Diolch yn fawr iawn i’r Ysgrifennydd Cabinet. Rŷm ni’n symud ymlaen i’r eitem nesaf, sef datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd, Llesiant a Chwaraeon ar sefydlu cronfa triniaethau newydd a’r adolygiad annibynnol o’r broses ceisiadau cyllido cleifion unigol. I wneud y datganiad, rwy’n galw ar yr Ysgrifennydd Cabinet, Vaughan Gething.

Yn y Cyfarfod Llawn ar 12 Gorffennaf, nodais fy nghynlluniau ar gyfer sefydlu cronfa triniaethau newydd a chynnal adolygiad â ffocws pendant, annibynnol o'r broses cais am gyllid ar gyfer cleifion unigol, a adwaenir yn gyffredin fel IPFR. Rwy’n falch o gael y cyfle hwn i roi’r wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau'r Cynulliad a phobl Cymru ar y cynnydd a wnaed gennym dros yr haf.

Byddaf yn dechrau gyda'r gronfa triniaethau newydd. Mae gwaith yn mynd rhagddo'n dda i sefydlu'r gronfa, a fydd yn sicrhau bod £80 miliwn ar gael yn ystod oes y Llywodraeth hon. Bydd yn darparu’r arian ychwanegol hwn ar gyfer meddyginiaethau newydd sy'n cynrychioli cam sylweddol ymlaen mewn triniaethau ar gyfer clefydau sy'n bygwth bywyd ac sy'n cyfyngu ar fywyd. Bydd y gronfa'n cefnogi’r gwaith o gyflwyno meddyginiaethau sy'n gweddu i’r meini prawf hyn a argymhellir gan y Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal, a elwir yn NICE, neu'r Grŵp Strategaeth Meddyginiaethau Cymru, AWMSG. Rwy’n disgwyl y bydd y cymorth ariannol ychwanegol hwn yn para hyd at 12 mis, gan roi amser i fyrddau iechyd ymgorffori gwariant yn y dyfodol o fewn eu cyllidebau.

Rydym yn dibynnu ar arbenigedd NICE a'r AWMSG i asesu effeithiolrwydd meddyginiaeth newydd, gan ystyried barn glinigol a safbwynt y claf. Mae'r ddau sefydliad uchel eu parch hyn yn seilio eu hargymhellion ar y dystiolaeth fwyaf diweddar. Mae seilio ein mynediad at bolisi meddyginiaethau newydd ar ganllawiau awdurdodol NICE ac AWMSG yn lleihau'r risg o anghydraddoldebau ac amrywiad o ran mynediad. Bydd yn sicrhau bod cleifion ledled Cymru yn derbyn triniaethau a brofwyd i fod yn effeithiol yn glinigol, gyda phris sy’n cydbwyso â'r buddion. Bydd y gronfa driniaethau newydd yn cefnogi ein dull seiliedig ar dystiolaeth, gan ddarparu byrddau iechyd gydag arian ychwanegol i sicrhau bod meddyginiaethau arloesol, newydd yn cael eu cyflwyno cyn gynted â phosibl. Mae opsiynau ar gyfer sefydlu’r gronfa yn weithredol yn cael eu datblygu ac rydym ar y trywydd iawn i sefydlu'r gronfa erbyn mis Rhagfyr eleni. Byddaf, wrth gwrs, yn gwneud cyhoeddiad pellach, manwl yn nes ymlaen yn y flwyddyn.

Gan droi at yr adolygiad o'r broses IPFR, mae llawer iawn i'w adrodd. Proses IPFR GIG Cymru yw'r mecanwaith a ddefnyddir gan yr holl fyrddau iechyd ledled Cymru i wneud penderfyniad ar lefel claf unigol ar fynediad at driniaeth nad yw ar gael fel mater o drefn. Yn dilyn adolygiad IPFR 2014 a gweithredu ei argymhellion, cytunais fod yr amser yn iawn ar gyfer adolygiad newydd, annibynnol o'r broses IPFR. Bydd hwn yn canolbwyntio ar nifer o baneli, y meini prawf eithriadoldeb clinigol, ac yn ystyried safbwynt y claf.

Rwy'n falch o gyhoeddi heddiw aelodaeth y grŵp a fydd yn bwrw ymlaen â'r adolygiad. Bydd Mr Andrew Blakeman yn cadeirio'r grŵp adolygu. Mae Mr Blakeman yn gyfrifydd siartredig uwch ac mae wedi gweithio i BP am dros 20 mlynedd mewn amrywiaeth o swyddi uwch sy’n ymwneud â chyllid. Bydd yn dod â chefndir cadarn o ganolbwyntio ar y cwsmer i waith y grŵp. Mae pump o aelodau eraill yn ffurfio gweddill y grŵp. Mae Mr Irfon Williams yn uwch nyrs sydd wedi ymddeol, a fydd yn rhoi dealltwriaeth werthfawr i’r adolygiad yn seiliedig ar ei brofiad diweddar o'r broses IPFR. Mae'r Athro Peter Littlejohns yn academydd meddygol annibynnol ac yn athro iechyd y cyhoedd, ac mae’n ymgynghorydd er anrhydedd yng Ngholeg y Brenin, Llundain. Mae gan yr Athro Littlejohns brofiad a dealltwriaeth helaeth o'r broses arfarnu meddyginiaethau a materion ecwiti sy'n deillio o benderfyniadau triniaeth. Mae’r Athro Phil Routledge yn gyn-gadeirydd yr AWMSG ac yn gyfarwyddwr Canolfan Therapiwteg a Thocsicoleg Cymru Gyfan; sef adain weithredol AWMSG. Bydd y grŵp adolygu yn elwa ar ei brofiad helaeth o'r agenda feddyginiaethau yng Nghymru, a’r ystyriaethau moesegol a diogelwch sy'n gysylltiedig â mynediad at feddyginiaethau newydd. Arenegwr ymgynghorol yw Dr Ben Thomas a bydd yn darparu mewnbwn arbenigol i foeseg feddygol a chyfraith. Mae’r Athro Chris Newdick yn fargyfreithiwr ac yn athro cyfraith iechyd ym Mhrifysgol Reading. Ei diddordebau arbennig yw'r hawliau a'r dyletswyddau sy'n codi o fewn y GIG, gan gynnwys moeseg feddygol a blaenoriaethu.

Felly, rwy’n gobeithio y bydd yr Aelodau'n gweld, o'i aelodaeth, bod y grŵp yn annibynnol ar Lywodraeth Cymru ac mae'n cynnwys ystod o arbenigedd a gwybodaeth berthnasol. Hoffwn sicrhau Aelodau’r Cynulliad y bydd y grŵp adolygu yn llwyr gyfrifol am gynnwys eu hadroddiad, eu canfyddiadau a'u hargymhellion. Rydw i wedi dosbarthu nodyn byr yn manylu eu bywgraffiadau a'r cylch gorchwyl y cytunais arno gyda llefarwyr iechyd y gwrthbleidiau. Hoffwn hefyd achub ar y cyfle hwn i ddiolch i aelodau'r grŵp adolygu am gytuno i roi eu harbenigedd a’u hamser i ni i wneud y gwaith heriol hwn.

Yn fras, bydd y grŵp adolygu yn archwilio'r dystiolaeth o arferion da presennol yng Nghymru, y DU ac mewn mannau eraill er mwyn gwneud penderfyniadau ariannu unigol ar driniaethau nad ydynt ar gael fel mater o drefn. Bydd yn ystyried manteision ac anfanteision cadw wyth panel IPFR neu symud i nifer llai, gan gynnwys y posibilrwydd o banel IPFR cenedlaethol. Bydd y grŵp adolygu yn edrych ar y meini prawf y bydd y panel IPFR yn eu defnyddio i wneud eu penderfyniadau, gan gynnwys eithriadoldeb clinigol. Bydd yn ystyried dewisiadau ar gyfer gwella sut mae'r broses IPFR a phenderfyniadau dilynol yn cael eu cyfleu i gleifion. Y canlyniad terfynol fydd adroddiad sy’n rhoi argymhellion ymarferol ar gyfer y camau nesaf.

Bydd Aelodau'r Cynulliad yn gwybod o fy nghyhoeddiad yn gynharach ym mis Gorffennaf fy mod am weld yr adolygiad hwn yn canolbwyntio’n fanwl ar y materion hyn. Rwyf felly wedi gofyn i'r grŵp weithio tuag at gynhyrchu eu hadroddiad erbyn diwedd y flwyddyn galendr hon, a byddaf, wrth gwrs, yn sicrhau bod Aelodau yn cael yr wybodaeth ddiweddaraf. Yr wythnos diwethaf cyfarfûm ag Andrew Blakeman, ac fe fanteisiodd ef hefyd ar y cyfle i friffio llefarwyr iechyd y gwrthbleidiau a phleidiau eraill yn bersonol, gan eu sicrhau o annibyniaeth yr adolygiad a sut y mae'n bwriadu sicrhau bod barn cleifion yn cael ei hadlewyrchu'n llawn yn ystod y broses.

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Mae'r grŵp adolygu wedi dechrau ar ei waith a bydd yn cyfarfod am y tro cyntaf ar 6 Hydref. Byddaf yn cyhoeddi'r adroddiad ac yn cyhoeddi camau gweithredu sy'n deillio o argymhellion y grŵp adolygu yn gynnar yn y flwyddyn newydd. Gyda'i gilydd, bydd y gronfa driniaethau newydd a'r adolygiad o'r broses IPFR yn arwain at newid gwirioneddol yn y ffordd y mae cleifion yng Nghymru yn cael mynediad at feddyginiaethau arloesol. Rwy’n disgwyl gwelliant gwirioneddol yn y gwasanaeth y mae cleifion yn briodol yn ei ddisgwyl gan y GIG yma yng Nghymru.

A gaf i groesawu’r datganiad yma? Rydym ni’n siarad yn y fan hyn am ddwy elfen, rydw i’n meddwl, o wendidau yn y ddarpariaeth iechyd sydd ar hyn o bryd yn arwain at rwystredigaeth ymhlith cleifion a’u teuluoedd, a lle mae yna wir deimlad bod yna, mewn rhyw fodd, annhegwch yn y system. Mi rof i sylw yn gyntaf i’r cyhoeddiad ynglŷn â’r adolygiad annibynnol o’r broses ceisiadau cleifion unigol. Mi oeddem ni ym Mhlaid Cymru yn sicr yn teimlo’n gryf ei bod hi’n amser edrych eto ar y maes yma, ei fod o’n faes yr oedd angen datrysiad iddo fo, a datrysiad cynaliadwy. Roeddwn i’n falch ein bod ni wedi gallu cynnwys yr addewid i fwrw ymlaen â’r adolygiad yma yn ein cytundeb ôl-etholiadol ni, ac rwyf i wedi bod yn falch o allu cydweithio efo’r Ysgrifennydd Cabinet i sicrhau ein bod ni’n symud ymlaen ar hyn yn fuan.

Nid ydy hi’n deg fod cydsyniad yn gallu cael ei roi mewn un ardal ddaearyddol o Gymru tra nad yw cydsyniad yn cael ei roi ar gyfer triniaeth mewn rhan arall o Gymru. Nid ydy’r broses o brofi eithriadolrwydd neu ‘exceptionality’ yn deg. Mae gormod o bobl ddifrifol wael wedi gorfod brwydro brwydrau biwrocrataidd pan fo materion clinigol yn unig a lles yr unigolyn dan sylw ddylai fod wrth wraidd unrhyw benderfyniad. Rŵan, wrth gwrs, nid oes angen i fi barhau i ddadlau’r achos yma oherwydd bod gennym ni’r adolygiad annibynnol.

Mi oeddwn i’n falch iawn o gael y cyfle i gwrdd ag Andrew Blakeman. Mi gefais i fy argyhoeddi yn sicr ei fod o’n mynd i fod yn ymwneud â’r gwaith yma o safbwynt cwbl annibynnol. Rwy’n dymuno’n dda iddo fo, yn gorfod gwneud y gwaith hwn mewn cyfnod byr iawn. Rwy’n gwybod y bydd hi’n her ac rwy’n dymuno’n dda i aelodau eraill y panel hefyd. Ond a gaf i groesawu’n arbennig fod Irfon Williams yn mynd i fod yn aelod o’r panel yma? Mi oeddwn i’n eiddgar i weld hynny’n digwydd. Mae o’n dod â phrofiad proffesiynol, wrth gwrs, o fewn y gwasanaeth iechyd ond hefyd mi fydd o’n sicrhau llais y claf fel rhywun sydd wedi bod drwy’r broses ac wedi teimlo rhwystredigaethau’r broses ei hun.

O ran y gronfa triniaethau newydd, rydym ni a phlaid y Llywodraeth wedi cael rhyw fath o gronfa newydd fel nod ac amcan yn ein maniffestos. Rwy’n falch ein bod ni wedi gallu symud at ddatganiad buan. Byr iawn ydy’r cyfeiriadau, mewn difrif, yn y datganiad gan yr Ysgrifennydd Cabinet heddiw tuag at y gronfa newydd honno. Mae hynny, rydw i’n meddwl, yn adlewyrchu’r ffaith bod yna gryn waith i wneud eto wrth benderfynu ar ambell elfen ymarferol o sut i weithredu hyn. Mae’r Ysgrifennydd Cabinet yn cyfaddef hynny yn ei ddatganiad hefyd, ond mae o’n gosod amserlen dynn.

Felly, mae’r ychydig gwestiynau sydd gennyf i’n ymwneud â’r penderfyniadau a fydd angen eu gwneud o ran y gronfa triniaethau newydd dros y misoedd nesaf. A fydd yna ymgynghoriad byr yn ystod y cyfnod yna o weithio ar y manylion? A gawn ni sicrwydd y bydd data yn cael eu rhyddhau yn llawn ynglŷn â sut y bydd y drefn newydd yn cael ei defnyddio? Pa broses fydd yna hefyd i sicrhau bod byrddau iechyd lleol yn glynu at yr hyn sy’n ddisgwyliedig ohonyn nhw yn ôl y Ddeddf i gyllido triniaethau sydd wedi cael eu cymeradwyo gan NICE, unwaith y maen nhw wedi rhoi’r gorau i fod yn driniaethau newydd? Mae hynny’n bwysig. Hefyd, mae NICE, wrth gwrs, y dyddiau yma, nid yn unig yn cael derbyn neu wrthod triniaethau; maen nhw’n cael dweud ‘efallai’ hefyd. Beth fydd agwedd Llywodraeth Cymru at benderfyniadau NICE sydd yn y categori ‘efallai’ yma?

Diolch i chi am y cwestiynau. Rwyf am ddechrau drwy groesawu'r sgwrs adeiladol, gyda Rhun a chyda llefarwyr iechyd y gwrthbleidiau eraill, hyd at y pwynt hwn, ar gylch gorchwyl yr adolygiad. Rwy’n gobeithio bod llefarwyr y gwrthbleidiau eraill wedi ei hystyried yn ddefnyddiol cwrdd â Mr Blakeman fel cadeirydd y grŵp adolygu. Rwy'n credu bod gennym apwyntiad rhagorol, nid dim ond y cadeirydd, ond y grŵp cyfan. Edrychaf ymlaen at gael eu gwaith.

Dim ond pwynt ar Irfon Williams a llais cleifion. Roeddem am wneud yn siŵr bod aelodaeth yn adlewyrchu hynny ar gyfer y grŵp adolygu, ond yn yr un modd—i fod yn wirioneddol glir—nid yw hyn yn ymwneud yn unig â’r ffaith bod Irfon Williams yn rhan o’r grŵp, ac felly mae llais cleifion wedi cael ei ddatrys. Ceir cydnabyddiaeth, yn y ffordd y maent yn cynnal y dystiolaeth, a'r ffordd y maent yn gwrando ar bobl, bod angen iddynt siarad â’r trydydd sector ehangach a chydag ystod o grwpiau ymgyrchu sy'n gallu helpu i roi safbwynt y claf, ond yn yr un modd i edrych yn uniongyrchol ar rai cleifion sydd wedi bod drwy'r broses—y rhai sydd wedi cael ceisiadau llwyddiannus, ond yn yr un modd at y rhai nad ydynt wedi cael hynny hefyd. Mae'n bwysig eu bod yn cael rhywfaint o brofiad uniongyrchol o grŵp ehangach o bobl. Rwy'n falch o weld bod hynny’n mynd i gael ei ystyried yn y ffordd y maent yn cyflawni eu gwaith.

Ar y gronfa driniaethau newydd, fel y gwyddoch, mae'n addewid maniffesto sy'n cael ei roi ar waith. Byddaf yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau'r Cynulliad am fanylion sut yr ydym yn disgwyl i hynny weithio, a'r maen prawf a ddefnyddir. Pan ddaw at agwedd y Llywodraeth hon, os yw byrddau iechyd yn cymryd yr arian, ond nad ydynt am sicrhau bod mynediad yn cael ei ddarparu, wel, yna ni fyddant yn cael yr arian. Mae'n syml iawn. Bydd yr arian yn cael ei ddarparu ar gyfer sicrhau bod cyffuriau penodol ar gael, ac rydym yn disgwyl iddynt fod ar gael. Yr holl bwynt am hyn yw gwneud yn siŵr bod sail dystiolaeth ar gyfer effeithiolrwydd meddyginiaeth, er mwyn gwneud yn siŵr, unwaith y bydd cymeradwyaeth ar eu cyfer, o fewn cyfnod cyfyngedig o amser, eu bod ar gael yn gyson ledled Cymru. Rydym weithiau yn cydnabod bod anghydraddoldeb o ran y meddyginiaethau sydd ar gael mewn byrddau iechyd gwahanol a'r ffordd y maent yn gallu rheoli eu sefyllfa. Mae hefyd yn bwysig gwneud yn siŵr bod yr arloesi hwnnw a’r sylfaen dystiolaeth honno ar gael ar sail gyfartal ar draws y wlad. Rwy’n meddwl, pan fyddwn yn dod at gyhoeddi sut y bydd y gronfa yn gweithio—y manylion ymarferol, a'i gweithrediad erbyn diwedd y flwyddyn hon—credaf y bydd atebion i amrywiaeth o’r cwestiynau sydd gennych chi.

O ran y pwynt am gyffuriau yn y categori 'efallai', yn Lloegr mae her ynghylch edrych ar y gronfa cyffuriau canser, a ddaeth i ben ar ôl beirniadaeth eithaf cyffredinol, ar y diwedd, am ei gwerth am arian a'r ecwiti yr oedd yn ei ddarparu . Dywedodd y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn Nhŷ'r Cyffredin nad oedd unrhyw dystiolaeth o well canlyniadau i gleifion. Wel, mae dull gweithredu gwahanol y maent yn ystyried ei gymryd, ond mae her yn dal i fodoli o ymdrin â hynny yn ymarferol, oherwydd gyda'r syniad o gael categori 'efallai', neu gategori 'addo' cyffuriau, mae angen i NICE fod yn gallu ymdrin â hynny a deall beth ydyw. Mae'n rhaid cael rhywfaint o eglurder ynghylch hynny fel bod NICE yn deall yr hyn y mae’n gweithio tuag ato, ac yn yr un modd, wedyn, y cyhoedd. I fod yn deg, mae angen i’r diwydiant, a fydd yn awyddus i ddod at NICE ar gyfer cael arfarniadau o feddyginiaethau newydd, ddeall beth allai’r categori ei olygu hefyd. Gan fod eglurder ynghylch hynny, mae angen i ni wedyn ddeall yr hyn yr ydym eisiau ei wneud yma yng Nghymru hefyd, yn hytrach na dyfeisio categori newydd ein hunain. Nid wyf yn credu bod hynny'n ddefnyddiol iawn. Beth rwyf yn mynd i’w ddweud yw hyn, yn union fel yn achos y gronfa cyffuriau canser, fe wnaethom ni gymryd, yn fy marn i, y farn egwyddorol a chywir ei bod yn anfoesegol i ddweud bod cleifion canser—bod eu bywydau nhw yn fwy gwerthfawr na bywydau cleifion eraill yn y gwasanaeth iechyd gwladol ac yn y wlad hon. Ni fyddwn yn mynd i lawr y llwybr o fod eisiau rhoi mantais i garfan benodol o amodau. Rhaid iddo fod yn fynediad teg a phriodol at feddyginiaeth newydd ac arloesol ac rydym eisiau gallu gwneud yn siŵr bod sail dystiolaeth briodol ar gyfer hynny. Hwnnw fydd y dull gweithredu y bydd y Llywodraeth hon yn parhau i’w gymryd.

Weinidog, diolch i chi am y datganiad hwn. Rwy'n falch iawn o groesawu’r ddwy elfen ar ran y Ceidwadwyr Cymreig. Mae gennyf un neu ddau o gwestiynau i'w gofyn, fodd bynnag, a hoffwn i droi yn y lle cyntaf at y gronfa driniaethau newydd yr ydych yn siarad amdani fan hyn. Rydych wedi dweud o'r blaen bod y gronfa driniaethau newydd wedi datblygu o brofiadau Llywodraeth Cymru o reoli triniaethau cost uchel. Y llynedd, er enghraifft, ariannodd Llywodraeth Cymru bedair triniaeth newydd ar gyfer hepatitis C a chlefyd genetig prin, sef syndrom uremic hemolytic annodweddiadol. Rydw i mor falch fy mod wedi gallu dweud hynna. Llywodraeth Cymru oedd yn mynd i ariannu’r triniaethau hynny. A allwch chi gadarnhau, yng ngoleuni eich cronfa driniaethau, bod y pedair triniaeth benodol newydd hynny—pob un yn un gost uchel ac arloesol-bellach i gyd wedi'u hamsugno gan y byrddau iechyd? Y rheswm dros ofyn hyn yw bod fy holl gwestiynau yn ymdrin â mater ariannu, gan fy mod yn pryderu rywfaint a ydynt yn mynd i fod yn gallu amsugno cost y rhain heb gyllid gan Lywodraeth Cymru, o ystyried y diffyg o £75.5 miliwn sydd gennym ar draws y byrddau iechyd ar y cyd.

Nawr, rydych wedi ateb cwestiwn Rhun trwy ddweud y byddech yn dymuno eu gweld yn mynd ati i wneud hynny. Ond yr hyn nad oeddwn yn glir amdano yw hyn: unwaith y byddwch wedi tynnu'n ôl y cyllid ar gyfer cyffur, byddwch yn disgwyl i'r bwrdd iechyd dalu’r gost am hynny. Rydych yn sôn mewn tystiolaeth arall yr ydych wedi’i rhoi ar y pwnc hwn y byddech yn disgwyl i'r bwrdd iechyd ddilyn blaenoriaethau Llywodraeth Cymru. Beth fyddai'n digwydd pe byddai bwrdd iechyd yn dweud, ‘Ydi, mae hwnnw’n gyffur da, ydym, rydym wedi ei gael ers blwyddyn, do, bu’n effeithiol mewn rhai meysydd, ond ni allwn fforddio i flaenoriaethu hynny yn y ffordd y byddech chi’n dymuno iddo gael ei flaenoriaethu '? Roeddech yn ei ariannu pan oeddech yn ei ariannu, ac roedd yn iawn, ond nid ydych bellach yn ei ariannu. Felly, mae wedi dod yn gost ariannol i'r bwrdd iechyd. A fyddwch chi naill ai yn rhoi cyllid ychwanegol iddynt —a dyna beth na allwn i ei ddeall yn iawn o’ch ateb i Rhun—neu a fyddwch yn cyhoeddi cyfres lem iawn o ganllawiau sy'n dweud, 'Nawr ein bod wedi treialu’r cyffur newydd, ei fod wedi ei dderbyn gennym ni, ei fod yn rhan o'r gronfa triniaethau newydd, a’i fod bellach yn mynd i fynd i mewn i’r prif ffrwd’—er, yn amlwg, bydd y defnydd yn brin, oherwydd fel arall ni fyddai yn y gronfa hon—'mae’n rhaid i chi, yn syml, ddod o hyd i'r arian ar gyfer y gwaith eich hun a’i flaenoriaethu'. Byddai rhywfaint o eglurder yno yn ddefnyddiol iawn. Rwyf wedi defnyddio’r triniaethau blaenorol a ariannwyd gennych y llynedd ar gyfer yr hepatitis C ac aHUS er mwyn deall ble maen nhw wedi mynd. A ydynt wedi cael eu hamsugno gan y byrddau iechyd? A fyddant yn dal i fod yn y gronfa driniaethau newydd? A fydd rhai cyffuriau bob amser yn y gronfa driniaethau newydd ar gyfer ariannu, gan eu bod mor brin ac / neu mor ddrud, er eu bod yn cael canlyniad da? A fydd Llywodraeth Cymru bob amser yn cyflwyno rhywfaint o arian, neu a ydych chi mewn gwirionedd yn gweld yr £80 miliwn hwnnw yn cael ei adleoli bob blwyddyn, flwyddyn ar ôl blwyddyn, ar gyffuriau hollol wahanol?

I gloi, fy nghwestiwn olaf ar y gronfa driniaethau newydd yw, pan fyddwch yn edrych ar ddefnyddio’r £80 miliwn hwnnw, a fyddwch yn edrych ar unrhyw bwysoliad rhwng y byrddau iechyd? Felly eto, nid wyf yn hollol glir a fydd y cyllid yn mynd i'r byrddau iechyd ar gyfer y cyffuriau newydd, neu a fyddwch ond yn rhoi'r arian i'r byrddau iechyd unwaith y byddant wedi defnyddio'r cyffuriau.  Oherwydd byddwn yn amau ​​y bydd rhai byrddau iechyd, yn enwedig y rhai megis Caerdydd a'r Fro, lle maent yn cynnal mwy o glinigau prin ac arbenigol, yn y pen draw yn rhannu’r cyffuriau hynny ac yn awdurdodi’r cyffuriau hynny yn llawer mwy nag, efallai, Ysbyty Llwynhelyg yn fy ardal i, gan nad oes ganddynt y clinigau prin ac anghyffredin iawn. Yn syml, rwy’n ceisio deall pwy fydd yn gyfrifol am yr arian hwnnw. A fydd unrhyw bwysoliad ymhlith y byrddau iechyd ar y defnydd o hynny?

Gan droi at y rhaglen gyllido cleifion annibynnol, rwy'n wirioneddol falch am hyn. Ydych chi'n gwybod, Brif Weinidog—Ysgrifennydd y Cabinet —

Member of the Senedd:

Ddim eto.

Ddim eto. Yn ôl pob tebyg cyn bo hir, ond ddim eto. Rwy'n falch iawn gyda’r ffordd yr ydych wedi sefydlu hyn. Rydym wedi cael nifer o sgyrsiau, gyda Rhun, gyda Caroline, ymysg ein gilydd. Rwy'n falch iawn gyda'r ffordd gydweithrediadol yr ydych wedi mynd ati i roi sylw i hyn. Rwy'n falch iawn ein bod ni wedi cael ein cynnwys. Ond yn anad dim, rwy’n falch iawn am ddau beth. Un yw annibyniaeth absoliwt y cadeirydd, a'r ffaith bod y cadeirydd wedi cael profiad masnachol o redeg sefydliad sy'n canolbwyntio ar bobl, ac nid yw newydd ddod allan o’n cronfa fach ni o dalent yng Nghymru. Mae angen syniadau newydd, gwaed newydd a safbwynt newydd arnom, ac mae’r unigolyn hwn yn sicr yn dod â hynny i'r blaid.

Yr ail beth yr wyf yn eithriadol o falch o’i glywed yw eich bod yn gwneud llais cleifion yn thema gyffredinol ar gyfer yr adolygiad hwn. Oherwydd, ar ddiwedd y dydd, mae hyn i gyd yn ymwneud â’r cleifion. Maent yn gyntaf, yn ail ac yn olaf yn hyn. Ac rwy’n falch iawn, iawn o glywed mai nhw fydd y thema gyffredinol —nid yw’n mynd i fod yn aelodau'r panel yn unig, ond yr holl dystiolaeth a gymerwch. Felly, da iawn yn wir. Llongyfarchiadau. Rwy'n falch o hynny.

Roeddwn wrth fy modd o gael cwrdd ag Andrew Blakeman a chawsom sgwrs ddefnyddiol iawn. Dim ond un cwestiwn a ofynnais iddo nad oedd yn glir arno. Rwyf wedi gofyn iddo fynd yn ôl a gwirio’r cylch gwaith gyda chi. Mae'n dod o rai o'r achosion yr wyf wedi ymdrin â nhw yn fy etholaeth i, ac mae hynny’n ymwneud ag a fydd yn edrych ar fater cyd-ariannu ai peidio. Mae'n fater anodd iawn. Gall fod yn ddadleuol iawn. Ond, weithiau, pan wyf wedi ymdrin â chleifion sydd wedi bod yn daer i geisio cael gafael ar gyffur nad ydynt wedi gallu cael gafael arno—ac maent eisiau mynd drwy'r system claf annibynnol sydd gennym nawr—pan fyddant wedi cael na yn ateb, maent wedi gofyn weithiau, wedyn, a allant fynd i ffwrdd a gwneud mathau eraill o gyllido. Y cyfan yr oeddwn i eisiau ei wybod oedd p’un a yw’n mynd i edrych ar hyn ai peidio. Rwy’n amau nad ydyw, sydd yn iawn, ond roeddwn i eisiau'r eglurder hwnnw, oherwydd tynnais ei sylw at y ffaith fod hynny’n mynd i fod yn un o'r canlyniadau a ddaw allan o'r broses gyfan hon. Ac yn y pen draw bydd yn rhaid iddo fod yn faes lle bydd angen i chi fel Llywodraeth Cymru a'r GIG gael rhyw fath o linell glir iawn fel bod cleifion yn gwybod yn union lle maent yn sefyll.

A ydych chi’n dod i ben?

Ydw yn sicr. Fy sylw olaf iddo oedd y byddaf, yn sicr—a gall fod yn rhywbeth y bydd Aelodau Cynulliad eraill yn dymuno ei gadw mewn cof—yn rhoi nifer o astudiaethau achos iddo, oherwydd credaf fod honno’n ffordd arall o sicrhau bod llais cleifion yn cael ei glywed yn glir.

Diolch am y sylwadau a'r cwestiynau. Byddaf yn ceisio ymdrin â nhw’n gymharol fyr. O ran y gronfa driniaethau newydd, felly, os hoffwch chi, bydd y rhagflaenydd i hyn yn helpu i lywio'r lle yr ydym ar hepatitis C ac ystod o gyflyrau eraill lle rydym wedi darparu adnoddau sylweddol i wneud yn siŵr eu bod ar gael yn gyson. Mae hyn ar gyfer y flwyddyn gychwynnol, fel y dywedais o'r blaen ac yn y datganiad hwn, ac rydym yn disgwyl i fyrddau iechyd allu datrys a rheoli eu hadnoddau wedi hynny. Yn aml, y flwyddyn gyntaf o ddefnyddio meddyginiaeth newydd sy'n anodd i'r bwrdd iechyd ei rheoli a chyllidebu ar ei chyfer. Felly, mae’n seiliedig ar ein profiad ymarferol. Nid wyf yn credu mewn gwirionedd y gellid priodoli’r her o gadw’r GIG o fewn y gyllideb yn gyfan gwbl i gost y meddyginiaethau arloesol sy'n cael eu cymeradwyo gan NICE neu AWMSG.

Dyna'r ail bwynt, sef bod hon yn broses a arweinir gan dystiolaeth. Felly, ni fydd yn fater syml, ar ddiwedd y flwyddyn gyntaf, o fi yn penderfynu, neu’r bwrdd iechyd yn penderfynu, nad ydym ni mewn gwirionedd yn awyddus i ddarparu'r feddyginiaeth hon mwyach. Bydd yno, bydd ar gael i bobl. Ni fydd gwleidyddion yn penderfynu ar ei heffeithiolrwydd—bydd hyn yn dod o adolygiad awdurdodol gan NICE neu AWMSG. Dyna'r pwynt am y feddyginiaeth ar gael wedyn.

O ran yr arian, rydym yn targedu’r angen. Felly, rydych chi'n iawn y bydd rhai byrddau iechyd yn rhagnodi neu’n cyflwyno neu’n arwain ar driniaeth ystod o gyflyrau, ac y bydd canolfannau trydyddol yn cael profiad gwahanol i eraill. Mewn gwirionedd, mae’n ymwneud â sicrhau bod y claf—y dinesydd—yn elwa. Rwy'n gobeithio y bydd hynny’n ddefnyddiol.

Rwy’n croesawu eich sylwadau am y grŵp adolygu a llais cleifion. Rwy'n falch o glywed eich bod wedi ystyried y cyfarfod gyda Mr Blakeman yn ddefnyddiol ac y bydd yn rhoi rhywfaint o hyder ichi am arbenigedd ac annibyniaeth y grŵp penodol hwn ac yn gwneud yn siŵr bod llais y claf yn cael ei glywed yn glir drwy'r broses ac, yn wir, y cysylltiad y bydd y grŵp adolygu yn ei gael gydag Aelodau fel rhan o hynny hefyd.

O ran eich pwynt ynghylch cyd-ariannu, nid yw'n rhan o’r cylch gorchwyl y cytunwyd arno gyda’r grŵp. Rwy'n credu bod cwestiwn ehangach yno. Mae cyd-ariannu’n fwy na dim ond yr IPFR. Credaf ei bod yn anhygoel o anodd yn foesegol i fynd i lawr y llwybr hwnnw. Nid wyf wedi gofyn i'r grŵp adolygu edrych ar hynny. Ni fu’n rhan o'r sgwrs a gawsom ac ni chredaf y dylwn geisio ei gyflwyno ar ôl y sgyrsiau a gafwyd. Nid hyn yw’r peth iawn i'w wneud. Rwy'n credu ei bod yn bendant yn ddadl ar gyfer amser arall a diwrnod arall.

Diolch i chi am eich datganiad, Ysgrifennydd y Cabinet, ar y gronfa driniaethau newydd. Edrychwn ymlaen at gael manylion mwy pendant yn y dyfodol. Mae eich datganiad yn crybwyll y bydd y gronfa yn darparu arian ychwanegol ar gyfer meddyginiaethau newydd, ond a allwch chi gadarnhau y bydd hefyd yn ariannu triniaethau newydd, er enghraifft therapi pelydr proton? Atebwyd fy nghwestiwn ar gyd-ariannu eisoes, felly symudaf ymlaen. Gan symud ymlaen at yr adolygiad annibynnol o'r broses IPFR, hoffwn ddiolch ichi am y ffordd gynhwysol yr ydych wedi ymdrin â’r adolygiad IPFR. Mae'n braf eich bod wedi ymdrin â'r broses o adolygu IPFR mewn ffordd amhleidiol, ac mae penodiadau’r panel yn fy sicrhau i y bydd hwn yn adolygiad gwirioneddol annibynnol.

Roedd yn bleser cyfarfod Andrew Blakeman yr wythnos diwethaf, a hoffwn ddiolch i chi hefyd am hwyluso'r cyfarfod hwnnw. Mae Mr Blakeman yn ddewis gwych fel cadeirydd y panel adolygu, ac mae wedi fy sicrhau y bydd yr adolygiad hwn yn cyflawni'r hyn nad yw llawer o rai blaenorol wedi ei gyflawni, sef sefydlu proses lle gall cleifion gael y driniaeth orau sydd ar gael ar sail anghenion clinigol. Rydym wedi cael adolygiadau yn y gorffennol, ac nid oes fawr ddim wedi newid. Ond y tro hwn, rwy’n credu bod gan y panel yr arbenigedd ac, yn bwysicach na hynny, drwy gynnwys Irfon Williams, y profiad gwirioneddol i ddeall diffygion y system bresennol, a'r gallu i gyflwyno awgrymiadau ar sut y gallwn ddiwygio'r system.

Diolch byth, Ysgrifennydd y Cabinet, atebodd Andrew Blakeman y rhan fwyaf o fy nghwestiynau yr wythnos diwethaf. Hoffwn gofnodi fy niolch, unwaith eto, am y ffordd yr ydych yn ymdrin â’r adolygiad hwn. Rwy'n edrych ymlaen at weithio gyda chi i weithredu argymhellion yr adolygiad. Yn aml, mae gormod o bobl yn cael eu siomi gan y broses IPFR, a rhaid inni sicrhau bod gennym system ar waith sy'n gweithio i gleifion a chlinigwyr. Rwy'n edrych ymlaen at fod yn rhan o hyn. Diolch.

Diolch am y sylwadau hynny. Unwaith eto, rwy’n falch bod pob un o'r siaradwyr wedi teimlo y gallant ddod i mewn i'r Siambr a siarad am y ffordd yr ydym wedi ymdrin â'r mater hwn a chroesawu aelodaeth y grŵp. Rwy'n edrych ymlaen at weld pob un ohonynt yr un mor gadarnhaol pan maent yn darparu eu hargymhellion. Er y bydd gennym faterion gwahanol i ymdrin â nhw ar adegau, mae’n rhaid i ni mewn gwirionedd wneud dewisiadau, gan nad yw hwn yn faes hawdd. Dyma beth wnaeth y grŵp adolygu blaenorol ei ganfod hefyd yn 2014—mae amrywiaeth o’u hargymhellion ar y pryd wedi eu gweithredu. Gwnaed cynnydd gwirioneddol, ond mae heriau gwirioneddol yn bodoli o hyd, a dyna pam yr ydym yn awr yn edrych ar hyn eto, ac rwy'n falch ein bod ni'n gwneud hynny.

O ran eich pwyntiau ynghylch mynediad ehangach at dechnolegau nad ydynt yn ymwneud â meddygaeth, rwy'n falch o gadarnhau bod canolbwynt newydd yn cael ei ddatblygu a fydd wedi’i leoli yn Ymddiriedolaeth GIG Felindre. Bydd yn cyflwyno dull strategol a chenedlaethol o nodi, gwerthuso ac yna fabwysiadu technolegau newydd i leoliadau iechyd a gofal. Felly, nid yw'r gwaith hwn yn mynd rhagddo ar ei ben ei hun. O ran therapi pelydr proton, rydym yn mynd ati i edrych ar yr hyn y gallwn ei wneud i gynyddu capasiti a’i wneud yn fwy lleol yma yng Nghymru, ac, mewn gwirionedd, ar y buddsoddiad y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud o fewn y sector preifat i sicrhau bod hynny’n digwydd.

Diolch yn fawr iawn. Yn olaf, David Rees.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ddatganiad y prynhawn yma? Rwy’n gwerthfawrogi’n fawr iawn yr ymdrech sydd wedi mynd i mewn i hyn. Yn y Pedwerydd Cynulliad, edrychodd y Pwyllgor Iechyd a Gofal Cymdeithasol ar y cynllun cyflawni ar gyfer canser, ac un o'r argymhellion oedd bod angen inni gael adolygiad o'r broses IPFR, gyda'r bwriad, efallai, y byddai gennym banel sengl i edrych ar gysondeb gwell ar draws Cymru. Felly, rwy’n gwerthfawrogi yn fawr iawn bod hynny’n dod yn ei flaen.

Un neu ddau o bwyntiau cyflym—rwy’n hapus iawn eich bod wedi ateb y cwestiwn blaenorol ar driniaeth, oherwydd rwy’n sylwi bod y datganiad yn canolbwyntio i raddau helaeth ar feddyginiaethau ac nid ar driniaethau, ac rydym yn siarad llawer iawn am driniaethau. Rwy’n gwybod eich bod yn credu mewn triniaethau, Ysgrifennydd y Cabinet, ond mae'n bwysig ein bod yn trosglwyddo’r neges i'r cyhoedd.

Un o'r materion sydd gennyf i yw’r angen i gyfathrebu mewn gwirionedd gyda'r ymgynghorwyr. Rwy’n sylwi yn eich—. Mae yn eich cylch gwaith, mewn ffordd. Mae gennyf etholwyr sydd daer angen rhyw feddyginiaeth, ac maent yn dweud bod yr ymgynghorydd wedi dweud, 'Mae angen i ni wneud cais am hyn, ond nid yw'n debygol ein bod yn mynd i’w gael'. Rwy'n credu bod angen magu hyder mewn ymgynghorwyr a'r proffesiwn clinigol er mwyn sicrhau bod y broses yn mynd i gyflawni ar gyfer angen clinigol.

Ar y pwynt hwnnw, rwyf braidd yn siomedig bod y geiriau 'eithriadoldeb clinigol' yn dal yno. Byddai’n well gennyf i weld y cyfiawnhad dros ei gael yno yn hytrach na, mewn gwirionedd, a yw’n briodol ai peidio. Angen clinigol yw'r broblem, ac, weithiau, ni allwn roi pris ar angen clinigol. Mae gennyf etholwr—fel y gwyddoch, oherwydd rwyf wedi ysgrifennu atoch chi am yr etholwr hwn— y mae angen cyffur penodol arno. Bydd y cyffur hwnnw’n ymestyn ei fywyd, a byddai, efallai, yn caniatáu i'r plentyn blwydd oed gofio ei fam o ganlyniad i’r cyffur penodol hwnnw. Felly, mae'n gwestiwn o angen yn hytrach na chwestiwn o eithriadoldeb. Credaf ei bod yn bwysig ein bod yn mynd i'r afael â'r gair 'eithriadoldeb'. Hoffwn i, yn bersonol, ei weld yn cael ei waredu ac edrych ar angen clinigol. Ond rwy’n gwerthfawrogi bod eich cylch gwaith mewn gwirionedd yn dweud 'priodoldeb'. Efallai y gallwn fynd ychydig ymhellach na hynny. Mae’r agwedd gyfathrebu yn hanfodol. Mae angen i ni wneud yn siŵr bod gan ein proffesiwn hyder yn y system yr ydym yn ei darparu.

Diolch am y sylwadau. Byddaf yn dechrau gyda'r pwyntiau diwethaf yr oeddech yn eu gwneud am eithriadoldeb clinigol a / neu angen. Y gwir amdani yw bod gennym system eisoes sy’n darparu tystiolaeth ar yr hyn y dylid ei ddarparu. Mae angen yn sicr yn rhan ohoni—a yw’n rhywbeth sy'n glinigol effeithiol—ond ni allwch ddianc rhag realiti adnoddau hefyd. Mae gan y GIG gyllideb i weithio iddi ym mhob rhan o'r ddadl a phob system gofal iechyd. Os ydym yn syml yn dweud nad oes ots beth yw’r pris—. Rydym yn rheolaidd yn cael trafodaethau gyda chwmnïau fferyllol am gynlluniau mynediad i gleifion, ac, mewn gwirionedd, o fewn Cymru, ers iddo gael ei gyflwyno yn 2012, trwy gyflwyno cynllun mynediad i gleifion lle mae'r cwmni fferyllol yn cytuno i newid eu pris i gael mynediad. Mae hyn yn golygu bod 36 meddyginiaeth newydd ar gael yng Nghymru o ganlyniad i hynny. Felly, mae’n rhaid i ni bob amser allu cydbwyso hynny yn iawn, ac os ydym yn mynd i gael dadl onest am ddyfodol meddyginiaethau cost uchel, mae angen i ni nodi—. Ond mae adegau pan mae’n rhaid i chi siarad â chwmnïau fferyllol am bris darparu meddyginiaeth. Roedd hyn yn rhan o'r rheswm pam y methodd y gronfa cyffuriau canser oherwydd nad oedd unrhyw reolaeth dros brisio, yn ogystal â diffyg rheolaeth dros y dystiolaeth glinigol bod triniaeth yn mynd i fod yn effeithiol mewn gwirionedd.

Y rheswm pam mae eithriadoldeb yn dal yno yw ein bod yn adolygu ein sefyllfa ac yn gwneud argymhellion ar gyfer y dyfodol. Rydym wedi bod yn gwbl glir yn y cylch gorchwyl, os bydd y grŵp adolygu yn credu nad eithriadoldeb yw'r maen prawf priodol a bod ffurfio gwell ar hynny, yna rydym am glywed ganddynt. Rwyf eisiau i’r argymhellion a wnaf fod yn wirioneddol ymarferol i ni hefyd. Ac, yn wir, os ydynt yn dweud ei fod yn faen prawf cywir, ar gyfer pob un o'r heriau ynghylch eithriadoldeb, mae angen i ni ddeall sut i ymdrin â hynny yn fwy effeithiol.

Mae hynny'n mynd yn ôl at eich pwynt cyntaf, mewn gwirionedd, ac mae hynny’n ymwneud â’r berthynas rhwng yr ymgynghorydd a'r claf. Rydym wedi bod yn hynod glir eto yn y cylch gorchwyl—mae’n rhaid i ni ddeall hynny gyda’r rhyngwyneb hwnnw, pan fydd rhywun eisiau deall beth yw’r opsiynau triniaeth a beth sydd ar gael, mae’n rhaid cael ffordd y gall yr ymgynghorydd sy’n trin y claf a’r claf ei hunan ddeall beth sydd ar gael a pham. Ac os ydych yn mynd i fynd drwy gais ariannu unigol, mae angen deall beth mae hynny’n ei olygu hefyd. Felly, mae’n rhaid i ni arfogi ein clinigwyr i gael y sgyrsiau anodd hynny yn y modd mwyaf cyson ag y bo modd, fel nad yw pobl yn meddwl mai naill ai ardal y bwrdd iechyd lle maent yn byw neu'r ymgynghorydd y maent yn ei weld sydd mewn gwirionedd yn rheoli’r hyn yw eu mynediad at driniaeth effeithiol. Felly, mae hynny'n bwysig iawn ac yn her anodd iawn i ni.

Yn olaf—rwy’n gorffen gyda’r pwynt hwn, Ddirprwy Lywydd—cefais gyfarfod adeiladol iawn ddoe â Chynghrair Canser Cymru, ac roedd ganddynt ddiddordeb yn fy natganiad heddiw. Nodais na fyddwn yn rhoi copi ymlaen llaw iddyn nhw o'r hyn yr oeddwn yn mynd i'w ddweud nag o aelodaeth o banel yr adolygiad IPFR, ond mae ganddyn nhw ddiddordeb yn yr hyn yr ydym yn ei wneud ac maent, hefyd, yn dal yn awyddus i weld mwy o gysondeb. Maent eisiau iddi fod yn broses a arweinir gan dystiolaeth, ond ni chafwyd cefnogaeth chwaith i broses a oedd yn rhoi mantais i’w grŵp nhw o gyflyrau dros eraill. Felly, roedd cael y tegwch gwirioneddol hwnnw ar draws y darn a chael sylfaen dystiolaeth wirioneddol i reoli'r hyn yr ydym yn ei wneud yn wirioneddol bwysig iddynt hefyd. Felly, mae amrywiaeth eang o actorion yn y maes sydd yn edrych ar yr hyn yr ydym yn mynd i'w wneud a pham, ac edrychaf ymlaen at glywed gan y panel adolygu yn y dyfodol cymharol agos.

Diolch yn fawr iawn.