Rydym ni am symud ymlaen yn awr at eitem 3, sef datganiad gan y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol: Wythnos Ffoaduriaid 2022: Iacháu. Galwaf ar y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, Jane Hutt. 

Diolch. Mae'n Wythnos Ffoaduriaid yr wythnos hon. Dyma gyfle i ddathlu cyfraniad gwerth chweil ceiswyr noddfa i Gymru. Bydd y dathliadau yn dod â phobl o bob cefndir ynghyd i helpu cymunedau ddeall ei gilydd yn well a'u helpu i integreiddio. 

Ers i ni ddathlu Wythnos Ffoaduriaid y llynedd, fe ddaeth helyntion y rhai sy'n cael eu gorfodi i adael eu gwlad er mwyn ffoi rhag rhyfel neu erledigaeth yn fwy i'r amlwg nag erioed o'r blaen, gyda'r mudo o Affganistan a'r rhyfel yn Wcráin i enwi dim ond dau ymysg llawer o ddigwyddiadau ledled y byd sy'n effeithio ar gynifer o bobl. Rwyf i wedi rhoi sawl datganiad ar ein cefnogaeth i bobl o Wcráin yn ddiweddar, ac rwyf am barhau i wneud hynny. Serch hynny, hoffwn i ganolbwyntio heddiw ar ein cefnogaeth ehangach ar gyfer ein ceiswyr noddfa yma.

Mae hi'n fraint i ni gynnig noddfa i'r rhai sy'n dod i Gymru, a mabwysiadu dull caredig o integreiddio, gan ystyried yr enbydrwydd y maen nhw wedi'i wynebu. Mae gan Gymru enw da o ran croesawu ffoaduriaid ers amser maith, a byddwn yn parhau i werthfawrogi ac elwa ar eu sgiliau, ac edmygu eu hysbryd entrepreneuraidd a rhannu eu traddodiadau. Yn ystod yr Wythnos Ffoaduriaid hon rydym yn datgan unwaith eto ein huchelgais i wneud Cymru yn genedl noddfa. Rwyf wedi fy nghalonogi yn fawr iawn wrth weld sut y mae hyn wedi ei wireddu dros y tair blynedd diwethaf, ers i mi lansio ein cynllun cenedl noddfa ym mis Ionawr 2019—cynllun nad yw'n eiddo i Lywodraeth Cymru yn unig, ond i'r holl bobl a sefydliadau sy'n rhan o'n cenedl ac sy'n awyddus i roi yr hyn a allan nhw i gyflawni bwriad dyngarol. Rydym wedi gweld hyn drwy ymateb ysbrydoledig i bandemig COVID, yr allfudo o Affganistan ac yn ddiweddar yn y rhyfel yn Wcráin: aelodau'r cyhoedd, awdurdodau lleol, elusennau, arweinwyr ffydd a sefydliadau ledled Cymru yn dod i'r adwy i gefnogi'r rhai y mae angen cymorth arnyn nhw. Mae'r caredigrwydd hwn yn ymgorffori ystyr bod yn genedl noddfa.

Mae ein dull unigryw ni yng Nghymru, y cyfeirir ato'n aml yn ddull 'tîm Cymru' wedi arwain at lawer o ffyrdd arloesol o weithio. Rwy'n arbennig o ddiolchgar i Urdd Gobaith Cymru am ymgorffori eu hymateb a'u hamcanion dyngarol hir sefydlog drwy gamu i'r adwy a chynnig llety dros dro i'r rhai sydd mewn angen dybryd, o Affganistan yn gyntaf ac o Wcráin yn awr. Rwyf i wedi ymweld â dwy o'n canolfannau croeso ar gyfer ffoaduriaid o Wcráin, gan gynnwys un yr Urdd ddoe, gyda'r Prif Weinidog, gan dystio i'r croeso cynnes y maen nhw'n ei ddarparu i ffoaduriaid o Wcráin a'r gefnogaeth hollgynhwysol gan yr awdurdod lleol, staff y bwrdd iechyd a gwirfoddolwyr. Bydd llawer o deuluoedd yn cofio eu harhosiad gyda'r Urdd, ac mae llawer wedi mynd ymlaen i ddysgu Cymraeg yn rhan o'u taith ailsefydlu nhw. Mae'r Urdd, felly, yn deilwng iawn o ennill gwobr arbennig y Prif Weinidog yng ngwobrau Dewi Sant eleni.

Unwaith eto, dewiswyd thema addas ar gyfer Wythnos Ffoaduriaid eleni: iacháu. Er y bydd gan bob ceisiwr noddfa ei stori bersonol ei hun, mae gan bob un ohonyn nhw nod cyffredin sef goroesi a bod â'r dewrder i ailadeiladu eu bywydau. Ac rydym yn gwybod bod rhan o'r broses iacháu i lawer ohonyn nhw yn ymwneud â'r gallu i ailgychwyn eu bywydau ac integreiddio yn eu cymuned. Rydym yn awyddus i hynny ddechrau o'r diwrnod cyntaf y byddan nhw'n cyrraedd yma. Mae'r cynllun cenedl noddfa yn nodi'r camau yr ydym yn eu cymryd i sicrhau bod yr anghydraddoldebau y mae'r cymunedau hyn yn destun iddyn nhw yn cael eu lleihau, a bod y gallu i fanteisio ar gyfleoedd yn cynyddu, a bod y berthynas rhwng y cymunedau hyn a'r gymdeithas ehangach yn cryfhau.

Rhoddodd ein prosiect AilGychwyn llwyddiannus, a ddaeth i ben ar 31 Mawrth 2022, gymorth i 853 o ffoaduriaid dros y tair blynedd. Rydym wedi parhau i ariannu canolfannau Saesneg ar gyfer Siaradwyr Ieithoedd Eraill yng Nghymru i sicrhau bod ceiswyr noddfa a ffoaduriaid yn gallu mynd i ddosbarthiadau yng Nghymru i wella a mireinio eu sgiliau iaith. Rydym yn gweithio i annog busnesau i ystyried recriwtio ffoaduriaid i wneud eu gweithleoedd yn rhai cynhwysol i'w hanghenion.

Mae ysgolion yn dechrau ymgeisio am statws ysgol noddfa, drwy ddarparu man diogel a chroesawgar i bawb, gan wneud i blant deimlo eu bod nhw'n rhan o gymuned yr ysgol, gan helpu gyda'r broses iacháu. Ym mis Mawrth, roeddwn i wrth fy modd yn ymuno ag Ysgol St Cyres ym Mhenarth, i gyflwyno eu gwobr iddyn nhw wrth ddod yn ysgol noddfa.

Rydym wedi parhau i ddarparu cyllid i Gyngor Ffoaduriaid Cymru a'i bartneriaid i ddarparu ein gwasanaeth noddfa Cymru a gwasanaethau symud ymlaen. Rydym wedi ariannu Cyfiawnder Lloches hefyd er mwyn parhau i ddarparu cyngor cyfreithiol a Chyfiawnder Tai Cymru er mwyn ehangu capasiti cynnal ledled Cymru. Rydym wedi rhoi cysylltiad i'r rhyngrwyd am ddim ym mhob llety lloches ledled Cymru drwy gydol pandemig COVID-19, ac rydym yn parhau i wneud hynny, sydd wedi golygu bod pobl wedi gallu cysylltu ag aelodau eu teulu, a pharhau â'u hastudiaethau, a pharhau i gael gafael ar wybodaeth a'r newyddion diweddaraf hanfodol o ran iechyd. Fe wnaethom ddarparu cludiant am ddim i ffoaduriaid i'w galluogi i integreiddio â chymunedau Cymru, ac rydym yn adolygu cam nesaf y cynlluniau hynny ar hyn o bryd.

Mae pob cam gweithredu unigol—rwyf wedi amlinellu rhai ohonyn nhw yn y datganiad hwn—yn dod â ni'n nes at fod yn genedl noddfa ac yn ailgadarnhau enw da ein gwlad am fod yn groesawgar a gofalgar. Rydym yn sefyll gyda ffoaduriaid o bob cwr o'r byd, ni waeth sut y gwnaethon nhw gyrraedd yma. Bydd polisi Llywodraeth y DU i anfon pobl i Rwanda a Deddf Cenedligrwydd a Ffiniau 2022 yn niweidiol i'r broses iacháu ac yn achosi ymraniad. Ein dyletswydd foesol ni yw galluogi pobl i geisio diogelwch a chael croeso cynhwysol yma yng Nghymru.

Dylid canolbwyntio ar wella'r system lloches, ac nid ar ddarganfod ffyrdd newydd o wneud y system yn fwy heriol a hirwyntog i bobl sy'n chwilio am ddiogelwch. Mae penderfyniad y Swyddfa Gartref i ddefnyddio tagio electronig yn wrthun ac yn gwbl groes i'n safbwynt ni yn genedl noddfa. Dylai'r bobl hyn sy'n agored i niwed sy'n dod i'n gwlad ni i chwilio am ddiogelwch a noddfa gael eu trin ag urddas a pharch, nid eu tagio a'u gwneud yn droseddwyr. Mae'n rhaid datblygu llwybrau diogel a chyfreithiol i geiswyr lloches allu hawlio lloches o'r tu allan i'r DU, gan ddiddymu'r angen am deithiau peryglus ac amharu ar fodel busnes y rhai sy'n smyglo pobl.

Mae dynion, menywod a phlant yn cyrraedd y DU oherwydd cysylltiadau teuluol neu berthnasau presennol, eu gallu i siarad Saesneg, neu o ganlyniad i gysylltiadau diwylliannol sy'n aml yn gysylltiedig â hen wladychiaeth Brydeinig. Rydym yn cydsefyll â ffoaduriaid o bob cwr o'r byd, ni waeth sut y maen nhw wedi cyrraedd yma. Rydym yn dathlu'r ffordd y maen nhw'n cyfoethogi ein cymunedau yng Nghymru, yn ogystal â'r ffordd y mae eu hiachâd eu hunain yn troi'n llwyddiant, a sut rydym ni yn elwa ar hyn o fod yn genedl noddfa.

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad heddiw ac rwy'n credu y bydd pawb yn y fan hon yn cytuno yn llwyr â'r rhan fwyaf o'ch safbwyntiau. Hoffwn i ddechrau drwy ddweud bod cydnabod sefyllfa ffoaduriaid yn rhan sylfaenol o'n dynoliaeth ac mae'n iawn i ni gymryd camau i helpu'r rhai sy'n ffoi rhag gwrthdaro ac erledigaeth, ac mae Wythnos Ffoaduriaid yn amser i ni fyfyrio ar ein gweithredoedd ein hunain o ran sut yr ydym wedi helpu'r rhai hynny sydd wedi cyrraedd mewn angen ac wedi gofyn am ein cymorth.

Mae hi'n llethol meddwl bod nifer y bobl sydd wedi eu dadleoli drwy rym yn fyd-eang yn fwy na 100 miliwn erbyn hyn, a hoffwn i dalu teyrnged i bawb sy'n gweithio yn ddiflino i helpu ffoaduriaid ledled y byd. Mae yna gymaint ohonyn nhw o hyd na fyddwn ni byth yn gwybod amdanyn nhw sydd wedi rhoi cymaint i helpu eraill. Mae Wythnos Ffoaduriaid yn gyfle gwych i ddod â chymunedau at ei gilydd ac annog gwell dealltwriaeth, ac nid oes ffordd well na thrwy ddigwyddiadau celfyddyd, diwylliant ac addysgol i ddathlu cyfraniad ffoaduriaid i'r Deyrnas Unedig.

Gyda hyn mewn golwg, mae'r thema 'iacháu' eleni yn eithaf trawiadol. Pan edrychwn ni ar y gwrthdaro yn Wcráin, fel gyda chymaint o wrthdaro arall, er mai'r pryder uniongyrchol yw cael pobl i ddiogelwch, mae'n rhaid i ni fod yn ymwybodol o'r cwestiynau hirdymor ynghylch sut yr ydym yn ymdrin ag adfer ac ailadeiladu bywydau ffoaduriaid, a sut yr ydym yn lliniaru effeithiau'r gwrthdaro heb guddio'r dioddefaint nac anghofio'r trawma. Mae'r broses hon, yn y pen draw, yn ymwneud â maddeuant, ond mae hyn yn llawer haws ei ddweud na'i wneud, yn enwedig pan fo cymaint o boen, dioddefaint a niwed wedi ei achosi.

Mae'n rhaid i ni fod yn ymwybodol iawn y dylai'r broses iacháu ymestyn nid yn unig i'r trawma seicolegol o ffoi o'ch gwlad neu gael eich gwahanu oddi wrth deulu neu golli anwyliaid, ond hefyd i golli cymuned, a'r posibilrwydd o golli hunaniaeth, a cholli cartref, a bod yr holl faterion hyn yn effeithio ar bobl mewn gwahanol ffyrdd. Mae'n rhaid i ni gofio hefyd y bydd effeithiau llawer o'r materion hyn yn gudd. Mae'n ddigon posibl y bydd iselder, hunanladdiad, teuluoedd yn chwalu, Anhwylder Straen Wedi Trawma a phroblemau iechyd yn bwrw cysgod ar fywydau pobl wrth iddyn nhw geisio gwella o'u profiadau.

Mae pob cenedl yn y byd sy'n ymdrin â ffoaduriaid yn wynebu problemau tebyg, gan mai anaml y bydd ffoaduriaid yn chwilio am loches mewn niferoedd bychain. Yn aml, mae ffoaduriaid yn dianc am eu bywydau yn eu miloedd ac, fel yr ydym wedi ei weld o'r gwrthdaro rhwng Wcráin a Rwsia, yn eu miliynau. Mae hyn yn creu problemau o ran sut y mae gwledydd sy'n ymateb yn ymdrin â'r niferoedd llethol. Er ein bod ni i gyd yn cael ein taro gan drafferthion arswydus y ffoaduriaid, mae angen i ni fod yn ymwybodol bod gan Lywodraethau y dasg annymunol o geisio ymdrin â ffoaduriaid gorau y gallan nhw, yng ngoleuni'r sefyllfa y maen nhw ynddi, sy'n aml yn gymhleth iawn. Ac mae'n rhaid iddyn nhw wneud hynny'n wrthrychol, sydd, yn anffodus, yn arwain at eu cyhuddo o ddiffyg cydymdeimlad a charedigrwydd yn aml, ond mae'n rhaid i ni gofio, pan fydd y prosesau cywir ar waith, eu bod nhw'n cyflawni llawer mwy, ac er nad yw'r systemau bob amser yn gweithio ar y dechrau, mae yna gyfle bob amser i werthuso, myfyrio a gwella. Ac mae hyn, Gweinidog, yn dod â mi at fy nghwestiwn cyntaf.

Yn 2017, fe wnaethoch chi ysgrifennu at Kevin Foster, Gweinidog Ffiniau'r Dyfodol a Mewnfudo, yn annog Llywodraeth y DU i ddiwygio ei deddfwriaeth i roi hawl i geiswyr lloches weithio mewn unrhyw alwedigaeth yn y DU pe bai eu cais wedi cymryd mwy na chwe mis ar ôl i'r dystiolaeth lawn gael ei chyflwyno, a hoffwn i'n fawr gael gwybod a fu yna unrhyw ddiweddariad o ran hawl ceiswyr lloches i weithio. Yn ail, hoffwn i wybod pa fwriadau sydd gan Lywodraeth Cymru i ymestyn y cynllun trafnidiaeth am ddim, ac a oes unrhyw gynlluniau gennych chi i ehangu cwmpas y cynllun ar gyfer ceiswyr lloches? Yn drydydd, tybed, Gweinidog, o gofio mai swyddi gwirfoddol yw un o'r ffyrdd gorau o ddysgu, deall ac integreiddio i wlad newydd, a ellir cynnig mwy o gyfleoedd gwirfoddoli i geiswyr lloches a ffoaduriaid. Ac yn olaf, Gweinidog, a fyddech chi'n gallu rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni am gynnydd o ran ymrwymiad y genedl noddfa i ddatblygu sgiliau hanfodol a llythrennedd digidol? Diolch i chi.

Diolch yn fawr, Joel James. A diolch i chi am eich cefnogaeth, mewn egwyddor, i'r datganiad, ac i ni fod yn genedl noddfa. Diolch i chi am gydnabod Wythnos Ffoaduriaid, a hefyd, rwy'n siŵr, yn ymhlyg yn llawer o'ch sylwadau, am y ffaith mai 'iacháu' yw'r thema ar gyfer Wythnos Ffoaduriaid, ac mae hynny'n arbennig o bwysig o ran y trawma y mae cynifer o ffoaduriaid a cheiswyr lloches yn ei wynebu pan fyddan nhw'n dod yma wrth i ni eu croesawu i'r wlad hon.

Rwy'n credu, yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, nad oeddem yn rhagweld, ond fe wnaethom ymateb yn llawn, fel gwlad, i ffoaduriaid o Affganistan a'u dyfodiad yma, gan weithio ar sail Tîm Cymru, a oedd yn cynnwys rhai o'r lluoedd arfog mewn gwirionedd a fu'n rhan o'r cynllun i adsefydlu dinasyddion o Affganistan, lle'r oedd cyfieithwyr a oedd wedi bod yn gweithio gyda nhw, gyda'r rhai a leolwyd yng Nghymru, i sicrhau ein bod yn gallu darparu'r cymorth gorau posibl i ffoaduriaid o Affganistan. Rydym wedi croesawu tua 700 o bobl o Affganistan ac mae llawer ohonyn nhw, y rhan fwyaf ohonyn nhw, wedi ymsefydlu ledled Cymru erbyn hyn. Ac yn ogystal â hynny, erbyn hyn, wrth gwrs, rydym yn cefnogi ffoaduriaid o Wcráin hefyd.

Yr hyn sy'n bwysig, a bydd hynny'n ateb rhai o'ch cwestiynau, yw mai ystyr ein gweledigaeth yw bod Cymru nid yn unig yn groesawgar i fudwyr, ond ein bod hefyd yn manteisio ar y cyfleoedd a ddaw yn sgil mudo i helpu gyda ffyniant ein heconomi a'n cymunedau ni. Mewn gwirionedd, ystyr hyn yw bod yn genedl noddfa a bod â'r gallu i helpu'r rhai sydd ar wasgar neu sydd wedi ailsefydlu yng Nghymru i sicrhau eu bod nhw'n cael manteisio ar y gwasanaethau hynny ac y gallan nhw integreiddio i gymunedau o'r diwrnod cyntaf un. Ac mae hynny'n golygu, wrth gwrs, bod yr wybodaeth ar gael iddyn nhw am eu hawliau a'r hyn sy'n ddyledus iddyn nhw, gan gynnwys adrannau ar iechyd, addysg a chyflogaeth, ac mae llawer o hynny ar gael ar ein gwefan.

Rydych chi'n gofyn am y rhaglen hawliau lloches. Dyfarnwyd cyllid i Gyngor Ffoaduriaid Cymru yn ddiweddar ar gyfer gwasanaeth noddfa Cymru, sy'n disodli'r rhaglen hawliau lloches, sydd ar waith o 1 Ebrill 2022 am o leiaf dair blynedd. Rwyf i o'r farn ei bod hi'n bwysig dangos ein bod ni'n symud ymlaen, gan ddysgu gwersi o ran sut rydym wedi ariannu'r gwasanaethau hyd hynny, ond gan sicrhau hefyd mai gwasanaeth noddfa Cymru yw hanfod y gwaith y maen nhw'n ei wneud.

Yn fy natganiad, fe wnes i sylw am y ffaith ein bod ni wedi bwrw ymlaen â'n cynllun trafnidiaeth am ddim ni, ac mae'n bwysig cydnabod mai cynllun treialu oedd hwnnw, sy'n cael ei werthuso ar hyn o bryd, ac rydym yn ei ddatblygu o ran cydnabod y bu'n bwysig iawn i'n ffoaduriaid, yn enwedig y rhai sy'n dod o Wcráin, ochr yn ochr â'n holl ffoaduriaid sydd yng Nghymru. Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig, dim ond o ran gwerthuso'r cynllun trafnidiaeth, ein bod ni'n edrych ar y cynllun treialu. Cynhaliodd Cyngor Ffoaduriaid Cymru gynllun treialu trafnidiaeth am ddim i geiswyr lloches o fis Ionawr hyd fis Mawrth. Cynhaliwyd arolygon gyda'r rhai hynny a oedd yn defnyddio'r cynllun treialu i amgyffred manteision ac effaith cael cludiant am ddim i geiswyr lloches, nodwyd cyllid a chafodd ei ymestyn i roi rhagor o drafnidiaeth am ddim i bobl, ond roedd hyn hefyd yn ymwneud â sicrhau y gallem ni drafod â'n cydweithwyr ym maes trafnidiaeth, oherwydd bod hyn yn rhywbeth y mae'n rhaid iddyn nhw ei ymgorffori yn eu polisïau a'u cynlluniau. Mae'r adborth cychwynnol wedi dod i'r casgliad bod trafnidiaeth am ddim wedi helpu ceiswyr lloches i fanteisio ar gyfleoedd nad ydyn nhw'n bosibl ar eu cyllideb wythnosol. Ac mae'n ymwneud â gallu ymweld â mannau o ddiddordeb, cadw apwyntiadau gofal iechyd, dosbarthiadau Saesneg ar gyfer Siaradwyr Ieithoedd Eraill, ac ymweld â ffrindiau—a'r cyfan yn bwysig o ran integreiddio a lles.

Rwy'n credu bod hynny hefyd yn ateb eich cwestiwn ynglŷn â chyfleoedd gwirfoddoli, oherwydd yn sicr, mae hyn yn rhywbeth, mae gwasanaeth noddfa Cymru a llawer o'r sefydliadau sy'n gweithio ledled Cymru, gan gynnwys awdurdodau lleol a'r trydydd sector, yn annog ffoaduriaid a cheiswyr lloches i wirfoddoli. Gan fynd yn ôl at waith adsefydlu llwyddiannus iawn y teuluoedd a'r ffoaduriaid a ddaeth i Gymru o Syria, ac rwy'n cofio yn fy etholaeth i fy hun hyd yn oed, pa mor bwysig oedd hi fod yr awdurdod lleol yn cynnig cyfleoedd gwirfoddoli i ffoaduriaid o Syria a oedd yno eu hunain, yn awyddus i ymgysylltu a chynnig cefnogaeth yn y ffordd honno. A hefyd, rydym ni wedi gweld hynny yn ddiweddar iawn gyda llawer o'r ffoaduriaid o Wcráin sydd wedi dod i Gymru sydd eu hunain yn awyddus i gyfrannu, yn amlwg, ac yn chwilio am waith ac i fod yn annibynnol, ond hefyd i wirfoddoli. Ac yn sicr fe welsom ni lawer a oedd yn cynnig bod yn wirfoddolwyr, yn enwedig gyda phethau fel cyfieithu a chyfieithu ar y pryd, ond hefyd yn cefnogi ei gilydd, y plant a'r teuluoedd, yn ein canolfannau croeso.

Felly, rydym yn symud ymlaen ar bob un o'r pwyntiau a wnaethoch chi, ond gan gydnabod, ac rwy'n gobeithio eich bod chithau'n gwneud hynny hefyd, fod hyn yng nghyd-destun cyfnod heriol iawn pan fo angen i ni sicrhau bod ein gwerthoedd o fod yn genedl noddfa, yr wyf i'n sicr yn eu rhannu â Gweinidogion Llywodraeth y DU ar bob cyfle posibl—eu bod nhw'n cael eu cymryd o ddifrif a bod yr amgylchedd gelyniaethus yn gwbl groes i hynny, a bod y polisïau hynny gan Lywodraeth y DU, yr wyf i wedi sôn amdanyn nhw, yn gwbl wrthun i'n hysbryd a'n cyflawniad ni o fod yn genedl noddfa.

Diolch am y datganiad, Weinidog, i nodi Wythnos y Ffoaduriaid.

Rwy'n edrych ymlaen at ymweld ag arddangosfa Cartref oddi Cartref Amgueddfa Genedlaethol y Glannau yn Abertawe yn ddiweddarach yr wythnos hon, sy'n dathlu'r bobl a'r sefydliadau sydd wedi bod â rhan o'r gwaith o wneud Abertawe yn ddinas noddfa ers dros 10 mlynedd.

Y cam cyntaf yn unig yw cyrraedd man diogel, wrth gwrs—cam peryglus a blinderus yn aml—ar siwrnai faith i ffoaduriaid, yn llythrennol ac yn ffigurol, sydd, fel yr ydym wedi'i weld yn ystod yr wythnosau diwethaf, yn cael ei gwneud hyd yn oed yn galetach gan Lywodraethau fel y rhai hynny sydd mewn grym yn San Steffan, sy'n annyneiddio ffoaduriaid, yn eu dibrisio ac yn gwadu hawliau dynol y rhai sydd yn aml wedi bod yn destun trais ac erledigaeth ar y daith honno at noddfa a normalrwydd, taith na all y rhan fwyaf ohonom hyd yn oed ddechrau ei hamgyffred. Ar ôl byw trwy hynny, ar ôl ymdopi â hynny, yna fe geir y dasg anhygoel o anodd ond allweddol o wneud bywyd newydd mewn gwlad newydd, y cam cyntaf i iacháu, a'r hyn sy'n peri rhwystredigaeth ac yn amhosibl heriol lawer gormod o ffoaduriaid yw methu â gwneud hynny.

Rydym wedi gweld erbyn hyn sut y mae Cymru wedi croesawu'r cyfle i ddarparu cymorth a noddfa i'r rhai hynny sy'n ffoi o Wcráin a gwledydd eraill, fel Affganistan a Syria yn y gorffennol. Mae'r ymateb gan bobl gyffredin yng Nghymru wedi bod mor galonogol, ond clywsom gan y Gweinidog yr wythnos diwethaf am rai o'r anawsterau ynglŷn â rhannau eraill o'r daith tuag at fywyd newydd. Ychydig wythnosau yn ôl, gofynnais i chi, Gweinidog, am y cymorth sydd ar gael i ffoaduriaid sy'n dod i Gymru o ran iechyd meddwl. Yn benodol, roeddwn i'n awyddus i chi rannu ffigurau o ran amseroedd a rhestrau aros ar gyfer rhai hynny sy'n ceisio manteisio ar gymorth y gwasanaethau hynny, ar ôl y cyhoeddiad bod rhai ffoaduriaid, ar lefel y DU, yn aros hyd at ddwy flynedd i gael cymorth trawma. Felly, roeddwn i'n meddwl tybed a wnewch chi rannu ffigurau neu amcangyfrifon â ni heddiw ynglŷn â'r sefyllfa ar hyn o bryd yng Nghymru. Yn eich ymateb hefyd, fe wnaethoch chi sôn bod Llywodraeth Cymru yn ystyried opsiynau i ddarparu cymorth iechyd meddwl a lles ychwanegol yn y canolfannau croeso, felly roeddwn i'n meddwl tybed a fu unrhyw gynnydd yn hyn o beth a beth fydd yr amserlen ar gyfer hynny.

Hoffwn i achub ar y cyfle hwn i fynegi diolch Plaid Cymru i'r ymgyrchwyr, y sefydliadau a'r cyfreithwyr hawliau dynol a lwyddodd i herio ac atal yr awyren gyntaf a oedd am fynd â'r ceisiwyr lloches hynny o'r DU i Rwanda o dan bolisi ffiaidd, anfoesol, yr ydym yn gwybod y byddai wedi bod â chanlyniadau dinistriol a pheryglus i'r rhai hynny sy'n frodyr ac yn chwiorydd i ni. Cynhaliodd Meddygon Heb Ffiniau sesiynau iechyd meddwl gyda ffoaduriaid a cheiswyr lloches a oedd wedi eu trawsforio drwy rym o Awstralia oherwydd polisi tebyg, i ganolfannau cadw amhenodol ar ynys Nauru. Canfu'r Meddygon Heb Ffiniau rai o'r achosion mwyaf enbyd o ddioddefaint iechyd meddwl mewn 50 mlynedd o brofiad o gefnogi ffoaduriaid. Roedd plant mor ifanc â naw oed yn ystyried hunanladdiad, yn hunan-niweidio neu hyd yn oed yn ymgeisio hunanladdiad. Os bydd Llywodraeth Dorïaidd San Steffan yn parhau i chwarae gemau gwleidyddol gyda bywydau'r rhai sy'n ceisio ein cymorth a'n hamddiffyniad, byddwn yn rhoi'r bobl hyn mewn perygl o chwalfa ddychrynllyd o ran eu hiechyd meddwl, fel gwelsom ni yn Awstralia.

Mae'r cynllun treialu tagio a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf, yr ydych wedi cyfeirio ato, yr un mor frawychus. Mae Asiantaeth Ffoaduriaid y Cenhedloedd Unedig wedi dweud bod mwyafrif clir y bobl sy'n cyrraedd y DU ar gychod bychain yn ffoaduriaid sy'n dianc rhag gwrthdaro neu erledigaeth ac nid, fel y mae Llywodraeth San Steffan yn ei ddadlau, yn groes i'w data ei hun, ymfudwyr economaidd. Felly, beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i sicrhau bod modd cyflawni ein dyhead i fod yn genedl noddfa yng ngoleuni polisïau mor farbaraidd? Sut mae'r Llywodraeth am sicrhau ei bod yn gallu amddiffyn pawb sy'n ceisio diogelwch mewn ffordd gyfartal yng Nghymru?

Yn olaf, mae etholwr sy'n lletya ffoadur o Wcráin wedi cysylltu â mi. Mae hi wedi bod yn ceisio trefnu apwyntiad yn y ganolfan drwydded breswylio fiometrig agosaf yng Nghaerdydd ers wythnosau, fel sy'n ofynnol er mwyn cael caniatâd i aros a pharhau i fod â hawl i gael gwasanaethau ar ôl y chwe mis cyntaf. Dywedodd wrthyf, 'Hyd y gwn i, Caerdydd yw'r unig le yng Nghymru y gallwch chi gael cerdyn preswylio biometrig, a hyd yma, mae hi'n amhosibl gwneud apwyntiad. Y ganolfan agosaf sy'n cynnig apwyntiadau yw llyfrgell Barnstable, sydd, fel y mae'r frân yn hedfan, yn ôl y cyfrifiadur, tua 50 milltir i ffwrdd.' Ond, wrth gwrs, mewn gwirionedd, mae hynny'n nes at 150 milltir ac yn daith chwe awr yno ac yn ôl. Dywedodd fy etholwr wrthyf hefyd nad oes lleoedd ar gael ar gwrs Saesneg i siaradwyr ieithoedd eraill tan fis Medi lle mae hi'n byw ym Mhort Talbot ar gyfer y fenyw o Wcráin sy'n aros gyda hi, ac mae hynny hefyd yn atal ei hymdrechion i ymgartrefu yn ei chartref newydd. Felly, beth all Llywodraeth Cymru ei wneud i sicrhau bod pobl yn gallu trefnu'r apwyntiadau ar gyfer fisa a'r cymorth sydd ei angen arnyn nhw a bod y straen o geisio gwneud bywyd newydd i'w hunain yn cael ei ysgafnu gymaint â phosibl? Diolch.

Diolch yn fawr, Sioned Williams. Dinas noddfa ryfeddol yw Abertawe. Rwy'n cofio ymweld â'r ddwy brifysgol a Choleg Gŵyr a'r gwaith maen nhw wedi ei wneud. Rwy'n credu bod Julie James wedi cymryd rhan hefyd, yn rhinwedd ei hetholaeth hi mae'n debyg. Mae'r ffynnu yno yn wirioneddol, ac rwy'n siŵr y bydd yr arddangosfa yn un fywiog a grymus. Yn wir, fe soniodd Joel James am y ffyrdd yr ydym ni yn dathlu cyfraniadau diwylliannol a chelfyddydol ein ffoaduriaid yn ystod Wythnos Ffoaduriaid yn aml, ac rydym yn gwneud hynny i gydnabod eu sgiliau, eu talent, a'r gwersi diwylliannol a'r hyn a ddysgwn o hynny.

Mae eich cwestiynau yn allweddol o ran y ffordd y gallwn ni ein galw ein hunain yn genedl noddfa, onid ydyn nhw? O ran cefnogaeth, yn enwedig i'r rhai hynny, fel yr ydych yn sôn, sydd wedi bod ar deithiau peryglus ac wedi dioddef trawma wrth ddod yma—wrth gwrs, ddoe, fe wnaeth y Prif Weinidog a minnau gwrdd â llawer yng nghanolfan groeso'r Urdd, ac fe ymwelodd y Cwnsler Cyffredinol a minnau â chanolfan groeso arall—gan adael hefyd, o ran yr Wcrainiaid, eu gwŷr a'u partneriaid sy'n ymladd yn y rhyfel ar ôl, y teithiau y buon nhw arnyn nhw, mae'n rhaid i'r bywyd newydd yn ein gwlad ni fod yn bwerus o ran y gefnogaeth yr ydym yn ei rhoi. Mewn gwirionedd, gair cryf a oedd yn dod o enau lawer o'r ffoaduriaid ddoe oedd eu bod nhw'n teimlo bod eu profiad yn yr Urdd yn eu 'hiacháu' nhw. Nid oedden nhw'n gwybod o reidrwydd mai'r gair hwn fu'r thema. Roedden nhw'n teimlo ei fod yn eu hiacháu—yr amgylchedd, y gofal a'r tosturi.

Mae'n rhaid i gymorth iechyd meddwl fod ar gael. Yn y canolfannau croeso, yn y ddau yr wyf i wedi ymweld â nhw, fe wnes i gyfarfod â nyrsys o'r timau iechyd meddwl cymunedol, a hefyd o ran anghenion eraill—archwiliadau iechyd i'r rhai sy'n mynychu'r canolfannau croeso. Nid oes unrhyw aros pan fyddwch chi'n mynd i ganolfan groeso, rydych chi'n cael gweld y timau. Ac, wrth gwrs, maen nhw'n cofrestru gyda meddygon teulu. Ond roedd y nyrsys yn dweud cymaint o fraint yr oedden nhw'n ei theimlo i allu cynnig y math hwn o gefnogaeth ar yr amser hwn. Dyna fynegiant o genedl noddfa gan weithwyr proffesiynol.

I'r rhai sy'n aros gyda theuluoedd noddi, byddaf yn ymchwilio ymhellach i hyn o ran y gwasanaethau iechyd meddwl sydd ar gael, oherwydd yn amlwg, o ran y croeso yr ydym yn ceisio ei roi—y bwrdd iechyd, yr awdurdodau lleol—mae'n hanfodol ein bod ni'n gallu cael ein dwyn i gyfrif am yr hyn sy'n cael ei ddarparu, ond hefyd i roi sicrwydd i chi o hynny. Rwyf i'n sicr wedi canfod o fy adborth fod y gwasanaethau wedi gallu cael eu darparu.

Rwyf i am symud ymlaen i rai o'r pwyntiau eraill a wnaethoch chi ynglŷn â gwasanaethau pan fydd pobl yn cyrraedd yng Nghymru. Yn amlwg, o ran y ganolfan fiometrig a'r ffaith nad oedd gobaith cael apwyntiad a dim ond un sydd i'w chael yng Nghaerdydd, cyfrifoldeb Llywodraeth y DU yw hwnnw. Byddaf yn codi hynny gyda'r Gweinidog Ffoaduriaid, Arglwydd Harrington. Rwy'n cyfarfod ag ef a fy nghymar yn yr Alban bob wythnos neu bob pythefnos, a byddaf yn codi hyn gyda nhw. Ond hefyd, mae'n annerbyniol bod yr oedi hwn, oherwydd bod y rhai sy'n dod ac sy'n ffoaduriaid yn awyddus i weithio, maen nhw eisiau bwrw ymlaen â'u bywydau.

O ran dosbarthiadau Saesneg ar gyfer siaradwyr ieithoedd eraill—mae'r Gweinidog addysg wedi ymuno â ni hefyd—rwy'n gwybod bod prifysgolion, awdurdodau lleol a'r trydydd sector yn cynnig cymorth, felly byddaf yn cael yr wybodaeth ddiweddaraf am yr hyn a fydd yn digwydd dros wyliau'r haf. Byddaf yn sicr yn gwneud datganiad arall cyn diwedd y tymor hwn, rwy'n gobeithio—os nad ar lafar, yna'n ysgrifenedig, diweddariad—oherwydd bod Saesneg ar gyfer Siaradwyr Ieithoedd Eraill yn hanfodol ar gyfer integreiddio.

Yn olaf, hoffwn i ddiolch i chi am eich sylwadau ynglŷn â'r polisïau creulon tu hwnt y mae'r Llywodraeth hon yn y DU yn eu gweithredu wrth geisio anfon ceiswyr lloches i Rwanda, sy'n ymateb creulon ac annynol i'r rhai hynny sy'n ceisio noddfa yn y DU, ac yn gwbl groes i'n dull ni o fod yn genedl noddfa yng Nghymru. Mae Asiantaeth Ffoaduriaid y Cenhedloedd Unedig yn eglur bod y mesurau yn Neddf Cenedligrwydd a Ffiniau, y trawsforio, yn groes i'r confensiwn ffoaduriaid. Mae'r DU wedi arwyddo hynny. Ond yn ogystal â hynny, unwaith eto, y tagio hefyd. Efallai fod y niferoedd sy'n croesi'r sianel mewn cychod bach wedi bod yn uchel yn ddiweddar, ond mae nifer cyffredinol y ceiswyr lloches sy'n cyrraedd y DU wedi gostwng o'i gymharu â blynyddoedd blaenorol, er gwaethaf y rhethreg—a rethreg yw hi—sy'n awgrymu fel arall. Mae'r rhai hynny sy'n cyrraedd yma i geisio noddfa yn chwilio amdani oherwydd eu bod nhw'n agored i niwed, a dylid eu trin nhw ag urddas a pharch, a pheidio â'u trin nhw fel troseddwr. Rwyf yn croesawu'r datganiad a'r sylwadau hynny sydd wedi condemnio hyn yn gyffredinol, gan gynnwys gan yr eglwys. Roeddwn i'n falch iawn o ddarllen y datganiad gan Esgob Llandaf, y Gwir Barchedig June Osborne. Dywedodd:

'Mae Wythnos Ffoaduriaid yn cynnig cyfle perffaith i ni i gyd, yn ysgolion, eglwysi a chymunedau, ddod at ein gilydd a dathlu'r cyfraniad anhygoel y mae'r ffoaduriaid a'r mudwyr hyn yn ei wneud i'n cymdeithas, gan fyfyrio hefyd ar gryfder y rhai sydd wedi profi dioddefaint di-ben-draw.... Mae deddfwriaeth newydd sydd wedi gwneud llawer sy'n ceisio diogelwch yn droseddwyr wedi amharu ar eleni, a'r wythnos hon rydym ni wedi gweld yr ymgais gywilyddus gyntaf i drawsforio ceiswyr lloches i Rwanda', a oedd, fel dywedodd y Prif Weinidog, wrth gwrs, yn ddiwrnod tywyll. Ond rydym yn gobeithio, fel yr ydych chi'n  ei ddweud, fod y rhai sydd wedi ymgyrchu a'n galluogi ni i ddefnyddio eu sgiliau a'u cymorth cyfreithiol hefyd—. Wrth gwrs, mae hi mor bwysig bod hyn yn rhan o'n hymrwymiad i'r confensiwn Ewropeaidd ar hawliau dynol. 

John Griffiths. A gaf i gwestiynau byr ac atebion byr, os gwelwch chi'n dda, oherwydd bod gennym ni ddiwrnod hir o'n blaenau? Diolch.

Yn wir. Diolch yn fawr iawn, Gweinidog, am eich datganiad ac am eich gwaith. Rwyf i o'r farn bod Cymru wedi cymryd camau breision ar y ffordd yr ydym yn croesawu ceiswyr lloches a ffoaduriaid yma ac yn gofalu amdanyn nhw ac yn darparu'r gwasanaethau angenrheidiol iddyn nhw pan fyddan nhw yn ein gwlad. Mae'n dda iawn gweld hynny, ac rwy'n credu bod y genedl noddfa yn darparu fframwaith a phwyslais da iawn i'r math hwn o waith.

Gweinidog, mae Dwyrain Casnewydd yn ardal amrywiol. Roedd hi'n ddiddorol iawn i mi gyfarfod â menyw ifanc, ffoadur o Wcráin, yn y parkrun lleol yng Nghasnewydd. Roedd hi yno gyda'r fenyw sy'n ei lletya, fel petai, ac mae hi'n amlwg eu bod nhw'n tynnu ymlaen yn dda iawn ac roedd yr aelwyd yn mwynhau crempogau tatws Wcrainaidd, sy'n flasus iawn yn ôl pob tebyg. Meddyg yw'r fenyw ifanc ac mae hi'n gwella ei Saesneg ac yn edrych ymlaen yn fawr at wneud ei chyfraniad i wasanaeth iechyd gwladol Cymru. Roedd yn ddarlun cadarnhaol iawn yn wir, a da iawn oedd gweld hynny. Rwy'n gwybod ein bod ni wedi clywed straeon cadarnhaol tebyg am ffoaduriaid o Affganistan, er enghraifft. Mae hi'n gwbl briodol bod y bobl hyn yn cael y lefel honno o wasanaeth a chroeso, ond nid yw'r un peth yn wir ar gyfer ffoaduriaid a cheiswyr lloches o bob rhan o'r byd ac mae'n rhaid i ni sicrhau bod cysondeb o ran yr ansawdd hwnnw. Yn hynny o beth, Gweinidog, hoffwn i adleisio'r sylwadau a wnaed am Saesneg ar gyfer Siaradwyr Ieithoedd Eraill yn fawr iawn, gan fy mod i'n credu bod hynny'n gwbl hanfodol ac mae'n rhaid i ni sicrhau bod y ddarpariaeth yn gyson dda ledled Cymru gyfan.

Rwy'n credu hefyd y gallwn ni wneud mwy ynglŷn ag Wythnos Ffoaduriaid ac efallai y gallem ni sefydlu ymgyrch ehangach i gyfleu'r negeseuon priodol o ran ceiswyr lloches a ffoaduriaid, gan weithio gyda'r wasg leol ac eraill efallai, oherwydd bod llawer o gamsyniadau, camwybodaeth, ac mae hynny'n tanseilio'r math o groeso yr ydym ni'n dymuno ei weld yn ein cymunedau. Gall straeon cadarnhaol am y cyfraniadau y mae ceiswyr lloches a ffoaduriaid yn eu gwneud fod yn rymus iawn o ran helpu i lunio canfyddiadau yn y ffordd briodol, Gweinidog, ond rwy'n credu bod angen cydlynu ac arwain hynny, ac rwy'n credu mai swyddogaeth i Lywodraeth Cymru yw honno. 

Diolch yn fawr iawn. Nid wyf i'n credu bod angen i mi roi ateb. Nid cwestiynau oedden nhw; roedd yn ddatganiad pwysig tu hwnt. Rwy'n credu bod hynny'n amlygu pwysigrwydd y ffaith fy mod i'n gwneud datganiad yma heddiw ynglŷn ag Wythnos Ffoaduriaid Cymru, a'n bod ni, mewn gwirionedd, wedi cael cydnabyddiaeth drawsbleidiol gref o ystyr bod yn genedl noddfa.

Dim ond un pwynt y byddwn i'n ei wneud. Ardderchog o beth yw eich bod chi wedi cael y meddyg o Wcráin yn ffoadur yn eich etholaeth chi. Fe wnes i gyfarfod â deintydd a oedd mewn canolfan groeso yn eich ardal chi hefyd mewn gwirionedd. Fe allen nhw weithio yn ein GIG, oni allen nhw, felly mae cysylltiadau eisoes yn cael eu trefnu rhyngddyn nhw a'r sefydliad Displaced People in Action, sydd wedi cefnogi meddygon sy'n ffoaduriaid dros y 22 mlynedd diwethaf, oherwydd fe wnes i helpu i sefydlu hwnnw pan oeddwn i'n Weinidog iechyd flynyddoedd lawer yn ôl. Felly, mae llawer o'r meddygon hynny sy'n ffoaduriaid yn gweithio yn y GIG erbyn hyn. Ond, yn aml mae yna rwystrau i'r cyfraniad y mae ffoaduriaid yn awyddus i'w wneud, yn dymuno'n daer i'w wneud. Mae'n rhaid i ni chwalu'r rhwystrau hynny. Byddwn yn edrych ar Saesneg ar gyfer Siaradwyr Ieithoedd Eraill a chysondeb y cynnig hwnnw ledled Cymru. Yn anffodus, o ran y cyllid yr ydym yn ei gael oddi wrth Lywodraeth y DU ar gyfer ffoaduriaid o Wcráin, nid oes cyllid ar gyfer Saesneg ar gyfer Siaradwyr Ieithoedd Eraill. Roedd i'w gael ar gyfer ffoaduriaid o Affganistan; ond nid oes cyllid ar gyfer ffoaduriaid o Wcráin. Felly, unwaith eto, mae'n rhaid i ni ddod o hyd i'r arian hwnnw.

Diolch i chi.