Detholwyd y gwelliant canlynol: gwelliant 1 yn enw Julie James. 

Eitem 8 ar ein hagenda yw dadl Plaid Annibyniaeth y Deyrnas Unedig ar ddiwygio etholiadol y Cynulliad, a galwaf ar Gareth Bennett i wneud y cynnig.

Cynnig NDM6645 Neil Hamilton

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi Adroddiad y Panel Arbenigol ar Ddiwygio Etholiadol y Cynulliad, 'Senedd sy'n gweithio i Gymru'.

2. Yn credu:

a) ar hyn o bryd, na ddylai fod unrhyw gynnydd yn nifer aelodau etholedig y Cynulliad; a

b) bod yn rhaid i etholwyr nodi eu caniatâd ar gyfer unrhyw gynnydd yn nifer yr aelodau etholedig yn y dyfodol drwy refferendwm.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rydym yma heddiw i drafod y bwriad i ehangu Cynulliad Cenedlaethol Cymru. Clywsom yn gynharach gan y Llywydd ynglŷn ag adroddiad y panel arbenigol, sydd wedi argymell ehangu, ac am yr ymgynghoriad cyhoeddus a fydd yn digwydd yn awr. Rydym ni yn UKIP yn credu bod y cynigion i ehangu yn newid enfawr a fydd yn gostus iawn. Rhaid inni sefydlu bod cydsyniad poblogaidd iddo, ac mai drwy refferendwm yn unig y gellir dangos y cydsyniad hwn. Dyna pam rwy'n gwneud y cynnig heddiw i'r perwyl hwnnw yn enw Neil Hamilton.

Yn awr at y gwelliannau. Un yn unig sydd yna, gan y grŵp Llafur. Rydym wedi rhoi ystyriaeth drylwyr i'w gwelliant manwl iawn, sy'n dweud, 'Dileu popeth ar ôl pwynt 1', ac wedi penderfynu, ar ôl llawer o drafod brwd, ein bod yn gwrthwynebu'r gwelliant.

Nawr, prif honiad yr adroddiad yw bod cymaint o ddeddfwriaeth yn mynd drwy'r Cynulliad bellach, sy'n galw am gymaint o graffu, fel ei fod yn ormod o waith i'r 60 o Aelodau Cynulliad sydd gennym ar hyn o bryd. Yr awgrym yw y dylem gynyddu maint y lle hwn i rywbeth fel 80 o Aelodau, neu'n well byth, i 90. Felly, y peth cyntaf sydd angen i ni edrych arno yw hyn: a yw'n wir ein bod oll wedi'n gorlwytho â gwaith fel Aelodau o'r lle hwn?

Nac ydyw, ddim o gwbl.

Dim ond y rhai sy'n mynychu.

Ie, wel rwy'n mynd i'r afael â'r pwynt hwnnw, David a Mike, felly diolch.

Mae'n ddiddorol nodi nad oes fawr o rwymedigaethau statudol, hynny yw, dyletswyddau cyfreithiol, gan ACau i bob pwrpas. Felly, os ydym yn mynd i ddweud bod angen rhagor o ACau, efallai bod angen i ni yn gyntaf nodi set lawer mwy llym o ddyletswyddau statudol. Fe fyddwch yn cofio sut y dygwyd anfri ar y Cynulliad yn ddiweddar gan absenoldeb mynych Nathan Gill. Wel, gallwn oll ysgwyd ein pennau a dweud, 'Nathan Gill drwg', ond, mewn gwirionedd, dyma gwestiwn: pa mor aml y mae'r Siambr hon byth yn agos at fod yn llawn? Mae'n llawn yn awr, ond nid oedd yn llawn yn gynharach heddiw. Pwynt yr hoffwn ei wneud yw ein bod bellach yn dechrau'r trafodion ar ddyddiau Mercher gydag ond oddeutu 20 i 25 o Aelodau yn aml, ac ambell waith rydym i lawr i lai nag 20. Felly, nid yw rhywbeth mor sylfaenol â mynychu Cyfarfod Llawn yn rhwymedigaeth hyd yn oed, mae'n opsiynol, fel y mae gweddill y swydd, ac mae rhai—[Torri ar draws.]—ac mae rhai yn dewis peidio â bod yma rhyw lawer iawn. Rydym wedi cael y Llywodraeth Lafur hyd yn oed yn dweud wrthym yn ddiweddar mai dadleuon yr wrthblaid yn unig yw dadleuon dydd Mercher ac nad ydynt o fawr o bwys o gwbl, gan awgrymu bron nad oes angen inni fod yma. Ar ben hynny i gyd, mae pob dydd Gwener yn rhydd o unrhyw ymrwymiad Cynulliad. Mae'n wir fod Aelodau'n gwneud—[Torri ar draws.] Mae'r Aelodau'n gwneud pethau—[Torri ar draws.] Mae'r Aelodau'n gwneud pethau ar ddyddiau Gwener, wrth gwrs. Ond y pwynt yw nad oes yn rhaid i chi wneud pethau. Ac eto mae'r adroddiad hwn yn siarad amdanom fel pe baem i gyd yn—[Torri ar draws.]—fel pe baem i gyd wedi'n llethu gan waith yn dragwyddol.

A gawn ni wrando ar yr Aelod, os gwelwch yn dda? Rwy'n ei chael hi'n anodd.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Nawr, mae yna broblem gyda gwaith pwyllgor. Dyna yw rhan fwyaf difrifol y gwaith, mae'n debyg, oherwydd gallem fod yn craffu ar ddeddfwriaeth, ac mae'r gwaith pwyllgor, rwy'n teimlo, yn eithaf trwm. Fodd bynnag, hyd yn oed yno, ceir cafeatau, nad yw'r adroddiad yn manylu arnynt. Er enghraifft, nid ydym yn edrych ar ddeddfwriaeth drwy'r amser ar bwyllgorau, dim ond rhan o'r amser. Os edrychwn ar flaenraglenni gwaith pob un o bwyllgorau'r Cynulliad, a oes angen gwneud yr holl waith hwn mewn gwirionedd? Rhaid imi ddweud—[Torri ar draws.] Rhaid imi ddweud, o'm rhan i, nac oes, mae llawer ohono nad oes raid ei wneud. Felly, mae llawer o'r gwaith pwyllgor yn ddiangen. Gellid cael gwared ar rywfaint ohono a lleihau'r rhaglen yn sylweddol. [Torri ar draws.] Ydw, rwyf am droi at hynny i gyd yn awr. Yn fyr, gallai rhai o'r pwyllgorau gyfarfod bob yn ail wythnos yn hytrach na phob wythnos. Daw hyn â ni at gwestiwn arall. A oes angen wyth aelod ar saith o'r pwyllgorau? Wel, nac oes, mewn gwirionedd. Gallech gael pwyllgorau o chwech Aelod gyda dau Aelod Llafur—

Wedyn ni fyddai gan UKIP Aelod ar y blincin pwyllgorau.

Pe baech yn aros i glywed fy nghynnig, Simon, efallai y caech eglurhad ar y pwynt hwnnw mewn gwirionedd. Gallai fod gennych bwyllgorau chwe Aelod gyda dau Aelod Llafur, tri Aelod rhwng y Ceidwadwyr a Phlaid Cymru ac un UKIP. Byddai hyn yn dal yn gymesur pe bai gan Aelodau Llafur ddwy bleidlais yr un ym mhob sefyllfa bleidleisio. Wedi'r cyfan, mae'r pedwar Aelod Llafur bob amser yn pleidleisio yr un ffordd beth bynnag, gyda'r chwip Llafur, ac mae'r mater hwn o AC yn cael mwy nag un bleidlais eisoes yn digwydd yn y Pwyllgor Busnes. Felly, gallem ymestyn gweithrediad effeithiol y Pwyllgor Busnes i'r saith pwyllgor wyth Aelod cyfredol. Byddai hyn yn lleihau llwyth gwaith Aelodau'r meinciau cefn Llafur, sydd ar hyn o bryd yn ysgwyddo'r baich mwyaf o waith pwyllgor. Dyma pam rwy'n synnu braidd nad yw'n ymddangos eich bod yn hoffi hyn. Felly, mae yna ffyrdd o gwmpas y broblem honedig fod AC yn cael eu gorweithio. Rhaid inni fod yn greadigol o ran sut y meddyliwn am yr her hon, dyna i gyd, ac nid troi at yr hen ymateb diflas, 'Mae arnom angen mwy o Aelodau.' Nawr, mae'r adroddiad yn dweud, yn y cyflwyniad:

'Fel Panel annibynnol a diduedd, rydym wedi defnyddio ein harbenigedd a'n profiad i ddod i'r casgliad nad oes gan Gynulliad â 60 Aelod y capasiti sydd ei angen arno i gyflawni ei gyfrifoldebau'.

Diwedd y dyfyniad. A gaf fi roi safbwynt arall ar yr hyn y mae'r panel yn ei ddweud mewn gwirionedd? Dechrau'r dyfyniad: 'Rydym yn griw o bobl sy'n gwneud ein bywoliaeth sylweddol o wleidyddiaeth. Rydym yn byw mewn swigen wleidyddol, wedi'n gwahanu'n llwyr oddi wrth fywydau pobl normal. Rydym yn credu mai'r ateb i bob her wleidyddol yw creu mwy o swyddi i wleidyddion. Wedyn, gobeithio, bydd y gwleidyddion hynny'n ein rhoi ar fwy o'u comisiynau ac ymchwiliadau, ac wedyn awn ymlaen i wneud llawer o arian, a'r cyfan yn cael ei ariannu gan y trethdalwr.' Diwedd y dyfyniad dychmygol.

Y broblem yw, er mwyn sicrhau cydbwysedd rhwng pobl o wleidyddiaeth a llywodraethiant, fod arnom angen pobl ar y panel hwn hefyd nad oeddent yn dod o'r byd hwnnw. Roeddem angen rhywun, mwy nag un person o bosibl, i gynrychioli'r gymuned fusnes. Roeddem hefyd angen rhywun i gynrychioli'r dyn yn y dafarn a'r fenyw yn y siop goffi. [Torri ar draws.] Ond wrth benodi'r panel hwn, ni ofynnwyd am farn pobl o'r fath. Mae methiant democratiaeth yn y fath fodd yn golygu y gellir diystyru barn y panel hwn yn llwyr. Mae yna rywbeth hefyd—[Torri ar draws.]

Na, mae'n ddrwg gennyf. Rwyf wedi gofyn yn garedig. A wnewch chi os gwelwch yn dda—? A gawn ni wrando ar yr Aelod? Fe wrandawn, os gwelwch yn dda.

Diolch. Mae yna rywbeth mwy nag ychydig yn anonest hefyd am y ddadl hon dros fod angen rhagor o Aelodau. Roedd refferendwm 1997 yn bleidlais o blaid Cynulliad, y pennwyd ar y pryd ei fod i gynnwys 60 o Aelodau. Nid oedd unrhyw sôn am orfod ei ehangu yn ddiweddarach. Galwodd refferendwm 2011 am bwerau deddfu sylfaenol, ond nid oedd yn egluro y byddai angen mwy o Aelodau ar ôl cyflawni hyn. Yn rhyfedd iawn, fodd bynnag, cyn gynted ag y cyrhaeddodd y pwerau newydd, dechreuodd gwleidyddion ym Mae Caerdydd ddweud wrthym fod gormod i bawb ei wneud—gormod o ddeddfwriaeth, gormod o graffu.

Felly, mae wedi bod yn ddadl gylchog braidd, mewn gwirionedd. 'Rhowch fwy o bwerau inni', sgrechia Aelodau'r Cynulliad. Mae San Steffan, ar ôl ychydig o frwydr, yn ildio'n briodol. Bum munud yn ddiweddarach, mae'r ACau yn sgrechian, 'Rhowch ragor o Aelodau i ni.' Felly, mae'r Cynulliad yn gofyn am fwy o bwerau, yn eu cael, yna'n dweud wrth y cyhoedd nad oes ganddynt ddigon o bobl i arfer y pwerau newydd y galwasant hwy eu hunain amdanynt. Sgam gwleidyddol ydyw yn ei hanfod i gamarwain y cyhoedd yng Nghymru i dderbyn mwy o ACau drwy dwyll. Wel, nid ydych yn mynd i gael eich 30 yn rhagor o Aelodau, nid heb i ni gael refferendwm yn gyntaf. Dyna fy marn i, a dyna yw barn UKIP, a dyna pam rwy'n cyflwyno cynnig UKIP heddiw.

Diolch. Rwyf wedi dethol y gwelliant i'r cynnig a galwaf ar arweinydd y tŷ i gynnig gwelliant 1, a gyflwynwyd yn ei henw.

Gwelliant 1. Julie James

Dileu popeth ar ôl pwynt 1.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Yn ffurfiol.

Diolch. Angela Burns.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Ni fydd y Ceidwadwyr Cymreig yn cefnogi'r cynnig hwn. Mae'r Ceidwadwyr Cymreig yn credu na ddylem achub y blaen ar safbwyntiau pobl Cymru drwy gau opsiynau, fel y gwna eich cynnig. Mae'r Ceidwadwyr Cymreig yn credu y dylem alluogi a chynorthwyo Comisiwn y Cynulliad i gynnal proses ymgynghori drylwyr a chynhwysol. Ac mae'r Ceidwadwyr Cymreig yn dweud 'na' wrth refferenda, oherwydd, yn y pen draw, dylem gael y pŵer a'r dewrder wedyn i fwrw ymlaen neu beidio, gan ddefnyddio ein barn wleidyddol gyfunol yn unol â'n mandadau a barn pobl Cymru.

Caroline Jones.

Roedd hynna'n gyflym. Mae'n ddrwg gennyf, nid oeddwn yn barod. [Torri ar draws.] O, rwy'n barod, credwch chi fi. [Chwerthin.]

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwyf am ei gwneud yn glir ar y cychwyn nad wyf yn gwrthwynebu ehangu'r Cynulliad o ran ideoleg. Mae arbrawf cyfansoddiadol mawr y Blaid Lafur, sef cyflwyno systemau gwahanol o ddatganoli i'r tair gwlad ddatganoledig, yn dangos nad oedd ganddynt unrhyw syniad sut i ddarparu gwir ddatganoli. Roedd y dull gwasgaredig yn golygu mai Cymru a gafodd y gwelltyn byr, a thystiolaeth o hynny yw'r ffaith ein bod yn gyson yn gorfod tincran gyda'r setliad a Deddf Cymru newydd bob dwy flynedd.

Ond o roi'r dadleuon cyfansoddiadol o'r neilltu, beth yw diben datganoli? Yn sicr nid creu haen arall o fiwrocratiaeth. Ni phleidleisiodd pobl mewn mewn dau refferendwm dros sefydliad a fyddai'n trafod materion cyfansoddiadol yn ddiddiwedd neu'n penderfynu a oes gennym system gyfreithiol Gymreig ai peidio. Nid oedd y cyhoedd yn malio am y materion hyn. Maent yn malio a fydd swyddi ganddynt ar ddiwedd y flwyddyn, a yw eu plant yn cael addysg dda, a fydd y GIG yno i'w teuluoedd pan fyddant ei angen. Dyma pam y deuthum yn Aelod Cynulliad. Dros y ddau ddegawd diwethaf, mae ein heconomi wedi dirywio, mae ein hysgolion yn methu ac mae ein GIG wedi gwaethygu, nid gwella.

Nid oherwydd nad oes gennym ddigon o wleidyddion y mae'r methiannau hyn wedi digwydd, ond oherwydd mai gwladwriaeth un blaid sydd gennym, unbennaeth etholedig—Llywodraeth Lafur mewn grym am gyfnod rhy hir, yn amddifad o uchelgais, gweledigaeth a syniadau. Nid yw 20 neu 30 o ACau ychwanegol yn mynd i newid hynny. Cyn belled ag y bo gennym Lywodraeth sy'n osgoi craffu pan all wneud hynny, ni fydd 50 o wleidyddion eraill yn newid hynny. A hyd nes y dechreuwn wella bywydau pobl mewn gwirionedd, ni waeth pa mor brysur y byddwn, ni allwn wneud dadl dros ragor o wleidyddion.

Ychydig wythnosau yn ôl yn unig, pasiwyd cyllideb a fydd yn arwain at doriadau enfawr ym mhobman, cyllideb a fydd yn rhoi ein gwasanaethau cyhoeddus o dan bwysau enfawr, ac eto gofynnwn i'r cyhoedd gyflogi rhagor o wleidyddion, nid rhagor o nyrsys a meddygon. Mae ein GIG ar ei liniau; mae'n cael trafferth ymdopi. Mae pobl yn marw ar restrau aros. Nid ydym wedi cyrraedd targedau amseroedd aros canser mewn degawd, mae gennym y cyfraddau goroesi canser gwaethaf yn Ewrop, a phrinder aruthrol o staff diagnostig yw un o'r ffactorau allweddol. Rydym yn cyflwyno prawf sgrinio newydd ar gyfer canser y coluddyn y flwyddyn nesaf ond wedi pennu lefel sensitifrwydd sy'n hanner yr hyn a osodwyd gan yr Alban oherwydd nad oes gennym gapasiti colonosgopi.

Hyd nes y llwyddwn i newid bywydau pobl yn iawn, sut yn y byd y gallwn ddisgwyl iddynt gefnogi gwneud ein bywydau ni yn haws? Rhaid inni weithio'n glyfrach hyd nes y gall y wlad fforddio'r degau o filiynau o bunnoedd y bydd yn ei gostio i gyflogi mwy ohonom. Rhaid inni roi'r gorau i chwarae gwleidyddiaeth plaid llwythol a chydweithio go iawn i wella iechyd, addysg a'r economi. Hyd nes y digwydd hynny, ni fydd y cyhoedd yn cefnogi camau i unioni arbrawf datganoli Blair. [Torri ar draws.] Fe wnaf.

Mae angen i Lywodraeth Cymru roi'r gorau i geisio cau'r ddadl, rhoi'r gorau i geisio gwneud pethau'n wahanol i'r Torïaid yn Lloegr. Gwnewch bethau'n well. Ac mae angen i bawb ohonom ddyblu ein hymdrechion. Nac oes, nid oes digon ohonom. Hen dro. Rhaid inni weithio gyda'r offer a roddir inni. Gallem gynyddu ein nifer o ddau drwy drosglwyddo dyletswyddau'r Llywydd a'r Dirprwy Lywydd i glercod y Cynulliad. Wedi'r cyfan, maent yn ddiduedd ac mae ganddynt lyfr rheolau i'w ddilyn. Gallwn edrych arno'n wahanol, ac yna bydd gennym ein cwota llawn o 60 o Aelodau Cynulliad—[Torri ar draws.] Rhaid inni wneud—[Torri ar draws.] Rhaid inni—[Torri ar draws.] Efallai fod fy marn yn wahanol i'ch un chi, ond nid yw'n golygu ei fod yn anghywir. Rhaid inni wneud y tro â'r hyn sydd gennym ac yn hytrach na chwyno, rhaid inni wneud y gorau a allwn.

Po fwyaf o amser a dreuliwn yn trafod materion cyfansoddiadol, y lleiaf o amser a dreuliwn yn gwella bywydau pobl. Ond—[Torri ar draws.] Ond pe bai rhagor o bwerau'n cael eu datganoli, byddai'n afrealistig i ni beidio ag adolygu—[Torri ar draws.]—beidio ag adolygu hyn yn y dyfodol, ond ar hyn o bryd ni all y wlad gefnogi ac ni all  fforddio rhagor o wleidyddion. Rwy'n dweud 'ar hyn o bryd' oherwydd byddai'n afrealistig peidio ag adolygu mwy o Aelodau Cynulliad yn y dyfodol, ond os edrychwch ar gyflwr presennol yr hinsawdd economaidd, nid dyma'r amser. Diolch.

A gaf fi alw ar y Llywydd, Elin Jones?

Diolch, Dirprwy Lywydd, am gael cyfrannu unwaith eto ar y pwnc yma ac ymateb ar ran y Comisiwn. Rwyf hefyd eisiau cymryd y cyfle i ddiolch i bob un o’r pleidiau gwleidyddol sydd wedi bod yn cydweithio dros y flwyddyn ddiwethaf fel rhan o’r grŵp cyfeirio gwleidyddol ar ddiwygio etholiadol—i Angela Burns, Mike Penn, Peter Black a Robin Hunter-Clarke. Mae cyfarfodydd y grŵp yma wedi bod yn fuddiol iawn, gyda phob un o’r pleidiau yn barod i gyfrannu syniadau a sylwadau ar y dewisiadau sydd o’n blaenau ni, ac rydyn ni’n bwriadu parhau i gynnal y cyfarfodydd o’r grŵp cyfeirio wrth inni ddatblygu’r gwaith yma ymhellach.

Yn gynharach y prynhawn yma, cafwyd cefnogaeth y Cynulliad yma i nodi adroddiad y panel arbenigol ar ddiwygio etholiadol ac i gymeradwyo penderfyniad Comisiwn y Cynulliad i ymgynghori ar argymhellion yr adroddiad hwnnw. Felly, fe fyddwn ni’n symud ymlaen yn awr i ymgysylltu’n eang mewn ffordd adeiladol gydag etholwyr a Chymru gyfan i glywed eu safbwyntiau nhw a’u blaenoriaethau nhw ynglŷn â sut y gallwn ni fod yn datblygu ein Senedd ni am yr 20 mlynedd nesaf o ddatganoli.

Er gwaetha’r gwahaniaethau gwleidyddol yn y Siambr yma, mae pob un ohonom ni, rwy’n siŵr, yn dymuno gweithredu er mwyn hyrwyddo’r broses ddemocrataidd ac er mwyn sicrhau ein bod yn gwasanaethu yn y Senedd fwyaf effeithiol, tryloyw a chynrychioladol â phosib. Mae’r cynnig ger ein bron yn y ddadl yma yn ceisio’n temtio ni i gymryd safbwynt heddiw ar un agwedd o’r diwygiadau etholiadol hynny. Fel Cadeirydd y Comisiwn, byddwn ni’n gwerthfawrogi caniatâu i’r ymgynghoriad gymryd lle cyn i’r Senedd gymryd safbwyntiau penodol, gan gofio na fydd unrhyw gynyddu Aelodau na diwygiad etholiadol drwy ddeddfwriaeth yn bosib heb gefnogaeth dwy ran o dair o Aelodau'r Senedd yma.

Fel y fenyw sy'n well ganddi fod yn y dafarn yn hytrach nag yn y siop goffi, caf fy nhemtio'n fawr i ymateb i rai o'r cynigion diddorol gan Gareth Bennett, yn enwedig y cynnig 'pleidleisio ddwywaith' i leddfu'r pwysau ar ein pwyllgorau. Caf fy nhemtio'n arbennig i ymateb i'r cynnig gan Caroline Jones ar drosglwyddo rolau'r Llywydd a'r Dirprwy Lywydd i glercod eu gwneud, ond gallaf weld yr arswyd ar wyneb y clercod sydd o'n blaenau heddiw, felly mae'n well i mi beidio â dweud rhagor am hynny. Rwyf am weithredu'r hyn a bregethaf; rwyf am ganiatáu i bobl Cymru yn awr ddweud eu barn ar ddyfodol y Cynulliad ac nid cael fy nhemtio neu fy arwain i roi fy safbwyntiau fy hun ar y pwynt hwn.

A gaf fi alw ar Neil Hamilton i ymateb i'r ddadl?

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Wel, pan oedd pawb ohonom yn sefyll etholiad yn UKIP 18 mis neu fwy yn ôl, fe ddywedasom ein bod yn dod i'r Cynulliad hwn er mwyn mynd i'r afael â chonsensws Bae Caerdydd, ac rwy'n meddwl bod y ddadl y prynhawn yma'n dangos bod yna rôl i blaid fel UKIP a fydd yn gwneud hynny.

Rydym wedi cael y pleser anarferol o gyfraniad y Llywydd yn y ddadl hon, sydd wedi ychwanegu llewyrch at yr hyn a oedd gennym oll i'w ddweud, ac rwy'n gwerthfawrogi ei safbwynt yn gwneud hynny, nad yw hi am achub y blaen ar benderfyniad pobl Cymru. Ond ymwneud â hynny y mae'r cynnig hwn yn y pen draw: a yw pobl Cymru eu hunain i gael eu caniatáu i wneud y penderfyniad terfynol. Pan agorodd Gareth Bennett ei araith—nid wyf am wneud sylwadau ar rai o'i argymhellion—ond rwy'n siŵr y bydd pawb yn cytuno fy mod yn awyddus i ganiatáu i safbwyntiau anuniongred ffynnu yn fy ngrŵp. Ond ar ddwy egwyddor sylfaenol ei araith—y bydd pobl Cymru yn sicr yn pryderu am y costau sydd wedi chwyddo ers 1997, pan ragwelwyd y byddai hyn y n costio tua £10 miliwn y flwyddyn i ni—. Mae'r Cynulliad bellach yn gwario tua £54 miliwn o bunnoedd y flwyddyn. Felly, mae hwnnw'n swm sylweddol o arian a byddai cynyddu ei faint, wrth gwrs, yn cynyddu ei gost.

Ond yr egwyddor bwysicaf yw'r egwyddor cydsyniad y canolbwyntiodd Gareth Bennett arni. Gwn fod rhai o Aelodau'r tŷ hwn yn awyddus iawn i gael refferenda mewn rhai amgylchiadau i wrthdroi refferenda eraill, ond os ydym yn onest, credaf nad yw'r cyhoedd yn gyffredinol yn ystyried y sefydliad hwn gyda'r math o barch y mae pawb ohonom yn credu ei fod yn ei haeddu. Ni fu erioed cydsyniad gwirioneddol dwymgalon ynghylch ei greu yn y lle cyntaf. Nid wyf am fychanu dim ar y setliad datganoli yr wyf wedi dod yn fwyfwy brwdfrydig yn ei gylch, mewn gwirionedd, dros y blynyddoedd. O ganlyniad i fy rhan yn nadleuon y lle hwn, rwyf wedi gweld ei rinweddau, ac yn sicr—fel rwyf wedi dweud droeon yn y tŷ hwn—rwy'n credu mewn dod â'r Llywodraeth yn agosach at y bobl a chael cystadleuaeth hefyd rhwng gwahanol awdurdodaethau y Deyrnas Unedig. Credaf fod hynny'n beth da iawn i lywodraeth a democratiaeth yn gyffredinol.

Felly, nid wyf—fel y dywedodd Caroline Jones yn ei haraith—yn gwrthwynebu cynyddu maint y Cynulliad o ran ideoleg. Yn sicr, o ran gwaith mewnol y Cynulliad, credaf fod yna'n sicr achos da iawn dros hynny, ac fel y nododd Angela Burns, rwy'n meddwl, yn gynharach y prynhawn yma, dros gynyddu nifer yr Aelodau meinciau cefn yn y Blaid Lafur, er enghraifft, lle y gallai hynny arwain efallai at fwy o safbwyntiau anuniongred yn eu plaid eu hunain yn ogystal, ac efallai na fyddai Lee Waters, wedyn, lawn mor bryderus ynglŷn â gorfod camu y tu allan i'r ffens ar faterion fel yr M4. Byddai hynny'n beth da iawn i waith y sefydliad hwn a'r ddemocratiaeth gynrychioladol a ymgorfforir gennym.

Ond rwy'n credu bod angen i ni wneud yr achos a chario'r bobl gyda ni. Un o'r rhesymau pam roeddwn o blaid cael refferendwm ar yr UE oedd, nid yn unig oherwydd fy mod eisiau dod allan o'r UE, ond oherwydd fod y Prif Weinidog, Edward Heath, wedi dweud pan aethom i mewn gyntaf, na fyddai'n digwydd heb gydsyniad brwd y Senedd a'r bobl. Wel, fe gafodd gefnogaeth lugoer y Senedd oherwydd ar y pryd, roedd y mwyafrifoedd yn y ffigurau sengl wrth i Fil y Cymunedau Ewropeaidd wneud ei ffordd drwy Dŷ'r Cyffredin, ond ni chafodd erioed gydsyniad brwd pobl y wlad, a chanlyniad hynny, dros y 40 mlynedd diwethaf, yw bod yr Undeb Ewropeaidd bob amser wedi bod yn fater dadleuol.

Ac os yw'r Cynulliad yn gorff hyderus fel y credaf ei fod, yna ni ddylai ofni gofyn am benderfyniad y bobl ynglŷn ag a ddylem gynyddu ei faint. Gwyddom fod yna addewid yn y refferendwm diwethaf na ddylem ddatganoli pwerau trethu i'r Cynulliad, a thorrwyd yr addewid hwnnw. Yn bersonol, rwyf o blaid datganoli treth incwm i'r Cynulliad a threthi eraill hefyd yn wir, ond gan ein bod wedi addo i'r bobl na fyddai hynny'n digwydd heb bleidlais arall, credaf mai bradychu ymddiriedaeth oedd na ddigwyddodd hynny. Ac os ydym i gynyddu maint y Cynulliad hwn, rwy'n credu bod yn rhaid inni gario pobl gyda ni a gofyn am eu barn mewn pleidlais ystyrlon. Ni allaf weld unrhyw reswm democrataidd pam na ddylai hynny fod yn dderbyniol i holl Aelodau eraill y Cynulliad.

Mae'n hanfodol, rwy'n meddwl, ein bod yn cynyddu diddordeb pobl yn y Cynulliad. Credaf ei bod yn rhyfeddol nad yw hanner pobl Cymru ag unrhyw syniad fod y gwasanaeth iechyd gwladol yn cael ei weinyddu yng Nghymru gan Lywodraeth Cymru yn hytrach na chan Jeremy Hunt a'i gyfeillion yn San Steffan. Mae gennym lawer mwy i'w wneud i gynyddu ymwybyddiaeth ddinesig y Cynulliad a dilysrwydd yr hyn a wnawn ym meddyliau—[Torri ar draws.] Iawn, yn sicr fe wnaf i ildio.

Mae llawer ohonom sydd â phrofiad o ymladd refferendwm 2011 a cheisio mynegi achos y byddai pobl yn ei ddeall am symud o Ran 3 i Ran 4 o Ddeddf Llywodraeth Cymru wedi'u deifio braidd gan y profiad, ac nid yw'r cwestiwn a ddylem newid cyfluniad mewnol y Cynulliad ai peidio yn fater o egwyddor, buaswn yn awgrymu, yn yr un modd na fu refferendwm i weld a ddylid lleihau nifer yr ASau.

Wel, cefais innau brofiad etholiadol deifiol yn 1997 hefyd, ond yn etholiad cyffredinol 1997 oedd hynny. Felly, rwy'n deall beth y mae Lee Waters yn ei ddweud, ond ni chredaf y byddai'n benderfyniad cymhleth: ni fyddai ond yn gofyn i'r Cymry a ydynt am gynyddu maint y Cynulliad 50 y cant neu ba ffigur bynnag o ganlyniad i'r trafodaethau y cyfeiriodd y Llywydd atynt yn gynharach. Nid wyf yn meddwl ei fod yn gwestiwn anodd i bobl ei ddeall o gwbl.

Cawsom bwerau ychwanegol wedi'u datganoli i'r Cynulliad a gallai rhagor ddod eto, ond af yn ôl hefyd at y ddadl a wnaeth Gareth Bennett yn ei araith yn gynharach: a oes gennym ormod o waith? Wel, efallai'n wir. Rwyf ar dri phwyllgor yn ogystal â bod yn arweinydd plaid ac rwy'n cyfrannu'n frwdfrydig at ddadleuon y Siambr hon, ac rwyf hefyd, gyda fy nhri chyd-Aelod, wrth gwrs, yn cynrychioli 75 y cant o arwynebedd tir Cymru yng nghanolbarth a gorllewin Cymru. Nid wyf yn teimlo bod gennyf lwyth gwaith arbennig o ormodol, ond mae'n ddiwrnod llawn ac yn wythnos lawn, cytunaf yn llwyr, a gallai pawb ohonom wneud â mwy o amser, efallai, i feddwl yn ogystal ag i siarad. Yn sicr, dyna ran o fy mywyd yr hoffwn weld ychydig mwy o ryddid i'w archwilio. Ond ar y cyfan, y prif bwynt a wnawn yn y ddadl hon yw ein bod i gyd yma fel procsis ar ran y bobl, ac er mwyn i ni sicrhau mwy o ddilysrwydd ym meddyliau'r bobl—. Wedi'r cyfan, mae nifer y pleidleiswyr mewn etholiadau yn druenus o isel o'i gymharu â'r hyn y dylai fod. Yn wir, yn yr isetholiad yn Alun a Glannau Dyfrdwy, 29 y cant yn unig oedd y nifer ddoe, ac yn etholiad y Cynulliad y llynedd, nid oedd ond yn y pedwardegau. Felly, nid yw'n gymeradwyaeth fyddarol i'n sefydliad. Ac felly, cyn inni geisio ehangu ei faint, credaf y dylem fynd yn ôl at ein meistri, y bobl, a gofyn am eu cymeradwyaeth a'u caniatâd cyn inni gymryd y cam hwnnw.

Diolch. Y cynnig yw derbyn y cynnig heb ei ddiwygio. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Felly, gohiriwn y pleidleisio ar yr eitem hon tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.

Oni bai bod tri Aelod yn dymuno i'r gloch gael ei chanu, symudaf ymlaen yn syth yn awr at y cyfnod pleidleisio.