ond yn cyfnewid y cerbydau petrol a diesel presennol am gerbydau trydan. Fodd bynnag, mae'n amlwg fod cerbydau trydan yn rhan bendant o'r ateb, yn wir, o fewn y fflyd drafnidiaeth gyhoeddus yn enwedig. Felly, credaf fod hon yn drafodaeth ddefnyddiol iawn ac mae'n un lle rwyf am weld Cymru'n symud ymlaen arni.

Fel y dywedodd Rhun, ar hyn o bryd, nid ydym yn cymharu'n arbennig o dda â rhannau eraill o'r DU. Yn 2012, 53 o geir trydan a geid yng Nghymru; roedd wedi codi i 1,523 erbyn 2016, sy'n gynnydd canrannol enfawr wrth gwrs ond credaf mai'r nifer absoliwt yw'r hyn y dylem edrych arno yma. Mae rhannau eraill o'r wlad wedi symud ymlaen yn gynt na ni hyd yma, felly mae angen inni edrych ar hyn. Mae'n ymwneud â ble y ceir pwyntiau gwefru cyflym. Credaf y bydd angen inni edrych ar adeiladau cyhoeddus yn gyntaf. Yn sicr mae angen inni edrych ar y rhwydwaith ffyrdd mawr oherwydd mae teithio rhwng Ynys Môn a Chaerdydd heb bwynt gwefru o bosibl yn broblem wirioneddol.

Felly, credaf fod angen i hyn fod yn rhan o strategaeth eang, ond yn sicr mae'n rhywbeth lle y credaf fod y cyhoedd yn mynd i'n gwthio hyd yn oed yn galetach nag yr ydym yn barod i fynd ar hyn o bryd. Mae angen i'r Llywodraeth ddechrau edrych ar y mater fel problem seilwaith, ac mae'r stoc enfawr o adeiladau cyhoeddus yn lle amlwg i ddechrau. Rydych eisoes yn ei weld mewn rhai datblygiadau—rwyf wedi sylwi arno o gwmpas Bro Morgannwg—lle mae tai newydd yn cynnwys pwyntiau gwefru fel nad oes gennych gebl hir a lletchwith i gefn eich garej, ond rydych yn gweld y pwynt gwefru o flaen y tŷ.

Felly, dyna lle bydd pobl yn mynnu gweld y farchnad yn mynd, rwy'n credu, ond mae angen inni hwyluso'r newid hwnnw yn ogystal. Felly, rwy'n falch fod hyn yn cael ei drafod ac mae gennyf feddwl agored iawn ynglŷn ag a ddylid gwneud hynny drwy ddeddfwriaeth, neu a oes dulliau polisi mwy traddodiadol y gallwn eu mabwysiadu.

Photo of Michelle Brown Michelle Brown UKIP 4:27, 16 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch i Rhun am gyflwyno'r cynnig hwn, oherwydd mae'n sicr yn gynnig diddorol iawn. Hoffwn ddweud ychydig o sylwadau byr amdano, ac at ei gilydd rwy'n cefnogi'r cynnig.

Yn union fel roedd yn rhaid i adeiladwyr osod gwifrau yn eu hadeiladau newydd ar gyfer trydan, ac fel mae'n rhaid gosod gwifrau ar gyfer cyfrifiaduron ac ati mewn swyddfeydd modern, mae'n gwneud synnwyr, wrth i dechnoleg a chymdeithas ddatblygu, fod canllawiau cynllunio yn cael eu haddasu er mwyn dal i fyny â'r newidiadau. Felly, byddaf yn cefnogi'r cynnig hwn, gan fod mwy o bobl yn defnyddio cerbydau trydan a rôl y wladwriaeth yw sicrhau bod y seilwaith angenrheidiol ar gael i'w gwneud hi'n haws i bobl fyw eu bywydau.

Mae gennyf rai pryderon, ac mae'r cyntaf yn ymwneud â chymhwyso'r rheol i'r holl dai newydd fel bod yn rhaid gosod y pwyntiau ym mhob cartref newydd. Gallaf weld pam y credwch hynny ond fy mhryder i yw y bydd y gost ychwanegol o osod y pwyntiau gwefru ym mhob cartref newydd yn sicr o gael ei throsglwyddo i'r rhai sy'n prynu tŷ. Mae prynwyr tai eisoes yn gorfod talu premiwm am adeiladau newydd. Mae rhai pobl yn dweud bod hynny'n gorbwyso manteision unrhyw gynllun cymorth i brynu, a bydd unrhyw bremiwm a delir hefyd yn cael ei drosglwyddo i denantiaid. Felly, gallai llyffetheirio pobl â chodiadau gorfodol ei gwneud yn anos i bobl ddod o hyd i gartref. Rwy'n siŵr mai'r peth olaf y mae unrhyw un yn y lle hwn am ei wneud yw ei gwneud yn ddrutach i bobl brynu cartref drwy godi pris adeiladau newydd.

Y pryder arall sydd gennyf, sy'n bwynt y cyfeiriodd Lee ato, yw bod annog mwy o ddefnydd o geir trydan ar hyn o bryd i'w weld yn rhoi'r drol o flaen y ceffyl, gan fod perygl o anghofio bod y rhan fwyaf o'n trydan presennol yn dod o orsafoedd pŵer sy'n llygru, nid o ynni adnewyddadwy. Felly, ar hyn o bryd ni fydd y trydan ychwanegol sydd ei angen i wefru ceir yn gwneud dim ond cynyddu allyriadau o orsafoedd pŵer lleol a symud y broblem o un lle i'r llall i bob pwrpas.

Fel y dywedwyd eisoes, efallai y dylid defnyddio llai o geir—ond rydym wedi cael 40 mlynedd neu fwy o awdurdodau lleol a Llywodraethau yn adeiladu eu strategaeth economaidd a'u strategaeth gynllunio ar ddefnydd eang o'r car. Felly, mae dweud bod angen i bobl yrru llai yn rhesymegol, ydy, ond mae'n beth anodd tu hwnt i'w gyflawni yn y gymdeithas fodern.

Wrth gwrs, gellid sicrhau cyflenwad trydan o ffynonellau ynni glân yn bennaf gyda'r buddsoddiad cywir mewn ymchwil a datblygu, ond nid ydym ar y cam hwnnw, ac nid ydym yn agos ato eto, ac ni ddylem fod yn ymddwyn fel pe baem yn agos ato. Nid wyf yn credu mai'r ffactor sy'n penderfynu a ddylem brynu car trydan neu beidio yw a oes gennych bwynt gwefru yn eich tŷ, er ei fod yn amlwg yn mynd i fod yn ffactor. Y ffactorau allweddol yw'r gost—pa mor bell y bydd un cyfnod gwefru yn mynd â chi—ac o safbwynt amgylcheddol, faint o lygredd y bydd yn ei greu yn realistig. Er mwyn i geir trydan ddod yn norm, rhaid i chwyldro ddigwydd o ran pa mor bell y gallwn deithio cyn ailwefru a'r amser a gymer i ailwefru, ac nid ydym yn gwybod beth fydd y cam arwyddocaol nesaf ar gyfer y ceir hyn. Felly, pryder arall i mi yw y gallem fod yn cyflwyno rheolau sy'n costio arian sylweddol yn y tymor hir i'r trethdalwr a'r perchennog tŷ am bwyntiau gwefru a fydd yn hen ffasiwn ac wedi'u disodli gan dechnoleg newydd cyn iddynt gael eu defnyddio. Diolch.

Photo of Mr Simon Thomas Mr Simon Thomas Plaid Cymru 4:30, 16 Mai 2018

Rydw i'n cefnogi, wrth gwrs, y cais gan fy nghyfaill i ddod â'r cynnig deddfwriaethol yma, ond rydw i'n gwneud hynny am sawl rheswm. Yn gyntaf oll, mae'n ddymuniad gen i a Phlaid Cymru i weld ein bod ni'n dod i ben â gwerthu ceir newydd sydd yn ddibynnol ar danwydd ffosil erbyn 2030, ac rydw i'n synnu nad yw Llywodraeth San Steffan wedi gwneud camau i gyflymu'r broses yma. Rydym ni'n dal i edrych tuag at 2042 ar gyfer hyn, er ein bod ni'n gwybod yr effaith ar ansawdd awyr sydd yn deillio o beiriannau tanwydd ffosil, a diesel yn benodol. Rydw i hefyd yn ei wneud e gan ein bod ni o'r farn, er bod y twf yma yn digwydd yn organig, bron, mewn cerbydau trydan, ei bod hi'n wir i ddweud, megis gyda band llydan, fel soniais i, y byddem ni yn rhannau helaeth o Gymru ar ein colled oni bai fod ymyrraeth gan y wladwriaeth i sicrhau cyfartaledd. Roedd y pwynt roedd Lee Waters yn ei wneud yn un digon teg, ond er mwyn helpu'r cyfartaledd yna, mae'n rhaid i'r Llywodraeth sefyll i mewn a gwneud yn siŵr bod hyn yn digwydd. Ac rydw i'n meddwl bod hynny'n rhywbeth rydym ni'n gyfarwydd â gorfod ei wneud yn y cyd-destun Cymreig.

Ar ôl i Blaid Cymru negodi y £2 filiwn ar gyfer cynllun cyhoeddus o bweru ceir trydan, rydw i wedi cysylltu â phob cyngor sir yng Nghymru i ofyn beth roedden nhw'n ei wneud i helpu'r broses yma, ac mor belled rydw i wedi cael ateb nôl gan hanner—gan gynnwys Ynys Môn, os caf i ddweud; da iawn Ynys Môn. Nid ydw i yma i enwi'r cynghorau, achos mae pob un ohonyn nhw'n dweud eu bod nhw'n gwneud eu gorau glas, ond mae'n amlwg beth sydd ar goll yn ambell i le. Mae yna gynghorau heb unrhyw bwynt gwefru cyhoeddus o gwbl. Mae yna lefydd yng Nghymru—. Os rydych chi'n teithio, Rhun, o Ynys Môn i Gaerdydd, mae'n ddigon posib, fel gyda'r trên, y bydd rhaid i chi fynd drwy Loegr i sicrhau eich bod chi'n gwneud y daith yn saff. Dyna'r math o fframwaith sydd gyda ni ar hyn o bryd.

Cwpwl o bethau sydd wedi codi yn hynny sydd yn awgrymu i fi ein bod ni angen rhywfaint o ddeddfwriaeth neu bwysau deddfwriaethol yn y maes yma yw: yr angen i greu rhwydwaith cenedlaethol; yr angen i'r rhwydwaith yna fod â bathodyn Cymreig arno fe, os liciwch chi, so mae pobl yn gwybod bod Llywodraeth Cymru yn rhan o'r broses yma; ein bod ni'n sicrhau drwy ymrwymiad deddfwriaethol bod y pwyntiau gwefru yma yn open source ac yn agored i bawb—felly beth sydd gyda chi, wrth gwrs, yw bod un cwmni yn licio cadw fe jest ar gyfer eu ceir nhw, ond rydym ni angen i hwn fod ar gael i bawb—ac ein bod ni'n gallu annog a helpu cynghorau lleol a phobl eraill a chyrff cyhoeddus sydd â diddordeb yn hyn nid jest i roi un pwynt i mewn, ond sawl pwynt i mewn. Rydym ni eisiau buddsoddiad eithaf sylweddol fan hyn; ie, paratoi ar gyfer y twf sy'n dod yn hytrach na beth sydd gyda ni nawr, efallai, fel roedd David Melding yn sôn, ond mae angen gweld hynny.

Y pwynt olaf oll rydym ni angen ei weld yng nghyd-destun ymyrraeth Llywodraeth yw bod y grid mewn mannau o Gymru heb fod yn ddigon cadarn na chryf ar gyfer y twf sy'n mynd i gael ei weld mewn pweru ceir. Mae capasiti'r grid yn gyfyng iawn mewn mannau o Gymru, yn enwedig yn y canolbarth, ac rydw i eisiau i'r Llywodraeth gydweithio gyda Llywodraeth San Steffan i fynd i'r afael â hynny. A gan bod y grid yn dweud na fydd modd cael batris mwy nag 1 MW yng Nghymru am o leiaf ddegawd arall—dyna'r sefyllfa, mae'r Grid Cenedlaethol yn dweud nawr—mae'r syniad o gael batris bach ym mhob man, sef y ceir trydan yma, yn defnyddio ein pŵer a'n hynni adnewyddol ni, yn ddeniadol iawn i fi, ond mae angen ymyrraeth y Llywodraeth, nid oes dim dwywaith gen i. 

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 4:34, 16 Mai 2018

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Ynni, Cynllunio a Materion Gwledig, Lesley Griffiths. 

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch, Lywydd. Rwy'n croesawu'n fawr y cyfle i ymateb i'r ddadl hon, a diolch i'r Aelodau am eu cyfraniadau ystyrlon iawn. Cefnogaf fwriad y ddadl yn llwyr, ac rwy'n benderfynol o wneud popeth a allaf i gynyddu'r defnydd o gerbydau trydan yng Nghymru. Rydym yn gwybod bod dyfodol cerbydau petrol a diesel yn gyfyngedig, gyda Llywodraeth y DU yn cyhoeddi ei bwriad i'w gwahardd erbyn 2040. Yn y cyfamser, mae'r diwydiant modurol eisoes yn ymateb i'r her. Mae Volvo, er enghraifft, wedi cyhoeddi y bydd yr holl fodelau newydd y bydd yn eu lansio o 2019 yn rhedeg ar fatri naill ai'n rhannol neu yn llwyr.

Os ydym i wireddu ein huchelgais ar gyfer datgarboneiddio, rhaid inni sicrhau darpariaeth ddigonol ar gyfer gwefru cerbydau trydan. Fodd bynnag, nid wyf yn argyhoeddedig mai'r cynigion ar gyfer deddfu a glywsom heddiw yw'r ffordd fwyaf priodol ymlaen. Mae fy nghyd-Aelod, Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth eisoes wedi ymgorffori datgarboneiddio yn y cynllun gweithredu economaidd ac wedi gwneud ymrwymiad o £2 filiwn o gyllid i helpu i wella seilwaith gwefru sy'n hygyrch i'r cyhoedd, ac mae fy null i o weithredu newidiadau i'r system gynllunio yn ategu hyn. Yn amlwg, rhaid i'r system gynllunio alluogi yn hytrach na rhwystro'r defnydd o gerbydau trydan, felly rhaid inni roi sylw i'r mater yn awr. Mae arnom angen dull cydgysylltiedig ac unedig o sicrhau darpariaeth ddigonol o gyfleusterau gwefru.

Hoffwn amlinellu'n fras yr hyn rydym yn ei wneud eisoes. Mae angen i bolisi cynllunio cenedlaethol roi arweiniad clir ar bwysigrwydd cyfleusterau gwefru. Mae'r ymgynghoriad 'Polisi Cynllunio Cymru' cyfredol yn cynnwys gofyniad i isafswm o 10 y cant o fannau parcio dibreswyl newydd gael pwyntiau gwefru, a ni yw'r cyntaf yn y DU i wneud hyn. Cyn diwedd y mis hwn, byddaf yn cyhoeddi ymgynghoriad ar hawliau datblygu a ganiateir newydd, a bydd yn cynnwys cyflwyno hawliau datblygu a ganiateir ar gyfer gosod pwyntiau gwefru cerbydau trydan mewn cartrefi a busnesau. Yn olaf, bydd newidiadau i gyfarwyddeb perfformiad ynni adeiladau yn nodi gofynion seilwaith pwyntiau gwefru ar gyfer pob datblygiad preswyl a dibreswyl newydd, a rhaid trosi'r gyfarwyddeb hon erbyn 2020.

Rwyf am sicrhau'r Aelodau y byddaf yn ystyried gosod safonau llymach drwy reoliadau cynllunio neu reoliadau adeiladu os na fydd y gyfarwyddeb yn cyflawni ein huchelgeisiau. Ochr yn ochr â'r newidiadau polisi hyn, rwyf eisoes yn cael trafodaethau gyda'r Grid Cenedlaethol—credaf fod Simon Thomas wedi nodi pwynt pwysig iawn ynghylch gallu'r grid cenedlaethol i gefnogi ein cynlluniau ar gyfer gwefru cerbydau trydan—a hefyd yn cynnal trafodaethau gyda Llywodraeth y DU. Dywedodd nifer o'r Aelodau fod angen inni fod yn fwy dychmygus, mae angen inni gymryd yr awenau ac rwy'n cytuno'n llwyr; mae angen inni wneud yn siŵr fod Cymru mewn sefyllfa dda i fanteisio ar gerbydau trydan. Felly, nid yw'r newidiadau rwyf wedi'u hamlinellu heddiw yn ddim ond dechrau ar y broses, ac wrth i'r dechnoleg ddatblygu, mae angen inni sicrhau bod Cymru ar y blaen gyda'r datblygiadau hyn.

Photo of John Griffiths John Griffiths Labour 4:37, 16 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

A wnewch chi gymryd—? O. [Chwerthin.]

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour

(Cyfieithwyd)

Roeddwn ar dri munud.

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru

Rhun ap Iorwerth i ymateb i'r ddadl.

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru

Diolch yn fawr iawn. A gaf fi ddiolch i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y drafodaeth yma y prynhawn yma? Rydw i’n cael fy nghalonogi gan ysbryd y drafodaeth honno. Mi ddof fi at y Gweinidog yn olaf, o bosib. O ran y sylwadau sydd wedi cael eu codi yn barod,

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

mae yna nifer o bwyntiau a godwyd gan yr Aelodau yr hoffwn wneud sylwadau arnynt yn gyflym. Nododd Lee Waters a David Melding y pwynt fod yn rhaid i chi ddal i gynhyrchu trydan rywsut, ac nid yw hynny'n dda i ddim os ydych yn ei gynhyrchu drwy losgi tanwydd ffosil, er enghraifft. Mewn gwirionedd, yn sicr, mae angen inni symud tuag at gynhyrchu trydan di-garbon, ond mae'r cerbyd trydan ei hun yn llawer mwy effeithiol na'r peiriant tanio mewnol, felly hyd yn oed os ydych yn llosgi tanwydd ffosil, rhywbeth nad ydym eisiau ei wneud, mwy na thebyg y byddwch dair, pedair, pump, chwech neu saith gwaith yn fwy effeithlon o gael cerbyd trydan yn trosglwyddo'r pŵer ar y ffordd yn hytrach na char petrol neu ddisel.

Photo of Jenny Rathbone Jenny Rathbone Labour 4:38, 16 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Rwy'n ddiolchgar ichi am ganiatáu imi ymyrryd, oherwydd mewn gwirionedd, rwy'n creu bod hwn yn bwynt pwysig iawn. Roeddwn yn arswydo o weld y rhaglen Dispatches fis diwethaf yn datgelu'r ffaith bod Llywodraeth y DU yn defnyddio ein hardoll werthfawr ar ein biliau trydan i gael pelenni pren, wedi'u gwneud o bren caled yn lle glo yng ngorsaf pŵer Drax, sy'n amlwg yn un o'r gorsafoedd pŵer mwyaf yn y DU, a bod hyn yn creu mwy o garbon na'r glo mewn gwirionedd. Hynny yw, mae hynny'n gwbl syfrdanol. Felly, roeddwn yn gobeithio y gallem—. Methais â chynnwys gwelliant i'ch tri phwynt. Credaf fod angen pedwerydd pwynt, yn dweud bod angen inni gael rhwydwaith o bwyntiau gwefru adnewyddadwy wedi'u cynhyrchu gan ynni adnewyddadwy, a gobeithio gan ynni adnewyddadwy a gynhyrchir yn lleol, fel y gallwn osgoi'r problemau rhwydwaith y cyfeiriodd Simon Thomas atynt.

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 4:39, 16 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Nid wyf yn anghytuno â hynny ar unrhyw lefel; credaf y caiff hynny ei gofnodi fel syniad da. Ond dof yn ôl at y pwynt am effeithlonrwydd cerbydau trydan yn y mater penodol hwn, beth bynnag. Felly, er bod gennym yr oedi o ran beth yr hoffem ei gael o ran symud tuag at gynhyrchu trydan di-garbon, o leiaf mae cerbydau trydan yn ffordd o fod yn fwy effeithlon.

Nid oes gennyf lawer o amser, mewn gwirionedd, i roi sylwadau ar bwyntiau unigol, heblaw, oes, wrth gwrs bod angen newid diwylliant arnom, ac oes, mae angen inni newid ein hagwedd tuag at y modd rydym yn teithio o un lle i'r llall. Nid wyf yn poeni am y gost, oherwydd rydych yn prynu neu'n lesio car trydan ac fe gewch y pwynt gwefru am ddim. Hynny yw, nid yw'r gost yn fawr; mae'n ymwneud ag annog pobl drwy wneud yn siŵr ei fod yno, ar y cychwyn, pan fyddant yn prynu'r tŷ, felly mae'n gwneud synnwyr perffaith i brynu'r car hwnnw yn lle car petrol neu ddiesel.

Rwy'n cydnabod yn llwyr fod gwaith ar y gweill gan Lywodraeth Cymru ar edrych ar ffyrdd gwahanol o annog defnydd o gerbydau trydan. Un peth a ddywedaf yw nad oes gan y Llywodraeth yr hanes gorau, dros y blynyddoedd, o fod yn arloesol yn hyn o beth. Mae'n wych fod pethau'n digwydd yn awr, ond gallai fod wedi digwydd yn gynharach, ac mae hynny'n gwneud imi feddwl bod arnom angen yr holl sicrwydd y gallwn ei gael i wneud yn siŵr fod bwriadau da gan y Llywodraeth yn awr yn troi'n weithredu pendant ar lawr gwlad. Flynyddoedd yn ôl, roeddwn yn siarad am y potensial i Gymru arwain ym maes cerbydau trydan. Mae honno i'w gweld yn freuddwyd bell braidd erbyn hyn, gan ein bod mor bell ar ei hôl hi. Ond os ydym yn ymdrechu i ddal i fyny yn awr, beth am inni ymdrechu'n wirioneddol galed. Gadewch i ni ei wneud yn uchelgais a bod yn barod i ddeddfu os oes angen, yn ogystal â defnyddio canllawiau cynllunio amrywiol ac ati, er mwyn gallu dweud yn hyderus yn y dyfodol fod Cymru yn croesawu cerbydau trydan ac yn wlad sy'n barod ar gyfer cerbydau trydan.

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 4:41, 16 Mai 2018

Y cwestiwn yw: a ddylid nodi'r cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Felly, derbynnir y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.