Gawn ni drefn. Eitem 5 yw datganiad gan y Prif Weinidog am y rhaglen ddeddfwriaethol. Mark Drakeford.

Dirpwy Lywydd dros dro, mae Gweinidogion wedi adrodd i’r Senedd yn rheolaidd am effaith y coronafeirws ar ein cyllideb, ar yr economi ac, yn bennaf, ar iechyd pobl Cymru. Heddiw, byddaf yn adrodd ar ein rhaglen ddeddfwriaethol—maes arall lle mae’r feirws wedi cael effaith sylweddol iawn.

Mae Aelodau yn gwybod ein bod wedi gorfod ailgyfeirio gwaith swyddogion ar draws y Llywodraeth, er mwyn ymateb i’r feirws a pharatoi am adferiad. Mae hyn yn cynnwys swyddogion polisi, cyfieithu, dadansoddi a chyfreithwyr. Er gwaethaf yr heriau digynsail hyn, rydym wedi llwyddo gyrru ymlaen gyda’r gwaith craffu mewn nifer o feysydd pwysig. Carwn ddiolch i’r holl Aelodau sydd wedi cyfrannu at y gwaith craffu adeiladol hwn.

Cadeirydd, er gwaethaf heriau mwy diweddar, mae llawer wedi'i gyflawni yn ystod y flwyddyn Senedd ddiwethaf hon. Rydym ni wedi diddymu amddiffyniad cosb resymol, wedi gwahardd ffioedd annheg a godir gan asiantau gosod a chyflwyno isafswm pris ar gyfer alcohol. Bydd gennym ni ddyletswyddau ansawdd a gonestrwydd ar gyfer ein gwasanaeth iechyd a chorff llais dinasyddion newydd ar gyfer iechyd a gofal cymdeithasol. Rydym ni wedi rhoi cynllun atebolrwyddau presennol ar waith ar gyfer ein meddygon teulu. Rydym ni wedi pasio Deddf sy'n gwella hygyrchedd ein deddfwriaeth yn y Gymraeg a'r Saesneg. Heddiw, rwy'n gobeithio y byddwn yn cadarnhau ein hymrwymiad i les anifeiliaid gwyllt drwy wahardd eu defnyddio mewn perfformiadau syrcas.

Dirprwy Lywydd, cyn canfod y coronafeirws, er mwyn paratoi'r llyfr statud ar gyfer y diwrnod ymadael ar 31 Ionawr, roeddem ni eisoes wedi gwneud 51 o offerynnau statudol cywiro a rhoi caniatâd i 158 o offerynnau statudol y DU yn ystod yr hydref. Ers hynny, mae Gweinidogion Cymru wedi gwneud mwy na 50 o eitemau o is-ddeddfwriaeth yn ymdrin ag agweddau ar y pandemig. Mae'r rhain yn ymwneud â'r cyfyngiadau angenrheidiol i ddiogelu iechyd y cyhoedd, a sicrhau nad yw dyletswyddau statudol yn rhwystro ein gwasanaethau cyhoeddus rhag ymateb i'r argyfwng.

Cadeirydd, ar ddechrau mis Mawrth, roedd gennym y rhaglen fwyaf uchelgeisiol o ddeddfwriaeth sylfaenol erioed i gael ei chyflwyno gerbron y Senedd yn ystod blwyddyn olaf. Am y rhesymau yr wyf wedi'u nodi, am weddill y tymor Senedd hwn, mae'r Llywodraeth wedi gorfod gwneud penderfyniadau anodd ac wedi canolbwyntio ar ein blaenoriaethau pennaf.

Bydd Bil Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) yn parhau ar ei hynt yn yr hydref. Bydd hyn yn ymestyn yr etholfraint llywodraeth leol i bobl ifanc 16 ac 17 oed erbyn yr etholiadau awdurdod lleol nesaf. Rydym ni wedi cyflwyno'r Bil Cwricwlwm ac Asesu (Cymru), er mwyn i newidiadau fod ar waith erbyn 2022—yr amserlen y mae'r sector addysg wedi bod yn gweithio iddi ers rhai blynyddoedd. Byddwn yn deddfu i wella sefyllfa tenantiaid yn y sector rhentu preifat drwy'r Bil Rhentu Cartrefi (Diwygio) (Cymru), a bydd y gwaith o graffu ar y Bil hwnnw yn ailddechrau yn yr hydref.

Ond bu'n rhaid tynnu rhannau helaeth o'n rhaglen ddeddfwriaeth sylfaenol yn ôl yn wyneb y pandemig. Gresynaf yn fawr na ellir cyflawni tri phrif Fil yn ystod gweddill y tymor hwn: bu rhaid tynnu'r Bil addysg drydyddol ac ymchwil, y Bil Gwasanaethau Bysiau (Cymru) a'r Bil partneriaethau cymdeithasol o'n rhaglen. Fodd bynnag, mae'r Bil addysg drydyddol ac ymchwil wedi'i gyhoeddi ar ffurf ddrafft, a bydd yno i unrhyw weinyddiaeth newydd ei gwblhau ar ôl mis Mai y flwyddyn nesaf. Byddwn yn mynd ati mewn ffordd debyg gyda'r Bil partneriaethau cymdeithasol, gan gyhoeddi drafft ar ddechrau'r flwyddyn galendr nesaf.  

Dirprwy Lywydd, o ran deddfwriaeth sylfaenol, mae gwaith datblygu pwysig arall ar y gweill a bydd ar gael i'r Llywodraeth a'r Senedd nesaf. Mae hynny'n cynnwys Papurau Gwyn ar aer glân ac amaethyddiaeth, a gwaith ar ddiwygiadau i lesddaliadau a chyfunddaliadau preswyl. Bydd hyn i gyd yn cael ei gyhoeddi cyn yr etholiad y flwyddyn nesaf. Ac rydym ni yn parhau, yn ffurfiol, i ofyn i Lywodraeth y DU ddatganoli cymhwysedd deddfwriaethol ar gyfer treth ar dir gwag, fel y gellir paratoi Bil at y diben hwnnw i'r Senedd graffu arno. Yn olaf, o ran deddfwriaeth sylfaenol, bydd gan y Llywodraeth nesaf ddyletswydd i gael rhaglen o gydgyfnerthu a chyfundrefnu ar gyfer ei deddfwriaeth, y mae gwaith ar ei chyfer yn mynd rhagddo ym meysydd yr amgylchedd hanesyddol a chynllunio.

Cadeirydd, mae'r argyfwng hefyd wedi ei gwneud hi'n angenrheidiol inni ail-lunio ein rhaglen is-ddeddfwriaeth mewn modd radical. Rhoddwyd blaenoriaeth i fesurau sy'n ymateb i'r argyfwng COVID, sy'n ymwneud ag ymadael â'r UE a'r cyfnod pontio, neu sy'n hanfodol am resymau cyfreithiol neu resymau eraill na ellir eu hosgoi, megis gweithredu dyfarniad cyflog. Nawr, ymysg y rhestr yna, ceir nifer fawr o fesurau cymharol ddibwys ond angenrheidiol, yn amrywio o ddiwygiadau amrywiol i'r drefn cyllid myfyrwyr yng Nghymru i reoliadau diwygio tatws hadyd a Gorchymyn breinlythyrau a phroclamasiynau newydd gan Senedd Cymru. Mae pob un o'r uchod yn ddibynol ar y broses negyddol, ond yn gwbl briodol mae angen eu drafftio a'u hadrodd yn ofalus i'r Aelodau yn y fan yma.

Yn y capasiti cyfyngedig iawn sydd ar ôl, byddwn yn targedu ein hadnoddau ar gyfer newidiadau sy'n cael yr effaith fwyaf ar ein dinasyddion. Felly, awn ymlaen i ymestyn y gwaharddiad ar ysmygu i ardaloedd awyr agored mewn ysbytai, tir ysgolion a meysydd chwarae awdurdodau lleol, gweithredu'r ddyletswydd economaidd-gymdeithasol a chwblhau'r broses o roi'r system anghenion dysgu ychwanegol newydd ar waith, yn ogystal â rhoi terfyn ar werthu cŵn a chathod bach yn fasnachol gan drydydd parti.

Dirprwy Lywydd, mewn rhai meysydd lle y bu'n rhaid nawr gohirio is-ddeddfwriaeth, gellir sefydlu mesurau dros dro i fwrw ymlaen â'n hagenda bolisi. Er enghraifft, bydd ysgolion annibynnol yn dal i gael eu hannog i sicrhau bod eu staff addysgu yn cofrestru'n wirfoddol gyda Chyngor y Gweithlu Addysg hyd nes y byddwn yn gallu gwneud hyn yn orfodol. A'n nod fydd cyhoeddi'r canlyniadau fel y gall rhieni ystyried hynny wrth wneud penderfyniadau. Byddwn yn gweithio gyda'n partneriaid mewn awdurdodau lleol i ddefnyddio'u pwerau presennol i gynyddu nifer yr ardaloedd 20 mya yng Nghymru. Nid yw gweithredu dros dro o'r fath bob amser yn ddewis, ac rydym ni wedi dod i'r casgliad yn anfoddog na fydd hi bellach yn bosib cwblhau peth o'r gwaith a gynlluniwyd, megis canllawiau statudol addysg yn y cartref a rheoliadau ynglŷn â chronfeydd data.

Dirprwy Lywydd, mae hon yn rhaglen fwy cyfyngedig, ond bydd llawer iawn o alw yn dal i fod ar y Senedd. Bydd angen corff sylweddol o ddeddfwriaeth sy'n gysylltiedig â'r UE o hyd yn ystod yr hydref eleni. Mae hyn yn cynnwys gwaith i weithredu cyfraith yr UE sy'n dod i rym yn ystod y flwyddyn hon, er mwyn sicrhau bod cyfraith yr UE a gadwyd yn ôl yn gweithio ar ddiwedd y cyfnod pontio, a gweithredu cyfundrefnau newydd sy'n deillio o'r ffaith ein bod yn ymadael â'r Undeb Ewropeaidd.

Dirprwy Lywydd, hyd yn oed os, fel y gobeithiwn ni, y parheir i gadw rheolaeth ar y coronafeirws, ni fydd wedi diflannu. Yn yr amgylchiadau gorau hyn, bydd heriau gwirioneddol o ran ymateb i gyflymder a chymhlethdod deddfwriaeth sy'n ymwneud â Brexit yn yr hydref lle bydd y Senedd yn dal i fod yn ymdrin â chanlyniadau iechyd ac economaidd y pandemig, y broses gyllidebol flynyddol a hyd yn oed gofynion y rhaglen ddeddfwriaethol fwy cyfyngedig yr wyf wedi'i hamlinellu y prynhawn yma. Ond dyna'r rhagolygon gorau. Os bydd yr hydref yn gweld y coronafeirws yn dychwelyd ynghyd â math dwys o ffliw tymhorol, yna bydd rheoli deddfwriaeth Brexit ochr yn ochr â phopeth arall yn heriol iawn.

Cadeirydd, rwy'n bwriadu cynnig cyfle i holl arweinwyr y pleidiau yma, a'r llefarwyr perthnasol, drafod y posibiliadau ar gyfer yr hydref fel y maen nhw'n ymddangos i'r Llywodraeth ar hyn o bryd. Mae'r ddadl Brexit ei hun ar ben, ond bydd uchelgais gan bawb, rwy'n gobeithio, i weld cyfrifoldebau deddfwriaethol canlyniadol y Senedd hon yn cael eu cyflawni mor drefnus ac effeithiol ag y bydd amgylchiadau yn eu caniatáu. Rwyf wedi amlinellu rhestr nad yw'n gynhwysfawr o ganlyniadau deddfwriaethol, sylfaenol ac eilaidd, yr argyfwng iechyd cyhoeddus.

Gyda'r holl amodau yr wyf wedi'u nodi, mae'r rhaglen ddeddfwriaethol sydd ar ôl wedi cael ei chynllunio i ymateb i'n heriau presennol a chyflawni ar gyfer y dyfodol, ac rwy'n ei chymeradwyo i'r Senedd y prynhawn yma.

A gaf i ddiolch i'r Prif Weinidog am ei ddatganiad y prynhawn yma? Hwn, wrth gwrs, yw'r datganiad deddfwriaethol olaf ar gyfer y Senedd hon, ac felly mae'n gyfle da i edrych ar gynnydd Llywodraeth Cymru o ran ei rhaglen ddeddfwriaethol a hefyd i ystyried blaenoriaethau'r Llywodraeth ar gyfer gweddill y Senedd hon.

Nawr, rwy'n sylweddoli bod pandemig COVID-19 wedi ail-flaenoriaethu a rhoi pwysau ar adnoddau deddfwriaethol Llywodraeth Cymru yn y misoedd diwethaf, ond cyn i'r haint dorri roedd yna feysydd o hyd lle gallai a lle dylai Llywodraeth Cymru fod wedi gwneud mwy i ddefnyddio ei dylanwad deddfwriaethol i gyflawni newid y mae ei ddirfawr angen ar gyfer ein cymunedau. Er enghraifft, er mai Cymru oedd y wlad gyntaf yn y DU i ddatgan argyfwng newid yn yr hinsawdd, mae llawer iawn o waith i'w wneud yn y maes hwn o hyd, ac mae'n siomedig na wnaeth Llywodraeth Cymru gyflwyno cynigion deddfwriaethol yn gynt i sicrhau Cymru wyrddach ar gyfer y dyfodol. Felly, a all y Prif Weinidog nodi un elfen mewn unrhyw Fil neu mewn unrhyw agwedd ar y rhaglen ddeddfwriaethol hon sy'n ymdrin mewn gwirionedd â'r argyfwng hinsawdd a ddatganwyd gan ei Lywodraeth ym mis Chwefror 2019?

Llywydd dros dro, a gaf i gymryd y cyfle hwn i ddiolch i'r Prif Weinidog am ei wahoddiad i drafod y posibiliadau ar gyfer yr hydref, fel y maen nhw'n ymddangos i ni ar hyn o bryd, ac fel yr wyf yn falch o allu ymateb yn gadarnhaol i'r cais hwnnw? Nawr, mae'r datganiad heddiw'n cadarnhau na allwyd bwrw ymlaen â rhannau helaeth o raglen deddfwriaeth sylfaenol Llywodraeth Cymru yn wyneb pandemig COVID-19, ac o ganlyniad, mae'r Bil addysg drydyddol ac ymchwil, y Bil gwasanaethau bysiau a'r Bil partneriaeth gymdeithasol i gyd wedi'u tynnu'n ôl. Felly, efallai y gallai'r Prif Weinidog ddweud ychydig mwy wrthym ni am y mesurau dros dro y mae Llywodraeth Cymru yn eu cyflwyno mewn cysylltiad â'r tri Bil yna a gynlluniwyd yn wreiddiol ar gyfer y tymor hwn.

Wrth gwrs, rydym ni wedi gweld y Senedd hon yn llunio darnau o ddeddfwriaeth sylweddol, ac mae'r datganiad heddiw'n tynnu sylw at rai o'r Deddfau hynny, ac yn wir yr offerynnau statudol hefyd. Er enghraifft, Deddf Rheoleiddio Landlordiaid Cymdeithasol Cofrestredig (Cymru) 2018 a Rheoliadau Rhentu Cartrefi (Ffioedd etc.) Cymru 2019—mae'r ddau wedi arwain at newidiadau i landlordiaid ac eraill yn y sector eiddo yma yng Nghymru. Ac eto, rydym yn dal i aros am ragor o wybodaeth am Filiau, fel y Bil aer glân arfaethedig, sydd, o ystyried y naratif y mae Llywodraeth Cymru wedi'i ddatblygu mewn cysylltiad â llygredd aer a newid yn yr hinsawdd, yn gyfle a gollwyd i wneud gwahaniaeth gwirioneddol i fywydau pobl. Mae'r datganiad heddiw'n cyfeirio at y Papur Gwyn ar aer glân ac amaethyddiaeth, ac efallai y gall y Prif Weinidog ddweud ychydig mwy wrthym ni am y rheswm pam na chafodd y Biliau hyn eu blaenoriaethu, o ystyried yr effaith ddifrifol y byddent yn ei chael ar fywydau pobl.

Nawr, nid oes rhaid i ddeddfwriaeth ddod gan y Llywodraeth bob tro—mae'r Comisiwn wedi cyflwyno deddfwriaeth, a chefais i, fy hun, y cyfle i roi prawf ar brosesau deddfwriaethol y Senedd gyda'm cynigion fy hun. Wrth gwrs, mae'n hynod o siomedig nad oedd y Senedd yn gallu pasio'r Bil awtistiaeth arfaethedig, ac mae hi hefyd yn siomedig bod fy ymgyrch faith ar gyfer deddfwriaeth cofebion rhyfel yn parhau i gael ei hanwybyddu, a gallaf dynnu sylw at enghreifftiau gan sawl aelod arall yn y Siambr hon, a phob un â syniadau deddfwriaethol credadwy, y mae'r Llywodraeth hon yn dewis eu hanwybyddu. Ac felly rwy'n gobeithio y bydd y Prif Weinidog yn ymrwymo i weithio'n adeiladol gydag eraill ar gynigion deddfwriaethol yn y dyfodol, er mwyn i'r sefydliad hwn allu archwilio pob cyfle deddfwriaethol i newid Cymru er gwell.

Ac yn fwy cyffredinol, wrth ymateb i bandemig COVID-19, a allai'r Prif Weinidog ddweud wrthym ni hefyd pa gyfleoedd deddfwriaethol newydd a ganfuwyd, fel y gallwn ni weithio gyda'n gilydd i gyflwyno deddfwriaeth yn yr ychydig amser sydd ar ôl yn y Senedd hon i sicrhau bod Cymru mor barod â phosib ar gyfer unrhyw achosion yn y dyfodol?

Llywydd dros dro, mae Llywodraeth Cymru wedi nodi ychydig o Filiau yn y gorffennol y gellir eu hystyried nawr yn y tymor Senedd nesaf, megis y Bil cydsynio seilwaith, y Bil partneriaethau cymdeithasol, Bil amaethyddiaeth Cymru a'r Bil trethi, i enwi dim ond rhai. Wrth gwrs, mae'n hanfodol bod unrhyw gynigion deddfwriaethol yn cael eu costio'n briodol er mwyn sicrhau bod digon o adnoddau ar gael, ac felly efallai y gallai'r Prif Weinidog gadarnhau, ym mhob un o'r achosion hyn, pa drafodaethau uniongyrchol y mae wedi'u cael â'i gyd-Weinidogion yn y Cabinet am oblygiadau peidio â gweithredu'r Biliau penodol hyn yn y tymor Seneddol hwn?

Wrth i ni edrych yn ôl ar y tymor Senedd hwn, mae'n bwysig ystyried sut yr ailystyriwyd ac y craffwyd ar ddeddfwriaeth a basiwyd yn y blynyddoedd dilynol er mwyn sicrhau ei heffeithiolrwydd. Gellir dysgu gwersi bob amser, ac mae craffu'n effeithiol ar ôl deddfu yn rhan o'r broses ddysgu honno. Felly, gobeithio y bydd y Prif Weinidog yn dweud wrthym yn blwmp ac yn blaen pa wersi y mae wedi'u dysgu o'r tymor Senedd hwn.

Wrth gloi, Llywydd dros dro, dewis Llywodraeth Cymru yw ei rhaglen ddeddfwriaethol, ac er y bu'r tymor Senedd hwn yn un heriol, mae'n wir o hyd nad yw Llywodraeth Cymru wedi defnyddio ei dulliau deddfwriaethol i fynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd, hybu cyflogaeth na mynd i'r afael â rhai o'r problemau mawr sy'n wynebu cymunedau yma yng Nghymru. Serch hynny, mae gennym ni lai na 12 mis ar ôl tan ddiwedd y Senedd hon, a bydd fy nghyd-Aelodau a minnau'n gweithio'n adeiladol lle bynnag y gallwn ni i graffu ar ddeddfwriaeth Llywodraeth Cymru ac yn wir ei chryfhau, er mwyn sicrhau bod ei Biliau'n sicrhau gwerth am arian ac yn sicrhau gwelliannau sylweddol i fywydau pobl ledled Cymru. Diolch.  

Wel, cyn belled ag y mae newid yn yr hinsawdd yn y cwestiwn, fel y dywedodd Paul Davies, bydd cynllun aer glân yn cael ei gyhoeddi ddechrau mis Awst. Bydd yn arwain at Bapur Gwyn ar aer glân yn ystod gweddill y tymor Senedd, a bydd hwnnw'n paratoi'r sefyllfa ar gyfer deddfwriaeth yn gynnar yn nhymor nesaf y Senedd, cyn belled â bod yna Lywodraeth sy'n dymuno gwneud hynny'n flaenoriaeth.  

Byddwn yn cyflwyno rheoliadau llygredd amaethyddol fel is-ddeddfwriaeth yn ystod y tymor Senedd hwn. Edrychaf ymlaen at gael cefnogaeth yr Aelod i'r rheoliadau hynny, o gofio mai un o nodweddion y coronafeirws fu cynnydd mewn achosion o lygredd amaethyddol tra bu llai o lygaid yn gwylio. Felly, mae rhai pethau wedi'u gwneud sydd, yn fy marn i, yn destun gofid a dweud y lleiaf.

Byddwn hefyd yn cyflwyno deddfwriaeth ar egwyddorion amgylcheddol yn ystod y tymor Cynulliad nesaf, os byddwn mewn sefyllfa i wneud hynny. Rwy'n falch o ddweud ein bod wedi cael rhai trafodaethau llwyddiannus gyda Llywodraeth y DU yn ddiweddar mewn cysylltiad â'r ddeddfwriaeth y maent yn ei hyrwyddo, i wneud yn siŵr eu bod yn parchu datganoli yn briodol. Cyn diwedd y tymor hwn, byddwn yn rhoi mesurau dros dro ar waith ynghyd ag asesydd annibynnol dros dro i ymdrin â chwynion ym maes egwyddorion amgylcheddol a grŵp arbenigol a fydd yn ein helpu i oruchwylio hynny. Rwy'n ddiolchgar i bawb sydd wedi gweithio'n adeiladol iawn gyda ni i roi'r mesurau dros dro hynny ar waith.

Holodd yr Aelod am y tri Bil nad ydym ni wedi gallu eu datblygu nawr. Wel, o ran y Bil addysg drydyddol ac ymchwil, bydd y ffaith bod y Bil yn cael ei gyhoeddi a'i gyhoeddi ar ffurf drafft nawr yn cynnig i'r rhanddeiliaid hynny a fu'n bryderus ynghylch eu gallu eu hunain i gymryd rhan yn y broses o graffu ar y Bil llawn, pe baem ni wedi gallu bwrw ymlaen ag ef, o gofio bod y coronafeirws yn effeithio ar bob un ohonyn nhw hefyd, gyda phobl nad ydynt yn y gwaith, drwy golli pobl i flaenoriaethau eraill—byddant nawr yn gallu craffu ar y Bil hwnnw ar ffurf ddrafft. Byddwn yn cael ymgynghoriadau a thrafodaethau gyda nhw. Os oes gwelliannau i'r Bil y gellir eu gwneud yn ei ffurf ddrafft, yna byddwn yn cyflwyno'r rheini mewn unrhyw Fil terfynol ar ôl yr etholiad.

O ran y Bil bysiau, mae'n golled wirioneddol, Dirprwy Lywydd. Rwy'n siomedig iawn nad ydym yn gallu bwrw ymlaen ag ef. Mae'r cyhoedd yng Nghymru yn haeddu sefyllfa lle mae'r buddsoddiad mawr a wneir ar eu rhan mewn bysiau yn dod â mwy o fanteision yn sgil y buddsoddiad hwnnw, ond byddwn yn bwrw ymlaen â hyn mewn ffyrdd eraill. Bydd ein trefniadau taliadau brys ar gyfer bysiau, a gyhoeddwyd gennym ni ryw wythnos yn ôl, yn arwain at gyfres newydd o drafodaethau gyda'r sector ynghylch sut y gall y buddsoddiad y mae'r cyhoedd yn ei wneud arwain at gyfres o wasanaethau wedi eu cynllunio'n fwy systematig, mwy o integreiddio rhwng moddau trafnidiaeth, trefniadau rhannu tocynnau, a chyfres o nodau eraill y byddem ni wedi bwrw ymlaen â nhw drwy'r Bil ond y byddwn ni bellach yn bwrw ymlaen â nhw drwy'r mesurau ariannol a gweinyddol hynny. 

O ran y Bil partneriaethau cymdeithasol, wel, rydym ni wedi bwrw ymlaen â'n trefniadau ar gyfer partneriaethau cymdeithasol. Mae gennym ni gyngor partneriaeth cymdeithasol sy'n cyfarfod—mae'n cyfarfod bob pythefnos. Mae'n canolbwyntio'n fanwl ar y coronafeirws ar hyn o bryd, ond mae'n gwneud y gwaith hanfodol y mae partneriaeth gymdeithasol yn ei ddarparu yma yng Nghymru. A bydd y Bil drafft y byddwn yn ei gyhoeddi, y bydd caffael yn elfen bwysig ynddo, yn dangos sut y byddwn yn gallu bwrw ymlaen â hynny.

Nid wyf yn credu y gellir cyhuddo'r Llywodraeth yn deg o beidio â bod yn barod i weithio'n adeiladol gydag eraill pan fo eraill yn cyflwyno cynigion y mae'r Llywodraeth yn credu eu bod yn werth eu cefnogi. Gweithiais yn agos iawn gyda'r Aelod o'r wrthblaid a oedd yn gyfrifol am y Bil staffio nyrsys pan gafodd hwnnw ei gyflwyno yn ystod y tymor Cynulliad blaenorol. Gweithiais yn agos gyda'r Pwyllgor Cyllid pan oeddwn yn Weinidog Cyllid mewn cysylltiad â'r Bil pwyllgor a gyflwynwyd gan y Pwyllgor Cyllid ar ddiwygio'r ombwdsmon. Ac rwy'n credu pryd y ceir Biliau y gallwn ni eu cefnogi, wrth gwrs y byddwn ni'n gweithio'n adeiladol arnyn nhw. Ni fydd hynny'n digwydd bob tro, oherwydd nid yw pob Bil a gyflwynir gan Aelod preifat yn ennill cefnogaeth y Llywodraeth. O ran materion ariannol, yna, wrth gwrs, mae'n rhaid cynnig penderfyniad arianol i fynd gydag unrhyw Fil—wel, bron bob tro—gyda memorandwm wedi ei gyhoeddi ochr yn ochr ag ef sy'n dangos sut y cyfrifwyd y costau a sut y cânt eu talu. A phan oeddwn yn Weinidog Cyllid, buom yn gweithio'n agos gyda'r Pwyllgor Cyllid ar gyfres o gynigion a gyflwynwyd gan y pwyllgor i wella'r wybodaeth ariannol sylfaenol y gall y Llywodraeth ei darparu, a gobeithio y bydd yr Aelodau'n cytuno bod hynny wedi gwella'r wybodaeth a ddarperir i'r Aelodau fel rhan o'u gwaith craffu.

Yn olaf, gofynnodd Mr Davies i mi pa wersi yr oeddwn yn credu y gallem ni eu dysgu o'r tymor. Rwyf am orffen gyda hwn, Dirprwy Lywydd, ac mae'n un yr wyf wedi'i ddysgu nid yn unig yn y tymor hwn, ond drwyddi draw, sef nad oes Bil nad yw'n cael ei wella gan y broses graffu. A dyna pam mae'r gwaith sy'n mynd ymlaen yn y Pwyllgor ac ar lawr y Senedd mor bwysig, ac yn yr ysbryd yna mae'r Llywodraeth yn cyflwyno Biliau i'r llawr. Mae Biliau yno i'w gwella, a phan fydd yn bosib i waith y pwyllgorau neu'r gwelliannau a gyflwynir wneud y Bil yn well, dyna fyddwn yn bwriadu ei wneud, a chredaf fod y wers honno wedi'i amlygu ei hun yn y mesurau sydd wedi mynd drwy'r Senedd hon ac i'r llyfr statud yn y tymor hwn.

Adam Price.

Diolch—Dirprwy Lywydd?

Rwy'n credu mai'r teitl 'dros dro' yw'r uchaf y dylwn i ymgyrraedd ato.

Dirprwy Lywydd dros dro—rŷch chi wedi cael tri therm yn barod y prynhawn yma.

Brif Weinidog, hwn fydd y datganiad deddfwriaethol olaf ar gyfer y Senedd hon. Rwy'n ddiolchgar iawn am ichi rannu copi â ni, a hefyd am y cynnig i drafod gyda chi ymhellach yn ystod yr hydref. Cyn hyd yn oed i'r COVID ein taro, digon cymysg oedd ein hasesiad ni o'r Mesurau rŷch chi fel Llywodraeth wedi penderfynu eu dwyn gerbron a'u cefnogi dros gyfnod y Senedd hon, mewn gwirionedd. Hyd yn oed yn y ddeddfwriaeth y byddwch yn parhau â hi, er gwaetha'r creisis, fel y diwygiadau i'r Ddeddf rhentu cartrefi—mae eu cynnwys nhw yn rhwyfo nôl ar ymrwymiadau y gwnaethoch chi a'ch plaid, yn achos no-fault evictions, er enghraifft, lle rŷch chi'n diwygio'r ddeddfwriaeth i ymestyn y cyfnod rhybudd o ddau fis i chwe mis, yn lle gwneud i ffwrdd â'r arfer yn llwyr. Ni fydd hyn yn rhoi sicrwydd sydd ei angen ar bobl sy'n rhentu.

Dros gyfnod y Senedd hon, mae Plaid Cymru wedi gwthio am ddeddfwriaeth i wasgaru cyfoeth, gwariant a buddsoddiad yn gyfartal dros Gymru gyfan, Deddf i grynhoi'r gefnogaeth statudol i fioamrywiaeth ac i fywyd gwyllt, ac fe wnaethon ni ddefnyddio'r cyfleoedd seneddol i'r eithaf i geisio dylanwadu ar yr amserlen ddeddfwriaethol yn y lle hwn, gyda Dr Dai Lloyd, er enghraifft, yn cynnig Mesur i warchod enwau lleoedd Cymraeg, sydd wedi cael tipyn o gefnogaeth o feinciau cefn, erbyn hyn, eich plaid chi.

Ac o ran yr olaf o'r themâu yma, mae'n rhaid imi nodi bod gyda ni bryderon gwirioneddol ynghylch ymwneud y Llywodraeth hon â'r ddeddfwriaeth ym maes y Gymraeg. Collwyd ffocws dros flwyddyn a hanner a mwy yn brwydro cynlluniau'ch Llywodraeth, i ddatgymalu Mesur y Gymraeg a Chomisiynydd y Gymraeg, a nawr rŷn ni'n wynebu brwydr eto dros yr iaith ym Mil y cwricwlwm. Mae fel petai'r Llywodraeth yn benderfynol o ddefnyddio'i grym deddfwriaethol i lesteirio yr amcanion rŷn ni i gyd am eu gweld, yn hytrach na'u hwyluso.

Wrth gwrs, rŷn ni'n wynebu dau greisis ar hyn o bryd: COVID a Brexit, wrth gwrs, yr un pryd. Mae'r Comisiwn Ewropeaidd a'r Llys Ewropeaidd yn chwarae rhan allweddol mewn llywodraethiant amgylcheddol, a bydd angen sicrhau bod hyn yn cael ei drosglwyddo mewn i gyfraith Cymru wrth inni adael y cyfundrefnau yma. Does dim deddfwriaeth eto i gau'r bwlch amgylcheddol fydd yn bodoli ar ddiwedd Rhagfyr wedi'i gyflwyno. Roeddech chi yn lled gyfeirio at hyn yn y datganiad. Allwch chi gadarnhau pryd welwn ni'r ddeddfwriaeth ar roi'r trefniadau i ddiogelu llywodraethiant amgylcheddol ar waith yng nghyfraith Cymru?

Roeddwn i'n falch o glywed y bydd deddfwriaeth sy'n ymateb i argyfwng COVID yn cael ei blaenoriaethu. Un mater penodol sydd wedi'i godi gan Delyth Jewell a Helen Mary Jones—wnewch chi edrych o ddifrif ar yr angen am ddeddfwriaeth frys ym maes trwyddedu a chynllunio i gefnogi busnesau ym maes lletygarwch neu i gefnogi awdurdodau lleol i'w cefnogi nhw i weithredu ar y stryd yng nghanol trefi, er enghraifft? 

Gwnaeth y Llywodraeth dderbyn yng nghyd-destun y grantiau COVID i fusnesau bach yr angen i roi gwarchodaeth benodol mewn canllawiau i osgoi camddefnyddio'r gefnogaeth sydd i wir fusnesau hunanarlwyo. Beth yw'ch cynlluniau i gryfhau deddfwriaeth gynradd fel bod perchnogion ail gartrefi yn talu treth ac yn peidio â manteisio'n anghywir ar gefnogaeth i fusnesau bach?

Gaf i erfyn, Brif Weinidog, er gwaethaf y cyfyngiadau a'r heriau yn gysylltiedig â Brexit a COVID a'r holl fanion eraill, gan gynnwys is-reoliadau tatws—mae'n rhaid delio â nhw hefyd—arnoch chi i gydio yn yr ychydig fisoedd sy'n weddill i greu gwir waddol at y dyfodol, fel y gallwn ni i gyd fod yn falch yn neddfwriaeth y pumed Cynulliad, ddaeth yn bumed Senedd, er gwaethaf yr holl heriau?

Allwn ni gytuno y prynhawn yma, er enghraifft, fod yn rhaid i hanes Cymru yn ei holl amrywiaeth, gan gynnwys hanes pobl ddu a phobl o liw, fod yn statudol, fod yn greiddiol yn y cwricwlwm newydd? Allwn ni gytuno hefyd heddiw bod yn rhaid peidio â gwastraffu amser yn ailagor creithiau'r gorffennol ac i ollwng y cymal dadleuol am y Saesneg yn y cwricwlwm newydd, gan ganolbwyntio'n hytrach ar sicrhau bod y cwricwlwm yn fframwaith i wireddu rhuglder ein dinasyddion ni i gyd yn y Gymraeg? Ac allwn ni gytuno y bydd Cyfnod 2 y Bill llywodraeth leol yn cael ei ddefnyddio i greu naid enfawr ymlaen o ran cydraddoldeb, amrywiaeth a chynrychiolaeth yn ein hawdurdodau lleol, STV ym mhob cyngor, rhannu swyddi a gweithredu cadarnhaol?

Dirprwy Lywydd dros dro, diolch yn fawr i Adam Price am y cwestiynau. Mae nifer o'r cwestiynau mae Mr Price wedi'u codi yn bethau sy'n mynd i fod o flaen y Senedd yn y deddfau rŷn ni'n mynd i ddod ymlaen. So, pethau i bobl sy'n rhentu—bydd y Bill o flaen y Senedd yn yr hydref, a bydd cyfle i bobl weld beth sydd yn y Bil, ac, os oes gwelliannau mae pobl eisiau eu codi, wrth gwrs bydd cyfle i'r Senedd i ystyried rheini. 

Yn y maes Cymraeg, wel, mae'r Gweinidog dros Addysg wedi dweud yn barod ei bod hi'n agored i glywed pwyntiau mae pobl yn eu codi yn ystod Cyfnod 2 i weld a yw hi'n bosibl siarad rhwng y pleidiau i weld a oes ffordd i ddelio gyda'r pryderon mae rhai pobl yn eu teimlo am y Gymraeg yn y cwricwlwm. So, mae hi eisiau gwneud hwnna mewn ffordd adeiladol, a dwi'n siŵr bydd ateb adeiladol yn dod yn ôl.

Yn y maes amgylcheddol, rŷn ni'n mynd i fwrw ymlaen gyda'r Bil—nid yn y term hwn, ond i baratoi pethau at y dyfodol. Fel dywedais i pan oeddwn i'n ymateb i Paul Davies, rŷn ni wedi cytuno gwelliannau i'r Bil yn San Steffan i adlewyrchu datganoli a'r cyfrifoldeb sydd gyda ni fan hyn. Yn y cyfamser, rŷn ni'n mynd i roi pethau yn eu lle; i fod yn glir gyda'r bobl yn y maes yng Nghymru, bydd ffordd annibynnol iddyn nhw godi unrhyw bryderon neu gwynion sydd gyda nhw. Rŷn ni wedi—rhag ofn bod coronafeirws wedi bod yn rhywbeth anodd—bwrw ymlaen i weithio gyda'r grŵp o bobl sydd wedi dod at ei gilydd. Rŷn ni'n barod, fwy neu lai, nawr gyda'r ffurflenni a phethau ymarferol eraill i'w helpu nhw. Fel y dywedais i, rŷn ni eisiau apwyntio aseswr annibynnol, ac mae panel o arbenigwyr gyda ni hefyd yn barod i'w apwyntio. So, mae rheini yn bethau jest dros dro i lenwi'r bylchau cyn y gallwn ni ddod ymlaen—wel, bydd pwy bynnag yn y Llywodraeth yn gallu dod ymlaen, ar ôl mis Mai, â Bil newydd yn y cyd-destun newydd rŷm ni'n ei wynebu ar ôl gadael yr Undeb Ewropeaidd.

O ran lletygarwch ar yr heol, dwi'n meddwl ein bod ni wedi ffeindio ffordd arall ymlaen heb ddod â Bil at lawr y Senedd, ond rŷm ni'n dal i weithio gyda'r awdurdodau lleol ar hynny. 

Rŷm ni wedi newid y sefyllfa o ran pobl sy'n prynu cartrefi fel ail gartrefi ac yn eu tynnu nhw i mewn i fusnesau bach i osgoi talu trethi, os mai dyna beth y maen nhw'n ei wneud. So, rŷm ni wedi ailwampio'r rheolau yna i dreial helpu yn y maes yna.

Ar hanes Cymru—wel, ar hanes pobl dduon yng Nghymru—mae'r Gweinidog wedi sefydlu grŵp i'n helpu ni i dynnu at ei gilydd adnoddau yn y cwricwlwm ac i baratoi i hyfforddi pobl i fod yn glir ar sut rŷm ni eisiau iddyn nhw fynd ati i ddysgu hanes pobl dduon yma yng Nghymru. Mae'n un peth i'w ddweud e; mae'n beth arall i gael yr adnoddau at ei gilydd i hybu sgiliau pobl i wneud y gwaith yna, a dyna ble rŷm ni'n ei ddechrau.

Yng Nghyfnod 2 y Bil awdurdodau lleol, siŵr o fod, bydd amser yna i drafod STV unwaith eto ar y llawr yma—permissive PR yw ein polisi ni, i roi cyfleon i'r awdurdodau lleol sydd eisiau defnyddio'r system newydd i'w wneud e, ond nid i'w wneud e yn orfodol. 

Mark Reckless.

Diolch, syr—mae'n bleser siarad o dan eich cadeiryddiaeth, David Melding. Prif Weinidog, diolch am eich datganiad. Diolch yn fawr iawn am ddweud bod y ddadl Brexit ar ben, ond mae'n bwysig iawn dwyn yr hyn sydd ei angen i'r llyfr statud mewn ffordd drefnus ac effeithiol. Rwy'n cytuno'n gryf, ac rwy'n credu ei bod hi'n ymddangos y bu gwahoddiad i gefnogi neu o leiaf  i ymgynghori ynglŷn â hynny, ac yn sicr mae hynny'n rhywbeth y byddwn yn hapus iawn i'w wneud, ac roeddwn yn falch o'r hyn a ddywedsoch chi ar yr agwedd honno.

A allwn i ddweud hefyd, ynghylch hynny, fy mod yn aml yn eich beirniadu chi ac eraill weithiau am ddeddfu'n wahanol yng Nghymru dim ond er mwyn gwneud hynny, fel y dywedais? Rwy'n credu ei bod hi'n ddyletswydd arnaf i gydnabod, yn y maes penodol hwn, nad yw hynny wedi digwydd o ran bron y cyfan o'r hyn yr ydych chi wedi'i wneud gyda deddfwriaeth ymadael yr UE. Fe wnaethoch chi gyfeirio at yr 51 o offerynnau statudol Cymreig yr ydym ni wedi'u gwneud, ac rwy'n credu at 158 yr ydym ni wedi rhoi cydsyniad y DU iddynt, ac mae'r modd hirben a synhwyrol yr aethpwyd i'r afael â hyn wedi gwneud argraff arnaf. Rwy'n credu ei fod yn ymwneud yn rhannol â phwysau gwaith ac â pheidio â bod eisiau ail-wneud hynny i gyd, ond hefyd, rwy'n credu ei fod yn ddull synhwyrol. Mae Mick Antoniw a'i bwyllgor wedi gweithio'n galed iawn ar hyn, a hoffwn ddiolch ar goedd iddynt.

Fe ddywedsoch chi o ran Bil y cwricwlwm mai ei nod oedd caniatáu i newidiadau fod ar waith yn 2022. A ydych chi, fel Llywodraeth, yn diystyru ymestyn y dyddiad cau hwnnw? A yw'n bosibl o hyd y bydd yna newid yn hynny, neu a ydych yn gwrthwynebu hynny? Rwy'n credu bod dod â hwn ymlaen yn bwysig, oherwydd mewn rhai ffyrdd rwy'n ei weld yn Fil eithaf anodd. Rwyf wedi bod yn ailddarllen rhai o'r dadleuon ynghylch Deddf 1988 a'r cwricwlwm bryd hynny, ac, yn ddiddorol, Margaret Thatcher oedd yn ceisio cadw rhyddid yr athrawon a chyfyngu ar y graddau yr oedd y Bil yn gorfodi, ac roedd llawer yn yr Adran Addysg eisiau gwneud fel arall, a'r canlyniad oedd cyfaddawd. Ond roeddent yn nodi pethau penodol yr oedd yn rhaid iddynt ddigwydd mewn meysydd ar y pryd yn y cwricwlwm, tra bo'r ymagwedd yma yn un llawer mwy cyffredinol, a chysyniadau sy'n llawer anoddach eu disgrifio mewn iaith ddeddfwriaethol sydd â grym y tu cefn iddi. Rwyf yn credu ei bod hi'n eithaf anodd i athrawon ac ysgolion edrych ar y ddeddfwriaeth honno ac yna deall, yn ymarferol, sut y mae'r ddeddfwriaeth honno'n mynd i'w rhwymo nhw. Gwn y bydd y rhan fwyaf o hyn yn digwydd drwy ganllawiau a chymorth gyda'r gweithredu, ond, os bydd unrhyw un yn torri'r gyfraith, sut y byddwch chi'n gwybod, a beth fydd y camau gorfodi ynghylch hynny?

Mae COVID-19 wedi effeithio ar nifer fawr o bobl mewn ffyrdd hollol ryfeddol sydd wedi gwneud cymaint o wahaniaeth i fywydau pobl, ond rwy'n credu hefyd ei fod wedi gwneud gwahaniaeth sylweddol i Lywodraeth Cymru. Wrth gwrs, rwy'n deall pam eich bod wedi adleoli gweision sifil mewn mannau eraill, ac na all rhywfaint o ddeddfwriaeth fynd rhagddi nawr. Gofynnais yn gynharach i roi'r un graddau o gydymdeimlad i Lywodraeth y DU, ond rwy'n sicr yn cydymdeimlo yn yr un modd â'ch Llywodraeth chi. Ond hefyd cawsoch gyfnod o amser deddfwriaethol pryd y gellid disgwyl yn ddigon priodol i chi gyflwyno'r Biliau hyn. Nawr, ni fyddwch yn gallu, ac mae hynny—i chi ac i'ch Llywodraeth gyda'r mwyafrif sydd gennych chi—yn golled, ac rwy'n credu bod angen i ni gydymdeimlo â hynny.

O ran Ken Skates, a'r Bil y bu'n gweithio arno yn arbennig ar wasanaethau bysiau, rwy'n credu bod hyn yn anffodus—nid wyf yn siŵr a wyf yn cytuno â'r dull cyffredinol ai peidio, ond rwyf wedi bod yn ymwneud â hyn, ac yn sicr mae wedi gweithio'n galed iawn gyda'r pwyllgor i'w ddatblygu o dan broses graffu. A nawr mae'n ymddangos, yn wahanol i'r mesurau eraill a gyhoeddir ar ffurf drafft ac y gellir eu cyflwyno yn y Cynulliad nesaf, yn dibynnu ar ganlyniadau'r etholiad, ymddengys y rhoddwyd y farwol i hyn. Rydych yn gallu cyflawni rhai agweddau arno mewn ffyrdd eraill, ond beth am rai o'r egwyddorion eraill hynny? A ydych yn disgwyl y bydd cyfle arall, neu a yw'r ansicrwydd i wasanaethau bysiau yn sgil yr hyn sydd wedi digwydd gyda COVID mor fawr fel nad yw'n bosibl dweud ar hyn o bryd?

Cefais fy nharo, wrth siarad â'r Arglwydd Thomas am y comisiwn cyfiawnder, gan y pwyslais a roddodd ar y Bil Rhentu Cartrefi (Cymru) a dechrau'r Bil hwnnw o 2016 a'r gwahaniaeth ymarferol enfawr ar lawr gwlad a fydd yn ei wneud i lawer o bobl yng Nghymru. Yn aml, pan siaradwn am ddeddfu'n wahanol, gall gael effaith ymylol ar rai pobl; bydd hyn yn cael effaith enfawr ar gymaint o bobl, a chefnogaf yr hyn y mae'r Prif Weinidog yn ei ddweud am bwysigrwydd craffu er mwyn cael hyn yn iawn, yn enwedig pan fyddwch yn diwygio Bil, Bil cymhleth, cyn iddo weld golau dydd hyd yn oed.  

Fe sonioch chi am waith datblygu pwysig arall sy'n mynd rhagddo, gan gynnwys gwaith ar ddiwygiadau i lesddaliadau a chyfunddaliadau preswyl. Rwy'n ymwybodol o raglen waith sylweddol iawn gan Gomisiwn y Gyfraith yn y maes hwn. Doeddwn i ddim yn glir os oeddech yn cyfeirio at hynny neu a oes rhaglen waith ar wahân yn mynd rhagddi yn Llywodraeth Cymru. Mae gan waith Comisiwn y Gyfraith adran fach ar y dechrau ynghylch datganoli yng Nghymru a pheth amwysedd ac ansicrwydd ynghylch hyd a lled datganoli, o ystyried themâu trawsbynciol eu gwaith, ond y dybiaeth bragmatig a oedd fel petai'n rhedeg drwyddi oedd y byddai'n cael ei wneud ar sail Cymru a Lloegr. A ydych yn disgwyl y byddech eisiau argymell cydsynio â llawer o'u rhaglen waith? A ydych yn gwybod mwy amdani nag sydd wedi'i gyhoeddi, neu a ydych yn bwriadu datblygu dull gweithredu i Gymru yn unig yn y maes hynod gymhleth hwn?

Fe wnaethoch chi sôn am ddau faes arall rwy'n credu y byddid yn deddfu ynddynt drwy ddefnyddio'r offeryn statudol. Gwerthu cŵn bach gan drydydd parti: gwn y bydd nifer o Aelodau fy ngrŵp yn falch iawn o glywed eich bod yn cymryd camau pellach ynghylch hynny. A hefyd, o ran gwahardd ysmygu, cafwyd rhyw awgrym y byddai'n fesur llawer ehangach, ond, i'r graddau eich bod wedi sôn am dir ysbytai, tir ysgol ac ardaloedd chwarae awdurdodau lleol, yn sicr nid wyf fi'n bersonol yn gwrthwynebu cynnwys y meysydd hynny, ac rwy'n falch nad yw'n rhaglen ehangach.

Yn olaf, a gaf i gyfeirio at y dreth trafodiadau tir? Fe wnaethom ni siarad yn faith wrth i'r Bil fynd ar ei hynt ynghylch modelau craffu gwahanol posibl, ac roeddwn yn dadlau y dylai'r gyfradd fod ar wyneb y Bil ac rydych yn gryf yn erbyn hynny, ond fe wnaethoch chi nodi nifer o fecanweithiau craffu eraill a fyddai'n gwneud iawn am hynny. A ydych chi'n cytuno ei bod yn eithaf anfoddhaol y cyhoeddwyd hyn mewn cynhadledd i'r wasg gan y Gweinidog Cyllid ddoe, ond nad yw'n cael ei ystyried hyd yn oed fel datganiad heddiw, ac wedyn y byddwn yn torri am ddeufis? Iawn, rydych chi wedi codi'r trothwy, ond mae rhai posibiliadau deddfwriaethol eithaf cymhleth hefyd ynglŷn â sut y gallwch chi wneud hynny o ran yr ail gartrefi a pheidio â chyflawni'r eithriad i'r categori hwnnw. Gallaf feddwl am nifer o ffyrdd gwahanol y gellid gwneud hynny, a dydw i ddim yn glir sut mae'r Llywodraeth yn defnyddio'r ddeddfwriaeth i gyrraedd ei nod. Mae'n wir y byddai wedi bod yn fwy boddhaol pe baem ni wedi cael dadl a thrafodaeth briodol am hynny yma.  

Diolch i'r Aelod am y cwestiynau yna. Dof yn ôl ar y diwedd, os caf i, Dirprwy Lywydd dros dro, at y pwyntiau am ddeddfwriaeth yr UE, oherwydd rwy'n credu bod yna wybodaeth bwysig y gallaf ei rhoi i'r Senedd.

A gaf i gytuno â'r hyn a ddywedodd yr Aelod am bwyllgor Mick Antoniw a'r gwaith caled iawn y maent wedi'i wneud yn y maes hwnnw? O ran gweithredu'r cwricwlwm a drefnwyd ar gyfer mis Medi 2022, roeddwn yn Ysgol Llanhari ddoe yn siarad â'r pennaeth yno. Rwy'n credu mai ei barn hi oedd eu bod yn awyddus iawn i sicrhau bod y cwricwlwm yn cael ei weithredu ym mis Medi 2022. Maent yn awyddus iawn i beidio â cholli'r momentwm, y gwaith aruthrol y maent wedi'i wneud wrth baratoi ar gyfer y rhyddid newydd y bydd y cwricwlwm newydd yn ei roi iddynt.

Rwy'n cydnabod y sylw y mae'r Aelod yn ei wneud, sef bod unigolion weithiau'n galw am fwy o ryddid, ac yna, pan fydd yn cael ei gynnig, nid ydynt yn gwybod yn iawn beth i'w wneud ag ef ac maen nhw eisiau cael gwybod beth y dylent ei wneud â'r rhyddid sydd ganddynt. Ond dydw i ddim yn credu bod hynny'n wir am y sector addysg yng Nghymru; rwy'n credu eu bod nhw wedi gweithio'n galed iawn, maen nhw eisiau gwneud hyn ac rydym ni eisiau iddo ddigwydd. A gaf i ddiystyru'n bendant y posibilrwydd y bydd yn rhaid inni ei ohirio o bosibl? Wel, o ystyried yr hyn a wyddom ni am y gaeaf sydd i ddod, pe bai popeth yn anffafriol a'r effaith a gâi hynny ar ysgolion ac ar athrawon yn ogystal â phawb arall, rhaid inni fod yn ddigon hirben i ddweud y byddwn yn parhau i'w adolygu, ond mae ein huchelgais yr un fath: rydym ni eisiau ei weld ar waith ym mis Medi 2022, a chredaf fod y sector eisiau gweld hynny hefyd.

Rwy'n rhannu siom yr Aelod ynghylch tynnu'r Bil Gwasanaethau Bysiau (Cymru) yn ôl. Buom yn ymboeni'n hir am hyn, ond yn y pen draw, nid oedd yn bosibl tynnu ynghyd y polisi a'r mewnbwn deddfwriaethol y byddai eu hangen ar ei gyfer, o gofio popeth arall sy'n digwydd. Un o'r rhesymau pam nad ydym yn ei gyhoeddi ar ffurf drafft, fel y lleill, yw ein bod am ddychwelyd at elfen dacsis y Bil gwreiddiol, y bydd yr Aelod yn ei gofio fel Bil a oedd yn mynd i gynnwys y ddwy agwedd. Gobeithiaf ddychwelyd at hynny os bydd cyfle i wneud hynny.

Mae cychwyn Deddf 2016 yn dibynnu arnom ni'n pasio Bil Rhentu Cartrefi (Diwygio) (Cymru). Mae Deddf 2016 yn un o brif Ddeddfau'r Senedd, gyda diwygiadau mawr iawn i bobl sy'n rhentu eu cartrefi. Dyna pam, pan fu rhaid gwneud dewisiadau—ac roedd y Bil Bysiau a'r Biliau eraill nad ydym yn gallu eu datblygu yn rhan o hyn—y Bil hwn oedd yr un yr oeddem wedi penderfynu ei gyflwyno oherwydd ei effaith ar y gallu i gychwyn deddfwriaeth 2016.

O ran diwygio lesddaliadau, rwy'n deall y bydd Comisiwn y Gyfraith yn cyhoeddi ei argymhellion terfynol ar 21 Gorffennaf. Ni allwn gytuno'n fwy gyda'r Aelod am natur hynod o gymhleth lesddaliadau a diwygio, a dydw i ddim yn honni o gwbl fy mod i'n ei ddeall yn iawn. Rydym yn aros i weld argymhellion terfynol Comisiwn y Gyfraith a byddant yn dylanwadu ar ein gallu i gyflwyno diwygiadau yn y maes hwnnw.

Rwy'n ddiolchgar am gefnogaeth yr Aelod i'r defnydd o is-ddeddfwriaeth mewn cysylltiad â gwerthu cŵn bach gan drydydd parti.

Yn bersonol, hoffwn pe baem ni wedi gallu mynd ymhellach gyda'r ddeddfwriaeth ar wahardd ysmygu yn y tymor Senedd hwn; ni allwn ni wneud hynny nawr. Mae'n ddiddorol, darllen adroddiadau dros nos, bod yna bobl sydd bellach yn defnyddio lletygarwch awyr agored ac yn canfod y caniateir ysmygu, a bod galwadau ar i ysmygu gael ei wahardd nawr yn y lleoedd hynny. Gan fod pobl mor gyfarwydd ag amgylcheddau di-fwg dan do, nid yw'n brofiad braf cael eich hun yn gorfod dioddef mwg pobl yn yr awyr agored, ac mae pobl yn deall pam ei bod hi'n bwysig gweithredu yn y maes yna. Yn anffodus, ni fyddwn ni'n gallu gwneud hynny yn y tymor hwn. Byddwn yn paratoi ar gyfer y dyfodol.

Ac yn olaf, ar y dreth trafodiadau tir, wel, rydym ni'n defnyddio'r weithdrefn gadarnhaol dros dro; dyma'r weithdrefn a gymeradwywyd gan y Senedd hon. Mae ganddi ei chyfyngiadau, fel y dywedodd yr Aelod. Mae'n rhan o'r rheswm pam y bydd fy nghyd-Aelod, Rebecca Evans, yn siarad yn fuan iawn am y posibilrwydd o Fil trethi y byddwn yn gallu ei gyflwyno er mwyn cyflawni'r cyfrifoldebau hyn mewn ffordd wahanol. Ond, o dan yr amgylchiadau, gyda'r amser a oedd gennym ni, o ystyried y cyhoeddiad yn Lloegr yr wythnos diwethaf, roeddem yn credu ei bod yn bwysig cyflwyno cynigion penodol a dyna'r hyn yr ydym ni wedi'i wneud nawr.

Prif Weinidog, rwy'n ddiolchgar i chi am y datganiad y prynhawn yma ac, fel chi, rwy'n rhannu'r siom na fyddwn ni'n gallu symud ymlaen gyda Bil i ail-reoleiddio gwasanaethau bysiau. Roedd dadreoleiddio, wrth gwrs, yn drychineb Thatcheraidd sy'n parhau i ddifetha ein gwasanaethau, yn enwedig mewn lleoedd fel fy etholaeth i lle'r ydym yn gwario'r arian, ond nid ydym yn cael y gwasanaethau sydd eu hangen arnom ni. Rwy'n credu ein bod ni i gyd eisiau gweld bysiau'n cael eu hail-reoleiddio er mwyn sicrhau bod gennym y gwasanaethau sydd eu hangen arnom ni.

Prif Weinidog, mae nifer o wahanol feysydd lle y credaf y gallem ni elwa o ddeddfwriaeth ychwanegol. Rwyf wedi bod yn ystyried deddfwriaeth amgylcheddol, diogelu ein hecoleg ac amgylcheddau sy'n agored i niwed. Bydd y Prif Weinidog yn cofio imi gyflwyno cynigion i greu parc cenedlaethol newydd yng Nghymru, yn y Cymoedd, a chredaf ei bod hi'n bwysig inni edrych eto ar sut yr ydym yn rheoleiddio ac yn dynodi ein parciau cenedlaethol. Wrth gwrs, mae rhannau eraill o'r wlad a fyddai'n elwa ar gael eu dynodi'n barciau cenedlaethol. Rwy'n cofio'r ymgyrch dros barc cenedlaethol mynyddoedd Cambria yng Ngheredigion a Sir Gaerfyrddin hefyd, ac mae yna rannau eraill o'r wlad.

A allem ni hefyd ystyried Deddf Cymru lân? Cyfeiriodd y Prif Weinidog at Ddeddf aer glân, ac rwy'n cefnogi'r cynnig hwnnw'n llwyr, ond bydd yn ymwybodol o'r sbwriel yr ydym yn ei weld yn ein cymunedau a'r trallod mawr a achosir i bobl, mewn gwahanol rannau o'r wlad, drwy dipio anghyfreithlon. Rwyf wedi gweld cynnydd mewn tipio anghyfreithlon dros y blynyddoedd diwethaf yn fy etholaeth fy hun, lle mae ein bryniau a'n mynyddoedd prydferth yn cael eu defnyddio i waredu gwastraff. Mae eisoes yn anghyfreithlon, ond mae angen inni allu sicrhau ein bod yn gallu cynyddu'r cosbau a gwneud cyfraith gadarnach i ddiogelu ein cymunedau rhag hynny.

Byddai hefyd yn ddefnyddiol gweld cynllun dychwelyd ernes yn cael ei gyflwyno yng Nghymru. Rwy'n cofio pan mai pop oedd Corona, ac y dychwelwn fy mhotel er mwyn cael fy ngheiniog i brynu ychydig mwy o bop, ac rwy'n credu y byddai'n rhywbeth yr hoffem ni ei weld yn dychwelyd.

Ac yn olaf, Prif Weinidog, a gaf i siarad ar nodyn mwy personol? Bydd Aelodau'n ymwybodol, ac rwy'n amlwg yn ddiolchgar iawn i'r Aelodau am eu geiriau caredig a'u cydymdeimlad, ond fe ges i drawiad ar y galon rai misoedd yn ôl. Roeddwn yn ffodus iawn, iawn fy mod i gyda rhywun oedd yn deall y broses o ddadebru cardio-pwlmonaidd ac a allodd ddod o hyd i ddiffibriliwr o fewn munudau. Pan stopiodd fy nghalon guro, roedd rhywun yno a allai fy helpu ac achub fy mywyd. Darparu diffibrilwyr, darparu hyfforddiant mewn dadebru sylfaenol, ynghyd â chamau statudol ar gyfer goroesi, cynllunio i holl gyrff y gwasanaeth cyhoeddus a'r awdurdodau iechyd weithio gyda'i gilydd, gyda'r cyhoedd, i sicrhau bod pawb yn cael yr un cyfle i gael byw ag a roddwyd i mi. A phan oeddwn yn siarad â'r bobl a oedd wedi achub fy mywyd rai misoedd yn ôl, roeddent yn glir iawn mai aelodau o'r cyhoedd a oedd yno pan stopiodd fy nghalon guro a roddodd gyfle i'r criw ambiwlans a'r llawfeddygon yn ysbyty'r Mynydd Bychan roi ail anadl einioes imi. Felly, y cyhoedd a'n gweithwyr proffesiynol yn cydweithio gyda chamau goroesi, ynghyd â'r deunyddiau, y cyfleoedd a'r hyfforddiant, sy'n cynnig i bawb y cyfle hwnnw i gael byw.

Diolch yn fawr iawn i Alun Davies am hynny. Cytunaf ag ef y bu dadreoleiddio'r bysiau yn drychineb o 30 mlynedd, a gwelwn hynny yng Nghymru, a dyna pam yr oedd ein Bil i ail-reoleiddio'r gwasanaethau bysiau yn un mor bwysig. Rwyf eisiau bod yn glir ag Aelodau ein bod yn gweithio ar ffyrdd amgen o gyflawni'r un amcanion. Er nad yw'r dull, y llwybr deddfwriaethol, ar gael inni yn y tymor Senedd hwn, nid yw'n golygu nad oes dulliau pwerus eraill y gall y Llywodraeth eu defnyddio, a byddwn yn defnyddio'r rheini, yn enwedig yn y cyd-destun presennol, lle mae darparwyr bysiau mor ddibynnol ar gymhorthdal cyhoeddus i ddarparu gwasanaeth o unrhyw fath.

Diolch iddo am yr hyn a ddywedodd am ddeddfwriaeth amgylcheddol. Weithiau byddaf yn pryderu am ddeddfwriaeth amgylcheddol, gan mai'r tlotaf sy'n ysgwyddo'r baich, pan fyddwn yn mynnu cael safonau uwch a bod angen pethau eraill arnom, y bobl â'r modd lleiaf sy'n gorfod canfod ffordd o ysgwyddo'r baich hwnnw. Ond nid oes esgus dros daflu sbwriel; nid oes unrhyw esgus dros dipio anghyfreithlon. Nid oes angen i neb wneud y pethau hynny, ac nid oes a wnelo tlodi ag ef, fel y mae'n ymwneud â llawer o bethau eraill. Felly, rwy'n cytuno ag ef. Byddaf yn diflasu pobl yr wyf yn teithio gyda nhw yn rheolaidd, wrth inni fynd ar hyd y llwybrau i mewn ac allan o Gymru, wrth imi sôn am y sbwriel ar ochrau ein ffyrdd ac ar ochrau ein rheilffyrdd. Pa fath o neges y mae'n ei hanfon at bobl sy'n dod i ymweld â'r lle prydferth hwn ynghylch y ffordd y mae rhai o'r lleoliadau hynny'n cael eu trin? Felly, deddfwriaeth i wneud mwy a gwneud yn well drwy Fil Cymru lân, mae wedi cyflwyno achos cryf dros hynny.

Ac, wrth gwrs, mae'r Aelod yn cyflwyno dadl dros ddeddfwriaeth gardiaidd gydag awdurdod na allwn i ei gyfleu o bell ffordd, a bydd yr Aelodau yma, rwy'n gwybod, wedi gwrando'n astud iawn ar yr hyn y mae wedi'i ddweud am hynny. Wrth i bawb yn y lle hwn feddwl ymlaen at syniadau y maent eisiau eu cyflwyno i'r cyhoedd y flwyddyn nesaf, rwy'n credu bod rhai sylwadau grymus iawn wedi'u gwneud gan yr Aelod y prynhawn yma.

Prif Weinidog, yn gyntaf, a gaf i ddiolch i chi am eich datganiad? A gaf i hefyd ddiolch, a diolch ar goedd fy hun, mewn gwirionedd, i'r holl gyfreithwyr hynny yn Llywodraeth Cymru o ran maint sylweddol y ddeddfwriaeth y maent wedi gorfod gweithio arni? Rwy'n credu ei bod hi'n anodd i bobl, efallai, werthfawrogi maint y ddeddfwriaeth sydd wedi cael ei datblygu a'r sgiliau sy'n cyd-fynd â hynny. Ac yn yr un modd, gan fod fy mhwyllgor yn un sy'n asesu ac yn adolygu cywirdeb llawer o'r ddeddfwriaeth wrth iddi fynd drwy'r Senedd, a chraffu arni, a gwyddom yn sgil y pwysau, o bryd i'w gilydd, fod camgymeriadau'n cael eu gwneud, felly hefyd sgìl ac arbenigedd cyfreithwyr y Senedd, sy'n cefnogi'r pwyllgor ac yn nodi'r rheini, ac yna'r berthynas gadarnhaol sy'n bodoli i sicrhau bod gennym ni rywfaint o'r ddeddfwriaeth orau a mwyaf effeithiol yn mynd drwy'r Senedd. Yn sicr, yn ein 10 mlynedd fel Senedd, fel deddfwrfa, rydym ni wedi meithrin y sgìl o ddatblygu deddfwriaeth effeithiol sydd wedi'i drafftio'n dda. Mae'n amlwg bod gennym ni fwy i'w ddysgu, ond mae'r 10 mlynedd diwethaf wedi bod yn gynhyrchiol iawn.

A gaf i ddweud, yn gyntaf, mewn cysylltiad â'r sylwadau a wnaethoch chi o ran deddfwriaeth ar lesddaliadau a chyfunddaliadau preswyl, y bydd bonllefau o lawenydd yn fy etholaeth o glywed am y posibilrwydd y byddwn yn deddfu i wahardd pla y lesddaliadau ar gyfer y dyfodol? Mae llawer o faterion sy'n ymwneud â lesddaliadu, wrth gwrs, yn faterion a gadwyd yn ôl, felly bydd yr hyn a ddaw o Gomisiwn y Gyfraith yn amlwg yn bwysig inni. Ond mae agwedd arall ar hyn y mae'n bwysig ein bod yn ei datblygu hefyd, ac mae hynny'n ymwneud â'r cwmnïau rheoli, faint o eiddo atodol mewn datblygiadau a gaiff eu rhoi i gwmnïau rheoli. Mae'n ddigon posibl bod hyn yn rhywbeth y gallem ei atal mewn gwirionedd drwy'r broses gynllunio heb ddeddfwriaeth, ond credaf ei bod yn mynd law yn llaw, ar y naill law, fod y rhai a brynodd eiddo lesddaliad yn gorfod talu taliadau lesddaliad yn y pen draw, ond hefyd bod llawer o'r cyfleusterau o amgylch a'r tir o amgylch hefyd yn destun taliadau pellach sy'n amharu ar eiddo, a byddem eisiau gweld diwedd ar hynny.

A gaf i ddweud mewn cysylltiad â'r Bil Partneriaethau Cymdeithasol fy mod yn deall yn llwyr yr oedi yn hynny o beth ac mai'r hyn sy'n bwysig yw bod gennym ni ddeddfwriaeth sy'n effeithiol? Dyma ddeddfwriaeth a fydd mor bwysig, yn torri tir newydd yn y DU, o ran yr amgylchiadau y byddwn ni'n byw ynddyn nhw ar ôl COVID, lle rydym ni'n edrych, mewn gwirionedd, ar y ffordd yr ydym ni'n defnyddio ein proses gaffael i sefydlu safonau moesegol, ein bod yn ail-raddnodi’r gwerthoedd o ran rhai o'n cysylltiadau cyflogaeth a chymdeithasol sydd gennym ni mewn gwirionedd. Rwy'n gwybod o du'r undebau llafur, er bod gobaith y byddai'r ddeddfwriaeth hon ar y llyfrau cyn yr etholiadau, y dewis yn sicr yw cael deddfwriaeth effeithiol a fwy trwyadl wedi ei pharatoi ar gyfer y Cynulliad nesaf.

Rwy'n falch iawn hefyd o'r gwaith sy'n mynd rhagddo o ran gweithredu adran 1 o Ddeddf Cydraddoldeb 2010. Bydd hyn yn galluogi'r Llywodraeth i bennu canllawiau o ran dyletswydd economaidd-gymdeithasol. Mae'n ddeddfwriaeth a fydd yn bwysig iawn o ran y gweithwyr sy'n fenywod, o ran cydraddoldeb, y bwlch cyflog rhwng y rhywiau a'r gwahaniaethu cyffredinol ar sail rhyw sy'n bodoli o fewn llawer o'n gweithleoedd a rhannau o'n cymdeithas. Efallai y gallech chi roi sylwadau ar fater canllawiau y byddai eu hangen i gyd-fynd â hyn er mwyn gweithredu a gwneud y ddeddfwriaeth hon yn effeithiol.

Y maes arall, wrth gwrs, sy'n bwysig iawn yw cyfundrefnu'r gyfraith a mynediad at y gyfraith a mynediad at gyfiawnder. Rwyf yn gobeithio, o ran un maes, mai yr hyn a wnawn—

A gaf i dorri ar draws hwn? Mick, bydd pobl yn credu eich bod yn cyflwyno cais am ei swydd os ewch ymlaen yn hwy. Rydych chi wedi bod wrthi dros bedwar munud. Y frawddeg olaf.

Fe orffennaf i. Fy mrawddeg olaf yw pa mor falch yr ydym i gyd o'r ymrwymiad o ran gweithredu cyfraith Lucy. Diolch.

Cadeirydd, diolch yn fawr iawn, a diolch i Mick. Dechreuodd Mick Antoniw drwy gyfeirio at y galwadau rhyfeddol sydd wedi'u gwneud ar gyfreithwyr y Llywodraeth yng nghyd-destun COVID. Mae dros 60 o eitemau o is-ddeddfwriaeth wedi'u gwneud gan Weinidogion Cymru ers dechrau mis Chwefror. Bydd yr Aelodau yma'n disgwyl, wrth gwrs, i'r pwerau hynny gael eu defnyddio mewn cysylltiad â'r systemau iechyd a gofal cymdeithasol, ond maent hefyd wedi gorfod ymdrin â chynllunio, tenantiaethau busnes, codi tâl am fagiau siopa, dŵr ymdrochi, addysg a llywodraeth leol. Mae wedi bod yn ymdrech enfawr, ac mae'r gwaith craffu a wnaed drwy bwyllgor Mick Antoniw, gyda chymorth cyfreithwyr ar ochr y Comisiwn, wedi bod yn amhrisiadwy o ystyried mor gyflym y bu'n rhaid gwneud hyn i gyd.

Edrychaf ymlaen, hefyd, at ddiwygio lesddaliadau a chyfunddaliadau. Rydym ni eisoes wedi gwneud penderfyniad, yn y tymor Senedd hwn, Dirprwy Lywydd dros dro, na all unrhyw eiddo Cymorth i Brynu fod yn eiddo lesddaliad os ydynt am gael cymorth drwy Lywodraeth Cymru, ac mae materion y cwmni rheoli yn effeithio ar werthiannau eiddo rhydd-ddaliad yn ogystal â gwerthiannau lesddaliad. Gallaf weld bod aelodau eraill o amgylch y Siambr yma wedi gorfod ymdrin â'r canlyniadau pan fo pobl sydd wedi prynu tŷ yn canfod eu bod wedi'u clymu i ffioedd rheoli ar gyfer eiddo rhydd-ddaliad y mae'n ymddangos nad oes ganddynt fawr ddim rheolaeth drostynt ac nad oes gobaith o gael iawndal.

O ran y Bil partneriaethau cymdeithasol, rwy'n ddiolchgar i gydweithwyr yn yr undebau llafur am eu dealltwriaeth ynglŷn â pham nad ydym yn gallu bwrw ymlaen ag ef, ac rwyf wedi dweud wrth fy swyddogion fy mod eisiau i ni ddefnyddio'r cyfnod hwn i'w wneud yn Fil hyd yn oed mwy effeithiol a phwysig pan fyddwn yn gallu ei gyhoeddi ar ffurf drafft. Mae'r ddyletswydd economaidd-gymdeithasol wedi goroesi rhai cyfarfodydd anodd iawn lle y bu'n rhaid inni dorri ein rhaglen is-ddeddfwriaethol at yr asgwrn, ond y Gweinidog sy'n gyfrifol amdani yw'r Dirprwy Weinidog Jane Hutt, a gallaf ddweud wrthych fod dycnwch Jane, sydd wedi sicrhau bod y darn hwnnw o is-ddeddfwriaeth yn parhau'n fyw, wedi bod yn bopeth y byddech wedi'i ddisgwyl ganddi.

Cyfeiriais at gyfundrefnu yn fy natganiad agoriadol. Dirprwy Lywydd, rydym ni wedi symud ymlaen gyda chyfundrefnu o ran yr amgylchedd hanesyddol ac ym maes cynllunio, a bydd y Llywodraeth nesaf, o ba bynnag liw, o dan rwymedigaeth a fydd yn cael ei phasio gan y Senedd hon i gyflwyno cyfundrefnu a mesurau cydgrynhoi pellach.

A'r siaradwr olaf ar hyn, Jenny Rathbone.

Diolch, Prif Weinidog. Rhannaf y pryderon am ein hanallu i fwrw ymlaen â'r Bil bysiau, ond rwy'n dawel fy meddwl eich bod yn credu bod gennych chi ffyrdd eraill o ddiogelu'r sector hwn, oherwydd yn arbennig yng Nghaerdydd, lle'r ydym yn ffodus o gael Bws Caerdydd sydd mewn perchnogaeth gyhoeddus, maent yn gyson yn wynebu cystadleuaeth annheg gan weithredwyr masnachol preifat, fel y'u gelwir, sydd wedi llwyddo i ddewis y llwybrau mwyaf proffidiol gan anwybyddu'r llwybrau cymdeithasol pwysig. Yn yr un modd, nid yw Bws Caerdydd wedi gallu manteisio ar y gronfa argyfwng cadernid economaidd, er ei bod yn amlwg wedi gallu manteisio ar gefnogaeth cynllun cadw swyddi COVID. Ond, serch hynny, maent wedi colli dros £600,000 yn y tri mis diwethaf, gan sicrhau bod gweithwyr hanfodol yn dal i allu cyrraedd eu swyddi, a byddai gennyf ddiddordeb mewn gwybod ychydig mwy am sut yr ydym yn bwriadu diogelu'r gwasanaethau hanfodol hyn, wrth fwrw ymlaen, os na allwn ni ddeddfu.

Un peth y sonioch chi amdano yn eich datganiad oedd y rheoliad diwygio ar datws hadyd. Mae'n swnio'n ymylol, ond roeddwn yn dyfalu pa berthynas sydd ganddo â'r rheoliadau ôl-Brexit y mae Llywodraeth y DU yn eu paratoi, lle mae cwmnïau hadau masnachol yn pryderu'n fawr y gallent orfod talu £300 fesul math er mwyn gallu parhau i werthu eu hadau yng Nghymru neu, yn wir, ledled y DU. Yn amlwg, mae hwnnw'n fesur gwrth-gystadleuol iawn a allai fod o fudd mawr i'r cwmnïau cyd-dyriad hynod o fawr ac yn ergyd farwol i lawer o gwmnïau bach sy'n gwerthu hadau llysiau. Felly, tybed a oes unrhyw gysylltiad rhwng y ddau hynny.

Byddai ein Bil wedi gwrthdroi'r sefyllfa, Cadeirydd, a gyflwynwyd dan ddeddfwriaeth wreiddiol Llywodraeth Thatcher, sydd wedi atal ffurfio cwmnïau bysiau trefol eraill yng Nghymru. Roedd y Bil yn caniatáu i'r lleoedd hynny a oedd â chwmnïau bysiau trefol ar y pryd barhau gyda nhw, ac mae Caerdydd a Chasnewydd wedi parhau am 30 mlynedd yn y ffordd honno, ond mae wedi ein hatal rhag defnyddio posibiliadau tebyg mewn mannau eraill yng Nghymru, a byddai ein Bil wedi gwrthdroi'r sefyllfa honno. Rydym yn gweithio gyda Trafnidiaeth Cymru i ddod o hyd i ffyrdd eraill o ddod â pherchenogaeth dros wasanaethau bysiau yn ôl o dan reolaeth y rhannau hynny o'r gwasanaeth cyhoeddus sy'n talu amdanynt yn y bôn, ac i wneud hynny mewn ffordd sydd wedi'i chynllunio, lle nad oes gennym y math o gystadleuaeth—cystadleuaeth wastraffus—y cyfeiriodd Jenny Rathbone ati, lle mae gallu cwmni fel Bws Caerdydd i gefnogi llwybrau llai proffidiol yn cael ei ddifetha gan y ffaith bod yr unig gystadleuaeth sy'n eu hwynebu yn ymwneud â llwybrau lle mae elw yn cael ei wneud. Mae'r trafodaethau rhwng y cwmni bysiau a Llywodraeth Cymru yn parhau.

Dirprwy Lywydd, dechreuais resynu at ddewis y Gorchymyn Diwygio tatws hadyd fel yr un a amlygais, o ystyried bod yr Aelod yn gwybod cymaint mwy amdano na mi. [Chwerthin.] Nid wyf yn credu bod ein gwelliant yn gysylltiedig â'r newidiadau ysgytwol y cyfeiriodd atynt ar draws ein ffin. Rwy'n credu ei fod yn un o'r rheoliadau blynyddol hynny sy'n gorfod dod gerbron y Senedd drwy'r weithdrefn negyddol. Ond, mae'r sylw cyffredinol y mae'r Aelod yn ei wneud yn un yr wyf yn cytuno'n llwyr ag ef—sef y bydd angen inni ddefnyddio ein deddfwriaeth amgylcheddol i sicrhau bod y safonau sydd mor bwysig yma yng Nghymru, a'r amddiffyniadau a roddir i ddefnyddwyr Cymru o ganlyniad, yn cael eu cadw wrth inni wynebu cyfnod anoddach yn y dyfodol. 

Diolch yn fawr iawn, Prif Weinidog.