Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd y Ceidwadwyr, Mark Isherwood.

Diolch, Lywydd. Y bore yma, fe gyhoeddoch chi ddatganiad ysgrifenedig ar y cyd â'r Gweinidog Tai ac Adfywio ar y grant ymyrraeth gynnar, atal a chymorth. Fe sonioch chi am gynllunio, comisiynu a darparu gwasanaethau sy'n adlewyrchu cymhlethdod bywydau pobl, a'r gydberthynas rhwng eu hanghenion cymorth. Fe gadarnhaoch chi'r hyn a ddywedodd yr Ysgrifennydd cyllid ddoe: y byddai'r grant yn cael ei rannu'n ddwy ran, rhwng elfennau sy'n gysylltiedig â thai ac elfennau nad ydynt yn gysylltiedig â thai, ac yn sefydlu grant plant a chymunedau ar gyfer yr elfennau sy'n rhan o'ch cylch gwaith. Fe ddywedoch chi hefyd y byddwch yn gweithio mewn partneriaeth gydag awdurdodau lleol a rhanddeiliaid ehangach i ddatblygu'r trefniadau newydd, ac fe bwysleisioch chi bwysigrwydd atal ac ymyrryd yn gynnar. A allwch chi gadarnhau felly, neu a wnewch chi gadarnhau, a fydd y cyllid hwnnw'n cael ei glustnodi bellach, fel sy'n wir am grantiau yn gyffredinol, neu a fydd yn mynd i mewn i'r grant cynnal refeniw? Os na chaiff ei glustnodi, sut y bydd Llywodraeth Cymru'n monitro ac yn gwerthuso'r canlyniadau i ganfod a gyrhaeddodd yr arian hwn lle y bwriadwyd iddo gyrraedd?

Cyn ateb, Lywydd, a gaf fi groesawu llefarydd newydd y Ceidwadwyr i'w le? Rwy'n gobeithio fy mod wedi rhoi croeso mwy brwd iddo nag y gwnaeth rhai o'i gyd-Aelodau y prynhawn yma. [Chwerthin.] Rwy'n teimlo y gallent fod wedi gwneud yn well yn hynny o beth. A gaf fi ddweud fy mod yn edrych ymlaen at lawer o sgyrsiau ac at ymwneud â chi, Mark, dros y cyfnod i ddod?

O ran y grant y cyfeiriwch ato, rydym wedi bod yn ystyried yn fanwl sut y gallwn ddod â'r integreiddio yr hoffem ei weld ynghyd, gan sicrhau bod yr arian hwnnw'n parhau i gyrraedd y bobl sydd ei angen, a bod hynny'n digwydd mewn ffordd gydlynol sy'n galluogi i'w hanghenion gael eu diwallu. Rwy'n gobeithio bod y penderfyniad a gyhoeddwyd gennym heddiw—o ran model dau grant, os mynnwch, yr ymrwymwn i'w gynnal am weddill oes y Cynulliad—yn un a fydd yn diwallu anghenion derbynwyr ond y bydd hefyd yn caniatáu i awdurdodau lleol ac eraill sicrhau'r math o integreiddio sydd ei angen arnynt. Ond i ateb eich cwestiwn yn uniongyrchol, byddwn, fe fyddwn yn sicrhau cyfanrwydd y grantiau hynny.

Wel, rwy'n edrych ymlaen at archwilio'r mater hwnnw ymhellach gyda chi yn y dyfodol er mwyn sefydlu beth y mae 'cyfanrwydd' yn ei olygu yn y cyd-destun hwnnw. Nawr, fe wyddom—a gwn nad yw'n rhan uniongyrchol o'ch briff, ond fe ddof at y rheswm pam ei fod yn berthnasol—fod Rhan 2 o god ymarfer a chanllawiau Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 yn rhoi system ar waith lle mae pobl yn bartneriaid llawn yn y broses o lunio a gweithredu gofal a chymorth, gan roi, ac rwy'n dyfynnu,

'hawliau a chyfrifoldebau clir i bobl'

Nawr, yn eich datganiad heddiw—eich datganiad ysgrifenedig—rydych yn cyfeirio at gynllunio, comisiynu a darparu gwasanaethau, ac mae pobl yn dod ataf yn rheolaidd yn mynegi pryderon am y ffaith ein bod yn dal i weld ymgynghori oddi fry ar ôl i benderfyniadau gael eu gwneud a chomisiynu wedyn ar fodel comisiynu traddodiadol, sy'n gallu bod yn anfantais i ddarparwyr lleol.

Yn gynharach yr haf hwn, yn Sir y Fflint, dyfarnodd y cyngor ei gontract gwasanaeth i ddarparu gwasanaethau cymorth anabledd i'r darparwr nad oedd yn lleol a oedd wedi'i gael o'r blaen. Mynychais eu cyfarfod cyffredinol blynyddol, a gofyn i'r bobl a oedd yn bresennol—roedd 90 y cant ohonynt yn anabl—a oeddent wedi bod yn rhan o'r broses o gynllunio a darparu eu gwasanaethau, oherwydd roedd y ddeddfwriaeth yn dweud y dylent fod wedi bod yn rhan ohoni, a dywedodd pob un ohonynt wrthyf nad oeddent wedi cymryd rhan. O ystyried eich cyfrifoldebau mewn perthynas â llywodraeth leol, o ran cynllunio, comisiynu a darparu gwasanaethau, ac o ran y sector gwirfoddol a materion cysylltiedig, sut rydych yn bwriadu helpu awdurdodau lleol i ddeall nad opsiwn yw hwn, ond un o ofynion deddfwriaeth Llywodraeth Cymru a gafodd ei chefnogi gan bob plaid yma yn y Cynulliad diwethaf, a bod yn rhaid iddynt ddechrau gwneud hyn?

Byddwn yn gwerthuso'r cynlluniau braenaru ac yn edrych ar lawer o'r materion rydych wedi'u codi y prynhawn yma fel rhan o hynny. Cafodd yr adroddiad interim ei gyhoeddi heddiw, a byddwn yn parhau i weithio gyda'r gwerthuswyr annibynnol i ddeall rhai o'r materion hynny cyn y bydd eu hadroddiad terfynol yn cael ei gyhoeddi, a gobeithio y bydd hynny'n digwydd ddechrau'r haf y flwyddyn nesaf.

Ond diben dod â'r grantiau hyn at ei gilydd, gan greu'r grant cymorth tai a chreu'r grant plant a chymunedau, yw treialu ac ysgogi ffyrdd newydd o weithio—ie, cynnwys pobl yn y gwaith o lunio'r grantiau hyn a llunio'r prosiectau a'r rhaglenni sy'n cefnogi'r bobl hynny, ac integreiddio swyddogaethau gwahanol hefyd, integreiddio gwasanaethau ac integreiddio sefydliadau i gydweithio'n agosach. Dyma'n union y math o raglen ddiwygio rydym eisiau ei gweld mewn llywodraeth leol lle rydym yn gallu buddsoddi mewn pobl, ond lle gallwn gyflawni llawer mwy nag y gallem fod wedi'i wneud pe baem yn gweithio mewn seilos o dan y system flaenorol.

Wel, rwy'n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru yn helpu awdurdodau lleol i ddeall yn well sut y dylent gysoni gofynion comisiynu a chaffael â chydgynhyrchu a chydgynllunio gwasanaethau gyda phobl leol, lle mae'r cydgynllunio'n wahanol o bosibl i'r dewis comisiynu.

Mae fy nghwestiwn olaf yn ymwneud â thlodi—unwaith eto, nid yw'n rhan o'ch briff, ond mae llawer o'r asiantaethau a'r gwasanaethau allweddol yn rhan ohono. Yng nghanol mis Gorffennaf, euthum i ddigwyddiad a gynhaliwyd gan Ganolfan Polisi Cyhoeddus Cymru ym Mhrifysgol Bangor, 'Ailddechrau’r Drafodaeth ynglŷn â Thlodi Gwledig: Tystiolaeth, Ymarfer a Goblygiadau Polisi'. Roedd yn pwysleisio pwysigrwydd y trydydd sector, yn tynnu sylw at ddiffyg polisi gwledig integredig, y galw am ddull ar sail asedau yn unol â'r Ddeddf llesiant, yr angen i roi gwerth ar arbenigedd a chyrraedd y sector gwirfoddol a'r gymuned ehangach drwy rymuso lleol a dull arweinydd Llywodraeth Cymru, a nodwyd bwlch rhwng polisi ac arferion, pan nad oedd bwriadau da yn cael eu cyflawni.

Yn yr un modd, yr wythnos diwethaf, efallai eich bod wedi gweld bod Sefydliad Bevan wedi dosbarthu adroddiad gan y Comisiwn Metrigau Cymdeithasol, sef comisiwn annibynnol sydd wedi cynnull meddylwyr o bob cwr i'r sbectrwm gwleidyddol i edrych ar ddull newydd o fesur tlodi. Maent yn dweud wrthym y bydd y dull newydd yn darparu amcangyfrifon mwy cywir o bethau fel tai, gofal plant, anabledd, faint o amser y mae teulu wedi bod yn byw mewn tlodi ac ati, fod 24 y cant o boblogaeth Cymru yn byw mewn tlodi, a bod cyfran uwch o bobl yn byw mewn tlodi yng Nghymru nag unrhyw wlad arall. Ac maent yn dweud eu bod yn croesawu—mae Sefydliad Bevan yn croesawu—lansiad y dull newydd o fesur, a bod y dull newydd yn sicrhau dealltwriaeth lawer mwy realistig a threiddgar o dlodi yng Nghymru. Ond sut rydych yn ymateb i'w datganiad y dylid defnyddio hwn i lywio cam gweithredu cynhwysfawr ac ymarferol gan Lywodraeth Cymru, awdurdodau lleol, busnesau a chyrff eraill, fel y rhai y cyfeirir atynt yn yr adroddiad ar dlodi gwledig a grybwyllais yn gynharach, i fynd i'r afael â thlodi yng Nghymru?

Buaswn yn ymateb drwy gytuno â Sefydliad Bevan yn eu dadansoddiad. Yn amlwg, rydym angen y lefel honno o ddealltwriaeth o effeithiau tlodi ar bobl os ydym am ei drechu mewn ffordd fwy cyfannol. Efallai y gallwn ateb y cwestiwn gydag enghraifft sydd o fewn fy mhortffolio mewn gwirionedd, mewn perthynas â thasglu'r Cymoedd, lle'r ydym yn edrych ar yr union ystod honno o ddangosyddion i ddeall natur tlodi yn ein cymunedau, ond hefyd yr offer a'r dulliau sydd gennym y gellir eu defnyddio i fynd i'r afael â'r tlodi hwnnw. Gadewch i mi ddweud hyn: mae'n bwysig ein bod yn gallu ymosod ar dlodi wrth ei wraidd. Dyna pam rydym yn ceisio creu gwaith, ond gwaith teg, a sicrhau wedyn nad ymdrin â'r agweddau economaidd yn unig a wnawn, ond yn hytrach ein bod yn edrych ar holl agweddau cymdeithasol, teuluol, cymunedol a diwylliannol tlodi yn ogystal, fel y gallwn fynd i'r afael â thlodi yn y ffordd gyfannol y tybiaf fod Sefydliad Bevan yn ei disgrifio, ac y gobeithiaf fod llefarydd y Ceidwadwyr yn ei disgrifio hefyd.

Llefarydd UKIP, Gareth Bennett.

Diolch, Lywydd. Un o ganlyniadau Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 oedd creu'r byrddau gwasanaethau cyhoeddus. Fel y gwyddoch, Weinidog, prif ddiben y byrddau gwasanaethau cyhoeddus yw cryfhau cydweithio ar draws yr holl wasanaethau cyhoeddus yng Nghymru. Sut rydych yn asesu pa mor dda y mae'r byrddau gwasanaethau cyhoeddus yn gweithredu, ac a ydym wedi gweld gwelliant o ran cydweithio ar draws y gwasanaethau cyhoeddus?

Rwy'n gobeithio ein bod yn gweld cydweithio'n digwydd. Mae'r byrddau gwasanaethau cyhoeddus wedi cwblhau eu cyfnod cynllunio ac mae ganddynt raglenni y maent bellach am eu darparu. Yn amlwg, bydd gan bob rhaglen ei hamcanion ei hun, ac fe fyddwn ni—ac Aelodau ar draws y Siambr hon, rwy'n gobeithio—yn dwyn ein byrddau gwasanaethau cyhoeddus ein hunain i gyfrif mewn perthynas â chyflawni'r rhaglenni hynny a'r amcanion hynny.

Diolch. Rwy'n gobeithio hynny hefyd. Cawsom sesiwn graffu ar y byrddau gwasanaethau cyhoeddus mewn cyfarfod o'r Pwyllgor Cymunedau, Cydraddoldeb a Llywodraeth Leol ychydig cyn toriad yr haf, felly cawsom gipolwg gan sefydliadau amrywiol ar ba mor dda roedd pethau'n gweithio. Un pwynt a wnaethpwyd gan amryw o dystion oedd bod gennym nifer o fyrddau gwasanaethau cyhoeddus nad ydynt yn cael eu cadeirio gan rywun o awdurdod lleol. Gall hyn fod yn beth da, oherwydd nid ydym eisiau i'r byrddau gwasanaethau cyhoeddus deimlo'u bod yn cael eu dominyddu gan yr awdurdod lleol. Ar y llaw arall, os nad ydynt yn cael eu harwain gan y cyngor lleol, gallai fod yn broblem os yw'r cyngor yn anfon rhywun cymharol ddibrofiad heb lawer o awdurdod dirprwyedig i gyfarfodydd y bwrdd gwasanaethau cyhoeddus. Byddai hyn yn amlwg yn rhwystro'r bwrdd gwasanaethau cyhoeddus rhag gweithredu'n effeithiol. Sut y credwch y gellir datrys y broblem hon?

Rwy'n gobeithio mai'r hyn a welwn yw deinameg wahanol gyda'r byrddau gwasanaethau cyhoeddus. Credaf eu bod yn fwy adeiladol na'r byrddau gwasanaethau lleol a oedd yn eu rhagflaenu. Rydym wedi gweld eu cynlluniau llesiant lleol. Rwy'n credu bod amrywiaeth eang yno, sy'n adlewyrchu dyheadau gwahanol byrddau gwasanaethau cyhoeddus ledled Cymru. Rwy'n croesawu'r amrywiaeth honno. Rwy'n croesawu'r ffaith bod byrddau gwasanaethau cyhoeddus yn cyflawni eu swyddogaethau gyda lefel o greadigrwydd a chydweithio cydgysylltiedig a fu ar goll o bosibl mewn elfennau o'r sector cyhoeddus yn y gorffennol. Edrychaf ymlaen at gyfnod o flaen y pwyllgor—rwy'n tybio y bydd hynny'n digwydd yn ddiweddarach y mis hwn—ac edrychaf ymlaen at drafod y materion hyn gyda chi. Rwy'n edrych ymlaen hefyd at ddeall beth oedd tystiolaeth a chasgliadau'r pwyllgor, ac edrychaf ymlaen at ddarllen adroddiad y pwyllgor.

Diolch. Byddwn yn gweld amrywiaeth o ddulliau gweithio gwahanol, rwy'n siŵr, ac efallai na fyddant yr un fath o un ardal i'r llall. Y gobaith yw y byddant yn gweithio'n effeithiol. Nawr, mae'n bosibl fod y byrddau gwasanaethau cyhoeddus yng Ngwent—neu'r hyn a arferai fod yn Gwent—yn fodel da. Dywedwyd wrthym yn y pwyllgor ei bod yn bosibl fod llawer o fyrddau gwasanaethau cyhoeddus yng Ngwent yn cael eu harwain gan awdurdodau lleol, ond nid ydynt yn teimlo fel pe baent yn cael eu dominyddu gan yr awdurdodau lleol. Rhan arall o'r byrddau gwasanaethau cyhoeddus yw'r sefydliadau'r gwirfoddol neu'r trydydd sector, fel rydym yn aml yn eu galw yn awr. Dywedodd rhai o'r tystion yn sesiwn graffu'r pwyllgor fod byrddau gwasanaethau cyhoeddus wedi teimlo'n eithaf biwrocrataidd hyd yma, ac nad ydynt wedi teimlo'n agos at y trydydd sector. A ydych yn teimlo bod hyn yn wir, a sut y gellir gwella hyn yn y dyfodol?

Nid wyf eisiau defnyddio terminoleg o'r fath i ddisgrifio'r ffordd y mae byrddau gwasanaethau cyhoeddus yn gweithio. A gaf fi ddweud hyn? Credaf fod llawer o gymhlethdod yn y ffordd rydym yn llywodraethu a'r prosesau a'r strwythurau sydd gennym. Un o fy uchelgeisiau ac un o fy amcanion yw lleihau ein cymhlethdod yn y Llywodraeth a lleihau faint o lywodraethu, os hoffech chi, sy'n digwydd yng Nghymru. Rwyf eisiau gweld strwythurau symlach sy'n galluogi'r cyhoedd i ddwyn gwleidyddion y mae pawb yn gwybod pwy ydynt i gyfrif am y penderfyniadau a wnânt, ac rwyf eisiau gweld gweithwyr gwasanaethau cyhoeddus yn teimlo bod yna arweinyddiaeth glir iawn gan yr arweinwyr gwleidyddol yn lleol ac yn y lle hwn. Felly, rwyf eisiau gweld penderfyniadau'n cael eu gwneud mewn ffordd lawer symlach yng Nghymru. Rwyf eisiau gweld mwy o weithredu a llai o gyfarfodydd, ac rwy'n gobeithio bod yr hyn y mae'r byrddau gwasanaethau cyhoeddus yn ei wneud yn dechrau cyflawni hynny. Ond ar ôl gweld y cynlluniau llesiant yn gynharach yn yr haf, rwy'n teimlo ei bod hi'n iawn ac yn briodol ein bod yn gadael i'r byrddau gwasanaethau cyhoeddus hynny bellach gael rhyddid a chyfle i gyflawni'r amcanion y maent wedi'u gosod iddynt eu hunain.

Llefarydd Plaid Cymru, Bethan Sayed.

Weinidog, a allwch chi nodi pa mor hyderus ydych chi, os bydd tân yn dechrau mewn bloc uchel o fflatiau yma yng Nghymru, na fyddwn yn gweld yr un drasiedi ag a welsom yn Llundain?

Ers y drasiedi ofnadwy yn Nhŵr Grenfell, mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn gweithio'n galed iawn, yn gyntaf oll, ar nodi pob un o'n hadeiladau uchel, a gweithio gyda'r rheini i ddarganfod a oedd cladin ACM arnynt. Felly, gallaf gadarnhau bod gan Lywodraeth Cymru berthynas bersonol, mewn gwirionedd, gyda phob un o'r adeiladau uchel hynny sydd gennym yng Nghymru er mwyn ceisio sicrhau bod y preswylwyr sydd ynddynt mor ddiogel â phosibl a'n bod yn gallu cynnig y cyngor gorau posibl. Rydym wedi bod yn gweithio'n agos iawn gyda'r gwasanaethau tân ac achub a chyda'r awdurdodau lleol sydd ag adeiladau uchel yn eu hardaloedd er mwyn sicrhau ein bod yn gallu bod mor hyderus â phosibl ynglŷn â diogelwch yr adeiladau hynny a'r bobl sy'n byw ynddynt.

Diolch i chi am yr ateb, ond nid wyf mor dawel fy meddwl â chi a dweud y gwir. Yn ein pwyllgor llywodraeth leol yr wythnos diwethaf clywsom dystiolaeth gan y gwasanaeth tân, a dywedasant fod yna bobl yn cyflawni asesiadau risg tân nad ydynt yn gymwys i wneud hynny, fod pobl yn tynnu drysau tân o fflatiau ac yn gosod rhai nad ydynt yn ddiogel yn eu lle, ac nad oes unrhyw arian ar gael i alluogi'r gwasanaeth tân na'r awdurdodau lleol i fonitro diogelwch. Yn wir, oherwydd diffyg arbenigedd a diffyg adnoddau, a dryswch ynglŷn â chyfrifoldeb yn gyffredinol, dywedodd tri thyst nad oeddent yn siŵr y byddent yn gallu cadw'r adnoddau lle'r oedd eu hangen.

Credaf ei bod yn werth dyfynnu un o'r rhai a ddaeth i roi tystiolaeth, Dave Holland, pennaeth gwasanaethau rheoliadol a rennir rhwng Pen-y-bont ar Ogwr, Caerdydd a Bro Morgannwg, a ddywedodd, ac rwy'n dyfynnu:

Yn 1991, pan gyflwynwyd y rheoliadau, roedd hi'n rhyfedd fod gennym gymuned o swyddogion gorfodi cymwys yn y gwasanaeth safonau masnachu, ynghyd ag adnoddau cymharol dda, ond bod y gyfres o reoliadau'n anodd ei gweithredu. Mae hynny bellach wedi troi wyneb i waered; mae gennym set weddol gadarn o reoliadau, ond nid oes gennym mo'r swyddogion gorfodi cymwys na'r adnoddau mwyach.

Nawr, onid yw'n glir i chi, ac i mi yn sefyll yma, os ydym am dorri adnoddau cynghorau hyd yn oed ymhellach, na fyddant yn gallu mynd i'r safleoedd adeiladu, er eu bod eisiau gwneud hynny? Sut y gallwch fod yn sicr o ddiogelwch preswylwyr os nad yw'r gwiriadau hanfodol yn digwydd?

Mae gennyf ddiddordeb gwirioneddol yn y dystiolaeth y mae eich pwyllgor wedi'i dderbyn ar y mater hwn ac edrychaf ymlaen at gyflwyno fy nhystiolaeth fy hun i'r pwyllgor yr wythnos nesaf. Yr hyn a ddywedaf yw bod llawer o'r dystiolaeth y mae'r pwyllgor wedi'i glywed yn ategu'r pryderon a gyflwynodd y Fonesig Hackitt yn ei hadroddiad—felly, pryderon ynghylch capasiti, pryderon ynglŷn â'r wybodaeth a'r arbenigedd sydd ar gael er mwyn gorfodi ac adolygu a gwirio bod y mesurau diogelwch cywir ar waith ac yn y blaen, a phryderon ehangach hyd yn oed y gwn fod y pwyllgor wedi clywed amdanynt o ran sut y gallwn sicrhau mai'r hyn sydd wedi cael ei ddylunio a'i gymeradwyo a adeiladwyd mewn gwirionedd. Gwn fod hynny wedi bod yn amlwg iawn yn y dystiolaeth a gawsoch.

Gofynnodd y Prif Weinidog i mi gadeirio a chreu grŵp arbenigol newydd er mwyn ein cynghori sut i fynd i'r afael â'r pryderon y mae'r Fonesig Hackitt wedi'u cyflwyno yn ei hadolygiad. Felly, sut rydym yn edrych ar y pryderon? A ydynt yn berthnasol i Gymru? Rydym ni o'r farn eu bod. Rydym yn credu bod y materion a nodwyd ganddi yr un mor berthnasol a'r un mor bwysig i Gymru ag y maent i Loegr, lle y cynhaliwyd yr adolygiad. Ond hefyd i archwilio a yw ei hawgrymiadau ynglŷn â'r ffordd ymlaen yn rhai cywir, a'r ffordd gywir ymlaen i Gymru—felly, mae angen inni ystyried datblygu dull system gyfan o weithredu sy'n gydlynol ac yn ategol, gyda llinellau cyfrifoldeb clir, safonau tynn, monitro a gorfodi, ac wrth gwrs, llais go iawn i'r preswylwyr sy'n byw yn yr adeiladau hyn yn ogystal. Felly, rydym yn gweithio i nodi blaenoriaethau, ac edrychaf ymlaen at wneud datganiad llawnach ar waith y grŵp arbenigol ym mis Ionawr, a fydd yn amlinellu rhaglen waith a chyfeiriad teithio yn y dyfodol. Ond nid oes unrhyw orffwys ar ein rhwyfau o gwbl o ran pa mor bwysig yw diogelwch adeiladau a diogelwch preswylwyr i Lywodraeth Cymru. Mae'n flaenoriaeth absoliwt i ni.

Edrychaf ymlaen at glywed gan y grŵp arbenigol hwnnw, oherwydd cefais fy anesmwytho gan y ffaith bod swyddogion y cyngor wedi dweud wrthym nad oeddent wedi bod allan ar safle ers 20 mlynedd, pan oeddent yn arfer mynd allan drwy'r amser. Felly, hoffwn i'r neges rydych yn ei rhoi yma heddiw atseinio drwy bob cyngor lleol yma yng Nghymru.

Mae fy nhrydydd cwestiwn, a'r olaf, yn ymwneud â'r sector preifat. Rwyf wedi gofyn ar sawl achlysur beth sy'n digwydd yn hyn o beth. Gwyddom eich bod wedi rhoi arian i dai cymdeithasol—mae hynny'n wych ac mae hynny'n ddigon teg—ond rydym yn gwybod mai'r lesddeiliaid fydd yn wynebu'r bil, o bosibl, os na fyddant yn cael cymorth gan y Llywodraeth. Mae'n bosibl fod rhai o'r lesddeiliaid hyn ar fudd-daliadau, bydd gan rai ohonynt swyddogaethau a chyfrifoldebau gwahanol mewn bywyd, ac ni fydd gan rai ohonynt arian, yn syml iawn, i dynnu unrhyw gladin neu unrhyw bethau sy'n deillio o'r problemau tai hynny.

Yn y pwyllgor eto, clywsom mewn tystiolaeth o Awstralia eu bod wedi gallu cael benthyciadau a'u bod yn gallu talu'r rheini'n ôl drwy ardoll y cyngor. Mae hynny'n digwydd yn Awstralia ar hyn o bryd. Pa gynlluniau rydych yn edrych arnynt inni allu helpu'r bobl sy'n byw yng Nghymru? Ni allwn anwybyddu'r bobl sy'n byw mewn tai preifat ac sydd angen cymorth lawn cymaint â'r bobl mewn tai cymdeithasol.

Wel, buaswn yn dechrau drwy ddweud bod Llywodraeth Cymru yn anghytuno'n sylfaenol â'ch honiad y dylai'r lesddeiliaid dalu am hyn. Mae Llywodraeth Cymru yn glir, ac mae wedi bod yn glir drwy gydol y broses, mai'r datblygwyr adeiladu ddylai fod yn gyfrifol am y gwaith adfer mewn gwirionedd. A dyna pam y cyfarfûm â holl ddatblygwyr ac asiantau rheoli adeiladau uchel y sector preifat yng Nghymru i ofyn iddynt am eu cynlluniau i adfer problemau cladin ACM, a hefyd i egluro safbwynt Llywodraeth Cymru ar ariannu'r gwaith hwn unwaith eto—nad ydym eisiau i'r lesddeiliaid orfod talu'r bil. Felly, rwy'n falch o weld cynnydd mewn perthynas â dau o'r adeiladau, lle mae'r gwaith naill ai wedi'i gwblhau, yn aros am ardystiad neu bron â gorffen a disgwylir y bydd yn cael ei gwblhau fis nesaf.

Deallaf hefyd fod profion pellach wedi cael eu comisiynu ar ACM mewn dau adeilad arall, ac unwaith eto, y rheswm am hyn yw oherwydd bod gennym berthynas dda ac yn gweithredu dull gwaith achos—rydym yn cael y wybodaeth ddiweddaraf yn rheolaidd ar y cynnydd yno.

Ond rwy'n rhwystredig, fodd bynnag, er bod cynlluniau wedi'u llunio i dynnu'r cladin oddi ar yr adeiladau sy'n weddill, sydd o dan un datblygwr, nid yw'r camau gweithredu i wneud hynny ar waith eto, ac mae hyn oherwydd y cymhlethdodau ariannol a'r cydymwneud rhwng y partïon sydd â diddordeb. Ond unwaith eto, mae'n rhaid rhoi diogelwch yn gyntaf ac rydym wedi bod yn glir iawn â hwy ynglŷn â'r ffaith ein bod yn disgwyl gweld gweithredu'n fuan. Os na weithredir yn fuan, bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i gysylltu â'r datblygwyr, ond hefyd â'r cyngor perthnasol a'r gwasanaeth tân ac achub mewn perthynas â'r materion hyn, gan fod ganddynt bwerau gorfodi sylweddol pe baent yn bryderus ynglŷn â diogelwch y preswylwyr.