Symudwn ymlaen at yr eitem nesaf ar ein hagenda, sy'n ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Seilwaith ar groesawu athletwyr Gemau Olympaidd a Pharalympaidd Rio adref. Galwaf ar Ken Skates i gyflwyno'r datganiad.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy’n croesawu'r cyfle hwn i longyfarch ein hathletwyr Olympaidd a Pharalympaidd a gynrychiolodd Dîm GB a Pharalympaidd GB yn gemau Rio 2016. Rwy'n arbennig o falch y bydd Llywodraeth Cymru a Chynulliad Cenedlaethol Cymru yn cynnal digwyddiad cyhoeddus y tu allan i'r Senedd yn ddiweddarach yr wythnos hon, gan roi cyfle i bobl o bob rhan o Gymru dalu teyrnged i'w holl athletwyr, eu hyfforddwyr a staff cymorth. Gallwn i gyd fod yn falch iawn o'u perfformiadau a'r ffordd yr oeddent yn ymddwyn fel llysgenhadon gwych dros chwaraeon a thros Gymru.

Ar y cyfan, roedd 15,000 o athletwyr yn cystadlu yn y Gemau Olympaidd a Pharalympaidd eleni yn Rio—anrhydedd a chyflawniad aruthrol i bawb a’r sefydliadau chwaraeon, wrth gwrs, sy'n eu cefnogi. Cafodd y gemau sylw byd-eang a chyflawnodd yr athletwyr rai perfformiadau syfrdanol. Y tu ôl i’r perfformiadau hynny, wrth gwrs, mae blynyddoedd o hyfforddiant a gwaith caled wrth wneud yn eu paratoadau. Mae eu penderfyniad ac awydd i lwyddo yn ymgorffori gwerthoedd chwaraeon ac yn eu gwneud yn fodelau rôl gwych ar gyfer y genhedlaeth nesaf ac yn llysgenhadon dros eu camp a'u gwlad.

O ran perfformiadau ein hathletwyr o Gymru yn Rio, gallwn ddweud bod ein buddsoddiad mewn datblygu chwaraeon elitaidd drwy Chwaraeon Cymru yn parhau i ddwyn ffrwyth. Enillodd athletwyr Cymru 18 medal ar draws y Gemau Olympaidd a Pharalympaidd ac mewn ystod eang o chwaraeon, gan ragori ar ein disgwyliadau a darparu rhai eiliadau chwaraeon hudolus ar gyfer chwaraeon Cymru a Phrydain. Gwelodd gemau Rio genhedlaeth newydd o athletwyr o Gymru ar y llwyfan chwaraeon mwyaf yn y byd a gwnaeth llawer o ddechreuwyr gryn effaith.

Yn y Gemau Olympaidd, roedd gan Gymru 23 o athletwyr yn cystadlu mewn 11 o gampau, sydd dros 14 y cant o gyfanswm Tîm GB. Torrodd ein hathletwyr record byd yn y ras tîm beicio ymlid a llwyddwyd i amddiffyn teitl unigol mewn taekwondo. Tîm GB oedd y wlad gyntaf yn hanes y Gemau Olympaidd modern i gynyddu ei chyfrif o fedalau yn union ar ôl bod y wlad i gynnal y gemau.

Yn y Gemau Paralympaidd, enillwyd dwy o fedalau aur yn fwy nag yn Llundain 2012 ac enillwyd medalau mewn mwy o chwaraeon. Roedd 26 o athletwyr yn cystadlu, a oedd yn rhagori ar ein targed, ac roedd naw o'r rhain yn Baralympiaid am y tro cyntaf ac enillodd dri ohonynt fedal yn eu gemau cyntaf. Mae hynny'n dipyn o gamp. Mae Chwaraeon Anabledd Cymru wedi cyflwyno ymgyrch newydd i nodi athletwyr Paralympaidd newydd, o'r enw Beth yw Eich Potensial? ac mae dros 50 o athletwyr yn cael eu monitro a'u datblygu.

Mae cael athletwyr mwy talentog drwy'r system ac ymlaen i raglenni GB yn allweddol i'n llwyddiant yn y dyfodol ac mae mwy a mwy o wledydd yn gwella'r gwasanaeth a ddarperir i athletwyr medalau posibl. Felly mae'n bwysicach byth bod llwybrau o ansawdd wedi’u sefydlu a all helpu i gynhyrchu enillwyr medalau yn y dyfodol.

Er ein bod yn wlad gymharol fach, rydym yn bwerdy yn y byd chwaraeon, gan barhau i anelu'n uchel wrth i’n hyder a’n proffil dyfu. Mae gennym nifer o bencampwyr byd a llif cyson o athletwyr sy'n gallu cystadlu ar y lefel uchaf a fydd yn awr yn gosod eu bryd ar Gemau'r Gymanwlad yn y Traeth Aur, Awstralia, mewn ychydig dros 18 mis. Hwn fydd y cyfle nesaf iddynt gystadlu a chynrychioli Cymru mewn digwyddiad aml-chwaraeon. Rwy’n hyderus y byddant yn llwyddo i gynhyrchu canlyniadau y gallwn fod yn falch ohonynt. Dymunwn yn dda iddynt i gyd.

Mae’n rhaid i bob athletwr elitaidd llwyddiannus ddechrau yn rhywle, fel arfer o fewn lleoliad cymunedol, a dyna pam yr ydym wedi ymrwymo i sicrhau bod pobl yn cael cyfleoedd chwaraeon mwy ac o well ansawdd ar lefel gymunedol leol. Mae mwy o gyfranogiad yn helpu i fagu talent a llwyddiant, a hoffwn ddiolch i'n holl athletwyr Olympaidd a Pharalympaidd o Gymru am helpu i ysbrydoli a chymell pobl ledled Cymru. Mae eu perfformiadau yn symbol o bopeth sy’n wych ac ysbrydoledig am y traddodiad Olympaidd ac mae'n bleser mawr ac yn fraint i gael cyfle i longyfarch pob un ohonynt. Mae Cymru gyfan yn talu teyrnged iddynt.

Diolch yn fawr iawn. Neil McEvoy.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn i hefyd longyfarch yr athletwyr o Gymru sydd wedi ein gwneud yn genedl mor falch. Mae hon yn wir yn oes aur i chwaraeon Cymru ac mae hynny’n dangos unwaith eto'r meddylfryd ennill sydd gennym yng Nghymru. Mae'n ddiddorol bod bwlch rhwng Gemau Olympaidd 1972 a Gemau Olympaidd 2008 pan nad enillodd un person o Gymru fedal. Roedd hynny’n 36 o flynyddoedd. Ond ers Beijing, mae'r medalau yn dal i ddod yn ôl i Gymru ac mae mor bwysig yn awr ein bod yn parhau i adeiladu ar y llwyddiant hwnnw.

Gyda hynny mewn golwg, hoffwn i fynd ar drywydd rhai o'r pwyntiau y buom yn siarad amdanynt y tro diwethaf yn y Siambr hon. Yn gyntaf, dylai eich swyddfa fod wedi cael gwahoddiad ffurfiol erbyn hyn i ddod i gwrdd â mi a'r plant yn Grangetown na allant fforddio cymryd rhan mewn chwaraeon, ac mae'n dristwch mawr i mi weld meysydd chwaraeon gwag gyda phlant sydd eisiau chwarae arnynt ond nid oes ganddynt yr arian i wneud hynny. Mae rhieni hefyd yn dweud wrthyf ei bod yn costio £450 bellach i’w plentyn gynrychioli ysgolion Caerdydd a'r Fro. Efallai eich bod yn gwybod bod enillydd medal aur Olympaidd cyntaf Cymru, Paulo Radmilovic, yn dod o Gaerdydd. Roedd ei rieni’n rhedeg y Bute Dock Tavern, ychydig i lawr y ffordd yn Stryd Bute, ac aeth ymlaen i ennill pedair medal aur Olympaidd. Felly, hoffwn i drefnu’r ymweliad hwn cyn gynted ag y bo modd er mwyn sicrhau, yn y dyfodol, y gall Grangetown a'u cymdogion yn Butetown, unwaith eto ddathlu eu pencampwyr Olympaidd eu hunain yn y dyfodol.

Hoffwn hefyd eich gwahodd eto efallai i feddwl am sut y gallwn ni ddathlu Billy Boston, sbortsmon gwych arall o’r dociau, fel yr oeddem yn arfer dweud ers talwm, ac a aeth ymlaen i fod y sgoriwr ceisiau uchaf yn rygbi'r gynghrair. Rwy'n credu y byddai'n dda iawn pe gallai’r Llywodraeth hon, y Cynulliad a Chyngor Chaerdydd ddathlu hynny.

Hoffwn i edrych eto ar fethiant y Llywodraeth i wneud cais ar gyfer Gemau'r Gymanwlad, gan ei bod yn ddiddorol eich bod yn nodi bod athletwyr Cymru yn awr yn gosod eu golygon ar Gemau'r Gymanwlad y Traeth Aur ymhen 18 mis. Oherwydd, drwy wneud penderfyniad annoeth iawn, mae eich Llywodraeth wedi troi ei chefn ar y cyfle i ni ddod â'r gemau adref i Gymru. Y tro diwethaf y buom yn siarad, dywedasoch fod awdurdodau lleol yn gallu cyfrannu at gostau'r gemau ar y cam hwn. Felly, cyflwynais gais rhyddid gwybodaeth i ofyn pa ohebiaeth swyddogol yr ydych chi wedi’i chael ag awdurdodau lleol ynghylch Gemau'r Gymanwlad. Daeth y canlyniad yn ôl ac roedd yn datgan, ac rwy’n dyfynnu hyn:

‘Nid oes unrhyw geisiadau ffurfiol nac ymholiadau wedi eu gwneud gan Lywodraeth Cymru i awdurdodau lleol am gyfraniadau ariannol i Gemau'r Gymanwlad 2026.’

Efallai eich bod yn cofio'r Tony Blair hwnnw sydd, rwy'n siŵr, yn parhau i fod yn dipyn o arwr i lawer ohonoch ar ochr y Llywodraeth i'r Siambr. Cafodd ei gyhuddo o redeg Llywodraeth soffa. Cafodd Blair ei feirniadu’n hallt am ei benderfyniadau anffurfiol yn adroddiad Butler, lle roedd diffyg cyfarfodydd wedi’u cofnodi yn golygu na ellid cynnal craffu priodol ar y broses o wneud penderfyniad ar ôl y digwyddiad. Mae hyn i gyd yn swnio'n debyg iawn i sut mae'r Llywodraeth Lafur hon yn cael ei rhedeg yng Nghaerdydd—

[Anghlywadwy.] —Cwestiwn i ddod?

Oes. Rydych yn honni eich bod wedi gofyn i awdurdodau lleol a allent ddarparu miliynau o bosibl, ond does dim cais ffurfiol i graffu ar hynny. Rwy’n credu y byddai Tony Blair yn gartrefol iawn yn y Llywodraeth Lafur hon. Felly, fy nghwestiwn i yw: a ydych yn awr mewn sefyllfa i roi i mi y ceisiadau ffurfiol wedi’u cofnodi rhwng Llywodraeth Cymru ac awdurdodau lleol am gymorth ariannol ar gyfer Gemau'r Gymanwlad? Os na, a wnewch chi ymrwymo i adolygiad ffurfiol o weithdrefnau gwneud penderfyniadau Llywodraeth Cymru?

Hoffwn ddiolch i'r Aelod am ei gwestiynau ac, yn anad dim, rwy’n cydnabod y llongyfarchiadau y mae wedi’u rhoi i’r oes aur, yn ei eiriau ef, sydd yn ddyledus, i raddau helaeth, i fuddsoddiad Llywodraeth Cymru wrth gwrs, yn ogystal ag UK Sport ac, yn wir, Chwaraeon Cymru. Ond canlyniad canolbwyntio di-baid gan Lywodraeth Cymru ar godi safonau chwaraeon ysgolion, trwy 5x60 a Champau'r Ddraig—unwaith eto, y ddau wedi’u cyflwyno mewn partneriaeth â Chwaraeon Cymru—yw ein bod wedi gallu cyflawni cynnydd mewn cyfranogiad ymhlith pobl ifanc mewn chwaraeon a gweithgaredd corfforol. Rwy'n falch bod yr Aelod yn cydnabod gwaith ardderchog Llywodraeth Cymru yn hyn o beth. Mae'n galonogol.

O ran y penderfyniad ar Gemau'r Gymanwlad a sefyllfa'r awdurdodau lleol, dwi ddim yn siŵr pam na all yr Aelod ystyried yr hyn a ddywedais y tro diwethaf, sef bod yr awdurdodau lleol y mae’n cyfeirio atynt mewn gwirionedd ar y grŵp llywio a benderfynodd ar botensial Gemau'r Gymanwlad. Ac nid oeddent ar unrhyw adeg yn gallu cyfrannu’r adnoddau yr ydych chi’n dweud y dylai fod wedi bod ganddynt. Os ydych yn credu y dylai awdurdodau lleol fod wedi cynnig arian, mae angen i chi nodi o ble yn eu cyllidebau y byddai’r arian wedi dod.

Ar ben hynny, ai eich safbwynt chi, fel plaid, yw eich bod yn dymuno gwario £1.3 biliwn i £1.5 biliwn i gynnal Gemau'r Gymanwlad? Ai dyna eich safbwynt? Oherwydd mae ein safbwynt ni yn glir iawn, yn y cyd-destun presennol o dynhau adnoddau cyhoeddus, bod cost o'r fath yn anodd i'w hysgwyddo. Yn lle hynny, rydym ni, fel Llywodraeth Cymru, yn dymuno ceisio dylanwadu ar newid mawr yn rheolau Ffederasiwn Gemau'r Gymanwlad a fyddai'n galluogi gemau deuol ac aml-ganolfan i ddigwydd. Byddai hynny'n ein galluogi nid yn unig i gynnal y gemau unwaith, sef dyhead yr Aelod—dim ond unwaith mewn oes—ond, o bosibl, ar sawl achlysur mewn oes. Siawns bod rhoi sylw cyson i chwaraeon elitaidd yn llawer gwell wrth gymell pobl i fod yn gorfforol egnïol yn ystod eu hoes na dim ond un digwyddiad pythefnos yn ystod eu hoes.

O ran adnoddau a ffioedd caeau chwarae, rwy’n cydnabod mewn rhannau o Gymru—a gwn fod fy nghyd-Aelod Lee Waters wedi codi hyn gyda mi yn yr etholaeth hon—bod ffioedd caeau chwarae yn rhy uchel. Dywedasom, yn y maniffesto ar gyfer ein plaid yn yr etholiad, ein bod yn dymuno gweld, drwy lythyrau cylch gwaith, mwy o swyddogaeth yn cael ei rhoi ar fuddsoddi mewn pobl ifanc o ardaloedd difreintiedig. Roedd yn addewid a oedd yn rhan o'r maniffesto a arweiniodd at ein hethol ni a'n Llywodraeth ni. Hoffem weld yr addewid hwnnw yn cael ei wireddu, nid yn unig gan Chwaraeon Cymru, ond gan gyrff llywodraethu cenedlaethol, ac mewn partneriaeth ag awdurdodau lleol. Ond, rydym hefyd yn awyddus i gyflwyno—ac efallai bod yr Aelod yn ymwybodol o addewid arall yn ein maniffesto—cronfa her benodol ar gyfer sefydliadau chwaraeon cymunedol a chelfyddydau cymunedol a digwyddiadau a gweithgareddau. Felly, rydym ni, yn fwy nag erioed o'r blaen, wedi ymrwymo i ymgysylltu â phobl ifanc, nid yn unig mewn chwaraeon, ond hefyd mewn mathau eraill o weithgaredd corfforol. Rydym yn dymuno cael Cymru i symud ac rydym yn dymuno sicrhau bod ein llwyddiant mewn gemau aml-chwaraeon rhyngwladol yn parhau.

Hoffwn ymuno ag Ysgrifennydd y Cabinet wrth groesawu adref yr holl athletwyr o Gymru a gyfrannodd at ennill mwy o fedalau nag erioed gan Dîm GB yng Ngemau Olympaidd a Gemau Paralympaidd Rio. Fel y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi dweud, mae’r digwyddiad hwn i groesawu’r athletwyr ysbrydoledig hyn adref yn gyfle gwych i ddiolch iddynt ac, wrth gwrs, i’r holl bobl hynny sydd wedi cymryd rhan yn eu hyfforddi a'u cefnogi, ac aelodau o'u teuluoedd hefyd. Roeddwn yn arbennig o falch ein bod wedi cael athletwyr o bob rhan o Gymru yn cymryd rhan ac yn cyfrannu at lwyddiant Tîm GB yn Rio yr haf hwn. Roeddwn wedi meddwl na allai pethau fod yn well ar ôl y llwyddiant a gawsom yn cyrraedd camau olaf Ewro 2016, ac yn awr, wrth gwrs, mae gennym athletwyr Olympaidd a Pharalympaidd Cymru i ymuno yn ein dathliadau a’n parti hefyd.

Ond, wrth gwrs, ni ddylem danbrisio’r ffordd y mae llwyddiant chwaraeon Cymru yn ysbrydoli’r genhedlaeth nesaf. Mae llwyddiant ym myd chwaraeon yn chwarae rhan allweddol wrth annog cyfranogiad mewn chwaraeon, yn arbennig hefyd drwy gynyddu iechyd y cyhoedd a chreu etifeddiaeth barhaus ar gyfer ein hathletwyr elitaidd. Gyda hyn mewn golwg, rwy'n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru yn parhau â’i hymrwymiad. Roeddwn yn falch o weld, yn y rhaglen lywodraethu'r wythnos diwethaf, y llinell honno ar gynnal digwyddiadau chwaraeon mawr—roeddwn yn falch o weld ei bod hi i mewn 'na—oherwydd, wrth gwrs, ni all cynnal digwyddiadau o'r fath ond greu a chefnogi ein heconomi, a gall llawer o newid cymdeithasol ddigwydd o ganlyniad i gynnal y mathau hynny o ddigwyddiadau. Rwyf wedi clywed eich sylwadau, Ysgrifennydd y Cabinet, mewn perthynas â Gemau'r Gymanwlad. Roeddwn yn siomedig. Roeddwn yn teimlo nad oedd gan Lywodraeth Cymru, mewn ffordd, yr uchelgais i gynnal Gemau'r Gymanwlad. Byddwn yn gofyn i chi, o bosibl, gysoni’r ddau fater hynny o ran y rhaglen lywodraethu a chynnal y gemau.

Efallai y byddwn yn gofyn hyn i Ysgrifennydd y Cabinet: a fyddech yn cytuno â mi bod yn rhaid inni farchnata Cymru fel lleoliad chwaraeon o'r radd flaenaf, yn enwedig drwy weithio'n agos gyda llywodraeth leol, gweithredwyr cludiant a sefydliadau chwaraeon i sicrhau y gall trafnidiaeth a chyfleusterau ymdopi â nifer cynyddol o ymwelwyr? Mae digwyddiadau chwaraeon mawr o'r fath nid yn unig yn tanio ein balchder cenedlaethol, ond maent hefyd yn hybu lefelau twristiaeth yng Nghymru. Gallant hefyd, wrth gwrs, gefnogi'r agenda iechyd cyhoeddus ehangach hefyd

Ond hoffwn orffen drwy longyfarch yr athletwyr eto, a'u croesawu adref yr wythnos hon yn y digwyddiad ddydd Iau. Rwyf hefyd yn gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru yn cefnogi ein hathletwyr elitaidd er mwyn eu galluogi i fynd o nerth i nerth yn y dyfodol.

Hoffwn ddiolch i'r Aelod am ei gyfraniad a hoffwn hefyd gydnabod llwyddiant anhygoel ein tîm pêl-droed cenedlaethol yr haf hwn hefyd. Rwy’n meddwl rhwng y Gemau Paralympaidd, y Gemau Olympaidd a'r Euros, ein bod fwy na thebyg wedi cael yr haf gorau o ran chwaraeon i athletwyr Cymru yn ystod oes unrhyw un ohonom. Efallai, pe byddai gennym hinsawdd gaeaf alpaidd, y gallem fod yn disgwyl casgliad da o fedalau ymhen dwy flynedd yng Ngemau Olympaidd y Gaeaf.

Er mwyn bod yn dda mewn chwaraeon, mae’n wir bod yn rhaid i chi gael cymhelliant, rhaid i chi gael cyfle i gymryd rhan, ond rhaid i chi hefyd gael y gefnogaeth honno. Roedd yr Aelod yn llygad ei le i gydnabod bod hyfforddwyr yn arbennig o bwysig wrth gasglu nifer mor dda o fedalau yn gemau Rio.

O ran digwyddiadau chwaraeon mawr, ac rwy'n falch bod yr Aelod yn cydnabod pa mor bwysig yw cynnal digwyddiadau mawr yn y rhaglen lywodraethu a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf, rwyf eisoes wedi bod yn glir yn datgan ein huchelgais i gynnal taith fawreddog yn ogystal â Ras Gefnfor Volvo. Wrth gwrs, y flwyddyn nesaf, byddwn yn cynnal y digwyddiad chwaraeon undydd mwyaf y byd: rownd derfynol Cynghrair Pencampwyr UEFA. Rwy'n herio unrhyw Aelod i enwi gwlad ag oddeutu 3 miliwn o bobl sydd wedi cynnal cynifer o ddigwyddiadau diwylliannol neu chwaraeon mawr ag y gwnaeth Cymru yn y degawd diwethaf. Mae gennym record hynod o falch.

Ond, o ran Gemau'r Gymanwlad, fel y gwneuthum herio'r Aelod o Blaid Cymru, mae hwn yn ymrwymiad enfawr a fyddai'n gofyn am rhwng £1.3 biliwn ac £1.5 biliwn i’w gynnal. Gwn fod Aelodau wedi cael cyfle i gael eu briffio gan Gemau'r Gymanwlad yng nghyswllt y gwaith a wnaed i edrych ar y potensial o gynnal gemau 2026, ac rwy’n gobeithio bod y briff wedi tawelu rhai o'r pryderon oedd gan yr Aelod hwn ac Aelodau eraill. Rwyf am fod yn glir ein bod yn dymuno gweld newidiadau i reolau Gemau'r Gymanwlad a fyddai'n ein galluogi ni i’w cynnal yn y dyfodol. Yn yr un modd, y rheswm pam y cyhoeddais adolygiad o gyfleusterau chwaraeon yw y byddwn yn gallu mapio, nid yn unig ar gyfer heddiw, ond ar gyfer y dyfodol, y cyfleusterau sydd eu hangen ar gyfer y genedl, fel y gallem wedyn hefyd o bosibl gynnig cais drwy ein hawl ein hun yn y dyfodol, am y gemau. Rhaid i un peth fod yn glir: mae’n rhaid i’r man sy’n cynnal y digwyddiadau gyd-fynd â’r man lle rydym yn adeiladu'r seilwaith a'r cyfleusterau, oherwydd nid ydym yn dymuno bod mewn perygl o fuddsoddi'n drwm mewn seilwaith na fyddai wedyn yn cael ei ddefnyddio.  Rydym yn dymuno buddsoddi yn nyfodol chwaraeon a gweithgarwch corfforol, a gobeithio y bydd hynny wedyn yn cael ei adlewyrchu mewn mwy o ddigwyddiadau mawr yn cael eu cynnal yng Nghymru.

Un pwynt arall, o ran dathlu llwyddiant—ac mae hyn yn ystyried pwynt a wnaed gan y siaradwr blaenorol o ran arwyr chwaraeon lleol—rwy'n credu ei bod yn hanfodol y flwyddyn nesaf, fel rhan o Flwyddyn yr Anfarwolion, bod grwpiau cymunedol ac, yn wir, Aelodau lleol, yn gwneud popeth o fewn eu gallu i hyrwyddo'r anfarwolion, boed hynny ym maes bocsio, rygbi, neu ba bynnag gamp y gallai fod—neu ddiwylliant—o fewn eu cymunedau ac yn genedlaethol. Mae hwn yn gyfle i Gymru frandio ei hun fel lle sy'n dathlu llwyddiant ac sy'n hybu llwyddiant mawr. Rwy’n meddwl, ym Mlwyddyn yr Anfarwolion, y gallwn wneud hynny mewn cyd-destun chwaraeon yn ogystal â chyd-destun diwylliannol.

Rwy'n siŵr ein bod i gyd yn cymeradwyo ymdrechion yr athletwyr o Gymru a fu'n cystadlu yn Rio, yn y Gemau Olympaidd a'r Gemau Paralympaidd, p'un a wnaethant ennill medalau neu beidio, ac rwy'n siŵr y bydd y croeso adref yn achlysur gwych.

Mae’r Gweinidog yn cyfeirio, yn ei baragraff olaf, at y ffaith bod rhagoriaeth chwaraeon yn dechrau gyda chyfranogiad ar lawr gwlad. Mae Aelodau eraill eisoes wedi cyfeirio at hyn yn gynharach heddiw yn y ddadl hon. Gyda hynny mewn golwg, byddwn yn gofyn i'r Llywodraeth barhau i fod yn ymwybodol o'r angen i gadw llwybrau chwaraeon yn agored i bawb. Rwyf wedi sôn o'r blaen am broblem y cynnydd syfrdanol yn ffioedd clybiau bowlio, yng Nghaerdydd ac mewn mannau eraill yng Nghymru. Mae Neil McEvoy wedi codi mater y gost i bobl ifanc o ddefnyddio caeau pêl-droed 3G, y mae ef wedi’u crybwyll eto heddiw. Rwyf hefyd wedi tynnu sylw at yr angen i gadw ffioedd canolfannau hamdden i lawr, nawr bod llawer o gynghorau yn rhoi gweithrediadau canolfannau hamdden allan ar gontractau i gwmnïau preifat. Gwn fod Llywodraeth Cymru yn cysylltu chwaraeon ag iechyd cyffredinol, a gwn fod gennych strategaeth ar gyfer cynyddu gweithgareddau chwaraeon ymysg y boblogaeth ehangach. Ond mae angen i ni fynd i'r afael â'r mathau hyn o broblemau sylfaenol os yw’r strategaeth honno i fod yn effeithiol, ac os ydym yn y pen draw am gael poblogaeth iach yma yng Nghymru. Felly, tybed beth, yn benodol, y gellir ei wneud am y materion hyn.

Y pethau eraill sydd wedi eu crybwyll—y cais am Gemau'r Gymanwlad. Roeddwn i, yn bersonol, yn eithaf pwyllog am y penderfyniad i beidio â bwrw ymlaen â hynny oherwydd byddai'n well gennyf weld arian yn cael ei fuddsoddi mewn chwaraeon yn y gymuned yn hytrach na digwyddiadau elitaidd. Fodd bynnag, er fy mod yn gwybod eich bod yn cydnabod hynny ar y pryd, gofynnais gwestiwn i chi, Weinidog, sef: a fyddai rhywfaint o'r arian a arbedwyd o beidio bwrw ymlaen â'r cais hwnnw mewn gwirionedd yn cael ei fuddsoddi mewn chwaraeon llawr gwlad? Felly, byddwn yn codi'r cwestiwn hwnnw eto.

Yn olaf—gan grwydro ychydig oddi ar y testun—soniodd Neil am Paolo Radmilovic, enillydd medal aur Olympaidd gyntaf Cymru. Rwy'n credu bod rhai o'i fedalau ar gyfer polo dŵr. Mae'n gamp sydd bob amser wedi fy nrysu i. Dwi’n dal ddim yn gwybod sut maent yn cael y ceffylau i mewn i'r dŵr—efallai y gallech chi fwrw goleuni ar hynny i mi. Diolch.

Rwyf innau ar goll hefyd o ran y gamp y mae'r Aelod yn cyfeirio ati, ond credaf fod yr Aelod yn gwneud pwynt pwysig iawn: bod rhaid cydbwyso buddsoddi mewn chwaraeon elitaidd â buddsoddi mewn chwaraeon yn y gymuned. Mae’n hanfodol fod pob unigolyn mewn cymdeithas yn cael cyfle i gael mynediad at yr hyn yr wyf i’n ei alw’n esgynnydd gweithgaredd. Does dim ots ar ba lefel yr ydych yn rhoi stop ar eich perfformiad, p’un a ydych yn mynd i fod yn cerdded i'r siopau neu’n cynyddu hynny i redeg yno bob dydd, ac yna yn y pen draw yn dod yn sbortsmon elît, cyn belled â’ch bod yn actif mewn rhyw ffordd neu’i gilydd. Felly, mae'n gwbl hanfodol bod digon o adnoddau ar gael ar lawr gwlad i alluogi pobl i gymryd rhan mor agos i'w cartref ag y gallant neu, yn wir, yn yr awyr agored. Felly, o ran buddsoddi, mae'n rhannu £1 am bob £3 yn fras—am bob £1 a fuddsoddir yn yr elît mae £3 yn cael ei fuddsoddi mewn chwaraeon cymunedol. Mae chwaraeon cymunedol hefyd yn awr yn cynnwys, wrth gwrs, ffyrdd anffurfiol o gymryd rhan mewn gweithgarwch corfforol. Felly, gallai fod yn bêl-droed cerdded, neu gemau stryd neu rygbi cyffwrdd. Yr hyn yr ydym yn ceisio ei wneud yw agor cyfleoedd i ystod mor eang o bobl â phosibl.

Nododd yr Aelod yn briodol hefyd bwysigrwydd rhoi cydnabyddiaeth i bobl a berfformiodd yn y Gemau Paralympaidd ac a gafodd lwyddiant mawr. Rwy’n meddwl bod Chwaraeon Anabledd Cymru yn arbennig yn y blynyddoedd diwethaf wedi dangos llwyddiant anhygoel ac wedi gwneud cynnydd mawr o ran cael mwy o bobl i gymryd rhan mewn chwaraeon a gweithgarwch corfforol . Mae hynny'n cael ei adlewyrchu yn yr wyth medal a enillwyd yng ngemau Rio. Credaf fod hynny yn llwyddiant rhyfeddol o ystyried, yn ôl yn Llundain 2012, y cafwyd chwe medal. Felly, mae cynnydd o'r fath i’w groesawu gan bawb yn wir.

O ran cost Gemau’r Gymanwlad—ac rwy’n cofio bod yr Aelod wedi rhoi croeso cyffredinol i’n safbwynt ni ar y mater hwn—nid yw’n fater o arian yn cael ei arbed drwy beidio â gwneud cais am y gemau. Pe byddem wedi bwrw ymlaen â'r cynnig am y gemau, yr hyn fyddai’n digwydd wedyn byddai arian yn gorfod cael ei nodi o grwpiau gwariant mawr sy'n bodoli eisoes. Felly, yn y bôn, byddai het wedi gorfod mynd o gwmpas y Llywodraeth, pob adran—addysg, iechyd, trafnidiaeth; byddai wedi mynd i faterion gwledig, i gymunedau—a byddai cyfraniadau wedi gorfod cael eu gwneud. Felly, nid yw'n arbediad y gellir ei ail-fuddsoddi fel y cyfryw. Ond, fel y dywedais wrth siaradwr blaenorol, bydd ffurfio bond lles Cymru, sydd â'r nod o fuddsoddi mewn triniaethau a gweithgareddau sy'n atal afiechyd, yn arbennig salwch meddwl, a hefyd y fenter yr ydym yn ei galw'r gronfa her, yn anelu at gynyddu buddsoddiad cyffredinol mewn chwaraeon cymunedol a gweithgarwch corfforol.

Rwy'n edrych ymlaen at y dathliadau croeso adref ddydd Iau. Mae'n iawn ac yn briodol bod y sefydliad hwn a Llywodraeth Cymru yn cydnabod y cyflawniadau—y cyflawniadau anhygoel hynny—gan Olympiaid a Pharalympiaid Cymru, a hefyd yn rhoi cyfle i bobl Cymru i ymuno â ni yn y dathlu hefyd.

Rwy'n arbennig o falch o gael cynrychioli etholaeth sy'n ymfalchïo, nid yn unig mewn enillydd medal Paralympaidd, ond enillydd medal aur Olympaidd, hefyd. Chwalodd Sabrina Fortune o Fryn-y-Baal, sy’n bedair ar bymtheg oed, ei gorau personol a hawlio medal efydd mewn taflu maen F20. Rwy'n siŵr y bydd cydweithwyr yn ymuno â mi yma i fynegi ein llongyfarchiadau i Sabrina ar ei llwyddiant.

Ac, wrth gwrs, mae Jade Jones, enillydd medal aur Olympaidd dwbl, 'the headhunter', ‘the fighter from Fflint', neu, mewn gwirionedd—dylwn ei ddweud sut yr ydym yn ei ddweud yn y Fflint— ‘the fighter off Fflint'. Mae tref enedigol Jade yn hynod falch o bopeth y mae hi wedi ei gyflawni. Yn ôl ym mis Awst, daeth y gymuned gyfan ynghyd i wylio’r ornest, ac i annog Jade i fuddugoliaeth tan yr oriau mân. Yn wir, roeddwn yn meddwl y diwrnod canlynol y dylem fod wedi gwneud cyhoeddiad trefn gyhoeddus i ddweud wrth unrhyw un oedd yn mynd drwy'r Fflint fynd yn dawel iawn, oherwydd bod y dref gyfan yn dod ati ei hun.

Daeth y gymuned ynghyd unwaith eto ychydig dros wythnos yn ôl i ddathliad croeso adref i Jade a oedd yn gweddu i’w llwyddiannau. Cafwyd gwasanaeth dinesig, taith mewn bws to agored o amgylch y dref, a thân gwyllt, gyda'r diweddglo mawreddog yng nghastell y Fflint yn edrych yn anhygoel, wedi ei oleuo mewn aur. Hoffwn ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am wneud cais gennyf i ar hap yn ystod oriau mân y bore i oleuo'r castell yn realiti, ac fe wnaeth pobl fwynhau hynny—hefyd, pob clod i Gyngor Sir y Fflint a chyngor y dref am drefnu pethau mewn pryd.

A ydych yn dod at gwestiwn?

Iawn. Rwy’n cyrraedd yno, peidiwch â phoeni.

Rydym ni bellach yn edrych ar ffyrdd y gall y Fflint gydnabod yn fwy parhaol lwyddiannau Jade a balchder ei thref enedigol yn ei hymladdwraig enwog, ond hefyd etifeddiaeth yr hyn a wnawn yn lleol o ran ychwanegu at y nifer sy'n manteisio ar taekwondo a chwaraeon eraill. Ond rwyf ychydig yn bryderus am yr awgrym y dylwn i fynd i mewn i'r cylch gyda Jade fy hun.

Wrth gwrs, ar lefel Cymru gyfan, y ffordd fwyaf addas i gydnabod y cyflawniad hwn yw ein bod yn gallu adeiladu ar y llwyddiant hwnnw a chreu Paralympiaid ac Olympiaid y dyfodol. Felly, byddwn i'n annog Llywodraeth Cymru a phob un ohonom yma mewn gwirionedd i arwain drwy wneud yn siŵr bod hynny'n digwydd.

A gaf i ddiolch i'r Aelod am ei chyfraniad gwerthfawr a chydnabod bod Hannah Blythyn, rwy’n meddwl, yn cynrychioli ardal sydd yn ôl pob tebyg â’r crynodiad uchaf o fedalau Olympaidd ar hyn o bryd yng Nghymru? Mae llwyddiant Sabrina a Jade yn eithaf rhyfeddol a hoffwn anfon fy llongyfarchiadau yn uniongyrchol iddynt hwy hefyd. Rwy’n gwybod pa mor bwysig oedd buddugoliaeth Jade Jones i gymuned y Fflint; roeddwn yn bresennol am ran o'r diwrnod. Gwn fod gan yr Aelod fwy o ddyfalbarhad na fi—roeddech chi’n bresennol drwy gydol gornestau Jade yng Ngwesty Mountain Park yn y Fflint. Roedd yn achlysur anhygoel a welodd gannoedd o bobl—nifer rhyfeddol o bobl ifanc—yn dathlu, gadewch i ni ei wynebu, eicon o'r ardal leol sy'n cystadlu ar y lefel uchaf. Yn ogystal â ffrindiau a theulu ac, nid oes gen i unrhyw amheuaeth, dieithriaid i Jade, roedd pobl o'r clwb taekwondo lleol a hefyd ei chyn hyfforddwr. Gallai fod yn ymweliad priodol i ni—fi fy hun a'r Aelod lleol—ymweld â'r clwb lle dysgodd Jade taekwondo a lle mae bellach, rwy’n gwybod, nifer fawr o bobl ifanc yn cymryd rhan yn y gamp.

Anogodd Neil McEvoy Lywodraeth Cymru i gydnabod arwyr chwaraeon—byddwn yn gwneud hynny, nid yn unig trwy Flwyddyn yr Anfarwolion, ond yn barhaus. Ond byddwn hefyd yn annog Neil McEvoy i ddysgu oddi wrth Hannah Blythyn, sydd wedi cynrychioli ei hetholaeth yn wych drwy sicrhau bod y castell yn y Fflint, un o elfennau pwysicaf yr amgylchedd hanesyddol yn y gogledd-ddwyrain, wedi ei droi yn aur i gydnabod llwyddiant ysgubol Jade Jones. Rwy'n credu eibfod yn hanfodol bod y Llywodraeth, bod y gymdeithas yn gyffredinol, yn cofleidio llwyddiant ein harwyr chwaraeon, nid dim ond fel ffactor ysgogol i bobl fod yn fwy egnïol yn gorfforol, ond hefyd fel ffordd o ddod â phobl at ei gilydd—i uno pobl yn ystod cyfnod pan fyddwn yn aml yn gecrus.

Diolch yn fawr iawn. Ac, yn olaf, Julie Morgan.

Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn i hefyd longyfarch pob un o'n hathletwyr o Gymru ac rwy'n edrych ymlaen at y digwyddiad ddydd Iau pan fyddwn yn eu croesawu i'r Senedd. Gwnaethant berfformio'n gwbl ragorol yn Rio. A fyddai Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno ei bod yn hanfodol bod cyfleusterau chwaraeon da ar gael i bobl ifanc i hyfforddi ynddynt? Rwy'n siŵr ei fod yn ymwybodol o hanes cronfa ddŵr Llanisien yng Ngogledd Caerdydd. Enillodd Hannah Mills, sydd o Fro Morgannwg, fedal aur yn Rio gyda Saskia Clark yng nghamp hwylio 470 y merched, a dyna lle dysgodd hi sut i hwylio—yng nghronfa ddŵr Llanisien. Mae nifer o forwyr eraill o glwb hwylio Llanisien hefyd wedi mynd ymlaen i ddilyn gyrfaoedd mewn hwylio proffesiynol, gan gynnwys fy etholwr, Sean Evans, a oedd hefyd yn Rio fel hyfforddwr hwylio Olympaidd.

A fyddai Ysgrifennydd y Cabinet yn cydnabod llwyddiannau mawr clwb hwylio Llanisien, a oedd yn cynnig hwylio i'r holl ysgolion lleol? Yn anffodus, mae cronfa ddŵr Llanisien yn awr wedi cael ei draenio ac nid yw’n weithredol. Ond, dan berchnogaeth newydd Dŵr Cymru, rydym yn gobeithio y bydd yn cael ei hadfer i'w hen ogoniant. Felly, a fyddai Ysgrifennydd y Cabinet yn gwneud popeth o fewn ei allu i annog Dŵr Cymru i ailadrodd cyn ogoniannau cronfa ddŵr Llanisien pan oedd wedi ei llenwi?

A gaf i sôn wrth Ysgrifennydd y Cabinet am gyflawniadau arbennig y Maindy Flyers, wedi’u lleoli yn etholaeth fy nghyd-Aelod Jenny Rathbone? Cafodd fy etholwyr, Owain Doull ac Elinor Barker, ill dau fedalau aur yn Rio ac, wrth gwrs, Geraint Thomas hefyd mewn dwy Gêm Olympaidd flaenorol. Felly, mae cyflawniad y Maindy flyers, yn y bôn, yn rhagorol. Cafodd yr athletwyr hyn anogaeth gan eu hysgolion, yr ysgolion cyfun lleol, ond cawsant hefyd gyfleoedd i hyfforddi. Dyna'r hyn yr ydym am ei ymestyn i bawb. Felly, ni wn a oes ganddo unrhyw sylwadau eraill i’w gwneud ar yr estyniad ehangach hwnnw o gyfleusterau ac anogaeth.

Wel, rwy’n meddwl bod llwyddiant Hannah Mills a Saskia Clark yn yr hwylio 470 yn rhyfeddol. Maent yn ymuno â grŵp unigryw iawn o ferched Cymru sydd wedi eu coroni'n bencampwyr Olympaidd, ac sy’n cynyddu'n gyson. Mae’r rhain yn cynnwys Barker, Jones, Mills, Irene Steer a Nicole Cooke. Ac, hefyd, wrth gwrs, yn y tîm beicio ymlid, gwnaeth Owain Doull ac Elinor Barker, sydd ill dau'n hanu o’r un clwb beicio, y Maindy Flyers yng Nghaerdydd, berfformio’n hynod o dda. Rwy’n meddwl mai Owain oedd yr ieuengaf o'r pedwarawd o ddynion, ac fe'i disgrifiwyd gan Syr Bradley Wiggins fel y beiciwr mwyaf dawnus ers Geraint Thomas. Mae hynny'n dipyn o glod i'w roi gan feiciwr gorau’r byd—y beiciwr cyfredol. Wrth gwrs, fe wnaeth Elinor helpu Tîm GB y merched i drechu pencampwyr byd yr UDA gyda thrydedd record byd yn y ras medal aur. Cyflawniadau eithaf anhygoel.

Rwyf hefyd yn ymwybodol o'r gwaith y mae'r Aelod ei hun wedi ei wneud o ran arbed cronfa ddŵr Llanisien. Hoffwn gofnodi pa mor ddiolchgar yr wyf fod gan yr etholaeth y mae’n ei chynrychioli Aelod mor ymroddedig, sy'n benderfynol o agor cyfleoedd i bobl gymryd rhan mewn chwaraeon a gweithgarwch corfforol.

Cyfraniad arall mawr y mae chwaraeon yn ei wneud i fywyd yn aml yw helpu pobl ifanc sydd mewn perygl o ymddieithrio o addysg ffurfiol, neu sydd wedi ymddieithrio o addysg, i ailddarganfod dysgu trwy ddisgyblaeth chwaraeon. Ar gyfer pobl ifanc sydd wedi ymddieithrio, mae'n aml yn anodd iddynt weld y coed gan brennau. Ond, trwy chwaraeon a chymryd rhan ynddynt yn rheolaidd, gallant wneud hynny, a dyna swyddogaeth arall y mae ein cyrff llywodraethu cenedlaethol, Chwaraeon Cymru, a chlybiau a sefydliadau chwaraeon ledled Cymru, yn ei gwneud.

Diolch yn fawr iawn. Diolch yn fawr am hynna. Rydym mewn gwirionedd wedi cyrraedd amser ychwanegol, nid fod gennyf unrhyw bwerau Fergie, ond dyna ni.