Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliannau 1 a 2 yn enw Darren Millar a gwelliant 3 yn enw Siân Gwenllian. 

Eitem 10 ar ein hagenda yw dadl ar y cynnydd o ran mynd i'r afael â throseddau casineb, a galwaf ar y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip i gynnig y cynnig—Jane Hutt.

Cynnig NDM7281 Rebecca Evans

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn cytuno nad oes lle i droseddu casineb yng Nghymru.

2. Yn nodi ymdrechion Llywodraeth Cymru a’i phartneriaid i fynd i’r afael â throseddu casineb drwy roi mwy o hyder i ddioddefwyr ddod ymlaen, gwella’r ffordd y cofnodir troseddau casineb, a gweithio gyda chymunedau i atal troseddu casineb yn y dyfodol.

3. Yn cefnogi gwaith Llywodraeth Cymru a’i phartneriaid i sicrhau bod dioddefwyr yn cael cyngor a gofal pwrpasol.

4. Yn cydnabod bod mynd i’r afael â throseddu casineb yn parhau’n flaenoriaeth uchel i Lywodraeth Cymru.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n falch o arwain y ddadl bwysig hon ar fynd i'r afael â throseddau casineb er mwyn amlinellu'r ymyriadau yr ydym ni wedi eu rhoi ar waith, yn ogystal â siarad yn erbyn casineb, sef neges bwerus ymgyrch Jo Cox. Ni allwn anwybyddu'r nifer uchel o naratifau rhwygol sydd yn y cyfryngau yn ogystal â mewn trafodaeth wleidyddol, yn y DU a ledled y byd, felly mae'n ddyletswydd arnom fel cynrychiolwyr etholedig i ddatgan yn bendant nad oes lle i gasineb yng Nghymru, a dyna beth y mae'r cynnig heddiw yn ei gynnig.

Wrth gwrs, mae atal yn allweddol i fynd i'r afael â throseddau casineb yng Nghymru, ac felly'n ganolbwynt i lawer o'n gwaith. Mae ein rhaglen cydlyniant cymunedol yn rhan annatod o'n gwaith atal, gan gyflawni prosiectau sy'n canolbwyntio ar greu cenedl amrywiol ac unedig drwy feithrin amgylcheddau lle y gallwn ddysgu oddi wrth ein gilydd, yn ogystal â byw a gweithio gyda'n gilydd yng Nghymru. Mae byw mewn cymunedau croesawgar lle mae pobl yn ddiogel o fudd i bawb. Gall arian y Llywodraeth helpu cymunedau i ffynnu ac ni ddylai fod angen ei wario ar fynd i'r afael ag ymddygiad annerbyniol sy'n deillio o gasineb.

Rydym wedi buddsoddi £1.52 miliwn o gyllid ychwanegol yn y rhaglen cydlyniant cymunedol i ehangu timau cydlyniant ledled Cymru. Yn ystod y misoedd diwethaf mae eu cyswllt rheng flaen â chymunedau, gan gynnwys cyflawni prosiectau i annog integreiddio, wedi bod yn hollbwysig o ran meithrin cysylltiadau da a chefnogi'r rhai y mae rhagfarn yn effeithio arnyn nhw. Rydym yn darparu £480,000 o gyllid dros ddwy flynedd trwy ein grant troseddau casineb cymunedau lleiafrifol, ac mae'r grant yn ariannu sefydliadau'r trydydd sector sy'n cefnogi cymunedau lleiafrifoedd ethnig a chrefyddol y mae trosedd casineb yn effeithio arnyn nhw.

Roeddem wrthi'n dyfarnu'r cyllid ar adeg y ddadl ddiwethaf, felly fe wnaf i roi trosolwg byr o'r prosiectau sydd ar waith ledled Cymru bellach: Dangos y Cerdyn Coch i Hiliaeth Cymru, sy'n darparu hyfforddiant troseddau casineb i staff a myfyrwyr ym mhob coleg addysg bellach yng Nghymru; Women Connect First, sy'n darparu hyfforddiant cyfiawnder adferol a sesiynau codi ymwybyddiaeth o droseddau casineb yn y de-ddwyrain; BAWSO, sy'n hyfforddi eiriolwyr cymunedol yn y gogledd i helpu aelodau'r gymuned i adnabod digwyddiadau casineb ac annog pobl i adrodd am ddigwyddiadau; mae Tîm Cymorth Lleiafrifoedd Ethnig ac Ieuenctid Cymru yn datblygu prosiect hyfforddi'r hyfforddwr yn ymwneud â throseddau casineb ar gyfer plant ysgol, athrawon a chynorthwywyr addysgu gyda staff iechyd rheng flaen a staff y sector cyhoeddus yn y de-orllewin a'r canolbarth; mae NWREN, rhwydwaith cydraddoldeb hiliol gogledd Cymru, yn darparu hyfforddiant ar ymwybyddiaeth o droseddau casineb a deddfwriaeth cydraddoldeb i gyfarwyddwyr addysg awdurdodau lleol, uwch dimau arwain mewn ysgolion a staff addysgu ledled y gogledd a'r canolbarth; mae Race Equality First yn darparu gweithgareddau mewn ysgolion, a hyfforddiant achrededig, gan gynnwys sesiynau adsefydlu carcharorion ac allgymorth yn y gymuned ledled y de-ddwyrain; mae Race Council Cymru yn darparu sesiynau codi ymwybyddiaeth o droseddau casineb trwy gymunedau lleiafrifoedd ethnig, ac yn hybu ymwybyddiaeth ehangach o hawliau a chydraddoldeb yn y gogledd a'r de-orllewin; ac mae Cyngor Ffoaduriaid Cymru yn hyfforddi llysgenhadon troseddau casineb ymhlith ffoaduriaid a cheiswyr lloches i gynnal sesiynau ymwybyddiaeth o droseddau casineb ledled Cymru.

Mae'r prosiectau hyn yn eu camau cynnar, ond rydym eisoes wedi gweld cynnydd da. Trwy ddefnyddio cysylltiadau profiadol a sefydledig y sefydliadau hyn, gallwn weithio gyda phartneriaid ar lefel llawr gwlad cymunedau a darparu cymorth yn uniongyrchol i'r rhai sydd ei angen. Nod hirdymor ein prosiect troseddau casineb gwerth £350,000 mewn ysgolion—hynny yw £350,000 o gyllid—dan arweiniad Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, yw codi ymwybyddiaeth trwy addysg i helpu plant a phobl ifanc i ddysgu am gryfderau a manteision cyd-fyw a chyd-ddysgu mewn cymunedau amrywiol. Mae'r prosiect yn cael ei gyflwyno mewn mwy na 100 o ysgolion ledled Cymru, a bydd yn rhoi sgiliau meddwl yn feirniadol i'r disgyblion i'w galluogi i adnabod gwybodaeth anghywir a naratifau atgas.

Rydym yn cydnabod bod hyrwyddo cyfathrebu cadarnhaol yn chwarae rhan hollbwysig yn y gwaith o atal troseddau casineb, yn enwedig trwy atgyfnerthu'r neges nad oes croeso i gasineb yng Nghymru. Yr hydref hwn, rydym ar y ffordd i lansio ymgyrch aml-gyfrwng, Cymru gyfan i atal troseddau casineb, ac yn ymgysylltu â phartneriaid, gan gynnwys dioddefwyr. Mae hyn yn mynd rhagddo'n dda, ac mae gennym adborth da sy'n cefnogi'r broses o greu'r ymgyrch hon, sy'n annog pobl i adrodd am droseddau casineb ac yn cynyddu dealltwriaeth y cyhoedd o droseddau casineb.

Yn ychwanegol at y gwaith a nodais eisoes o weithio i gefnogi cymunedau lleiafrifoedd ethnig, rydym hefyd yn gweithio gyda sefydliad Pobl yn Gyntaf Cymru Gyfan i ariannu cyfres o weithdai gyda rhwydweithiau lleol o oedolion ag anableddau dysgu ym mhob rhan o Gymru. Mae tystiolaeth yn awgrymu bod troseddau casineb yn erbyn pobl sydd ag anableddau dysgu yn cael eu camddeall yn aml ac nid ydynt yn cael eu hadrodd i raddau helaeth. Nod y gwaith hwn yw ceisio gwella ein gwybodaeth, gan ein galluogi i feithrin dealltwriaeth o faint a natur y math hwn o drosedd casineb, a'n helpu i nodi ffyrdd o fynd i'r afael ag ef. Yn aml, mae'r rhain yn lleisiau nad ydyn nhw'n cael eu clywed, ond rydym yn awyddus i sicrhau eu bod yn cyfrannu at ddatblygiad yr ymgyrch sydd i ddod a'r polisi troseddau casineb yn y dyfodol.

Yn ystod y misoedd diwethaf, rydym wedi gweithio gydag amrywiaeth o bartneriaid i wella negeseuon gwrth-gasineb. Fe wnaethom ariannu Ymddiriedolaeth Diwrnod Cofio'r Holocost i gyflwyno gweithgareddau a chodi ymwybyddiaeth yng Nghymru, ac roedd hyn yn cynnwys datblygu'r wefan Sefyll Gyda'n Gilydd a chymryd rhan yn y prosiect celfyddyd 75 o Fflamau Coffa sy'n cael ei arddangos ar hyn o bryd ar yr Aes yng Nghaerdydd. Rydym yn gweithio i ehangu cyrhaeddiad ymgyrch gyfathrebu Cymru agored a byd-eang, a ddatblygwyd gan awdurdodau lleol y de-ddwyrain ac a arweinir gan Gyngor Caerdydd. Maen nhw'n datblygu ymgyrch cydlyniant cymunedol ac atal troseddau casineb, sy'n seiliedig ar y neges ein bod ni'n genedl groesawgar a byd-eang. Bydd ein buddsoddiad yn sicrhau bod yr ymgyrch yn weladwy ledled Cymru.

Daeth ein dadl ddiwethaf wythnos ar ôl cyhoeddi ystadegau troseddau casineb 2018-19 ar gyfer Cymru a Lloegr. Mae'r cynnydd yn y cofnodion o droseddau casineb yn adlewyrchu'r drafodaeth negyddol gynyddol yn y gymdeithas ehangach. Fodd bynnag, dylem hefyd gydnabod yr ymdrech yr ydym yn ei gwneud gyda'n partneriaid i annog dioddefwyr i roi gwybod am achosion o droseddau casineb.

Rydym yn ceisio atal troseddau casineb a mynd i'r afael â nhw, ac mae dioddefwyr yn ganolog i'n hymateb. Felly, y llynedd, fe wnes i gyhoeddi £360,000 o gyllid ychwanegol yn y ddwy flynedd nesaf ar gyfer y Ganolfan Genedlaethol Adrodd am Droseddau Casineb a Chymorth, sy'n cael ei rhedeg gan yr elusen Cymorth i Ddioddefwyr Cymru. A bydd yr arian ychwanegol hwn, ar ben y cyllid blynyddol, yn cynyddu cymorth ac eiriolaeth y ganolfan i ddioddefwyr troseddau casineb.

Nid ydym yn dal yr holl ysgogiadau i fynd i'r afael â'r materion ehangach, ac rydym yn ymwybodol o'r rhwystredigaeth o ran deddfwriaeth troseddau casineb yn y DU. Mae cyfreithiau troseddau casineb yn y DU wedi datblygu mewn sawl cam dros y degawdau diwethaf, ac mae hyn wedi arwain at y sefyllfa lle nad yw'r pum nodwedd warchodedig mewn deddfwriaeth troseddau casineb—hil, crefydd, cyfeiriadedd rhywiol, hunaniaeth drawsryweddol ac anabledd—yn cael eu trin mewn ffordd gyson. Ac mae hyn yn fater y mae Comisiwn y Gyfraith yn archwilio iddo yn rhan o adolygiad i droseddau casineb yn y DU.

Hoffwn i gloi trwy ddweud bod mis Chwefror wedi bod yn wythnos hanes LGBT+, pan gawsom gyfle yma yn y Senedd i ddathlu cyfraniadau'r cymunedau LGBT+ i fywyd a diwylliant Cymru. Rydym wedi ymrwymo i amddiffyn a chefnogi dioddefwyr troseddau casineb LGBT+, ac rydym yn gweithio gyda'n partneriaid i annog yr aelodau hynny o'n cymuned i adrodd am droseddau casineb.

Felly, rydym yn ddiolchgar i'n holl bartneriaid am eu cefnogaeth a'u harbenigedd yn y maes gwaith hwn. Diolch i'r timau cydlyniant cymunedol rhanbarthol sy'n chwarae rhan hollbwysig wrth weithio gyda llywodraeth leol, cymunedau a'r trydydd sector i feithrin cydlyniant. I gefnogi'r tri gwelliant a gyflwynwyd heddiw, rwy'n gobeithio y byddwch yn cytuno bod hwn yn gyfle inni uno, cytuno a chefnogi ystod o waith sydd wedi ei wneud mewn cysylltiad â throseddau casineb. Mae'n dangos ein bod yn rhoi blaenoriaeth uchel barhaus i sicrhau bod gan ddioddefwyr yr hyder i adrodd, cael y gofal a'r cymorth sydd eu hangen arnyn nhw, a cheisio atal nifer yr achosion o droseddau casineb yn y dyfodol.

Diolch. Rwyf wedi dethol y tri gwelliant i'r cynnig, ac rwy'n galw ar Mark Isherwood i gynnig gwelliannau 1 a 2 a gyflwynwyd yn enw Darren Millar. Mark.

Gwelliant 1—Darren Millar

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn nodi cynllun gweithredu troseddau casineb Llywodraeth y DU sy'n berthnasol i Gymru a Lloegr.

Gwelliant 2—Darren Millar

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn gresynu at y cynnydd o 17 y cant yn y troseddau casineb a gofnodwyd ledled Cymru y llynedd, o'i gymharu â chynnydd cyffredinol o 10 y cant ar draws Cymru a Lloegr gyfan.

Cynigiwyd gwelliannau 1 a 2.

Diolch. Fel y dywed y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol yng Nghymru, troseddau casineb yw unrhyw droseddau sy'n cael eu targedu at berson oherwydd gelyniaeth neu ragfarn o ran anabledd, hil neu ethnigrwydd, crefydd neu gred, oedran, cyfeiriadedd rhywiol neu hunaniaeth drawsryweddol y person hwnnw. Gallai hyn fod yn erbyn person neu eiddo. Maen nhw'n dweud nad oes yn rhaid i ddioddefwr fod yn aelod o'r grŵp y mae'r elyniaeth wedi'i thargedu ato; yn wir, gallai unrhyw un fod yn ddioddefwr trosedd casineb.

Fel y dywedodd y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip yn ei datganiad ar droseddau casineb fis Hydref diwethaf, cyhoeddodd y Swyddfa Gartref ystadegau troseddau casineb 2018-19 ar gyfer Cymru a Lloegr ar 15 Hydref. Mae'r ystadegau yn dangos cynnydd o 17 y cant yn nifer y troseddau casineb a gofnodwyd ledled Cymru o'i gymharu â 2017-18. Mae hyn yn cymharu â chynnydd cyffredinol o 10 y cant ar draws Cymru a Lloegr gyfan. Felly, rwy'n cynnig gwelliant 2, sy'n gresynu at y cynnydd o 17 y cant yn nifer y troseddau casineb a gofnodwyd ledled Cymru y llynedd o'i gymharu â chynnydd cyffredinol o 10 y cant ledled Cymru a Lloegr gyfan.

Felly mae angen inni ddeall yn well pam y mae'r gwahaniaeth hwn yn bodoli, yn enwedig pan fo Llywodraeth Cymru yn datgan bod yr ystadegau yn adlewyrchu'r gwaith caled sy'n cael ei wneud ledled Cymru gan heddluoedd, y trydydd sector a'r ganolfan genedlaethol adrodd am droseddau casineb a chymorth, sy'n cael ei rhedeg gan yr elusen Cymorth i Ddioddefwyr Cymru, i gynyddu hyder dioddefwyr a'u hannog i adrodd am y digwyddiadau hyn. Roedd rhyw 76 y cant o'r troseddau casineb a gofnodwyd gan yr heddlu yng Nghymru a Lloegr yn gysylltiedig â hil—gan ddisgyn i 68 y cant o'r 3,932 o droseddau casineb a gofnodwyd ar draws pedair ardal heddlu Cymru—ac roedd 19 y cant yn ymwneud â chyfeiriadedd rhywiol, 11 y cant yn ymwneud ag anabledd, 5 y cant yn ymwneud â chrefydd, a 3 y cant yn ymwneud â hunaniaeth drawsryweddol.

Trwy ddefnyddio dadleuon tebyg i Lywodraeth Cymru, mae'r Swyddfa Gartref yn datgan y credir bod y cynnydd yn y troseddau casineb yr adroddwyd amdanynt dros y pum mlynedd diwethaf wedi ei lywio gan welliannau i'r drefn cofnodi gan yr heddlu a'r ymwybyddiaeth gynyddol o droseddau casineb, yn ogystal â chynnydd tymor byr yn dilyn digwyddiadau penodol fel refferendwm yr UE 2016. Wrth gwrs, beth bynnag yw ein barn am Brexit, mae'n realiti erbyn hyn, ac mae'n rhaid inni gyd weithio gyda'n gilydd dros Gymru gynhwysol o fewn DU sy'n edrych tuag allan ac yn fyd-eang.

Ystyrir bod arolwg troseddu Cymru a Lloegr yn ddangosydd mwy dibynadwy o dueddiadau troseddu hirdymor na'r gyfres troseddau a gofnodir gan yr heddlu. Mae profiad o droseddau casineb a gofnodir yn yr arolwg troseddu wedi gostwng yn gyson dros y 10 mlynedd diwethaf. Yn eironig, mae'n uwch na ffigurau'r heddlu ar y cyfan, ond mae'n dangos gostyngiad yn hytrach na chynnydd. Felly, yn ôl yr arolwg troseddu, roedd achosion o droseddau casineb yn 184,000 y flwyddyn ar gyfartaledd, rhwng 2015 a 2018, sy'n cynrychioli tua 3 y cant o'r holl droseddau a gofnodwyd yn yr arolwg, o'i gymharu â 2 y cant yn unig o droseddau a gofnodwyd gan yr heddlu. A rhwng 2015 a 2018, adroddwyd am 53 y cant o'r achosion o droseddau casineb a gofnodwyd gan yr arolwg troseddu, felly nid adroddwyd am 47 y cant o'r achosion.

Rwy'n cynnig gwelliant 1, gan nodi cynllun gweithredu Llywodraeth y DU ar droseddau casineb, sy'n berthnasol i Gymru a Lloegr. Mae 'Action Against Hate: The UK Government's plan for tackling hate crime—"two years on"' yn adlewyrchu'r cyfrifoldebau polisi datganoledig yng Nghymru, gan ddatgan:

bod Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi Cynllun Gweithredu ar gyfer Troseddau Casineb i Gymru, sy'n cynnwys gweithgareddau sy'n berthnasol yn benodol i fynd i'r afael â throseddau casineb yng Nghymru.

Fel y dywed cynllun Llywodraeth y DU:

Bydd gweithredu i atal a mynd i'r afael â throseddau casineb hefyd yn cefnogi ein huchelgais i greu cymunedau integredig, cryf.

Mae'n mynd yn ei flaen i ddweud:

Rydym yn dymuno adeiladu cymunedau lle mae pobl—beth bynnag yw eu cefndir—yn byw, yn gweithio, yn dysgu ac yn cymdeithasu gyda'i gilydd, yn seiliedig ar hawliau, cyfrifoldebau a chyfleoedd a rennir. Mae troseddau casineb yn tanseilio'r weledigaeth hon, gan ledaenu ofn a rhwystro pobl rhag chwarae rhan lawn yn eu cymunedau.

Fel y dywedais o'r blaen, mae'n rhaid inni gydnabod y gwaith hanfodol sy'n cael ei wneud gan sefydliadau cymunedol a thrydydd sector rheng flaen i hyrwyddo integreiddio amlddiwylliannol yng Nghymru. Fel y dywedodd cadeirydd a sylfaenydd Rhwydweithio dros Ymwybyddiaeth Fyd-eang o Integreiddio Amlddiwylliannol, Dr Sibani Roy:

Mae rhai o'r bobl yn credu pan fyddwch yn sôn am integreiddio, eich bod yn golygu cymathu. Mae'n rhaid i ni esbonio wrth bobl nad cymhathu yw integreiddio. Mae'n rhaid inni barchu cyfraith a diwylliant y wlad.... Yr hyn y mae angen ei wneud yw addysgu pobl a dweud mai bodau dynol ydym ni oll, rydym yn gyfeillgar a dylem geisio deall diwylliant ein gilydd.... Trwy siarad â phobl ac addysgu pobl—yn y pen draw trwy eu hargyhoeddi nhw nad yw bodau dynol yn ddrwg i gyd...rydym yn eu trin fel unigolion—nid oes ots beth yw eu cefndir, eu ffydd na'u lliw.

Ac, fel y dywedodd yr wythnos diwethaf, rydym ni'n dîm, ac mae angen inni weithio ar y cyd tuag at yr achos clodwiw o integreiddio a lleihau troseddau casineb.

Rwy'n gadael y gair olaf iddi hi.

Diolch. Rwy'n galw ar Leanne Wood i gynnig gwelliant 3, a gyflwynwyd yn enw Siân Gwenllian. Leanne.

Gwelliant 3—Siân Gwenllian

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i sicrhau bod atal troseddau casineb yn sbardun strategol allweddol yn y broses o gynllunio a chreu system gyfiawnder i Gymru.

Cynigiwyd gwelliant 3.

Diolch. Rwy'n croesawu'r camau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i gydnabod problem troseddau casineb heddiw, yn ogystal â darparu'r gofod hwn i drafod. Hoffwn ddechrau fy nghyfraniad i'r ddadl heddiw drwy sôn am ddwy enghraifft o achosion, sy'n helpu i dynnu sylw at y ffaith bod angen gwneud mwy i fynd i'r afael â throseddau casineb yn ei holl ffurfiau cynnil a sinistr.

Mae'r achos cyntaf yn un o'r Rhondda a ddaeth i fy sylw y llynedd. Ymosodwyd yn rhywiol ar ferch 14 oed. Plediodd y troseddwr yn euog a chafodd ddedfryd o 24 mis o garchar wedi ei gohirio am ddwy flynedd fis Medi diwethaf. Gwnaed gorchymyn atal niwed rhywiol am 10 mlynedd a chafodd ei gofrestru hefyd yn droseddwr rhyw am 10 mlynedd. O ganlyniad i'r ddedfryd ohiriedig, mae'r pedoffilydd hwn sydd wedi ei euogfarnu, wedi cael dychwelyd i'w gartref, sy'n llai na 300 troedfedd i ffwrdd o gartref teuluol y goroeswraig hon yn ei harddegau. Mae ei bresenoldeb parhaus yn gwneud i'r teulu cyfan, ond yn enwedig y ferch ifanc yn ei harddegau sy'n agored i niwed, deimlo ofn, yn anniogel ac yn methu â symud ymlaen. Mae'r teulu cyfan yn derbyn gwasanaeth cwnsela ac yn cael cymorth iechyd meddwl i ddod i delerau â'r hyn sydd wedi digwydd, ond mae'r atgoffa trawmatig dyddiol parhaus yn golygu ei bod bron yn amhosibl gwella. Nid cyfiawnder yw hyn; mae hyn yn warth.

Mae achosion o ymosod rhywiol a threisio wedi eu seilio ar bŵer, ac mae honno'n nodwedd sy'n gyffredin i'r rhan fwyaf o droseddau casineb. Mae Llywodraeth Cymru wedi dweud wrthyf fod rheoli ac asesu risg ar ôl dedfryd yn gyfrifoldeb y gwasanaeth prawf, ac felly mae'n rhan o'r system gyfiawnder nad yw wedi ei datganoli. Fodd bynnag, ni allaf i dderbyn nad oes dim y gellir ei wneud mewn achos fel hwn. Sut y mae hyn yn cyd-fynd, er enghraifft, â'r geiriau yng nghynnig y Llywodraeth ynglŷn â chynyddu hyder dioddefwyr neu sicrhau bod dioddefwyr yn cael cyngor a gofal pwrpasol? Oherwydd achosion fel hyn yr wyf i'n awyddus i weld y system cyfiawnder troseddol yn cael ei datganoli. Oni fyddem ni'n rhoi diogelu'r dioddefwr, diogelu plant a diogelwch y cyhoedd yn ganolog i system cyfiawnder troseddol a gaiff ei rhedeg yng Nghymru? Fel y mae pethau ar hyn o bryd, mae'r system yn greulon ac yn achosi mwy o niwed. Mae Comisiwn Thomas yn dweud y cyfan:

'Yn sgil datganoli cyfiawnder yn ddeddfwriaethol, dylai Llywodraeth Cymru a'r Cynulliad gyflwyno diwygiadau sylweddol a fyddai'n gwneud cyfraniad pwysig at greu Cymru gyfiawn, gyfartal, amrywiol a llewyrchus.'

Yr ail achos yr hoffwn i ei godi yw achos Christopher Kapessa, bachgen du 13 oed y cafwyd hyd i'w gorff yn afon Cynon, ger Fernhill, y llynedd. Nid ydym yn gwybod a oedd hon yn drosedd casineb, ond cafodd Christopher ei wthio i'r afon ac fe foddodd. Dim ond pedwar o'r 14 o bobl a oedd yn y lleoliad y cyfwelodd yr heddlu â nhw. Mae mam Christopher wedi cyhuddo Heddlu De Cymru a Gwasanaeth Erlyn y Goron o hiliaeth sefydliadol dros fethiant i erlyn unrhyw un mewn cysylltiad â marwolaeth ei mab, er bod:

digon o dystiolaeth i gefnogi cyhuddiad o ddynladdiad anghyfreithlon.

Unwaith eto, ni allaf dderbyn na all Llywodraeth Cymru wneud dim yn yr achos hwn. Nawr, rwy'n ymwybodol y bydd cyfarfod yn cael ei gynnal yn fuan ynglŷn â hyn ac rwy'n annog y Llywodraeth i gymryd rhan. Os gwelwch yn dda, peidiwch â sefyll o'r neilltu a gwylio. Mae angen i'r holl bobl sy'n byw yma fod yn ddiogel, ac yng ngoleuni'r achos hwn nid yw hyn yn wir i lawer o bobl groenddu yn ein cymunedau.

Fel y mae llawer ohonom yn ymwybodol iawn, mae'r adain dde eithafol wedi magu cryn hyder ar hyn o bryd. Er bod pob lleiafrif mewn perygl, mae grwpiau penodol o bobl sy'n arbennig o agored i niwed yn sgil eu hymosodiadau. Mae'n ymddangos i mi fod menywod Mwslimaidd, ac yn enwedig menywod o'r ffydd Fwslimaidd sy'n dewis gorchuddio eu hunain yn llwyr neu wisgo fêl, a phobl draws, yn enwedig menywod traws, ar reng flaen y rhyfeloedd diwylliant honedig. Dylai America Trump fod yn rhybudd i ni. Bydd yr anoddefiaeth sydd yn y fan yna yn teithio i'r fan yma. Ym mis Tachwedd, adroddodd yr FBI fod troseddau casineb treisgar yn yr Unol Daleithiau wedi cyrraedd eu lefelau uchaf mewn 16 mlynedd, ac y bu cynnydd yn nifer yr ymosodiadau a welwyd yn erbyn Mwslimiaid, Latinos, Sikhiaid, pobl ag anableddau a phobl drawsryweddol. Dywedodd Brian Levin, cyfarwyddwr y Ganolfan Astudio Casineb ac Eithafiaeth:

Po fwyaf y cawn ni'r ystrydebau niweidiol hyn yn cael eu darlledu i'r ether, y mwyaf o bobl sy'n mynd i anadlu'r gwenwyn hwnnw.

Mae effaith ddomino y casineb eang hwn yn glir, ac mae hawliau y tybiwyd eu bod wedi eu hymgorffori'n dda yn cael eu peryglu; hawliau fel hawliau erthylu, hawliau dinasyddiaeth. Mae'n hollbwysig ein bod yn cydnabod bod trosedd casineb yn erbyn rhai ohonom ni yn drosedd casineb yn erbyn pob un ohonom ni; ni ellir ei oddef ar unrhyw gost. Mae'r gerdd enwog hon gan Martin Niemöller yn fy atgoffa pam mae'n rhaid i ni gyd sefyll gyda'n gilydd yn erbyn pob trosedd casineb yn ei holl ffurfiau: 

First they came for the socialists, and I did not speak out— / Because I was not a socialist. / Then they came for the trade unionists, and I did not speak out— / Because I was not a trade unionist. / Then they came for the Jews, and I did not speak out— / Because I was not a Jew. / Then they came for me—and there was no one left to speak for me.

Mae'n rhaid i ni ddysgu o hyn.

Diolch. Jenny Rathbone.

Mae honno yn neges bwerus iawn y mae Leanne wedi ei gadael i ni. Rwyf i'n falch o gynrychioli un o'r etholaethau mwyaf amrywiol yng Nghymru, lle mae'r gymuned yn ei chyfanrwydd yn croesawu ceiswyr lloches ac yn ymrwymo i fod yn ddinas noddfa a gwlad noddfa rwy'n gobeithio ein bod ni i gyd yn dyheu amdani. Ond, rydym ni'n gwybod bod y cynnydd yng ngrwpiau'r adain dde eithafol yng Nghymru yn achos pryder arbennig i'r heddlu.

Ar draws y DU, rydym ni'n gwybod am yr adroddiad 'Gobaith nid casineb' a gyhoeddwyd yn ystod y dyddiau diwethaf bod 12 o ymgyrchwyr yr adain dde eithafol wedi eu cael yn euog o gollfarnau yn ymwneud â therfysgaeth y llynedd, a bod 10 arall yn mynd ar brawf eleni. Roedd adroddiad 2019 y Community Services Trust, 'Hidden hate: What Google searches tell us about antisemitism today', yn tynnu sylw at y ffaith bod nifer y chwiliadau gwrthsemitaidd ar y rhyngrwyd—[Torri ar draws]. Esgusodwch fi—[Torri ar draws.] Rwy'n credu fy mod i'n mynd i orfod—[Torri ar draws.]

Ydych chi'n mynd i—? Ydych chi eisiau—? Popeth yn iawn, byddaf yn symud ymlaen a byddaf yn dod yn ôl atoch chi. Mandy Jones.

Diolch, Llywydd. Rwy'n croesawu'r ddadl yn bwyllog, ac nid oes dim yn y cynnig na'r gwelliannau na all fy ngrŵp eu cefnogi. Er nad ydym efallai yn cytuno â datganoli cyfiawnder, wrth gwrs, os enillir pwerau yn y maes hwn yn y dyfodol, mae'n rhaid bod atal troseddu o bob math yn well nag ymdrin â'r canlyniadau. Rwy'n dweud 'pwyllog' oherwydd ei bod yn peri tipyn o ddigalondid i mi ein bod ni hyd yn oed yn trafod hyn yma eto heddiw. Unwaith eto, byddwn i'n croesawu'n bwyllog gynnydd yn nifer y bobl sy'n adrodd, gan ei bod yn dangos erbyn hyn bod pobl yn gwybod eu hawliau ac na fyddan nhw'n derbyn yr ymddygiad sydd wrth wraidd y drosedd mwyach.

Yn gwbl briodol, mae'r nodweddion gwarchodedig wrth wraidd y mater hwn. Fodd bynnag, fel sylw cyffredinol, rwy'n credu bod parch—neu ddiffyg parch—o ran ein gwahaniaethau, yn ffactor pwysig, ac anwybodaeth neu ddiffyg gwybodaeth yn yr un modd. Fodd bynnag, hoffwn i nodi ein bod ni ein hunain yn gyfrifol am greu amgylchedd o barchu gwahaniaethau barn, o wleidyddiaeth, o safbwyntiau, ac rwy'n credu mai'r pumed Cynulliad hwn fu'r mwyaf rhanedig a mwyaf tanbaid hyd yma.

Ymddengys erbyn hyn fod hyn yn wir yn y gymdeithas ehangach hefyd. Mae'r cyfryngau cymdeithasol yn chwarae ei rhan gan eu bod yn gallu dangos yr ochr waethaf o bobl na fydden nhw byth, byth yn dweud yn bersonol yr hyn y maen nhw'n fodlon ei deipio mewn trydariad. Mae pobl yn eistedd yn yr oriel yma. Maen nhw'n gweld ein hymddygiad, yn clywed tôn ein dadl a'r geiriau yr ydym ni'n eu defnyddio. Maen nhw'n clywed y gweiddi ar draws ac yn gweld wynebau'r bobl sy'n dangos yn union beth yw ein barn am ein gilydd yn y Siambr hon. Beth yn union ydym ni'n ei osod ar gyfer Cymru?

Ychydig wythnosau'n ôl, codais bwynt o drefn amdanaf i fy hun yn cael fy ngalw'n hiliol gan Aelod arall. Er i hynny gael ei gadarnhau, nid oedd yn glir a yw gweiddi 'hiliol', 'rhywiaethol', 'de caled', 'ffasgaidd' yn dderbyniol yn y Siambr hon. Maen nhw'n cael eu defnyddio yn llawer rhy aml ac, yn fy marn i, mae angen rhoi'r gorau iddi yn wirioneddol. Maen nhw'n dermau difrïol, wedi eu llenwi â chamargraffiadau ac, ie, rhagfarn. Rwyf i'n dweud nad oes lle iddyn nhw yma, gan mai'r unig beth y mae termau o'r fath yn ceisio ei wneud yw cau'r ddadl a'r gallu i gyfnewid barn. Dim ond trwy gyfnewid barn, a'r profiadau bywyd sydd wedi helpu i'w creu, a fydd yn caniatáu i ni, fel pobl, gydnabod yr hyn sy'n gyffredin rhyngom.

A nodyn o rybudd tra bo gen i'r llawr: rwy'n gweld bod yr ymgeiswyr am arweinyddiaeth y Blaid Lafur yn dal yn dadlau dros ddiffiniad gwrthsemitiaeth, ac mae hyn yn destun siom. Hefyd, mae'n debyg bod Plaid Cymru newydd sefydlu rhywun â safbwyntiau gwrthsemitaidd fel ymgeisydd. Felly, yn y cyfraniad byr hwn, byddaf yn ymrwymo cefnogaeth fy ngrŵp i'r cynnig hwn ac rwy'n awgrymu bod angen newid tôn a bod angen i dderbyn ddechrau yma a bod angen iddo ddechrau yn awr.

Diolch. Jenny Rathbone.

Diolch yn fawr iawn. Roeddwn i'n gwrando ar gyfraniad Mandy Jones y tu allan, a diolch i chi am fy ngalw i yn ôl. Roeddwn i eisiau dim ond ychwanegu nad oes lle i laesu dwylo yng Nghymru. Rydym ni'n gwybod mai yng Nghymru y cafwyd y nifer uchaf o chwiliadau gwrthsemitaidd ar y rhyngrwyd. Mae'n tynnu sylw at y ffaith mai yr un rhai yn aml sy'n ceisio cadarnhau eu rhagfarn gwrthsemitaidd, ynghyd â'u rhagfarn hiliol yn ogystal â chasineb at fenywod, gan ei fod yn ffaith bod menywod Iddewig sy'n wleidyddion yn derbyn llawer mwy o negeseuon casineb na dynion Iddewig sy'n wleidyddion. Felly, ceir cymysgedd cyfoethog o gasineb y mae angen i ni fod yn brwydro yn ei erbyn, ac mae'n bwysig iawn nad ydym ni'n cael ein parlysu gan y casineb hwn.

Yn wir, mewn llawer o achosion, y rhai hynny sydd wedi bod yn destun rhagfarn sydd ar flaen y gad o ran mynd i'r afael â'r sefyllfa ac estyn allan at eraill mewn sefyllfaoedd tebyg. Er enghraifft, dathlodd yr Ymddiriedolaeth Gwasanaethau Cymunedol Wythnos Genedlaethol Ymwybyddiaeth Troseddau Casineb fis Hydref diwethaf drwy gofio Sipsi o'r enw Johnny Delaney, a lofruddiwyd yn Ellesmere Port yn 2003 dim ond oherwydd ei fod yn dod o gymuned y Teithwyr Gwyddelig. Serch hynny, gwrthododd y barnwr yn y treial llofruddio dderbyn dyfarniad yr heddlu mai ymosodiad hiliol oedd hwn. Ac fel cadeirydd y grŵp trawsbleidiol ar Sipsiwn a Theithwyr, rwy'n ymwybodol iawn o'r gwahaniaethu y mae'r gymuned hon yn ei ddioddef yn rheolaidd, yn enwedig oherwydd methiant nifer o awdurdodau lleol i ddarparu unrhyw safle i Deithwyr yn eu hardal, yn groes i Ddeddf Cynllunio (Cymru) 2015.

Roedd René Cassin yn gyfreithiwr, athro a barnwr Ffrengig Iddewig a gyd-ddrafftiodd y datganiad cyffredinol o hawliau dynol, a fabwysiadwyd gan Gynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig ym 1948. Enillodd y Wobr Heddwch Nobel am ei waith. Dywedodd:

Ni fydd byth heddwch ar y blaned hon cyn belled â bod hawliau dynol yn cael eu torri mewn unrhyw ran o'r byd.

Fe wnaeth ei waith ysbrydoli creu sefydliad Iddewig yn y DU yn ei enw, ac roeddwn i wrth fy modd yn darllen y bydd René Cassin yn cynnal Seder i fenywod yr wythnos nesaf i goffáu Diwrnod Rhyngwladol y Menywod. Un o'r siaradwyr yw Laura Marks, un o'r aelodau a sefydlodd Nisa-Nashim, y rhwydwaith menywod Mwslimaidd Iddewig a gafodd ei sefydlu ddwy flynedd yn ôl i frwydro yn erbyn anwybodaeth a chamsyniadau ynghylch menywod yn y ddwy gymuned. A soniodd Leanne am y casineb y mae llawer o fenywod yn ei wynebu dim ond oherwydd eu bod nhw'n gwisgo'n wahanol i bobl eraill, ac mae hyn yn gwbl anoddefgar. Fel y dywedodd Mark Isherwood, mae angen i ni esbonio i bobl, dim ond oherwydd bod pobl yn wahanol i ni, nad yw hynny'n golygu ein bod ni eisiau iddyn nhw gael eu cymhathu ac i bawb edrych yn union yr un fath. Mae'n rhan o gyfoeth ein cymuned bod gennym ni bobl o wahanol gefndiroedd, ac nid oes lle i laesu dwylo.

Rydym ni'n gwybod bod Brexit wedi rhyddhau'r ochr dywyll mewn llawer o bobl, a chafodd llawer o'r ddadl yn y refferendwm ei chreu drwy bwyntio bys a beio pobl eraill, dim ond oherwydd bod pobl yn dioddef trallod economaidd a dryswch cymdeithasol. Mae wir rhaid i ni weithio'n galed iawn i sicrhau ein bod ni'n clodfori'r daioni mewn pobl. Er enghraifft, y bobl a chanddynt ychydig iawn sydd wedi estyn allan mewn undod at y bobl nad oes ganddyn nhw ddim byd o ganlyniad i'r llifogydd y maen nhw wedi eu dioddef. Mae hynny yn fynegiant gwych o undod.

Ond mae'n rhaid i ni gofio hefyd y gallai'r clefyd coronafeirws—os bydd yn datblygu i fod mor ddifrifol ag y gallai—greu rhagor o elyniaeth yn erbyn aelodau o'r gymuned Tsieineaidd yng Nghymru a'r DU. Yn wir, roedd aelod o fy nheulu fy hun yn teithio gyda'i gariad i'r Eidal y diwrnod o'r blaen—roedd y cariad yn destun cam-drin hiliol dim ond oherwydd ei bod hi'n digwydd bod o dras ethnig Tsieineaidd. Felly, mae angen i ni fynd i'r afael yn barhaus â'r ofn y mae pobl yn ei deimlo pan fyddan nhw dan fygythiad, ac mae angen i ni gofio bod Dr Martin Stern, a oroesodd yr Holocost, ac a siaradodd yn nigwyddiad coffáu'r Holocost yng Nghaerdydd ar 27 Ionawr, wedi ein hatgoffa nad yw'n ddigon i gofio troseddau gwarthus y Natsïaid, ond i fyfyrio ar ba mor gyffredin oedd y bobl a wnaeth hynny, a'r ffaith y bu 50 o holocostau ers diwedd yr ail ryfel byd, gan gynnwys Rwanda a Srebrenica. Nid oes lle i laesu dwylo. Mae'r byd mewn cythrwfl ofnadwy ac mae angen i ni weithio'n galed iawn ar gydlyniant cymunedol.

Rwy'n codi i siarad am y pwnc troseddau casineb, a phan fydd pobl yn meddwl am droseddau casineb, yn aml iawn, byddan nhw'n meddwl am droseddau casineb mewn termau hiliol ac maen nhw'n iawn i wneud hynny, oherwydd yn 2018-19, roedd 68 y cant o'r holl droseddau casineb yn rhai hiliol, ar draws Cymru ac ar draws yr holl droseddau. Ac rwyf i'n canmol y gwaith sydd wedi ei wneud i roi hyder i bobl ddod ymlaen, ac mae hynny'n golygu pob un o'r 3,932 ohonyn nhw sydd wedi dod ymlaen. Ond mae troseddau casineb eraill, sef: cyfeiriadedd rhywiol, crefyddol a thrawsryweddol. Ond rwyf i eisiau canolbwyntio heddiw ar droseddau casineb anabledd.

Mae gan Lywodraeth Cymru fframwaith gweithredu a lansiwyd yn 2014, ac mae'n ystyried troseddau o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010, a'u nodweddion gwarchodedig. Rwyf i'n ei chael hi braidd yn frawychus—ac rwy'n gobeithio y bydd pawb yn rhannu fy mraw—bod 120 o droseddau casineb wedi eu hadrodd gan ddioddefwyr anabl. A dyna yn wir yw'r peth mwyaf arswydus i mi, wrth sôn am bobl sydd eisoes yn wynebu heriau enfawr mewn bywyd dim ond er mwyn llwyddo i fyw eu bywyd bob dydd, yn cael eu gwawdio gan bobl abl, dim ond oherwydd nad ydyn nhw'n edrych fel nhw. Felly, mae thema gyffredin glir iawn, ac fe wnaeth Jenny yn dda iawn i ddisgrifio hynny, oherwydd yr hyn y mae trosedd casineb yn ymwneud ag ef mewn gwirionedd yw, 'Nid wyt ti'n un ohonom ni'. Mae'n ymwneud â chadw pobl ar yr ymylon. Mae'n ymwneud â'u rhoi mewn bocs fel eu bod nhw'n edrych yn wahanol i chi, ac mae'n rhaid i ni gydnabod y realiti hwnnw, oherwydd heb gydnabod y realiti hwnnw, ni fyddwn ni byth yn dod trwodd a chyrraedd yr ochr arall.

Felly, dyna pam yr wyf i'n falch bod Llywodraeth Cymru wedi buddsoddi £350,000 o gyllid mewn ysgolion ar gyfer y flwyddyn sydd i ddod, ac y bydd hynny'n cael ei gyflawni gan Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru mewn canllawiau gwrth-fwlio ar gyfer ysgolion. Gan fy mod i o'r farn mai ein gobaith gorau ar gyfer y dyfodol—ac weithiau, ein hunig obaith ar gyfer y dyfodol—yw i bobl ifanc dderbyn a chydnabod nad yw gwahaniaeth yn rhywbeth i ymosod arno; ei fod yn rhywbeth i'w groesawu—ein bod ni i gyd yn wahanol, diolch byth, a'n bod ni'n rhannu dynoliaeth gyffredin. Dyna pwy ydym ni mewn gwirionedd, a dyna'r hyn yr ydym ni'n wirioneddol awyddus i'w gydnabod. Ac rwy'n credu y bydd addysgu plant drwy'r rhaglen hon y gallan nhw herio camwybodaeth ac y gallan nhw adnabod areithiau casineb, yn sicr yn helpu'r bobl ifanc hynny i dyfu i fyny ac i fod yn unigolion cytbwys—[Torri ar draws.] Mewn munud. Ond rwy'n credu ei bod hi'n hanfodol bod y bobl sydd yn adrodd amdano—ac rwy'n sôn yn fan yma am bobl ifanc, yn enwedig pan ein bod yn sôn am blant ysgol—eu bod yn cael eu nodi ac yn cael cynnig rhywfaint o gwnsela, oherwydd y trawma y maen nhw wedi ei ddioddef, fel eu bod nhw eu hunain yn gallu dod drwy hynny. Ac rwyf i'n credu y bydd y bwrdd cyfiawnder troseddol ar gyfer troseddau casineb sydd wedi ei sefydlu, yn galluogi'r gwaith rhwng y partneriaid, gan gynnwys heddluoedd Cymru, ond yr holl asiantaethau eraill hefyd, er mwyn i ni allu bwrw ymlaen a chydnabod pob agwedd ar droseddau casineb. Diolch.

[Torri ar draws.] Yn amlwg ddim. Mae'n ddrwg gen i am hynny.

O, fe wnes i anghofio.

Galwaf ar y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip i ymateb i'r ddadl—Jane Hutt.

Diolch, Dirprwy Lywydd, a hoffwn ddiolch i'r Aelodau heddiw am eu holl gyfraniadau a'u cefnogaeth ar draws y Siambr hon. Rwy'n credu bod hon wedi bod yn ddadl bwysig iawn y mae angen inni fyfyrio arni.

Rwyf wedi cefnogi'r holl welliannau oherwydd mae'n hanfodol ein bod yn gweithio gyda'n gilydd ac yn edrych i'r dyfodol, hefyd, o ran ein pwerau a'n cyfrifoldebau. Wrth gwrs rydym yn croesawu ac yn annog camau gweithredu gan Lywodraeth y DU ac yn gweithio gyda'n gilydd, pan fo'n bosibl, i fynd i'r afael â throseddau casineb. Nid yw rhai o'r ysgogiadau polisi allweddol sy'n ymwneud â mynd i'r afael â throseddau casineb wedi'u datganoli, megis plismona a chyfiawnder. Ond rydym yn chwarae ein rhan ym mwrdd cyfiawnder troseddol Cymru ar gyfer troseddau casineb. Rwy'n dod â phartneriaid yr heddlu at ei gilydd, ac rwy'n gadeirydd, wrth gwrs, ar y bwrdd partneriaeth plismona. Rydym wedi gweithio ar agweddau ar hyn, ein cynllun ni, gyda Llywodraeth y DU, i sicrhau bod Cymru yn cael ei chynrychioli—ac ar eu cynllun nhw hefyd—ac yn cael ei hystyried wrth ddatblygu a gweithredu ei pholisi troseddau casineb.

Enghraifft o hyn yw cynllun ariannu camau diogelu mannau addoli Llywodraeth y DU. Rwyf wedi ysgrifennu at bob Aelod am hyn. Rwy'n ymwybodol nad ydym mewn gwirionedd wedi cael cymaint â hynny o arian y Swyddfa Gartref eto yng Nghymru. Rydym yn gweithio gyda chymunedau ffydd i nodi rhwystrau a mynd i'r afael â nhw, ac rydym yn gobeithio y byddwn yn gweld rhai ymgeiswyr llwyddiannus.

Yn amlwg, o ran ystadegau troseddau casineb, mae unrhyw gynnydd yn achos i bryderu a chraffu, ond fel y pwysleisiais yn fy araith agoriadol, bu cryn dipyn o waith ac ymdrech yng Nghymru i godi ymwybyddiaeth a rhoi hyder i ddioddefwyr i ddod ymlaen ac adrodd am droseddau casineb. A gwyddom fod troseddau casineb yn cael eu tangofnodi'n sylweddol, gyda data o'r arolwg troseddu ar gyfer Cymru a Lloegr ar gyfer y blynyddoedd 2015-16 i 2017-18 yn dangos mai dim ond 53 y cant o ddigwyddiadau sy'n cael eu hadrodd i'r heddlu, fel y dywedwyd. Ac mae mor bwysig bod y neges o heddiw ymlaen yn neges unedig bod dioddefwyr yn parhau i ddod ymlaen.

Nawr, rwyf wedi crybwyll, o ran hil, bwysigrwydd ein grant cymunedau lleiafrifoedd ethnig ar gyfer troseddau casineb, a byddwn yn gweld effaith hwnnw. Ond rwyf hefyd yn dymuno talu teyrnged i Fforwm Hil Cymru. Mae'n adnodd hanfodol o arbenigedd a chyngor, ac rydym yn gweithio gyda'n gilydd i adolygu'r cylch gorchwyl, gan edrych ar ffyrdd o ddylanwadu ar bolisi yn y ffordd fwyaf effeithiol.

Ddoe, ymwelais â'r Eglwys Gristnogol Tsieineaidd yng Nghaerdydd ar Heol Llandaf—efallai fod rhai ohonoch yn ymwybodol ohoni. Roedd yn gyfle i gyfarfod ag aelodau o'r eglwys a'r gymuned Tsieineaidd i ddeall beth oedd eu barn nhw ynghylch peth o'r effaith yn gysylltiedig â coronafeirws. Rydym wedi gweld rhai ystadegau sy'n peri pryder. Ond roedden nhw mewn gwirionedd eisiau dweud, 'Diolch am ddod i'n gweld ni.' Ac mae hyn yn ymwneud â'r ffordd y mae'n rhaid inni estyn allan at bobl.

Mae hyn yn bwysig, hefyd, fel y crybwyllwyd, o ran ystadegau troseddau casineb ar gyfer Cymru a Lloegr sy'n dangos cynnydd o 80 y cant mewn troseddau casineb trawsrywiol, y mae Leanne Wood wedi sôn amdanyn nhw, a chynnydd o 12 y cant mewn troseddau casineb pan fo cyfeiriadedd rhywiol yn ffactor ysgogol. Mae hyn wedi digwydd oherwydd bod troseddau casineb wedi'u tangofnodi mewn blynyddoedd blaenorol neu heb gael eu cydnabod a'u cofnodi'n well gan yr heddlu. Ond rydym yn ystyried sut y gallwn roi mwy o gefnogaeth i'r aelodau hyn o'n cymuned. Ac mae'n hanfodol, felly, ein bod yn croesawu adolygiad parhaus Comisiwn y Gyfraith o ddigonolrwydd a chydraddoldeb yr amddiffyniad a gynigir gan ddeddfwriaeth troseddau casineb.

Rydym ni, Lywodraeth Cymru, wrth gwrs wedi mabwysiadu diffiniad gweithio Cynghrair Rhyngwladol Cofio'r Holocost o wrthsemitiaeth yn llawn ac yn ddiamod, ac rydym yn annog aelodau'r gymuned i roi gwybod am unrhyw ddigwyddiadau. Os oes unrhyw un yn y gymuned yn dyst neu'n ymwybodol o ymddygiad amheus neu fygythiol neu droseddau casineb, mae'n rhaid iddyn nhw roi gwybod amdanyn nhw, cysylltu â'r heddlu neu'r ganolfan genedlaethol ar gyfer adrodd am droseddau a chael cymorth, sy'n cael ei gweithredu gan Cymorth i Ddioddefwyr. Ac rwy'n annog pobl i edrych ar y prosiect 75 Memorial Flames. Mae wyth grŵp cymunedol o Gymru wedi creu darnau o waith celf—ac ymunodd llawer ohonom yn hyn—i gofio am bawb a gollodd eu bywydau yn ystod yr Holocost. Maen nhw'n cael eu harddangos yn yr Aes yng Nghaerdydd ar hyn o bryd.

Hoffwn ddiolch hefyd i Leanne Wood am dynnu sylw at yr achosion penodol hynny o bryder a gododd—ac mae hi, wrth gwrs, wedi codi'r rheini gyda mi o'i hetholaeth hi—a dweud fy mod yn cwrdd â Mrs Alina Joseph yr wythnos nesaf, ac rwy'n gobeithio y bydd yn ymuno â ni. Mae'r achos y rhoddodd wybod inni amdano ac yr ydym ni'n ymwybodol ohono, am Christopher, yn drasig, ac mae gan y teulu gwestiynau difrifol sy'n dal i fod heb eu hateb am yr hyn a ddigwyddodd ar y diwrnod hwnnw ac rwy'n siŵr bod ein meddyliau ni i gyd gyda theulu a chyfeillion Christopher. Felly, mae'r cyfarfod yr wythnos nesaf, eto, yn ymwneud â chwrdd, siarad a chwalu'r rhwystrau.

Yn olaf, fe ddywedaf hefyd fy mod yn cefnogi gwelliant 3. Mae atal troseddau casineb yn un o nodau allweddol Llywodraeth Cymru, a bydd yn parhau i fod yn nod allweddol wrth inni geisio datblygu a chyflawni newidiadau i'n system gyfiawnder er mwyn unioni'r problemau a nodwyd gan y Comisiwn ar Gyfiawnder yng Nghymru, ac mae safbwynt Llywodraeth Cymru yn glir: rydym ni o'r farn y dylai cyfiawnder gael ei ddatganoli ac rydym ni'n falch bod y comisiwn wedi datgan yr achos hwn mor argyhoeddiadol.

Does dim lle i laesu dwylo. Mae'n rhaid inni estyn allan at y daioni mewn pobl. Mae'n rhaid inni rannu ymateb ar y cyd. Mae'n rhaid n ni groesawu'r ymatebion cadarnhaol gwych yr ydym wedi'u cael yn ein cymunedau dros yr wythnosau diwethaf o ran llifogydd. Adlewyrchir hyn yng Nghymru gan ei bod yn genedl noddfa, yn Gymru groesawgar, ac rwy'n ddiolchgar am dôn y ddadl heddiw. Diolch yn fawr.  

Diolch. Y cynnig yw derbyn gwelliant 1. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Felly, gohiriwn y bleidlais tan yr amser pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.

Oni bai bod tri Aelod yn dymuno i'r gloch gael ei chanu, rwy'n bwriadu mynd yn syth i'r cyfnod pleidleisio. [Torri ar draws.] Canu'r gloch? Mae'n rhaid i dri Aelod ddangos eu bod am i'r gloch gael ei chanu. Diolch. Canwch y gloch felly, os gwelwch yn dda.

Canwyd y gloch i alw’r Aelodau i’r Siambr.