Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau i’r Ysgrifennydd Cabinet. Llefarydd Plaid Cymru, Adam Price.

Diolch, Llywydd. Ysgrifennydd y Cabinet, yr wythnos hon mewn ateb ysgrifenedig i mi, fe gyhuddoch chi’r cwmni sy’n gyfrifol am Gylchffordd Cymru o lawer o fylchau sylweddol a gwallau yn y wybodaeth y maent wedi ei darparu i chi. Nawr, mae hynny’n gryn dipyn o honiad i unrhyw un ei wneud, heb sôn am Lywodraeth, am barti i gontract y byddwch, mewn ychydig wythnosau, yn gwneud penderfyniad gyda hwy ynglŷn â phrosiect £425 miliwn y buoch yn ei drafod ers dros chwe blynedd. Onid y gwirionedd, Ysgrifennydd y Cabinet, yw mai eich Llywodraeth chi sydd wedi bod yn wallus? Fe addawoch, wrth sefyll yn y fan honno ym mis Chwefror, broses rhwng pedair a chwe wythnos o hyd, sef yr amserlen safonol ar gyfer diwydrwydd dyladwy cadarnhaol. Yr hyn rydych wedi’i wneud yw cynnal archwiliad fforensig gyda’r bwriad penodol, ymddengys i mi, o ganfod rhyw esgus—unrhyw esgus o gwbl—i gyfiawnhau dweud ‘na’. Ac onid yw hefyd yn wir, Ysgrifennydd y Cabinet, ar ôl gohirio’r penderfyniad yn gyntaf tan ar ôl etholiadau lleol mis Mai, eich bod bellach yn ei ohirio tan ar ôl 8 Mehefin? Nid oherwydd unrhyw fylchau yn y wybodaeth, ond am nad ydych eisiau bod yn agored ac yn onest gyda phobl Blaenau Gwent, sydd wedi cael eu camarwain gennych gyda gobeithion ffug ac addewidion gwag ers chwe blynedd.

Dim o gwbl. Mae’r Aelod yn gyfan gwbl anghywir. Gofynnodd gyfres o gwestiynau; rhoddais gyfres o atebion gonest. Nid wyf erioed wedi gweld llefarydd yr wrthblaid yn beirniadu Gweinidog am roi atebion gonest. Fy nyletswydd yw sicrhau bod prosiectau a all greu swyddi, sy’n gynaliadwy, yn cael cymorth gan y Llywodraeth hon. Fy ngwaith yw gwneud yn siŵr ein bod yn buddsoddi ein hadnoddau lle ceir cyfleoedd cyflogaeth. Mae’r prosiect hwn yn fy nghyffroi, ond ni fyddaf yn osgoi proses diwydrwydd dyladwy, yn wahanol i’r Aelod, a fyddai wedi’i gymeradwyo y llynedd gyda £18 miliwn arall, gyda llaw, o warantau arian cyhoeddus.

Rydych yn cyhuddo’r cwmni o’ch camarwain, ac rydych yn dweud eich bod yn rhoi atebion gonest. Wel, onid y gwirionedd yw, os oes unrhyw un wedi bod yn camarwain pobl, mai eich Llywodraeth chi sy’n euog o hynny? Yn adroddiad yr archwilydd cyffredinol, cyfeiria at ddatganiad i’r wasg a gyhoeddwyd gan eich Llywodraeth mewn perthynas â chaffael FTR, gan ddweud yn blaen ei fod yn anghywir ac yn gamarweiniol. Barn yr archwilydd cyffredinol yw honno, nid fy un i, am y Llywodraeth hon. Nawr, yn eich ymateb i adroddiad yr archwilydd cyffredinol, dywedasoch eich bod yn synnu ac yn siomedig ei fod wedi ei ryddhau yn ystod y cyfnod cyn yr etholiad. Ond onid yw’n wir, Ysgrifennydd y Cabinet, fod y dirprwy ysgrifennydd parhaol wedi cael gwybod ynglŷn â’r bwriad i gyhoeddi ar 10 Mawrth, bron i chwe wythnos ynghynt? Fel y dywedodd yr archwilydd cyffredinol wrthyf mewn llythyr, ac rwy’n dyfynnu:

Er y gallaf ddeall pam fod Ysgrifennydd y Cabinet wedi mynegi siom ynglŷn ag amseriad fy adroddiad, rwy’n ei chael hi’n anodd deall sut y gall swyddogion fynegi syndod yn hyn o beth.

Rydych yn beio’r cwmni, yn beio’r archwilydd cyffredinol, yn beio pawb arall, ond onid yw’n wir, Ysgrifennydd y Cabinet, mai chi a’ch Llywodraeth sydd ar fai am y ffaith ein bod yma, chwe blynedd yn ddiweddarach, yn dal i aros am benderfyniad?

Rwy’n synnu, unwaith eto, fod yr Aelod wedi defnyddio’r term ‘camarweiniol’. Rwy’n syfrdanu—

Yr archwilydd cyffredinol a ddefnyddiodd y term ‘camarweiniol’.

Yn y cyd-destun a wnaeth. Dylai’r Aelod dynnu hynny yn ôl, gan fod yr hyn a ddywedais yn yr atebion ysgrifenedig hynny yn wir ac yn ffeithiol—yn wir ac yn ffeithiol. A dywedaf eto: fy ngwaith yw sicrhau bod prosiectau a all ennyn cefnogaeth y Llywodraeth, sydd wedi profi eu bod yn gynaliadwy ac yn creu’r swyddi y maent yn honni eu bod yn eu creu ar gyfer y cymunedau y mae’n rhaid iddynt eu gwasanaethu—. Pobl Glynebwy sydd o ddiddordeb i mi; ymddengys mai hunan-les gwleidyddol sydd o ddiddordeb i chi. Mae gwahaniaeth mawr—gwahaniaeth mawr—rhwng uchelgais a byrbwylltra. Ni fyddaf yn osgoi’r broses ddiwydrwydd dyladwy. Beth y credwch y byddai’r archwilydd cyffredinol yn ei ddweud amdanoch pe baech yn argymell osgoi’r broses ddiwydrwydd dyladwy, pe baech yn fy lle i? A ydych yn credu y byddai’r archwilydd cyffredinol yn eich cefnogi yn hynny o beth?

Yma, mae gennym Ysgrifennydd y Cabinet sydd wedi gohirio penderfyniad, nid unwaith ond ddwywaith, tan ar ôl etholiad, am resymau amlwg, ac mae’n fy nghyhuddo i o weithredu er hunan-les. Mae ateb syml i’r cyhuddiad a wneir gennym ei fod yn osgoi gwneud penderfyniad, sef gwneud penderfyniad. Mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi dweud ei fod bellach wedi cael yr holl wybodaeth y mae ei hangen gan y cwmni a’i fod yn disgwyl cael yr adroddiadau diwydrwydd dyladwy terfynol cyn bo hir. Felly, a all gadarnhau nad oes unrhyw rwystr bellach, unrhyw atalfa, unrhyw esgus ar ôl a fydd yn ei atal rhag gwneud penderfyniad a chyhoeddiad cyn 8 Mehefin? A gaf fi atgoffa Ysgrifennydd y Cabinet fod canllawiau Swyddfa’r Cabinet ar etholiadau cyffredinol San Steffan yn datgan yn glir y dylai swyddogaethau datganoledig barhau yn ôl yr arfer? Gwnaeth ei ragflaenydd, Edwina Hart, benderfyniad ynglŷn â Chylchffordd Cymru yng nghanol y cyfnod cyn etholiad y Cynulliad. Os oedd hi’n ddigon gonest i wneud hynny, pam y dylech chi a’r Prif Weinidog guddio y tu ôl i’r esgus hwn ynglŷn â’r purdah cyn yr etholiad, yn hytrach na bod yn onest gyda phobl Blaenau Gwent sy’n ymddiried ynoch?

Dylwn awgrymu eich bod yn parhau i balu twll i chi’ch hun, gan mai’r hyn a ddywedwch yn y bôn yw y dylem, unwaith eto, anwybyddu’r broses ddiwydrwydd dyladwy. Y rheswm dros yr oedi yw am nad yw’r wybodaeth wedi cael ei chynnwys yn llawn yn y banc data. Dyna’r rheswm pam. Dyna’r rheswm pam. Peidiwch â beio’r Llywodraeth am fethu darparu’r wybodaeth y mae’n ofynnol i’r datblygwr ei darparu. Rydym yn parhau i fod wedi’n cyffroi ynglŷn â’r prosiect hwn—

[Anghlywadwy.]

A; wel, dyna ni. Dyna ni, a dyna’r pwynt. Rydych yma i graffu arnaf, ond nid ydych am wrando. Rydych ond eisiau rhoi pregeth ar sut i osgoi diwydrwydd dyladwy. Nid dyna eich rôl. [Torri ar draws.] Nid dyna eich rôl. [Torri ar draws.] Eich rôl yw sicrhau eich bod yn craffu—[Torri ar draws.]—ar y wybodaeth a gyflwynir i chi, ond nid ydych yn dymuno gwneud hynny. [Torri ar draws.] Nid ydych yn dymuno gwneud hynny. Yr hyn rydych yn dymuno’i wneud—

A gawn ni glywed ateb Ysgrifennydd y Cabinet, os gwelwch yn dda?

Diolch, Llywydd. Yr hyn a wnewch yw eich bod yn dymuno neidio o un polisi a phenderfyniad prosiect i’r llall. Er enghraifft, sut y byddai expo byd £12 biliwn yn helpu pobl y Cymoedd pe bai’n cael ei leoli yng Nghaerdydd? Dyna un arall o’ch awgrymiadau. Yn ôl pob tebyg, byddai’n dod law yn llaw â baich dyled enfawr—[Torri ar draws.] Mae llawer—[Torri ar draws.] Credaf eich bod wedi dod i gyfanswm o £1 biliwn y mis o ddyled ers ethol y Cynulliad hwn. Nid yw hynny’n gyfrifol; mae hynny’n fyrbwyll. Nid yw’n uchelgeisiol; mae’n rhithiol. Ein cyfrifoldeb yw creu—[Torri ar draws.] Ein cyfrifoldeb yw creu gwaith parhaol ar gyfer holl bobl Cymru, ac rydym yn gwneud hynny ar hyn o bryd. Mae gennym y lefelau cyflogaeth uchaf erioed yng Nghymru o ganlyniad i’r Llywodraeth hon—ein hymyriadau, ein buddsoddiadau. Erbyn hyn, mae gennym ddiweithdra isel ar lefel is nag y gallai’r Llywodraethau blaenorol yn San Steffan byth fod wedi breuddwydio amdani, o ganlyniad i’n hymyriadau a’n buddsoddiadau. Ein cyfrifoldeb bellach yw mynd i’r afael â’r problemau strwythurol yn economi Cymru sydd wedi atal gormod o bobl rhag gweithio am gyfnod rhy hir, ond byddwn yn ei wneud drwy sicrhau y byddwn yn buddsoddi mewn gwaith sy’n gynaliadwy. Ni fyddaf yn osgoi unrhyw broses ddiwydrwydd dyladwy wrth sicrhau bod arian trethdalwyr yn cael ei fuddsoddi yn y ffordd gywir a phriodol ar ran pobl Cymru.

Llefarydd y Ceidwadwyr, Russell George.

Diolch, Llywydd. Gan aros ar thema cefnogi economi Cymru—[Torri ar draws.]—Rwy’n siŵr y byddwch yn croesawu addewid Theresa May i—[Torri ar draws.]

A gawn ni symud ymlaen at y cwestiwn nesaf? Russell George.

Diolch, Llywydd. Ysgrifennydd y Cabinet, rwy’n siŵr y byddwch yn croesawu addewid Theresa May i gael gwared ar dollau pont Hafren ar ôl i’r berchnogaeth gael ei throsglwyddo i Highways England y flwyddyn nesaf, gan ddod ag o leiaf £100 miliwn, wrth gwrs, i economi Cymru bob blwyddyn—amserlen fwy uniongyrchol o lawer na’r un—efallai y gwnaiff Joyce Watson wrando ar hyn—ym maniffesto’r Blaid Lafur, sydd ond yn addo:

Byddwn yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru i gael gwared ar y tollau ar Bont Hafren.

O gofio y byddai Llywodraeth Geidwadol ar 8 Mehefin yn agor Cymru i fwy byth o ffyniant economaidd, pa bryd y bydd y gwaith ar ffordd liniaru’r M4 yn dechrau er mwyn cefnogi’r cynnydd sylweddol yn y traffig a ddaw yn ei sgil?

A gaf fi ddiolch i’r Aelod am ei gwestiynau? Rwyf wrth fy modd gydag ymagwedd dro pedol y Ceidwadwyr yn San Steffan. Serch hynny, croesawaf y ffaith eu bod yn symud i’r cyfeiriad y mae’r Prif Weinidog, Carwyn Jones, wedi rhoi cyfarwyddyd clir a chadarn iawn yn ei gylch. Rwy’n hyderus fod yr ymchwiliad cyhoeddus lleol yn mynd rhagddo yn unol â’r amserlen a amlinellwyd. Yn dilyn canlyniad yr ymchwiliad cyhoeddus lleol, bydd penderfyniad yn cael ei wneud, ac rwyf wedi amlinellu sut rwy’n rhagweld ac yn bwriadu sicrhau y gwneir gwaith yn amodol ar ganlyniad yr ymchwiliad hwnnw a heb unrhyw oedi.

Wel, wrth gwrs, fe fyddwch yn gwybod nad oes unrhyw dro pedol ar y meinciau hyn. Rydym wedi bod yn gefnogol iawn i’r syniad o gael gwared ar dollau pont Hafren ers peth amser. Gallaf glywed Joyce Watson yn gweiddi o’r rhes gefn, ‘O ble fydd yr arian hwnnw’n dod?’ Efallai y gallaf ateb hynny hefyd, Ysgrifennydd y Cabinet. Mae Llywodraeth y DU wedi darparu cyllid sylweddol i hybu economi Cymru, o’r buddsoddiad o £1.2 biliwn ym mhrifddinas-ranbarth Caerdydd, i gynnydd o £400 miliwn yn y cyllidebau cyfalaf, fel y cyhoeddwyd yn natganiad yr hydref, yn ychwanegol at y £500 miliwn y bydd modd i Lywodraeth Cymru ei fenthyg er mwyn ei fuddsoddi o 2018 ymlaen.

Fodd bynnag, mae’r broses o greu comisiwn seilwaith cenedlaethol, a fydd yn goruchwylio’r prosiectau seilwaith niferus sydd eu hangen arnom yng Nghymru, wedi’i gohirio tan ddiwedd y flwyddyn hon. Fe fyddwch yn gwybod, wrth gwrs, am argymhelliad pwyllgor yr economi a’r seilwaith ym mis Mawrth, ac eto ni dderbyniwyd yr argymhelliad gennych i’w sefydlu fel corff anstatudol, gyda’r rhagdybiaeth y byddai deddfwriaeth yn dilyn, a chredaf fod hynny wedi bod yn siom i aelodau’r pwyllgor a llawer o bobl eraill. A ddylem gymryd y bydd hyn yn golygu na fydd y comisiwn seilwaith yn aros ar sail barhaol yng Nghymru?

Na ddylem. Mae’r comisiwn seilwaith cenedlaethol, yr argymhellion ar gyfer sut y caiff ei gyfansoddi a’i aelodaeth wedi’u hamlinellu’n glir. Ein bwriad yw sicrhau y ceir gwerthusiad, cyn diwedd tymor y Cynulliad hwn, o effeithiolrwydd y comisiwn, yn seiliedig ar fodelau a roddwyd ar waith mewn mannau eraill. Credwn y bydd yn ffordd effeithiol iawn o roi cyngor arbenigol. Credaf ei bod yn deg dweud mai un elfen hanfodol o waith comisiwn seilwaith cenedlaethol Cymru fydd y modd y bydd yn rhyngweithio â chomisiwn y DU, o ystyried arwyddocâd nifer o brosiectau seilwaith mawr ar y ddwy ochr i’r ffin, yn enwedig rheilffyrdd, dros y 10 i 20 mlynedd nesaf. O ran y rhagdybiaeth i’w roi ar sail statudol, credaf fod angen i ni sicrhau ein bod, yn gyntaf oll, yn gwerthuso effeithiolrwydd y comisiwn seilwaith cenedlaethol cyn i ni fwrw ymlaen ag unrhyw ddatblygiadau pellach mewn perthynas â’i gyfansoddiad neu sut y mae’n gweithio.

Ynghyd â’r buddsoddiad sylweddol mewn seilwaith, mae strategaeth ddiwydiannol Llywodraeth y DU wedi darparu cyfleoedd allweddol ar gyfer economïau rhanbarthol. Nodaf fod Llywodraeth Cymru, yn ogystal â’r Ceidwadwyr Cymreig, wedi ymateb i’r ymgynghoriad ar y strategaeth ddiwydiannol. A wnewch chi ymrwymo i gyhoeddi eich ymateb i’r ymgynghoriad i Aelodau’r Cynulliad ar unwaith, ac os na wnewch, pam hynny?

Mae hyn yn rhywbeth rwy’n fwy na pharod i’w wneud. Rwyf wedi dweud eisoes fy mod o’r farn fod strategaeth ddiwydiannol y DU yn cynnig cyfleoedd ni o ran ble y gallwn weithio gyda’n gilydd mewn perthynas ag economïau rhanbarthol a datblygu mwy o ymyriadau sy’n seiliedig ar le. Credaf fod cyfleoedd gwych, yn yr un modd, mewn perthynas â’r cytundebau sector, ond yr hyn a fydd yn hanfodol wrth bennu llwyddiant neu fethiant, pan gaiff y strategaeth ei rhoi ar waith fel set o gamau gweithredu, yw i ba raddau y caiff ei chefnogi gan yr adnoddau priodol ac angenrheidiol, nid yn unig ledled Lloegr, ond ledled y DU gyfan, gan gynnwys Cymru. Am y rheswm hwnnw, rwy’n benderfynol, os aiff y strategaeth honno yn ei blaen—ac wrth gwrs, mae’n dibynnu ar ganlyniad etholiad cyffredinol y DU—ond os aiff y strategaeth honno yn ei blaen, mae’n hanfodol fod Cymru’n elwa o’i chyfran deg o gyllid, yn enwedig mewn perthynas â datblygu ymchwil ac arloesi.

Llefarydd UKIP, David Rowlands.

Diolch, Llywydd. A all Ysgrifennydd y Cabinet roi’r wybodaeth ddiweddaraf inni ynglŷn â’r cynllun i wella ffordd Blaenau’r Cymoedd a’r dyddiad y mae disgwyl i ran ceunant Clydach gael ei gwblhau?

Rwy’n fwy na pharod i roi’r wybodaeth ddiweddaraf i’r Aelodau am y cynllun i ddeuoli ffordd Blaenau’r Cymoedd. Mae’n gynllun rydym yn hynod falch ohono yn y Llywodraeth. Credaf mai fy nghyd-Aelod Carl Sargeant a roddodd y cynllun ar waith ar ôl i Weinidog trafnidiaeth neu ddatblygiad economaidd blaenorol o blaid wahanol ei ohirio, rwy’n credu. Felly, byddaf yn fwy na pharod i roi’r wybodaeth ddiweddaraf i’r Aelodau ynglŷn â chynnydd mewn perthynas â’r darn hynod bwysig hwn o seilwaith ar gyfer ffordd Blaenau’r Cymoedd.

Diolch am eich ateb, Ysgrifennydd y Cabinet. Gofynnais y cwestiwn, Ysgrifennydd y Cabinet, gan fy mod yn meddwl tybed a fydd yn barod mewn pryd ar gyfer prosiect Cylchffordd Cymru.

Mae hynny’n dibynnu’n llwyr ar gyfnod cyflenwi Cylchffordd Cymru. Ond mae cyfnod cyflenwi ffordd Blaenau’r Cymoedd yn mynd rhagddo’n dda, ac ni fu unrhyw oedi sylweddol o bwys dros yr wythnosau diwethaf. Byddaf yn rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf i’r Aelodau gyda manylion ynglŷn â phryd y bwriedir i’r gwaith gael ei gwblhau.

Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet. A gaf fi symud ymlaen at fater arall? Fel y gŵyr Ysgrifennydd y Cabinet, mae Blaenafon yn safle treftadaeth y byd gyda miloedd o ymwelwyr bob blwyddyn yn mwynhau nid yn unig y gweithfeydd haearn adferedig, ond Big Pit hefyd, a rheilffordd Blaenafon. Fodd bynnag, ymddengys nad yw hyn yn cael yr effaith a ddymunir ar y dref ei hun, gyda llawer o siopau’r stryd fawr wedi cau. A oes gan Lywodraeth Cymru unrhyw gynlluniau i wella cysylltedd rhwng atyniadau’r dref a’r dref ei hun?

Mae’r Aelod yn gwneud pwynt da iawn, sy’n berthnasol, mewn gwirionedd, i lawer o gymunedau eraill sydd â safleoedd treftadaeth pwysig ar garreg eu drws. O ganlyniad i’r gwaith a fu’n mynd rhagddo wrth i’r grŵp llywio edrych ar addewid polisi Cymru Hanesyddol, bydd rhyngweithio llawer agosach bellach rhwng y rhai sy’n rheoli Big Pit a gweithfeydd haearn Blaenafon. Credaf, o ganlyniad i hynny, y bydd mwy o ffocws ar raglenni hygyrchedd ac allgymorth. Os gallant weithio ar y cyd gyda’i gilydd, a rhannu adnoddau—sy’n brin iawn, rwy’n cyfaddef—credaf y bydd cyfleoedd i hysbysebu’r asedau bendigedig hynny’n well i’r bobl sy’n byw yn yr ardal gyfagos, ond hefyd i alluogi gwell cysylltiadau trafnidiaeth a hygyrchedd ar gyfer y ddau safle. Credaf fod cryn botensial ar gyfer tocynnau ar y cyd ar draws y rhanbarth, fel y gall mwy o bobl gael mynediad i fwy o safleoedd treftadaeth yn fwy aml.

Tynnwyd cwestiwn 3 [OAQ(5)0170(EI)] yn ôl.