Felly, yr eitem nesaf yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes. Rwy'n galw ar y Trefnydd i wneud ei datganiad. Rebecca Evans.

Mae dau newid i fusnes yr wythnos hon. Gan nad oedd cwestiynau i'w hateb wedi'u cyflwyno gan y Cwnsler Cyffredinol yr wythnos hon, rwyf wedi diwygio agenda heddiw yn unol â hynny. Yn ogystal â hynny, mae dadl y Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol wedi'i thynnu'n ôl o agenda yfory. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos nesaf wedi'i nodi yn y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd i'w weld ymysg papurau'r cyfarfod, sydd ar gael i'r Aelodau'n electronig.

Trefnydd, a gaf i alw am ddau ddatganiad heddiw—y cyntaf gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol, mewn cysylltiad â'r system gwneud iawn am gamweddau'r GIG? Mae cael ymatebion, mewn modd amserol, i bryderon yr wyf yn eu codi ar ran fy etholwyr yn y gogledd gyda Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr yn achosi problemau cynyddol i mi. Mae gen i achos trasig iawn ar hyn o bryd, o fenyw, a fu farw y llynedd, yn anffodus. Cafodd pryderon eu codi gyda'r bwrdd iechyd ym mis Gorffennaf, ac rwy'n dal i aros am ymateb sylweddol. Rwy'n credu y byddem ni i gyd yn cytuno nad yw'n foddhaol i deulu orfod aros cyhyd am ateb o sylwedd. Ac rwy'n gwybod nad dyna yw uchelgais y Llywodraeth hon o ran y ffordd y caiff y mathau hyn o bethau eu trin. Ac rwy'n credu y byddai'n ddefnyddiol deall sut mae Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod y system iawndal yn gweithio'n effeithiol i gleifion ar draws y gogledd, ac yn wir y wlad gyfan. Ac rwy'n siŵr bod rhai dangosyddion perfformiad y byddai modd, o bosibl, eu cymhwyso'n ddefnyddiol.

A gaf i hefyd ofyn am ddatganiad gan Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth ar system ddiogelwch y rhwydwaith rheilffyrdd? Fe fyddwch yn gwybod bod gan Network Rail raglen i ddileu croesfannau rheilffyrdd ar draws y Deyrnas Unedig gyfan. Ac, yn anffodus, mae gennym groesfannau rheilffyrdd yma yng Nghymru, rai ohonyn nhw'n beryglus iawn, iawn. Bu trasiedi yn fy etholaeth i y llynedd, pan gafodd athrawes—Stephanie Brettle, o Ysgol Emrys ap Iwan, fy hen ysgol i—ei lladd, yn anffodus, pan gafodd ei tharo gan drên ar groesfan rheilffordd Tŷ Gwyn yn Nhywyn, ar arfordir y gogledd. O fewn ychydig fisoedd i'r digwyddiad trasig hwnnw, cafodd menyw arall ei lladd ar yr un groesfan honno. Nawr, rwy'n sylweddoli nad yw Llywodraeth Cymru yn uniongyrchol gyfrifol am y seilwaith rheilffyrdd, nac yn gyfrifol wella'r croesfannau hynny, ond credaf y dylai cronfa ddiogelwch rheilffyrdd Cymru gael ei sefydlu, efallai, er mwyn cael mwy o flaenoriaeth i'r croesfannau hyn yng Nghymru, lle gwyddom fod y mathau hyn o ddigwyddiadau trasig wedi bod. A byddwn i'n croesawu datganiad am beth bynnag y gall Llywodraeth Cymru ei wneud, er mwyn gwella gwaith Network Rail i ddileu croesfannau rheilffyrdd yng Nghymru dros gyfnod. Diolch.

Diolch i Darren Millar am godi'r ddau fater hynny. Roedd y Gweinidog iechyd yma i wrando ar eich pryderon ynghylch yr oedi yn yr ymateb i'r sylwadau hynny yr ydych chi wedi'u gwneud ar ran eich etholwr i'r bwrdd iechyd lleol. Ac, yn amlwg, mae'r oedi hwnnw'n siomedig. Felly mae'r Gweinidog Iechyd wedi nodi hynny, ac os ysgrifennwch ato gyda'r manylion, yna bydd yn sicr o'i godi'n uniongyrchol gyda'r bwrdd iechyd ar eich rhan.

A byddaf i'n sicrhau bod y Gweinidog sy'n gyfrifol am drafnidiaeth yn clywed eich pryder am y llu o ddigwyddiadau trasig yr ydym ni'n eu gweld ledled y rheilffyrdd yng Nghymru. Rwy'n gwybod bod Network Rail wedi ysgrifennu'n ddiweddar at holl Aelodau'r Cynulliad ar y mater penodol hwn hefyd. Ac efallai y bydd y Gweinidog yn gallu ysgrifennu at bob Aelod Cynulliad i roi'r wybodaeth ddiweddaraf am y trafodaethau y mae ef a Thrafnidiaeth Cymru yn eu cael yn hynny o beth.

Mae ffigurau wedi deillio o gais rhyddid gwybodaeth a gafodd ei gyflwyno gan fy swyddfa i ar gyfraddau gwahardd o ysgolion yn Rhondda Cynon Taf. Mae'r data a gafodd eu darparu yn dangos bod cynnydd amlwg wedi bod yn nifer y gwaharddiadau cyfnod penodol yn ystod y ddwy flynedd diwethaf. Mae'r ffigurau diweddaraf sydd ar gael yn dangos cynnydd o bron 60 y cant ar ffigurau'r llynedd. Rwy'n deall bod y cyngor bellach wedi anfon adroddiad i'w bwyllgor craffu phlant a phobl ifanc ar y mater hwn. Ond mae eto i'w sefydlu a yw'r mater hwn yn RhCT yn gysylltiedig ag awtistiaeth, a'r diffyg cefnogaeth i ddisgyblion a rhieni, ond yn sicr mae'n rhywbeth sy'n haeddu ymchwiliad pellach.

Yn ddiweddar, rwyf wedi bod yn ymchwilio i brofiadau pobl yn y Rhondda sy'n ceisio cael gafael ar gymorth a gwasanaethau i blant ag awtistiaeth, ac mae'n deg dweud bod modd crynhoi profiadau'r rhieni yn rhai sy'n rhwystredig, yn gythruddol ac yn dorcalonnus. Y teimlad cyffredinol yw bod disgyblion ag awtistiaeth, ar y cyfan, yn cael eu siomi ac yn y bôn, nid yw'n ddigon da. Felly, a wnaiff y Llywodraeth gyflwyno datganiad yn dangos sut yr ydych chi'n bwriadu gwella'r cymorth i bobl ag awtistiaeth, gyda phwyslais penodol ar ddarparu'r hyn sydd ei angen i ganiatáu i ddisgyblion ysgol sy'n niwrowahanol ffynnu, yn hytrach na'r hyn sydd yn digwydd ar hyn o bryd, lle mae gwahaniaethu yn erbyn cynifer ohonyn nhw a'u bod ar eu colled?

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Rwy'n gwybod bod Llywodraeth Cymru yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf yn rheolaidd am y gwaith yr ydym ni'n ei wneud i gefnogi pobl ag awtistiaeth, gan gynnwys plant a phobl ifanc ag awtistiaeth, drwy ein cynllun gweithredu cenedlaethol ar gyfer anhwylderau'r sbectrwm awtistig, drwy'r gwasanaeth cenedlaethol yr ydym ni yn y broses o'i weithredu ar hyn o bryd hefyd. Ond byddaf i'n gwneud yn siŵr bod y Gweinidog wedi clywed eich cais o ran y datganiad hwnnw, ac yn benodol am eich pryder ynghylch yr effaith y gallai ei chael ar bobl ifanc a phlant yn eu gallu i aros yn yr ysgol. Felly, byddaf yn sicrhau ein bod yn defnyddio'r dull cydgysylltiedig hwnnw ar draws y Llywodraeth a hefyd yn cysylltu â'm cydweithiwr sy'n gyfrifol am addysg i sicrhau bod pobl ifanc a phlant ag awtistiaeth yn cael y cymorth gorau yn yr ysgol i'w galluogi i barhau i gael eu haddysgu yn yr ysgol. Felly, byddaf yn sicrhau bod diweddariad ar gael ichi mewn un ffordd neu'r llall.

Trefnydd, hoffwn i ofyn am ddau ddatganiad heddiw. Ddoe, cynhaliais ddigwyddiad ar blant a diabetes math 1, a daeth y Dirprwy Weinidog i siarad ynddo. Roedd yn gyfle i ddathlu enghreifftiau o gryfder, penderfyniad a llwyddiant pobl gyda diabetes math 1. Roedd yn dda croesawu gymaint o bobl ifanc ysbrydoledig i'r Senedd a lledaenu'r neges y gallwch chi barhau i ffynnu gyda'r cyflwr.  

Enghraifft amlwg yw stori gan un o'm hetholwyr i o Gasnewydd, Hugo Thompson, sydd, ynghyd â'i ffrindiau, wedi rhwyfo ar draws cefnfor yr Iwerydd. Mae gan Hugo diabetes math 1, ond nid oedd yn ei rwystro rhag bod y cyntaf â'r cyflwr i rwyfo 3,000 milltir ar draws cefnfor yr Iwerydd mewn ras sy'n enwog am fod yn un o'r rhai mwyaf heriol. Ond nid oes raid i gyflawniadau mawr ymwneud â  dringo mynyddoedd na hwylio cefnforoedd. Weithiau, mae'n ymwneud â chael y dewrder i beidio â gadael i unrhyw beth eich rhwystro. Felly, a gawn ni'r wybodaeth ddiweddaraf gan y Gweinidog ynghylch pa fesurau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i sicrhau bod plant sydd â diabetes math 1 yng Nghymru yn cael diagnosis yn gyflym a diogel ac yn gallu mynd ymlaen i fyw bywydau hapus ac iach?

Yn ail, hoffwn i ofyn am ddatganiad ar strwythurau prisiau corfforaethol i fusnesau gan Trafnidiaeth Cymru. Fis diwethaf, roedd etholwr sy'n gweithio i Brifysgol De Cymru wedi cysylltu â mi i esbonio bod y gostyngiad gweithle yr oeddent yn arfer ei gael gan Drenau Arriva Cymru yn disgyn o 34 y cant i 5 y cant o dan Trafnidiaeth Cymru. Rwyf wedi siarad â Trafnidiaeth Cymru am hyn ac rwy'n deall mai ymgais ydyw i sicrhau bod cyrff addysgol yn cyd-fynd â busnesau eraill drwy safoni'r gostyngiadau. Er fy mod yn gwerthfawrogi manteision safoni, bydd y gostyngiad o 29 y cant yn golygu costau ychwanegol sylweddol i staff ac mae'n ymddangos ei fod yn mynd yn groes i'n hangen i annog mwy o bobl i ddefnyddio trafnidiaeth gyhoeddus. Felly, a fyddai modd inni gael datganiad ynghylch sut y mae Llywodraeth Cymru a Trafnidiaeth Cymru yn bwriadu gweithio gyda chwmnïau a gweithluoedd mwy, yn enwedig y rheini yn y sector cyhoeddus, i sicrhau bod prisiau tocynnau trên mor fforddiadwy â phosibl?  

Diolch i Jayne Bryant, yn y lle cyntaf, am rannu stori ysbrydoledig Hugo gyda ni y prynhawn yma. Rwy'n gwybod bod y Dirprwy Weinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol wedi gallu bod yn bresennol yn y digwyddiad gyda'r nos ddoe i ddathlu llwyddiant Hugo a phobl ifanc eraill yng Nghymru sy'n byw gyda diabetes math 1—a llongyfarchiadau i chi ac i Diabetes UK Cymru ar ddigwyddiad ardderchog.

Credaf y byddem ni i gyd eisiau talu teyrnged i gyflawniadau pobl ifanc sydd wedi gorfod rheoli cyflwr anodd, yn ogystal â'u teuluoedd a'r tîm clinigol sy'n eu cefnogi. Rydym yn amlwg wedi ymrwymo i ddarparu'r gofal a'r cymorth gorau posibl i bawb sydd â diabetes yng Nghymru, ac rydym wedi gweithio'n agos iawn gyda'r GIG ac, unwaith eto, gyda Diabetes UK Cymru ar weithredu'r cynllun cyflawni ar gyfer diabetes yng Nghymru. Mae Diabetes UK Cymru yn bartner allweddol yn hynny.

Mae'r ail fater a godwyd gennych ynglŷn â phrisiau cludiant yn un sy'n fater i Trafnidiaeth Cymru yn bennaf. Ond ar ôl gwrando ar eich pryderon, byddaf i'n sicrhau bod swyddogion Llywodraeth Cymru yn cysylltu'n uniongyrchol â Trafnidiaeth Cymru ar hynny ac yn rhoi ymateb ysgrifenedig i chi o'r pryderon yr ydych chi wedi'u codi y prynhawn yma.

A gawn ni ddatganiad gan y Prif Weinidog ynghylch lansio strategaeth genedlaethol gyntaf erioed Llywodraeth Cymru ar gyfer y genedl, sydd, wrth gwrs, yn codi'r cwestiwn pam ei bod hi wedi cymryd dros 20 mlynedd i ddarparu dogfen mor gyffredinol a pham mae ei hangen ar yr adeg benodol hon? Efallai y gallai'r Gweinidog egluro hefyd pam, unwaith eto, nad oes llinell amser na chyfeiriadau yn y strategaeth hon, sydd, wrth gwrs, yn osgoi'r posibilrwydd o graffu ar dargedau sy'n cael eu methu. Er enghraifft, un nod a nodwyd yn y strategaeth yw cynyddu allforion 5 y cant, a fyddai, o ystyried lefel ein hallforion ar hyn o bryd, yn dangos cynnydd o tua £900 miliwn. Felly, a wnaiff y Gweinidog nodi hefyd sut y bydd hyn yn cael ei feirniadu, o gofio bod Tata Steel ac Airbus yn cyfrannu cymaint at ein ffigurau allforio, nad oes gan Lywodraeth Cymru fawr ddim rheolaeth drostyn nhw?

Unwaith eto, a all y Gweinidog egluro pam na roddir amserlen ar gyfer y cynnydd mewn allforion? A yw'n flwyddyn, pum mlynedd, 10 mlynedd neu byth? A wnaiff y Gweinidog sylw hefyd am y ffaith ryfeddol nad oes fawr o bwyslais ar weithgynhyrchu yn y ddogfen, o gofio pwysigrwydd y sector i allforion o Gymru? Ac efallai y gallai egluro mai dim ond un o bob 10 busnes bach neu ganolig sy'n ymwneud ag allforio ac eto nid oes sôn yn y strategaeth hon am sut y mae'r Llywodraeth yn bwriadu naill ai annog neu gefnogi busnesau o'r fath yn eu hymdrechion allforio.

Wel, fe ymgynghorodd y Gweinidog â chyfrifoldeb dros y Gymraeg a chysylltiadau rhyngwladol yn eang ar lunio'r strategaeth ryngwladol honno, ac, wrth gwrs, cawsom gyfle i'w thrafod yma yn y Siambr yn ddiweddar. Ond, os hoffech ysgrifennu at y Gweinidog gyda'r cwestiynau penodol iawn hynny, rwy'n gwybod y bydd hi'n hapus iawn i ymateb.

Gweinidog, yr wythnos diwethaf cafodd y grŵp trawsbleidiol ar atal hunanladdiad, yr wyf i'n ei gadeirio, gyflwyniad gan yr Athro Ann John ar yr adolygiad thematig o farwolaethau drwy hunanladdiad a hunanladdiad tebygol mewn plant 2013-14. Mae'r adolygiad yn archwilio marwolaethau 33 o blant a fu farw drwy hunanladdiad a hunanladdiad tebygol ac yn ceisio nodi cyfleoedd i atal hunanladdiadau pellach. Rwyf wedi dweud o'r blaen yn y Siambr hon fy mod o'r farn mai'r adolygiad yw'r peth agosaf sydd gennym ni at glywed lleisiau'r plant a'r bobl ifanc hynny a fu farw. Hoffwn i felly ofyn am ddadl yn amser y Llywodraeth ar yr adolygiad hynod bwysig hwn er mwyn i bob aelod allu canolbwyntio arno a rhoi iddo'r ystyriaeth y credaf ei fod yn ei haeddu.

Rwy'n ddiolchgar i Lynne Neagle am godi'r mater hwn y prynhawn yma ac am y ffordd y mae wedi hyrwyddo'r mater arbennig o bwysig hwn dros gyfnod hir yn y Cynulliad. A chawsom ni gyfle i gael dadl ragorol, er nad yn amser y Llywodraeth, yn ddiweddar, ac wrth gwrs mae'r Gweinidog Iechyd wedi bod yma i glywed y cais hwnnw am ddadl ar yr adroddiad penodol hwnnw yn y dyfodol.

A gaf i ofyn am ddatganiad gan Weinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig am lefelau llygredd aer yng Nghasnewydd? Yn ddiweddar, canfu sefydliad ymchwil Centre for Cities fod marwolaethau 113 o bobl yng Nghasnewydd yn 2017 yn gysylltiedig â llygredd aer. Mae'r ymchwil hon yn dilyn cyhoeddiad y British Heart Fundation am ymgyrch newydd i dynnu sylw at beryglon llygredd aer a'r rhybuddion y gallai cannoedd yn fwy o bobl yng Nghymru farw o drawiad ar y galon sy'n gysylltiedig â llygredd a strociau yn ystod y degawd nesaf. Mae Cyngor Dinas Casnewydd yn dweud nad oes ganddo gynlluniau i gyflwyno parthau aer glân yn y ddinas, felly a gaf i ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog ynghylch pa gamau y mae'n bwriadu eu cymryd i wella ansawdd aer yng Nghasnewydd ac mewn trefi a dinasoedd eraill ledled Cymru? Diolch.

Wel, mae'r Gweinidog ar hyn o bryd yn arwain gwaith ar ddatblygu cynllun aer glân i Gymru, felly rwy'n gwybod ei bod wedi clywed eich pryderon penodol am ardal Casnewydd. Ond, petaech yn ysgrifennu at y Gweinidog gyda'ch myfyrdodau ar y materion penodol yr ydych chi wedi'u disgrifio yn ardal Casnewydd, yna gwn y bydd yn ystyried y rheini wrth ddatblygu'r cynllun hwnnw.

Trefnydd, mae pryder sylweddol yn fy etholaeth i, ac ar draws cymunedau ehangach y Cymoedd, ynglŷn ag adolygiad arfaethedig Bwrdd Iechyd Cwm Taf o'r gwasanaethau damweiniau ac achosion brys yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg. Mae'r adolygiad yn seiliedig ar ddogfen rhaglen de Cymru, sydd bellach yn chwe blwydd oed. Nid yw'r ddogfen honno'n adlewyrchu pwysau heddiw ar wasanaethau damweiniau ac achosion brys ac nid yw ychwaith yn ystyried yr heriau sy'n ymwneud â recriwtio ymgynghorwyr meddygol a meddygon.

Yr un mor bwysig, nid yw rhaglen de Cymru yn ystyried y twf enfawr yn y boblogaeth yn yr ardal gyfagos, nac yn wir yn ystyried y cynnydd sylweddol mewn tai sydd ar y gweill. Trefnydd, a gawn ni ddadl frys ar ddyfodol rhaglen de Cymru i weld a yw'n parhau i fod yn addas at y diben ac i sicrhau bod pryderon y cannoedd o etholwyr sydd wedi cysylltu â mi ar y mater hwn yn cael eu harchwilio'n llawn?

Rwy'n ddiolchgar i Mick Antoniw am godi'r mater hwn y prynhawn yma, a gwn i iddo gael y cyfle yn gynharach i fynegi pryderon ei etholwyr yn uniongyrchol i'r Prif Weinidog. Atebodd y Gweinidog Iechyd gyfres o gwestiynau yr wythnos diwethaf yn y Siambr ac mae ganddo ef gwestiynau yr wythnos nesaf, ac rwy'n siŵr y bydd yn falch o ofyn rhagor o gwestiynau ar y mater penodol hwn, ond, unwaith eto, mae wedi bod yma i glywed y cais.

Dau ddatganiad, os caf i. Yn gyntaf, a gaf i gymeradwyo'r alwad gan Leanne Wood ynghylch plant a phobl ifanc awtistig? Cyfeiriodd hi at y sefyllfa yn y Rhondda. Gallaf i gadarnhau, er gwaethaf y gwasanaeth awtistiaeth integredig, fod y sefyllfa yn y gogledd yn aros yr un fath ag yn y Rhondda. Cysylltir â mi, neu cysylltir â fy swyddfa, yn ddyddiol. Mae gwaharddiadau ysgol a hunan-waharddiadau yn dal i ddigwydd. Cysylltodd clinigwr â mi bythefnos yn ôl o un o'r gwasanaethau iechyd meddwl plant a'r glasoed yn y gogledd. Roedd yn pryderu'n fawr am nifer yr achosion a oedd yn eu hwynebu, gyda gwaharddiadau o goleg, coleg addysg bellach, yn eu hardal, methiannau diogelu, yn enwedig yn ymwneud â phlant a phobl ifanc a oedd wedi dioddef camdriniaeth rywiol ac ymosodiad, ac, yn fwy na dim, yr elusennau sy'n darparu'r cymorth allweddol i bobl awtistig a'u teuluoedd nad ydyn nhw'n cael unrhyw gymorth statudol o gwbl. Ym mhob achos unigol, mae'r bobl awtistig yn cael eu trin fel y broblem gan swyddogion y sector cyhoeddus ar lefelau uwch, sydd wedi methu â sefydlu eu hanghenion cyfathrebu a phrosesu synhwyraidd, ac sy'n parhau i'w hymladd yn hytrach na chydnabod mai nhw oedd achos y rhwystrau yr oeddent yn eu hwynebu a nhw yw'r ateb i'w dileu. Yn anffodus, mae hyn yn dal i fod yn broblem yn y gogledd a'r de.  

Yn ail, ac yn olaf, heddiw yw Diwrnod Canser y Byd. Mae cynllun cyflawni canser cyfredol Llywodraeth Cymru yn dod i ben. Galwaf am ddatganiad ar gynnydd y cynllun cyflawni nesaf ar gyfer canser i wella gwasanaethau a chanlyniadau canser. Diolch i waith ymchwil, mae dau o bob pedwar person yng Nghymru yn goroesi eu canser am 10 mlynedd neu fwy, ond mae gennym dipyn o ffordd i fynd o hyd. Uchelgais Cancer Research UK yw cyflymu'r cynnydd a gweld tri o bob pedwar yn goroesi'r clefyd erbyn 2034. Fel y dywedodd etholwyr wrthyf, rydym mor agos at gamau breision ymlaen o ran gwella ac atal canser. Fodd bynnag, bydd angen yr hwb olaf hwn arnom ni yn ystod y blynyddoedd nesaf er mwyn cyrraedd yno. Fel y dywedodd Cancer Research UK wrth yr Aelodau yn eu digwyddiad i fyny'r grisiau yn gynharach, maen nhw'n galw am ymrwymiad i fynd i'r afael â'r bylchau yn y gweithlu diagnostig er mwyn caniatáu mwy o brofion a gwell canlyniadau i gleifion yng Nghymru, ac maen nhw'n galw am sicrwydd bod Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i strategaeth ganser newydd ac uchelgeisiol yng Nghymru.

Diolch i Mark Isherwood am ychwanegu ei lais at y pryderon yr oedd Leanne Wood wedi'u mynegi'n gynharach yn ystod y sesiwn hon. O ran yr ail fater, rwy'n falch iawn o allu ymateb yn gadarnhaol, oherwydd bydd y Gweinidog iechyd yn gwneud datganiad ar y cynnydd o ran y diweddariad ar yr un llwybr canser ar y pumed ar hugain o'r mis hwn.

Trefnydd, a gaf i ofyn am ddatganiad—cais am ddatganiad—gan Lywodraeth Cymru i ddiweddaru'r Cynulliad ar ymgyrch Jasmine, yn benodol y cynnydd sydd wed'i wneud ynghylch argymhellion adroddiad Flynn yn 2015? Fel y gwyddoch chi efallai, roedd Operation Jasmine yn ymchwiliad mawr gan Heddlu Gwent, a ddechreuodd ym mis Tachwedd 2005, ac amcangyfrifir ei fod wedi costio tua £15 miliwn. Mae'n ymwneud â 63 o farwolaethau, a oedd yn destun pryder, mewn cartrefi gofal a chartrefi nyrsio i bobl hŷn yn y de-ddwyrain. Dywedodd adroddiad diweddar fod Dr Das, un o berchnogion y cartrefi gofal yr effeithiwyd arnyn nhw, wedi marw erbyn hyn, ac rwy'n gwybod bod absenoldeb dyfarniad neu benderfyniad cyfreithiol yn cymhlethu galar y teulu a'r ymdeimlad o anfodd, ac mae hynny'n cynnwys yr oedi a fu wrth drefnu gwrandawiadau'r crwner i'r marwolaethau. Rwy'n deall bod crwner newydd wedi'i benodi ar gyfer Gwent erbyn hyn ac y gallem ni weld y cwestau'n digwydd o'r diwedd, ond, yn adroddiad 2015 Flynn, gwnaed cyfres o argymhellion ynghylch atebolrwydd yn y sector gofal, ac rwy'n credu y byddem ni i gyd yn elwa ar ddatganiad gan y Llywodraeth am y cynnydd sydd wedi bod, y newidiadau sydd wedi'u cyflwyno, ac unrhyw faterion sy'n weddill ynghylch adroddiad Flynn ar ymgyrch Jasmine.

Diolch i Dawn Bowden am godi'r hyn sy'n fater hynod bwysig; rwy'n ei gofio o fy nyddiau ym mhortffolio'r gwasanaethau cymdeithasol. Rwy'n gwybod eich bod yn cynrychioli pryderon penodol etholwyr, felly gofynnaf i'r Gweinidog, sef y Gweinidog gwasanaethau cymdeithasol presennol, roi'r wybodaeth ddiweddaraf ichi o ran cynnydd ac, yn amlwg, bydd hi wedi clywed y cais am y datganiad ehangach hwnnw hefyd.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Heb gael digon o ymarfer. Trefnydd, ni fyddai'n ddatganiad busnes oni bai fy mod yn dod â rhai o fy hoff achosion arferol,  fel yr wyf i wedi'i wneud o'r blaen, a'r cyntaf o'r rheini yw'r achos parhaus a dybryd ar gyfer ffordd osgoi yng Nghas-gwent. A gawn ni'r wybodaeth ddiweddaraf gan y Gweinidog trafnidiaeth ynghylch unrhyw drafodaethau a allai fod wedi digwydd gyda Llywodraeth y DU yn ystod y misoedd diwethaf i ddatblygu'r cynllun hwn? Wrth gwrs, mae'n dibynnu ar bartneriaeth drawsffiniol. Nawr bod yr etholiad cyffredinol wedi digwydd a bod gennym ni Lywodraeth y DU ar waith yn San Steffan, efallai y gallem ni gael yr wybodaeth ddiweddaraf ynghylch a oes unrhyw drafodaethau wedi'u cynnal gyda'r bobl newydd yn eu lle. Mae'r tagfeydd yng Nghas-gwent yn gwaethygu bob dydd ac mae pobl Cas-gwent yn disgwyl bod Llywodraeth Cymru—ac, yn wir, yn disgwyl bod Llywodraeth y DU—yn ceisio datrys hyn. Felly, byddai'n dda cael diweddariad.  

Yn ail, ac yn dal ar ffyrdd, yr wybodaeth ddiweddaraf am brosiect Ceunant Clydach yr A465 ym Mlaenau'r Cymoedd, sydd wedi bod ar y gweill nawr ers cryn amser—mae wedi dioddef llithriant mawr o ran cyllid ac o ran amseriad y prosiect hwnnw. Rwy'n credu bod oedi arall wedi'i gyhoeddi'n ddiweddar dros gyfnod y Nadolig. Felly, byddai'n dda cael yr wybodaeth ddiweddaraf gan y Gweinidog Trafnidiaeth ynghylch y prosiect hwnnw hefyd, a pha wersi sy'n cael eu dysgu o hynny i sicrhau, yn y dyfodol, nad yw prosiectau ffyrdd a seilwaith yn dioddef yr un problemau.  

Yn drydydd, ac yn olaf, y mae ymrwymiad Llywodraeth Cymru i goedwig genedlaethol, y gwnes i ofyn i'r Prif Weinidog amdani cyn y Nadolig—roeddwn i wedi siarad yn ddiweddar â ffermwyr sy'n credu, o ran datblygu'r goedwig honno, bod ganddyn nhw gyfraniad gwerthfawr i'w wneud yno ac, yn amlwg, mae llawer o ffermwyr yn rheoli cyfran fawr o dir ledled Cymru. Pe bai ffermwyr yn cynnig o bosibl 5 y cant o'u tir ar gyfer coed, byddech yn gweld y byddai llawer iawn o dir ledled Cymru yn sail wych ar gyfer y goedwig honno. Nid wyf yn credu mai dyna fyddai diwedd y peth, ond rwy'n credu y gallech chi—drwy gysylltu â'r ffermwyr, y gellid cyflawni hynny. Rydym yn siarad gyda nhw am arallgyfeirio drwy'r amser; efallai y byddai deialog gyda'r ffermwyr yn helpu. Felly, a allai'r Gweinidog dros faterion gwledig ystyried gwneud hynny, gan ein bod ni bellach yma yn y flwyddyn newydd?  

Gwych. Iawn. Felly, diolch am godi dau o'ch hoff faterion ac un newydd, felly mae croeso mawr i hynny. O ran y ddau fater cyntaf, byddwn yn gofyn ichi ysgrifennu'n uniongyrchol at Weinidog yr economi a thrafnidiaeth i weld pa drafodaethau sydd wedi'u cynnal ers y diweddariad diwethaf yr oedd yn bosibl iddo ei ddarparu. Ar yr ail fater, rwy'n gwybod y bydd y Gweinidog yn gwneud cyhoeddiad cyffrous iawn yn fuan iawn o ran y goedwig genedlaethol, ond rwy'n cydnabod, fel y gwn ei bod hi, y rhan bwysig y gall ffermwyr ei chwarae o ran cefnogi ein huchelgeisiau ar gyfer coedwig genedlaethol. Rwy'n gwybod y bydd y trafodaethau hynny'n parhau gyda ffermwyr a'u cyrff cynrychioliadol i archwilio sut y gallan nhw wneud y mwyaf o'u cyfraniad i'r hyn sy'n ddarn o waith cyffrous iawn.

A gawn ni ddatganiad gan Lywodraeth Cymru ar ddiogelu dyfodol twrnamaint rygbi'r chwe gwlad ar sianeli gwylio am ddim? Mae'r gystadleuaeth anhygoel hon, perl rygbi rhyngwladol, yn wynebu'r bygythiad gwirioneddol o ddiflannu y tu ôl i wal dalu. Nawr, mae Llywodraeth y DU wedi dosbarthu'r chwe gwlad fel digwyddiad o bwys cenedlaethol ar yr ail haen. Bydd modd ei ddarparu y tu ôl i wal dalu gan ddarparwr masnachol talu i wylio, ac yna efallai y bydd yn cael ei gynnig i ddarparwyr eilaidd, efallai diwrnod ar ôl y gêm, efallai mewn rhaglen uchafbwyntiau ar ôl hanner nos, ganol yr wythnos, neu efallai dim o gwbl. Nid yw hyn yn ddigon da. Yn wyneb amharodrwydd Llywodraeth y DU i roi gwarant bendant o dwrnamaint arwyddocâd cenedlaethol grŵp 1, mae Kevin Brennan a chyd-ASau Llafur o Gymru wedi ysgrifennu at Undeb Rygbi Cymru i'w hannog i wneud popeth o fewn eu gallu i ddylanwadu ar y trafodaethau sydd ar y gweill. Nawr, rwyf fi ac Aelodau Llafur y Senedd hefyd wedi ysgrifennu at Undeb Rygbi Cymru oherwydd gwyddom, o hanes diweddar, mai'r effaith a gafwyd o roi, er enghraifft, criced y tu ôl i wal dalu Sky, oedd gweld y cyfraddau cyfranogi mewn criced yn plymio yn y degawd dilynol. A phan gymerwyd  Fformiwla 1 y tu ôl i wal dalu Sky, chwalodd ffigurau'r gynulleidfa yn y DU.

Nid ydym eisiau gweld y cyfranogi mewn rygbi ar lawr gwlad yng Nghymru yn cael ei ddinistrio neu fod cynulleidfaoedd gemau'r bêl hirgron yn cael eu dinistrio gan ymgais gibddall i wneud arian cyflym drwy godi tâl am weld Cymru'n chwarae rygbi yn y chwe gwlad. I lawer ohonom ni yng Nghymru, mae rygbi'n rhan o'n genedigaeth-fraint. Ni chawsom ein geni â llwy arian yn ein cegau, ond gyda phêl hirgron yn y crud nesaf atom a chrys coch yn aros inni dyfu i mewn iddo, yn fechgyn a merched fel ei gilydd.

Felly, Gweinidog, a gawn ni ddatganiad gan Lywodraeth Cymru am ei safbwynt ar ddiogelu hawl pobl Cymru i weld, yn rhad ac am ddim, ein harwyr rygbi yn y chwe gwlad, a pha sylwadau y gallwch chi eu gwneud i ddylanwadu ar y trafodaethau contract sydd i ddod ? A gyda llaw, ein dymuniadau gorau i Gymru wrth chwarae Iwerddon yn Nulyn yr wythnos nesaf ar ôl dechrau gwych yn erbyn yr Eidal.

Da iawn. Wel, diolch yn fawr i Huw Irranca-Davies am y ffordd y mae wedi mynegi'r ddadl arbennig hon y prynhawn yma, ac am y gwaith y mae wedi bod yn ei wneud hefyd i gynnull cefnogaeth Aelodau'r Cynulliad i gael llais ar y mater hwn.

Mae Llywodraeth Cymru yn cytuno ei bod hi'n hanfodol fod pencampwriaeth y chwe gwlad yn parhau i gael ei dangos ar deledu daearol ac y gall mwyafrif poblogaeth Cymru wylio pencampwriaeth mor bwysig â hon. Pan ymgynghorodd Llywodraeth ddiwethaf y DU ar y rhestr o ddigwyddiadau chwaraeon yn 2009, roedd Llywodraeth Cymru yn eglur iawn, hyd yn oed bryd hynny, y dylai pencampwriaeth y chwe gwlad barhau i fod yn rhad ac am ddim i'w gwylio ar y teledu. Ein barn ni oedd y byddai'r gwyliwr cyffredin yng Nghymru yn argymell symud y bencampwriaeth o grŵp B i grŵp A, fel yr ydych chi wedi ei ddisgrifio, ar y rhestr o ddigwyddiadau chwaraeon a gaiff eu gwarchod a sicrhau felly y byddai'n parhau i gael ei dangos ar deledu daearol.

Rwyf i o'r farn ei bod hi'n hawdd iawn inni danbrisio'r manteision a geir o wneud yn siŵr bod y prif ddigwyddiadau chwaraeon hyn ar gael i'r nifer ehangaf o bobl. Mae'r enghraifft a roddodd Huw o ran yr effaith a gafodd ar bobl yn cymryd rhan mewn criced yn enghraifft berffaith o'r mater dan sylw.

Diolch yn fawr iawn, Trefnydd.