– Senedd Cymru am 4:39 pm ar 23 Hydref 2018.
Yr eitem nesaf yw eitem 6, datganiad gan Weinidog yr Amgylchedd ar berfformiad ailgylchu Cymru, adeiladu sylfeini economi gylchol. Galwaf ar Weinidog yr Amgylchedd, Hannah Blythyn.
Diolch. Mae ailgylchu gwastraff yn hanes o lwyddiant yng Nghymru ac yn un a ddylai beri teimlad o falchder i bob dinesydd yng Nghymru. Ers datganoli mae pecyn cynhwysfawr o bolisïau Llywodraeth Cymru, cyllido a gweithio mewn partneriaeth wedi arwain at gynnydd yn ein cyfradd ailgylchu trefol o 5 y cant i 64 y cant yn 2016-17. Ddydd Mercher diwethaf cafodd y ffigurau ailgylchu ar gyfer 2017-18 eu cyhoeddi ac roedden nhw'n dangos bod cyfradd ailgylchu trefol Cymru bellach yn 63 y cant. Rwy'n awyddus i egluro'r rhesymau am y gostyngiad bach hwn a'r camau yr ydym ni'n eu cymryd i wella perfformiad ailgylchu yn y dyfodol.
Mae Llywodraeth Cymru, awdurdodau lleol, dinasyddion a chymunedau wedi gweithio mewn partneriaeth i sicrhau bod gennym gymdeithas sy'n ailgylchu llawer iawn. Mae gan bron pob aelwyd wasanaeth casglu ar gyfer ailgylchu ymyl y ffordd, gan gynnwys casglu gwastraff bwyd ar wahân. Ers datganoli, rydym wedi gwario bron £1 biliwn ar wastraff ac ailgylchu yng Nghymru.
Y llynedd, roedd nifer o awdurdodau lleol yn cael trafferth cynnal y cyfraddau ailgylchu am ddau brif reswm. Mae'r rhan fwyaf o'r gostyngiad yn ganlyniad i'r ffaith bod gwaith monitro a chofnodi llymach yn digwydd wrth ailgylchu gwastraff pren. Cafwyd problem hefyd gyda gweithrediad tanwydd o ffatri wastraff, a arweiniodd at rywfaint o dirlenwi gwastraff. Roedd hyn yn golygu bod yr awdurdodau wedi colli'r cyfle i ailgylchu lludw gwaelod llosgydd.
Rwyf yn cyfarfod â'r cynghorau hynny sydd wedi methu â chyrraedd y targed o 58 y cant ar gyfer y flwyddyn hon, a phawb sydd mewn perygl o fethu â chyrraedd y targed o 64 y cant y flwyddyn nesaf, i sôn am gynlluniau penodol i gynnig cymorth yn y meysydd hynny. Mae Llywodraeth Cymru yn gweithio gydag awdurdodau lleol i sicrhau bod cynlluniau cynhwysfawr ar gael i'w helpu nhw i gyflawni targedau ailgylchu yn y dyfodol. Rydym wedi cynnal y gefnogaeth i ailgylchu drwy grantiau penodol a thrwy ariannu amrywiaeth o fentrau i gefnogi ymdrechion awdurdodau lleol.
Rydym wedi dod ymlaen yn dda o ran gwastraff yng Nghymru mewn cyfnod cymharol fyr. Ond bydd gwella'r cyfraddau ailgylchu o hyn ymlaen yn gofyn am ymyriadau mwy cydunol, dwys a heriol. Mae Llywodraeth Cymru yn gwario £0.5 miliwn eleni yn gweithio mewn partneriaeth ag awdurdodau lleol a WRAP ar ymgyrch newid ymddygiad oherwydd, fel y gwyddom, mae mwy na hanner y gwastraff a roddir mewn biniau du yn ailgylchadwy. Mae angen inni ddarbwyllo'r cyhoedd yng Nghymru i beidio â rhoi'r deunyddiau hyn yn eu biniau gwastraff ond yn hytrach eu hailgylchu.
Mae tair rhan i'r ymgyrch: darparu'r gwasanaethau iawn ar gyfer y cyhoedd, gwneud pobl yn ymwybodol o'r hyn sydd angen iddyn nhw ei wneud, a gorfodi'r ymddygiad cywir os oes angen. Bydd ymgyrchoedd hefyd i berswadio'r cyhoedd i ailgylchu mwy, gan gynnwys un ar ôl y Nadolig. A heddiw gallaf gyhoeddi pecyn buddsoddi i gynorthwyo awdurdodau lleol i wella ailgylchu a sbarduno'r economi gylchol.
Yn gyntaf, rwyf yn falch o allu ymrwymo i fuddsoddiad pellach o £15.5 miliwn dros y tair blynedd nesaf i alluogi tri awdurdod arall i gyd-fynd â'n glasbrint casgliadau. Mae hyn yn rhan o'r rhaglen newid gydweithredol sy'n cael ei darparu gan WRAP, a bydd yn cefnogi Bro Morgannwg, Sir Ddinbych a Sir Benfro. Yn ogystal â hyn, mae'r toriad o £2.8 yn y grant ailgylchu i awdurdodau lleol wedi ei adfer yn y gyllideb ddrafft. Yn olaf, gallaf gyhoeddi £50 miliwn dros dair blynedd i gefnogi newidiadau i'r gwasanaeth a darparu seilwaith newydd yng Nghymru. Rwyf yn glir bod canolbwyntio ar fuddsoddi mewn seilwaith yn flaenoriaeth uchel wrth symud ymlaen. Bydd hyn yn helpu i fynd i'r afael ag anghysondeb yn y deunydd sy'n cael ei ailgylchu a'r swm a delir gan yr awdurdodau lleol i'w ailgylchu, yn gwella ansawdd y deunydd a ailgylchir a rhoi hwb i'r economi gylchol yng Nghymru.
Rydym yn gweithio gyda phartneriaid mewn Llywodraeth Leol i ddatblygu rhaglen caffael seilwaith newydd, a allai gynnwys deunyddiau fel matresi, clytiau, pren a thecstilau. Rwy'n gweithio gyda phartneriaid ar ganllawiau statudol newydd posib i awdurdodau lleol a byddaf yn ymgynghori'r flwyddyn nesaf ar ein dull hirdymor o ymdrin â thargedau ailgylchu, gan gynnwys ystyried y dewisiadau ynghylch y cosbau am fethu â chyflawni targedau. Rhennir canllawiau arfer gorau newydd er mwyn helpu bob awdurdod lleol i gyflawni targedau ailgylchu.
Rydym yn disgwyl bydd y camau gweithredu hyn yn rhoi Cymru ar y trywydd iawn i gyrraedd targed ailgylchu o 70 y cant a rhagori ar hynny erbyn 2025. Ond nid hyn yw'r diwedd. Yn 2019 byddwn yn ymgynghori ynghylch y rheoliadau yn rhan 4 o Ddeddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016 sy'n ei gwneud yn ofynnol i fusnesau wahanu eu gwastraff yn yr un ffordd ag y mae aelwydydd yn ei wneud eisoes. Y flwyddyn nesaf, byddwn yn diwygio 'Tuag at Ddyfodol Diwastraff' ac yn cynhyrchu map llwybr ar gyfer economi gylchol i ymgynghori arno. Ein blaenoriaeth yw rhoi cefnogaeth i'r newid pwyslais tuag at economi fwy cylchol—a sicrhau bod Cymru yn wlad lle gall deunyddiau gael eu hail ddefnyddio dro ar ôl tro, gan greu gwerth ychwanegol a manteision lu. Gwyddom fod manteision economaidd yn ogystal â manteision amgylcheddol. Mae Sefydliad Ellen MacArthur, WRAP a'r Cynghrair Gwyrdd oll wedi nodi bod modd creu swyddi a chyfleoedd i fuddsoddi yng Nghymru wrth inni symud tuag at economi gylchol. Ac roedd ein cynllun gweithredu economaidd, a gyhoeddwyd gennym y llynedd, yn cydnabod y buddion i'n heconomi, swyddi a sgiliau.
Bydd y strategaeth ddiwygiedig a'r map llwybr hefyd yn adlewyrchu ein nod o gael economi gylchol o ran y deunyddiau a ddefnyddiwn, megis plastig, a sut yr ydym yn defnyddio, ailddefnyddio, gwaredu ac ailbrosesu'r rhain. Y flwyddyn nesaf, bydd ein cronfa fuddsoddi ar gyfer economi gylchol o £6.5 miliwn yn agored i fusnesau er mwyn eu helpu i weithio tuag at economi blastig fwy cylchol yng Nghymru. Dylai hyn ysgogi rhywfaint o arloesi yn y maes pwysig hwn.
Mae rhai ymyriadau strategol mawr wedi eu cynllunio ar sail Cymru a Lloegr, gan gynnwys rhoi mwy o gyfrifoldeb i'r cynhyrchwyr dros becynnu, a fyddai'n cyfrannu rhywfaint tuag at gostau'r awdurdodau lleol wrth reoli deunyddiau pecynnu. Byddai hefyd yn mynd i'r afael â gwastraff yn llygad y ffynnon, yn lleihau'r defnydd o ormod o ddeunydd pecynnu gan gynhyrchwyr, ac yn cynyddu'r defnydd o ddeunydd sydd wedi'i ailgylchu ac y gellir ei ailgylchu wrth becynnu.
Hefyd, mae gwaith yn parhau ar ddatblygu cynllun dychwelyd ernes. Mae WRAP eisoes wedi dadansoddi effaith bosibl cynllun dychwelyd ernes ar gyfraddau ailgylchu ac incwm awdurdodau lleol o ailgylchu yng Nghymru. Rydym wedi gofyn iddyn nhw gyflwyno modelu manylach erbyn diwedd y flwyddyn. Rwyf hefyd wedi comisiynu dadansoddiad o'r mathau o sbwriel a'r lefelau a geir yng Nghymru. Felly mae gennym linell sylfaen y gellir mesur unrhyw gynllun dychwelyd ernes yn ei herbyn. Cyhoeddir yr adroddiad terfynol hwn yng ngwanwyn 2019. Rydym wedi gofyn i Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig roi hwb i'r sampl yng Nghymru ar gyfer arolwg a gynhelir ganddi ar agweddau'r cyhoedd tuag at gynllun dychwelyd ernes, ac i sicrhau bod plant yng Nghymru yn cael eu cynnwys yn yr ymchwil. Byddwn yn ymgynghori, ochr yn ochr â Llywodraeth y DU, ynghylch ardrethi eiddo gwag a'r cynllun dychwelyd ernes, cyn y Nadolig, gan roi ein mewnbwn Cymreig unigryw ni a sicrhau y bydd y dulliau arfaethedig yn gweithio yng Nghymru.
Dros y 12 mis diwethaf, buom yn pwyso ar y DU i bennu'r agenda ynghylch bagiau plastig untro. Mae hwn yn faes y teimlwn mai gweithredu ar lefel y DU yw'r ffordd orau o weithredu. Mae fy nghyd-Aelod, Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid, wedi trafod y mater hwn gyda Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys ar dri achlysur. Mae wedi rhannu gyda Llywodraeth y DU ein barn gadarnhaol ni am rôl treth yn lleihau'r defnydd o blastig untro, yn ogystal â'n barn y dylai unrhyw dreth fod ar y ffurf ehangaf bosib—ac nid yn edrych ar eitemau unigol fel cwpanau coffi yn unig.
Hyrwyddwyd gennym alwad Trysorlys ei Mawrhydi am dystiolaeth yng Nghymru i helpu i sicrhau y rhoddir ystyriaeth i safbwyntiau busnesau a sefydliadau yng Nghymru, a'n bod wedi asesu'r dystiolaeth a gyflwynwyd gan randdeiliaid yng Nghymru i helpu i nodi'r buddion posib, y problemau ac effeithiau cyflwyno mesurau treth newydd yn y maes hwn. Rydym yn parhau i weithio gyda Llywodraeth y DU i drafod cynnydd ar fesurau trethu posib ac i gyfrannu safbwyntiau o Gymru ynghylch datblygu dewisiadau sy'n adlewyrchu blaenoriaethau Cymru.
Yn y gyllideb yr wythnos nesaf, rydym yn disgwyl gweld y Canghellor yn cyflawni'r disgwyliadau a godwyd ganddo. Ac rydym yn disgwyl bod ynghlwm wrth unrhyw drefniadau gweithredu. Bydd yn rhaid i unrhyw dreth ar blastig gael ei chydgynllunio â Llywodraeth Cymru. Os na chodir unrhyw beth yng nghyllideb yr hydref ar 29 Hydref, bydd cyfle sylweddol wedi ei golli, a byddwn yn ystyried unwaith eto beth y gellir ei wneud ar sail Cymru'n unig gyda'r dulliau dylanwadu sydd ar gael inni, gan gynnwys y posibilrwydd o ardoll Gymru gyfan neu godi tâl ar gynwysyddion diod untro.
Mae Cymru yn arwain y ffordd o ran ailgylchu yn y DU, ond nid ydym yn hunanfodlon. Rydym eisiau parhau i weithio gyda WRAP, awdurdodau lleol a phobl Cymru a symud o fod y wlad gyntaf yn y DU i fod y gyntaf yn y byd. Rwyf yn sicr y bydd yr Aelodau ar draws y Senedd yn ymuno â mi i fyfyrio ynghylch ein llwyddiant hyd yma ac anelu'n uwch hyd yn oed yn y dyfodol.
Rwy'n nodi bod consensws eang ynghylch y maes hwn o bolisi cyhoeddus yn y Siambr hon ac nid wyf mewn unrhyw ffordd eisiau i hyn ddod i ben. Fodd bynnag, hoffwn bwysleisio yn fy ymateb i'ch datganiad fod angen cael sicrwydd ansoddol yn ogystal â sicrwydd meintiol.
Nid wyf yn gwybod a ydych wedi gweld adroddiad diweddar y Swyddfa Archwilio ar ailgylchu plastigau—mae hyn yn Lloegr—ond mae dros 50 y cant o'n gwastraff plastig yn cael ei anfon dramor, yn bennaf nawr i Wlad Thai a Malaysia. I Tsieina yn flaenorol, wrth gwrs. Nid oes unrhyw brawf bod deunydd pecynnu a oedd yn cael ei anfon i'w ailgylchu yn cael ei ailgylchu mewn gwirionedd. Mae llosgi wedi cynyddu cymaint fel bod risg y bydd yn goddiweddyd ailgylchu, ac mae cyfraddau arolygu yn isel ac mae risg uchel o dwyll yn Lloegr. Rwy'n credu y gwnaeth eich cyd-Aelod, Jenny Rathbone, ymyriad rhagorol—nid oeddwn yn y Siambr, ond llwyddais i wrando arno yn fy swyddfa—ar hyd y llinellau hyn, ac rwy'n credu bod angen y math hwnnw o sicrwydd ansoddol nawr, er mwyn i'r cyhoedd aros gyda ni o ran y maes polisi cyhoeddus hynod bwysig hwn.
Felly, rwy'n gofyn, fel y gofynnodd Jenny Rathbone am ddatganiad yn gynharach, a yw unrhyw archwiliad penodol o'r ymarfer yng Nghymru—ac a yw Cyfoeth Naturiol Cymru wedi gwneud unrhyw beth yn y maes hwn o reoli ansawdd. Rwy'n credu ei bod yn bwysig ein bod yn clywed am eich cynlluniau o safbwynt hyn. Rwy'n credu bod lledaenu arfer gorau rhwng awdurdodau lleol yn allweddol ac rwyf yn credu eich bod yn ddoeth i ddefnyddio eich grantiau i hyrwyddo hynny. Credaf fod cael 22 o awdurdodau lleol yn ceisio cystadlu â'i gilydd weithiau, o ran y lefel ailgylchu y maen nhw'n ei gyflawni, yn beth da iawn, ond nid oes angen iddyn nhw ailddyfeisio'r olwyn wrth wneud hynny. Felly, mae angen y cydbwysedd hwnnw arnom. Ac rwy'n falch o weld bod un o fy awdurdodau lleol i fy hun, yn wir, yr un yr wyf yn byw ynddo ym Mro Morgannwg, yn mynd i gael rhywfaint o arian grant arbennig yn y maes hwn.
Yn wir, credaf ei bod yn bwysig ein bod yn mynd y tu hwnt i ailgylchu gwastraff domestig a'n bod yn dechrau edrych ar wastraff busnes. Felly, rwy'n croesawu'r ffaith y bydd rheoliadau yn ei gwneud yn ofynnol bod gwastraff ar safleoedd busnes yn cael ei wahanu. Rwy'n credu bod ymgynghoriad ynghylch rheoliadau yn bwysig iawn, ond credaf y dylai'r sefydliadau busnes sy'n ymwneud yn uniongyrchol â hyn gymryd rhan hefyd. Oherwydd wrth i ni symud at economi gylchol wirioneddol heb ddim gwastraff, bydd yn rhaid i'r sector busnes ymdebygu rhywfaint i'r awdurdodau lleol hynny wrth ddod o hyd i'w hatebion eu hunain ac arloesi, ac mae angen inni ei gadw'n rhan o'r broses ar gyfer hynny. Felly, rwy'n holi pa fath o ymgynghoriad yr ydych chi'n ei gynllunio ac a all fynd ymhellach er mwyn cyfranogi'n wirioneddol? Oherwydd os gwnawn ni hynny'n iawn, bydden nhw'n dod yn gynghreiriaid allweddol.
Yn olaf, ynghylch y cynllun ernes, nid wyf yn hollol sicr a yw Llywodraeth Cymru bellach wedi ymrwymo i ddull Cymru a Lloegr. Rwy'n credu bod angen eglurder ar hynny. Er bod gwaith wedi'i wneud o ran eich astudiaeth dreialu, rwy'n credu y byddem yn croesawu dull cyfunol os gallai hynny ddigwydd yn effeithiol, oherwydd gall costau'r seilwaith—gallwn edrych yn rhyngwladol—fod yn uchel iawn. Mae angen inni fod yn hollol siŵr y bydd y math hwn o gynllun yn gweithio. Mae angen iddo gwmpasu'r holl ddeunyddiau; roeddwn yn falch o weld yn Lloegr eu bod yn edrych—plastig yw'r un sy'n cael y sylw mwyaf—ar ddeunyddiau eraill hefyd. Felly, hoffwn gael ychydig mwy o fanylion am hynny, pa mor agored ydych chi, neu ai eich dewis chi yw gweithio'n agos â Llywodraeth y DU a gwneud hynny, yn amlwg, mewn ffordd gyfranogol lawn hefyd er mwyn iddyn nhw ddysgu o'n profiad ni? Ond, yn gyffredinol, mae hwn yn faes na ddylem heb reswm gael rhaniadau pleidiol mawr mewn gwirionedd Wrth wella safonau ac yn enwedig sicrhau ansawdd, fe gewch chi ein cefnogaeth ni.
Diolch. Rwy'n credu bod yr Aelod yn iawn i nodi'r consensws a geir ar y mater hwn, nid yn unig o fewn y lle hwn, ond, rwy'n credu, o fewn y gymuned ehangach a'r wlad hefyd. Fel y gwelsom ni, mae ymwybyddiaeth o ailgylchu a'r angen i fynd i'r afael â phroblem plastig yn cynyddu o ran ymwybyddiaeth y cyhoedd.
Buoch yn sôn am yr hyn a gododd fy nghyd-Aelod Jenny Rathbone yn gynharach adeg cwestiynau busnes o ran gwastraff plastig a'i atal i'r dyfodol. Rydych yn iawn i ddweud bod adroddiad y Swyddfa Archwilio yn ymwneud â Lloegr. Yng Nghymru, gallaf ddweud nad oes gennym unrhyw ymchwiliadau ar hyn o bryd i allforwyr gwastraff deunydd pecynnu plastig. Mae tri allforiwr yng Nghymru sydd i gyd wedi'u harolygu a'u harchwilio yn 2018 ac ni cheir unrhyw bryderon penodol nac amheuaeth o dwyll.
Ond rydych yn hollol gywir, yr ateb i hyn yw cael seilwaith da gartref i drin y deunyddiau yr ydym yn eu casglu, a chasglu deunyddiau yn y ffordd orau sy'n gwarantu y bydd deunyddiau ansawdd uchel yn cael eu hailddefnyddio a'u hailbrosesu, ac rwyf yn gwbl glir bellach fod hyn yn flaenoriaeth i ni yn y maes hwn yng Nghymru. Mae angen inni ddatblygu'r seilwaith hwnnw i'n galluogi ni i wneud hynny, nid yn unig i gael pethau'n iawn o safbwynt yr amgylchedd ond i hybu ein heconomi ar yr un pryd.
Fe sonioch chi am yr ymgynghoriad wrth fynd ymlaen a phwysigrwydd cyfranogiad gwirioneddol. Rwyf yn glir, os ydym eisiau llwyddo i gyrraedd y man yr ydym eisiau bod ynddo o ran hyn, mae'n rhaid inni weithio ar y cyd a gweithio gyda'n gilydd. Rwyf wedi bod ar nifer o baneli—nid wyf am enwi neb—gyda gwahanol randdeiliaid, a bydd pobl yn dweud, 'Dylai'r pwyslais fod ar y defnyddiwr', 'Dylai'r pwyslais fod ar y cynhyrchydd', 'Dylai'r pwyslais fod ar y Llywodraeth.' Ond, rwy'n credu y dylai'r pwyslais fod ar bob un ohonom. Dim ond trwy gydweithio yr ydym yn mynd i gyrraedd y lle mae y mae angen inni fod ynddo. Felly, rwy'n awyddus bod busnesau yn cymryd rhan mewn unrhyw ymgynghoriad, wrth symud ymlaen, ynghylch busnesau'n bwrw ymlaen i wahanu a chasglu eu gwastraff yn yr un modd ag y gwna'r deiliaid tai ar hyn o bryd i wneud yn sicr y cawn y canlyniad cywir ar gyfer Cymru yn y tymor hir ac ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol.
Rwy'n credu ein bod yn glir o'r cychwyn cyntaf, o ran y cynllun dychwelyd ernes, o'r gwaith a wnaethom, mai'r dull gorau, neu'r dull lleiaf cymhleth wrth ddewis proses ar gyfer busnesau a defnyddwyr, ac yn enwedig o ystyried ein ffin fân-dyllog rhwng Cymru a Lloegr, yw edrych ar ddull sy'n cynnwys Cymru a Lloegr, sef yr hyn a wnawn ni gyda'r ymgynghoriad hwn ar y Cynllun Dychwelyd Ernes. Bydd yr ymgynghoriad ardrethi eiddo gwag yn ymgynghoriad ar gyfer Cymru, Lloegr a'r Alban. O ran ymgynghoriad y Cynllun Dychwelyd Ernes, rwy'n credu mai ymgynghoriad ledled Cymru a Lloegr ydyw, ond gyda mewnbwn penodol o Gymru. Byddai hynny yn sicrhau ei fod yn darparu ar gyfer ein hanghenion penodol ni, oherwydd ein bod mewn sefyllfa wahanol, efallai, i rai o'n cymheiriaid mewn mannau eraill, yn Lloegr—nid yn unig o ran ein ffigurau ailgylchu, ond hefyd o ran y gofyniad statudol sydd ar ein hawdurdodau lleol, hefyd, i wneud yn siŵr y bydd unrhyw ddull gweithredu gennym ni yn y dyfodol yn ategu'r rheini ac na fydd unrhyw ganlyniadau anfwriadol yn dod i'n rhan. Dyna pam y mae'n iawn targedu nid yn unig blastigau ond hefyd lu o ddeunyddiau eraill hefyd.
Hoffwn ddiolch i'r Gweinidog am ei datganiad. Yn sicr, y mae angen gweithredu. Byddai rhai ohonom ni'n codi stŵr i gael mwy o weithredu nag eraill, rwy'n sicr, ond nid oes unrhyw amheuaeth bod angen inni fynd i'r afael â'r epidemig plastigau sy'n ein hwynebu fel cymdeithas—cymdeithas fyd-eang—y dyddiau hyn. Ac er mor gadarnhaol y bu hanes yr awdurdodau lleol o ran ailgylchu dros y blynyddoedd diwethaf, y mae'n siomedig nodi fod pethau'n gwastatáu neu'n gostwng, serch gyda rhai o'r esboniadau yr ydych chi wedi eu rhoi yn eich datganiad. Ond rwy'n credu ei fod yn tanlinellu'r faith bod y ffrwythau sy'n hongian yn isel wedi eu casglu a dyma ble yr ydym ni'n dod at y gwaith caled. Ac, wrth gwrs, dyma ble y cawn i weithredu gwirioneddol gan lunwyr polisi hefyd. Ac mae'r ystadegyn brawychus oddi wrth y Gymdeithas Cadwraeth Forol y bydd effallai mwy o blastig na physgod, o ran pwysau, yn y moroedd erbyn 2050 yn ddigon i'ch sobri, ac y mae'n un y dylai fod ar flaen ein meddyliau pan fyddwn yn ystyried y mater penodol hwn.
Nawr, rydym wedi cyfeirio eisoes at y pryderon cynyddol ynghylch i ble y mae ein plastig sydd wedi'i ailgylchu yn mynd. Rydym ni'n gwybod bod dwy ran o dair o wastraff pecynnu plastig y DU yn cael ei allforio gan ddiwydiant allforio a oedd werth tua £50 miliwn y llynedd a bod Asiantaeth yr Amgylchedd ar hyn o bryd yn ymchwilio i honiadau sy'n cynnwys allforwyr yn hawlio drwy dwyll am ddegau o filoedd o dunelli o wastraff plastig nad yw o bosib yn bodoli, gwastraff plastig y DU ddim yn cael ei ailgylchu ac yn cael ei adael i lifo i mewn i afonydd a moroedd, a llwythi anghyfreithlon o wastraff plastig yn cael eu cyfeirio at y dwyrain pell drwy'r Iseldiroedd. Felly, fy nghwestiwn cyntaf i chi, mewn gwirionedd, yw: Pa sicrwydd allwch chi roi inni ynglŷn ag i ble y mae plastig sydd wedi'i ailgylchu yng Nghymru yn mynd? A oes unrhyw ran yn cael ei chwarae gan Gymru yn ymchwiliad Asiantaeth yr Amgylchedd ac a ydych yn ffyddiog bod ein plastig yn cael ei drin fel y dylai fod?
Wrth gwrs, mae hyn oll yn dangos yn gynyddol, yn hytrach na dim ond ailgylchu, bod angen inni geisio atal y defnydd o blastigau, yn enwedig plastig untro yn y lle cyntaf. Ac mae ardoll ar blastig untro i weithio ochr yn ochr â chynllun dychwelyd ernes ar gyfer poteli a chaniau wedi bod yn rhywbeth y mae Plaid Cymru wedi galw amdano ers blynyddoedd lawer bellach. Rydym ni'n dal i aros i gyrraedd y pwynt lle mae'n cael ei weithredu, ac yr ydym ni wedi clywed cyfeirio, dros nifer o flynyddoedd o fy amser i yma yn y Cynulliad at sut y mae hyn wedi gweithio mewn gwledydd eraill: dros 98 y cant o boteli yn cael eu hailgylchu yn yr Almaen, dros 90 y cant yn Norwy, Sweden a'r Ffindir, ac ati, ac ati.
Rydych chi'n dweud yn eich datganiad y byddwch chi'n ymgynghori ochr yn ochr â Llywodraeth y DU ynghylch cyfrifoldeb estynedig y cynhyrchydd a chynlluniau dychwelyd ernes cyn y Nadolig, gan ddarparu'r hyn a ddisgrifiwyd gennych fel mewnbwn unigryw o Gymru i sicrhau y bydd y dulliau arfaethedig yn gweithio yng Nghymru. Fy nghwestiwn i chi, felly, fyddai: Os bydd Llywodraeth y DU yn penderfynu yn erbyn cynllun dychwelyd ernes ledled y DU, a fyddwch chi, fel Gweinidog, yn deddfu ynghylch cynllun dychwelyd ernes ar gyfer Cymru yn y tymor Cynulliad hwn? Hoffwn glywed eich barn ar hynny, oherwydd bod hwn, yn amlwg yn rhywbeth yr ydym ni wedi bod yn galw amdano ers amser maith, ac yr wyf yn ceisio cyfleu bod ymdeimlad o frys yma. Ac os nad ydyn nhw fel Llywodraeth y DU, yn dewis dilyn y trywydd hwn, yna pa mor fuan y byddwch chi fel Llywodraeth ac fel Gweinidog yn dilyn y trywydd hwn?
Rydych chi hefyd yn dweud eich bod yn parhau i weithio gyda Llywodraeth y DU i drafod mesurau trethu posibl i fynd i'r afael â phlastig untro, ac yr ydych yn dweud os na chodir unrhyw beth yng nghyllideb yr hydref yr wythnos nesaf yna byddwch chi'n ystyried eto beth y gellir ei wneud ar sail Cymru'n unig gyda'r dulliau ysgogi sydd gennym ni yma. Felly fy nghwestiwn nesaf fyddai a fyddwch yn ymrwymo yma heddiw i sicrhau bod ardoll, treth neu dâl yn cael ei osod i fynd i'r afael â llygredd plastig yng Nghymru yn y tymor Cynulliad hwn, ni waeth beth sy'n digwydd ar lefel y DU, oherwydd y mathau hynny o negeseuon a'r math hwn o gyfeiriad clir sydd eu hangen inni gael momentwm y tu ôl i rai o'r cynlluniau hynny yr ydym eisiau eu gwireddu.
Yn eich datganiad ar 8 Mai, dywedoch chi eich bod yn gweithio gydag Ail-lenwi a busnesau yng Nghymru, elusennau a digwyddiadau mawr i sicrhau bod mannau a gorsafoedd ail-lenwi dŵr ledled y wlad. Byddai'n braf clywed y newyddion diweddaraf o ran lle yr ydych chi yn y trafodaethau hynny, a hefyd, a fyddwch yn ystyried gweithio gydag awdurdodau lleol i sefydlu ffynhonnau dŵr yfed mewn mannau cyhoeddus, sydd yn rhywbeth y byddem ni i gyd eisiau ei weld. Ac, wrth gwrs, yn dilyn cynigion Llywodraeth y DU i wahardd gwellt plastig a ffyn cotwm plastig a throellwyr diodydd plastig yn Lloegr yr wythnos hon rwy'n credu, a wnewch chi, fel Gweinidog, ystyried cyflwyno gwaharddiad tebyg yng Nghymru?
A gaf i ymddiheuro ymlaen llaw am fy mhesychu parhaus? Mae'n beswch sy'n llestair llwyr yn y proffesiwn hwn—mae'r peswch yn dechrau wrth imi ddechrau siarad, ac nid yw hyn yn helpu, felly rwy'n ymddiheuro os yw'n tarfu ar fy ateb, neu os yw fy ateb ychydig yn fyrrach nag yr oeddwn i'n gobeithio'i roi.
Cynllun dychwelyd ernes, rydym wedi clywed bod awydd clir amdano yn y Cynulliad hwn a cheir brwdfrydedd y tu allan iddo hefyd. Rwyf wedi siarad â'n cymheiriaid ledled y DU, a hefyd â'n cymheiriaid ledled Ewrop, ynghylch sut maen nhw wedi gweithredu hyn ac ynghylch sut y maen nhw wedi bod â chynlluniau ar waith ers blynyddoedd lawer. Ond, yn fy marn i, pam soniwn am gyfraniad unigryw Cymru, rwy'n credu bod angen inni weld beth fydd canlyniad yr ymgynghoriad, hefyd ac mae angen edrych ar y pethau sy'n cael eu codi yn yr astudiaethau. Er fy mod i'n gallu gweld yr hyn sy'n gadarnhaol yn ei gylch o ran sut y byddai'n cynyddu ein cyfradd ailgylchu poteli ac yn gwella ansawdd deunyddiau ailgylchu, ni allaf yn fy myw gorbwysleisio bod angen inni beidio â'i ystyried fel y darlun cyfan; rwy'n credu bod angen iddo ddigwydd ochr yn ochr â chamau gweithredu eraill. Ond mae'n sicr yn rhywbeth y mae angen i ni ei archwilio ac edrych ar sut mae'n cyd-fynd â'r hyn sydd gennym ar hyn o bryd o ran casgliadau ymyl y ffordd. Rwy'n ymwybodol nad oes gan lawer o'r gwledydd hynny yn Ewrop, sydd â chynlluniau dychwelyd ernes lwyddiannus iawn, gasgliadau ymyl y ffordd. Mae ganddyn nhw ddiwylliant gwahanol lle mae pobl wedi arfer â mynd i rywle i gael gwared ar eu hailgylchu beth bynnag, felly mewn gwirionedd mae'n ymwneud â sut yr ydym yn cyflawni hynny. A dyna pam rwy'n credu bod edrych ar y mater mewn ffordd unigryw Gymreig a gwneud yn siŵr ei bod yn gweithio i ni yn y dyfodol yn bwysig iawn. Mae'n rhywbeth rwyf i wedi ymrwymo iddo i gael y canlyniadau gorau i ni yng Nghymru.
O ran ail-lenwi, rwy'n falch ein bod yn gwneud cynnydd yng Nghymru. Rydym bellach wedi penodi—. Erbyn hyn mae gennym ni gydlynydd ail-lenwi i Gymru, sy'n cofrestru'n benodol fusnesau a sefydliadau ledled y wlad, ac mae'r ap Ail-lenwi Cymru bellach ar waith. Byddwn yn croesawu cefnogaeth yr Aelodau a'u cymorth yn hyrwyddo hyn yn eich etholaethau a'ch ardaloedd chi. Pan wyf i wedi bod allan o gwmpas y lle, rwy'n mynd i leoedd ac mae ganddyn nhw wrn dŵr ac maen nhw'n ail-lenwi eu cwpanau, ond nid ydyn nhw'n ymwybodol o fod yn rhan o'r rhwydwaith hwn a'r strwythur hwn, a allai gyflwyno manteision i'w busnes yn ei gyfanrwydd. Felly, unrhyw beth y gall unrhyw un arall yn y Siambr hon ei wneud i gefnogi a hyrwyddo'r achos hwn, oherwydd ei bod yn un ffordd o gynhyrchu—. Mae'n ail-hydradu iach, ond mae hefyd yn lleihau nifer y bagiau plastig untro.
Gwn fod awydd hefyd i gael ffynhonnau dŵr ac rwy'n credu bod hynny'n sicr yn rhywbeth y mae'n werth ei ystyried. Ond fel y sonioch o'r blaen, mae hynny'n golygu cost uwch i'r awdurdodau lleol o ran cynnal a chadw. Mae'n rhywbeth sydd angen inni edrych arno'n iawn i weld sut y gallem wneud hynny o bosib. Ond hefyd, ni allwn ddechrau defnyddio hen ffynhonnau dŵr eto, oherwydd bydd gan lawer ohonyn nhw bibellau plwm. Felly, mae'n debyg na fyddai hynny'n ddoeth.
O ran treth, rwy'n disgwyl ac yn gobeithio y bydd rhywbeth yn y gyllideb yr wythnos nesaf. Codwyd disgwyliadau bod Llywodraeth y DU yn dymuno dilyn y trywydd hwn, ac rydym yn amlwg yn awyddus iddyn nhw wneud hynny. Yn sicr mae'n rhywbeth yr ydym ni wedi bod yn glir yn ei gylch o'r cychwyn, pe bydden nhw'n dewis peidio â dilyn y trywydd hwnnw, y gallem ni yn sicr ystyried defnyddio'r dulliau sydd ar gael i ni. Ond, yn amlwg, mae hynny'n sgwrs y mae angen imi ei gael gyda fy nghyd-Aelod, Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid, cyn gwneud unrhyw ymrwymiadau cadarn yn y lle hwn.
Ers datganoli, bu cynnydd yn ein cyfradd ailgylchu trefol o 5 y cant i 64 y cant, sy'n rhyfeddol. Caiff ei lywio gan bolisi, ond a gaf i ddweud, caiff ei ysgogi'n fwy gan y dreth tirlenwi, ac felly mae wedi rhoi pwysau ar yr awdurdodau lleol i sicrhau eu bod yn ailgylchu.
Dim ond un o'r tri A yw Ailgylchu, wrth gwrs, i leihau'r gwastraff sy'n mynd i safleoedd tirlenwi. Y lleill yw 'arbed' ac 'ailddefnyddio' ac rwy'n credu bod y ddau arall yn bwysicach. P'un sy'n well yn amgylcheddol: defnyddio un botel blastig 10 gwaith neu ailgylchu 10 o boteli plastig? Mae'r diwethaf yn gwella cyfraddau ailgylchu. Byddwn i'n awgrymu bod y cyntaf yn well o lawer i'r amgylchedd, ac rwy'n credu bod hwnnw'n bwynt pwysig.
Nid yw'r rheini sy'n creu eu compost eu hunain yn cyfrif mewn cyfraddau ailgylchu, er, yn amlwg, eu bod yn ailgylchu ac yn lleihau'r swm o ynni a ddefnyddir i symud pethau i'w hailgylchu. Rwy'n siarad fel un sydd yn sicr o blaid y cynllun dychwelyd ernes, ond sydd hefyd o blaid cynllun lle byddwch yn ailddefnyddio'r poteli wedyn. Bydd y rheini ohonom o'r grŵp oedran pop Corona yn ymwybodol iawn o fynd â'r botel yn ôl a chael 5c neu 10c—roedd yn gweithio. Rwy'n credu ei bod yn bwysig bod—. Yn rhy aml, nid oes gwerth i blastig, a dyna pam mae pobl yn eithaf hapus i'w daflu i ffwrdd. Wrth grwydro o amgylch caeau pêl-droed a pharciau eraill byddwch yn gweld poteli plastig yn cael eu taflu oherwydd nad oes unrhyw werth iddyn nhw. Rwy'n credu bod angen cynllun dychwelyd ernes.
Rwyf hefyd yn credu y dylem gyflwyno rhyw fath o dreth i sicrhau chwarae teg rhwng gwydr a phlastig. Pan es i i brynu potel o finegr ychydig wythnosau yn ôl, a oedd mewn potel blastig, cefais fy synnu a'm rhyfeddu. Y cwestiwn yw: a ddylem fod yn mesur ailgylchu, neu a ddylem fod yn mesur gwastraff gweddilliol ar gyfer ei losgi a mynd i safle tirlenwi? Onid yw hynny'n syniad gwell o ba mor dda yr ydym yn gwneud? Ac a wnaiff y Gweinidog gytuno y byddai hynny'n fesur gwell o lwyddiant amgylcheddol, oherwydd fel arall rydym yn cosbi'r ailddefnyddwyr a'r arbedwyr?
Diolch i Mike Hedges am ei gyfraniad a'r wybodaeth am wahanol boteli finegr yn yr archfarchnad leol. Rydych chi'n codi pwynt pwysig iawn gyda'r hanesyn hwnnw hefyd, a phwysigrwydd y tair A yn hierarchaeth gwastraff. Mae ailgylchu yn un pen, ac mae gennym ni arbed ac ailddefnyddio cyn hynny, a dyna pam y mae pwyslais ar economi gylchol mor bwysig, ac mae'r nifer o sefydliadau ailddefnyddio yr ydym ni'n eu cefnogi yn ehangu ledled Cymru. Fe gyfeirioch chi'n ôl at ddyddiau pop Corona. Rwy'n credu fy mod i'n ddigon hen i gofio hynny, er pan ddywedais i fy mod yn cael cadw'r newid i brynu pecyn 10 ceiniog o 'Pick 'n' Mix' yn y siop nid wyf yn credu bod honno'n neges iechyd cyhoeddus dderbyniol. Ond fe soniasoch chi am y cynllun dychweled ernes a'r cyfleoedd o bosibl, yn hynny o beth i gymell pobl i gasglu poteli, neu eich bod yn clywed hanesion o fannau eraill yn Ewrop lle mae ganddyn nhw gynllun dychwelyd ernes, lle mae pobl ifanc mentrus, yn enwedig ar ôl digwyddiadau mawr, yn casglu poteli a'u dychwelyd i ba le bynnag y mae'r cyfleuster dychwelyd cynnyrch, a chael y tocynnau neu'r derbyniadau yn ôl amdanynt. Felly, y mae'r Aelod yn gwneud cyfraniadau dilys a phwysig iawn a fydd yn cael eu hystyried rwy'n sicr.
Diolch, Gweinidog, am eich datganiad heddiw. Siaradodd David Melding yn gyntaf. Roedd e'n gobeithio y byddai consensws. Rwy'n credu bod consensws go dda, yn enwedig ynghylch plastig. Mae hyn wedi dod yn fater o gryn bryder cyhoeddus, gyda'r rhaglen deledu ddiweddar yn codi'r mater hwn, ac rwy'n credu bod llawer o bobl heddiw yn sôn am broblem deunydd pecynnu plastig a beth y gallwn ni ei wneud amdano.
Eich ymagwedd, o'r hyn yr ydych wedi'i ddweud heddiw, i raddau helaeth yw gweithio gyda Llywodraeth y DU. Rwy'n credu bod hynny'n ddoeth. Os yw'n bosibl i lunio dull cydlynol gyda Llywodraeth y DU, yna yr wyf yn sicr y byddai hynny'n ateb da iawn, oherwydd wrth gwrs mae'r broblem yn effeithio ar y DU gyfan. Felly, rwy'n eich canmol chi am fynd ymlaen gyda'r dull cydlynol hwnnw, ac efallai y bydd angen inni glywed mwy gan Mark Drakeford ynghylch hynt y trafodaethau a gafodd gyda Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys ynghylch y dreth.
Ond rwy'n sylwi bod Llyr Gruffydd wedi gofyn i chi am y ddeddfwriaeth yn benodol. Rwy'n gwybod eich bod wedi ateb hynny, sef na allwch chi roi ateb pendant ar hyn o bryd. Rwy'n pendroni ychydig ynghylch y mater o gymhwysedd cyfreithiol, oherwydd yr ydym ni'n cynnal ymchwiliad i faterion cysylltiedig ar y pwyllgor amgylchedd ar hyn o bryd. Felly, pe byddai Llywodraeth Cymru yn gorfod gwneud rhywbeth ar ei phen ei hun, mewn egwyddor yn unig, tybed pa ddulliau ysgogi sydd ar gael ynglŷn â threthu. Yn amlwg, mae gennym ni bwerau treth. Beth am wahardd cynhyrchion penodol hefyd, os ceir cynhyrchion tebyg heb ddeunydd pecynnu plastig na phlastig ynddyn nhw? A oes unrhyw fodd i wahardd cynhyrchion penodol mewn gwirionedd?
Ynghylch y mater ailgylchu yn gyffredinol, rwy'n credu, wrth gwrs, ei fod yn syniad da i geisio cyrraedd cyfraddau uchel o ailgylchu, ond y mae'n rhaid inni fod yn ymwybodol o effeithiau andwyol posibl. Mae perygl, weithiau, i ni beidio ag edrych ar y canlyniadau anfwriadol. Rwyf i wedi crybwyll o'r blaen y gallem ni gael problemau â thipio anghyfreithlon os awn ni'n rhy bell i lawr y ffordd o geisio gorfodi ailgylchu. Er enghraifft, ceir y mater o dipiau'r Cyngor. Weithiau ceir contractwyr sy'n cael eu talu i glirio tai neu glirio gerddi cefn, ac, wrth gwrs, weithiau nid ydyn nhw'n gallu cael mynediad cyfreithlon i dip y cyngor. Weithiau byddan nhw'n llwyddo drwy ffugio cyfeiriadau a phethau o'r fath, ond hefyd mae'n broblem weithiau pan fyddan nhw'n gwneud dim heblaw tipio'n anghyfreithlon. Rwy'n gweld bod tipio anghyfreithlon wedi cynyddu yn rhai o fwrdeistrefi sirol Cymru yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Felly, tybed a ydych chi'n cydnabod y gall fod—wel, tybed a ydych chi'n cydnabod bod—cysylltiad rhwng ymagwedd at ailgylchu sy'n rhy lym a'r cynnydd mewn tipio anghyfreithlon, a oes angen inni weithiau gael ymagwedd fwy cytbwys tuag at hyn?
Mae gennym ni ddarlun braidd yn ddryslyd yng Nghaerdydd. Mae'r Cyngor yn awyddus i wthio ailgylchu, ond ar yr un pryd, maen nhw wedi cau dau o'r pedwar tip trefol. Felly, maen nhw'n gorfodi preswylwyr i yrru ymhellach er mwyn cael gwared ar eu deunydd ailgylchu, sy'n ymddangos, yn nhermau amgylcheddol, fel rhywbeth sydd bron yn tanseilio'r diben o ailgylchu. Felly, tybed beth yw eich barn chi ynglŷn â hynny? Diolch yn fawr iawn.
Diolch. Mae'r Aelod yn codi'r mater o orfodi a'r canlyniadau negyddol posibl oherwydd mwy o dipio anghyfreithlon posibl. Nid wyf yn ymwybodol o unrhyw dystiolaeth o hynny. Ond un peth y byddwn yn ei ddweud yw y byddwn yn mynd yn ôl i bwysleisio pwysigrwydd yr hyn a ddywedais yn y datganiad am weithio gyda'r cyhoedd pan ddaw i ymgyrchoedd newid ymddygiad. Pan ein bod ni'n sôn am orfodi, rydym ni'n sôn efallai am gyfathrebu ac addysg yn hytrach na chosbi pobl yn y lle cyntaf o reidrwydd. Rwy'n gwybod bod hyn wedi gweithio mewn cymunedau lle mae cyswllt wyneb yn wyneb wedi gwneud gwahaniaeth enfawr o ran siarad â phobl am beth sy'n cael ei ailgylchu, a pham yr ydym ni'n ei wneud, a sut y bydd hynny yn lleihau'r hyn sy'n mynd i mewn i'ch bin gwastraff gweddilliol. Fe wyddom ni y gellid ailgylchu 50 y cant o wastraff ein biniau gwastraff gweddilliol, ac mae'n debyg bod hanner hynny'n wastraff bwyd hefyd. Felly, petai e'n mynd i'r biniau cywir ac yn cael ei gasglu gyda'r gwastraff bwyd wythnosol, yna byddai'n amlwg yn lleihau unrhyw bryderon a materion eraill.
Rydych chi'n gywir pan ddywedwch nad problem sy'n benodol i Gymru yw'r broblem ynghylch plastig. Nid yw'n broblem sy'n benodol i'r DU. Mae'n ffenomen fyd-eang, a cheir ymwybyddiaeth fyd-eang yn awr, fel y gwnaethoch chi ei nodi. Mae'n bwysig ein bod yn pwysleisio ein bod yn dechrau o—. Rydym yn wynebu heriau tebyg, ond rydym ni'n dechrau o fan ffafriol gwahanol, o ran ein sefyllfa ni a'r plastig yr ydym ni'n ei ailgylchu. Fel y dywedais o'r blaen, mae yn ymwneud â gwneud yn sicr ein bod nid yn unig yn sôn am y cynnyrch ar ddiwedd ei fywyd, ond ar ddechrau bywyd, a beth aeth i mewn i'r deunydd pecynnu hwnnw, a dyna pam y mae gweithio ar ymestyn rheoleiddio cynhyrchwyr a chryfhau hynny fel bydd y cynhyrchydd yn talu mwy tuag at y gost ac yn cymryd mwy o gyfrifoldeb yn bwysig os ydym ni am fynd i'r afael â'r broblem hon o lygredd plastig. Fel y dywedais o'r blaen, ac yr wyf eisiau ei ailadrodd unwaith eto, rydym ni'n edrych ar ymagwedd y DU fel y saif pethau ar hyn o bryd, ond os na fydd hynny'n symud ymlaen, yna yr ydym wedi ymrwymo i ddefnyddio'r holl ddulliau ysgogi sydd ar gael i ni.
Rwy'n croesawu'r datganiad gan y Gweinidog y prynhawn yma. Rwy'n croesawu'r gyfradd uchel iawn o ailgylchu gan awdurdodau lleol sy'n parhau, ac rwy'n derbyn bod ei chynyddu eto yn awr yn mynd i fod yn llawer mwy anodd, felly rwyf yn falch bod y Gweinidog mor benderfynol o fwrw ymlaen â hyn. Rwy'n credu ei bod wedi'i godi eisoes pa mor bwysig yw cael y cyhoedd ar eich ochr chi, a hoffwn ddiolch i'r Gweinidog am ymweld â ni yn Rhiwbeina, lle mae'r etholwyr yn frwdfrydig iawn ynghylch ailgylchu, atal gwastraff a'r economi gylchol—yn arbennig y plant. Dechreuodd etholwr yn Rhiwbeina, fel y gŵyr y Gweinidog, fenter yr wyf i wedi ei chefnogi, ynghyd ag Anna McMorrin AS Gogledd Caerdydd, i siarad â busnesau lleol ynghylch lleihau eu defnydd o eitemau plastig untro fel gwelltyn yfed a chwpanau coffi. Mae hynny'n rhywbeth yr ydym ni wedi ei lansio hefyd yn Hen Laneirwg yr wythnos diwethaf, a byddwn yn symud ymlaen i Bontprennau. Tybed a allai'r Gweinidog wneud sylw ar bwysigrwydd y rhyngweithio hwnnw rhwng gwleidyddion, sy'n deddfu, ond hefyd sy'n cyfarfod â'r cyhoedd ac yn cyfarfod â phlant, er mwyn symud y materion hyn ymlaen.
Mae'n bwysig iawn, fel y dywedodd llawer o bobl heddiw, i gydnabod mai dim ond un rhan o'r mater yw ailgylchu, a bod lleihau gwastraff yn bwysig iawn, yn enwedig mewn deunydd pecynnu. Roeddwn i'n meddwl am hyn wrth siopa dros y penwythnos ym marchnad ffermwyr Glanyrafon, sydd wrth gwrs yn dathlu 20 mlynedd y penwythnos hwn ac mae'n un o'r marchnadoedd ffermwyr llwyddiannus iawn. Wrth gwrs, rydych chi'n prynu'r ffrwythau ac rydych chi'n prynu—wel, rydych chi'n prynu llysiau yn bennaf—ac, wrth gwrs, does dim pecynnau ar gyfer llysiau, oherwydd eu bod i gyd yn rhydd, fel mewn llawer o siopau, y maen nhw'n rhydd, ond pam y mae'n rhaid inni gael deunydd pecynnu o gwbl? Sylweddolais fod prynu llysiau rhydd yn y dull hwnnw—. Ac hefyd, yn y farchnad honno, ceir cynllun dychwelyd ernes lle mae ychydig o stondinau yn cymryd y poteli yn ôl ac yn tynnu arian i ffwrdd o'r hyn a brynwch chi wedyn. A felly, ar raddfa fechan, y mae'r pethau hyn yn gweithredu eisoes.
Ond, yn amlwg, rwy'n credu bod y cynnydd mewn marchnadoedd ffermwyr—ac mae gennym ni un yng Ngogledd Caerdydd hefyd, yn Rhiwbeina—yn bwysig iawn. Wn i ddim a hoffai'r Gweinidog wneud sylw ynglŷn â hynny.
Yna, mae'r cynllun dychwelyd ernes yn rhywbeth yr wyf i wedi ei gefnogi am flynyddoedd lawer, ac rwy'n gobeithio yn awr, y symudwn ni ymlaen a gwneud hynny. Rwyf ond yn gobeithio, os mai dull Cymru a Lloegr fydd gennym ni, na fydd yn arafu pethau mewn gwirionedd. Ac fe hoffwn i hefyd glywed yr ymrwymiad y byddwn ni'n bwrw ymlaen ag ef ein hunain, hyd yn oed os na fydd Lloegr yn gwneud hynny. Wn i ddim os allwch chi wneud sylw ynghylch hynny.
Felly, i gloi, rwy'n credu bod hon yn agenda yr ydym yn unedig yn wleidyddol yn ei chylch ac, yn bwysicaf oll, rwy'n credu bod y cyhoedd yn wirioneddol unedig hefyd. Ond rwy'n credu bod addysg ac arwain ar hyn mewn ysgolion, sy'n rhywbeth y mae llawer o eco-gynghorau yn ei wneud, hefyd yn hanfodol.
Diolch i'r Aelod am ei chyfraniad. Yr oeddwn yn falch iawn o gael ymweld â Rhiwbeina a hynny ar ddiwrnod heulog iawn, mewn gwirionedd, pan ddeuthum i ymweld. Rwyf wedi treulio cryn dipyn o amser dros y misoedd diwethaf yn ymweld â'r cymunedau hynny ar hyd a lled Cymru sy'n cymryd camau i leihau'r defnydd o fagiau plastig untro. Oherwydd, yr ydych yn hollol gywir, oes, mae gan Lywodraeth swyddogaeth i ddeddfu a gosod agenda'r polisi, ond mewn gwirionedd ni allwn ond cyrraedd y lle y dymunwn ei gyrraedd, fel yr ydym ni wedi gweld gydag ailgylchu ar ymyl y pafin, os oes gennych chi'r newid diwylliannol ymhlith y cyhoedd hefyd. Ac mae'n bwysig iawn ein bod yn gweithredu nawr i groesawu'r farn gyhoeddus sy'n bodoli ynghylch y mater hwn, ond gan wneud yn sicr ein bod yn gweithredu mewn ffordd nad yw'n dameidiog, ond yn gyfannol ac sy'n edrych ar yr holl bethau a ddywedais i heddiw yn y datganiad o ran ein seilwaith, cyfrifoldeb y cynhyrchydd, o ran deunydd pecynnu y buoch chi'n sôn amdano, sut yr ydym yn lleihau pecynnau bwyd diangen, neu sut y symudwn ni at ddeunydd pecynnu sydd mewn gwirionedd â mwy o gynnwys wedi'i ailgylchu neu sy'n bosibl ei ailddefnyddio, a hefyd y rhan y gallai cynllun dychwelyd ernes ei chwarae yn hynny. Ac, ydych, rydych chi'n iawn wrth ddweud mai un rhan o'r jig-so yw ailgylchu o ran sut y gallwn gyrraedd lle yr ydym ni eisiau bod.
Un o'r pethau rwy'n credu i chi ddweud ar y diwedd, sydd yn gwbl allweddol, yw'r rhan y mae'n rhaid i blant ei chwarae, oherwydd bod gennym ni mewn gwirionedd eco-ysgolion wedi eu rhannu ledled y wlad, ac rwy'n awyddus bod yr eco-ysgolion hyn yn ganolog i'n hymgyrch newid ymddygiad wrth inni gamu ymlaen, nid yn unig yn eu hysgolion eu hunain, ond yn y gymuned ehangach a'r wlad ehangach hefyd. Oherwydd rwy'n credu y bydd y neges gan y plant hynny yn llawer, llawer cryfach o ran ei heffaith nag a geir gan unrhyw un ohonom ni ar y meinciau hyn, gan unrhyw wleidydd, neu hyd yn oed gan lawer o rieni. Oherwydd bod y pŵer hynny a geir drwy swnian, yn yr ysgolion y bûm i ynddyn nhw, a'r plant, does ganddyn nhw ddim teyrngarwch—byddan nhw'n chwidlo ar eu rhieni os na fydden nhw'n gwahanu eu cynnwys ailgylchu fel y dylen nhw, ac yna byddan nhw'n mynd adref a dweud wrth eu rhieni neu eu gwarcheidwaid beth y dylen nhw ei wneud. Felly, rwy'n awyddus iawn, mewn gwirionedd i gynnwys plant cymaint ag y gallwn ni yn yr ymgyrch honno ac i gyfleu'r neges mai ein dyfodol ni yw hwn ac y mae angen i chi helpu nid yn unig i'w sicrhau, ond ei gynnal.
Ac yn olaf, Joyce Watson.
Diolch, Llywydd dros dro.
Rwyf am ganolbwyntio ar agwedd leihau'r tair A. Mae pob un ohonyn nhw, wrth gwrs, yn ddefnyddiol, ond rwy'n credu y dylem atal pethau rhag cael eu hailgylchu yn y lle cyntaf. Ac i'r perwyl hwnnw, ceir rhai enghreifftiau gwych. Un ohonyn nhw yw sefydliad elusennol yn Sir Benfro o'r enw FRAME, ychydig i lawr y ffordd o lle rwy'n byw, mewn gwirionedd, ac maen nhw wedi bod yn hyrwyddo'r dull gweithredu hwn ers blynyddoedd lawer, drwy adnewyddu dodrefn a nwyddau tŷ ac yna eu huwchgylchu nhw. A byddai'r nwyddau hynny yn sicr wedi cyrraedd y safleoedd tirlenwi yn y gorffennol. Ac fe osodon nhw'r agenda hon beth amser cyn iddi ddod yn ffasiynol i wneud hynny, a thipyn o amser cyn i'r sgwrs hon ddechrau. Canlyniad hynny yw eu bod yn darparu swyddi gwerthfawr i dros 200 o bobl yn yr ardal leol bob blwyddyn, ac mae ganddyn nhw hanes gwych o ailddefnyddio neu ailgylchu 60 y cant, neu fwy na 60 y cant o'r eitemau y maen nhw'n eu casglu. Ond yn ychwanegol at hynny hefyd, maen nhw'n cynnig cymorth i deuluoedd sydd ei angen i brynu neu ail-brynu'r nwyddau hynny yn rhatach, ond hefyd i unigolion sy'n dymuno cael y dewis hwnnw o brynu. Ac fe fyddan nhw'n casglu'r nwyddau hynny ac yna'n eu hailddosbarthu i'w cartrefi newydd.
Rwy'n credu mai un o'r pethau sydd wedi cael ei anghofio yma heddiw yw, os roddwn ni ddodrefn, neu unrhyw fath o bren sydd wedi ei drin yn ôl i safleoedd tirlenwi, bydd ganddo rai ychwanegion gwenwynig, ac mae hynny'n broblem fawr. Wn i ddim os wyliodd unrhyw un y darn a wnaed ynghylch gwastraff a ganfuwyd ar hyd yr afon Tafwys. Roedd y darnau hynny o ddodrefn, o ddillad, yn gwbl gyfan, ond roedd y llygryddion, gallwch fod yn sicr bron, yn y dŵr. Felly, fe fydd paent, fe fydd farnais, fe fydd gorchudd plastig yn dod o bob un o'r eitemau hynny, felly rwy'n credu bod angen i ni ychwanegu'r negeseuon hynny pan fyddwn ni'n trafod pam y mae angen inni atal y pethau hyn rhag mynd i gael eu hailgylchu yn y lle cyntaf. Ond hefyd, gallwch ddysgu pobl y sgiliau i wneud rhywbeth allan o unrhyw beth arall, ac y mae FRAME yn gwneud hynny hefyd.
Ceir enghraifft wych arall o fusnes yn ceisio lleihau gwastraff, a'i enw yw Natural Weigh Ltd, a dyma'r siop ddiwastraff gyntaf yng Nghymru. Mae hi wedi ei lleoli, unwaith eto, yn fy etholaeth i, yng Nghrucywel. Mae Natural Weigh yn annog cwsmeriaid i ddod â chynwysyddion amldro pan fyddan nhw'n prynu nwyddau fel bwyd sych neu gynhyrchion glanhau, ac mae'n lleihau'r angen am fagiau plastig untro yn sylweddol. Yn ddiweddar enillon nhw'r wobr 'un i'w wylio' yng Ngwobrau Busnes Cymdeithasol Cymru. Rwy'n gobeithio, Gweinidog, y byddwch yn ymuno â mi i ddymuno llwyddiant iddyn nhw yng ngwobrau menter gymdeithasol y DU, sydd yn cael eu cynnal fis nesaf. Felly, mwy o newyddion da.
Ond mewn gwirionedd, yr hyn yr wyf yn credu sy'n peri pryder i bob un ohonom ni yn y fan yma yw pan awn ni am dro o amgylch y manwerthwyr mawr a gweld y deunydd pecynnu y gwyddoch chi na ellir ei osgoi na'i ailgylchu. Felly, mae'n debyg mai fy nghwestiwn i chi yw; sut ydych chi fel Llywodraeth yn llwyddo wrth geisio anfon neges at y cwmnïau mawr hynny bod yn rhaid iddyn nhw mewn gwirionedd ymuno â ni o ran yr ymagwedd economi gylchol, megis yr enghreifftiau o fusnesau bach yr ydym ni wedi clywed amdanyn nhw yma heddiw? Beth allwn ni ei wneud, os oes unrhyw beth, o ran deddfwriaeth i sicrhau y byddan nhw'n rhoi'r gorau i'w hymddygiad hynod o wael?
A gaf i ddiolch i'r Aelod am ei chwestiynau? Fe wnaethoch chi sôn am ddau gynllun gwych yn y fan yna, FRAME a Natural Weigh, ac rwy'n gyfarwydd â'r ddau ac wedi ymweld â nhw. Yn wir, fe es i at Natural Weigh ac roedd ganddyn nhw rai siocledi hyfryd a gefais i yno hefyd. Fe wnaf yn sicr ymuno â chi i'w llongyfarch ar y wobr y maen nhw eisoes wedi'i hennill, a dymuno pob llwyddiant iddyn nhw yng ngwobrau'r DU. Mae'n siŵr y bydd yn haeddiannol iawn hefyd, oherwydd pan es i i ymweld â nhw, i weld eu brwdfrydedd a sut y maen nhw wedi cymryd y syniad hwnnw o rywle arall, ond erbyn hyn maen nhw mewn gwirionedd yn helpu eraill ar draws y wlad i wneud hynny, a rhannu'r siopau hyn, gan sefydlu ymhell ac agos—. Rwy'n credu eich bod yn hollol iawn o ran y swyddogaeth y mae angen i ailddefnyddio ei chwarae o ran ein map llwybr tuag at economi gylchol, wrth inni fynd ymlaen ac ymgynghori ar hynny, oherwydd nid yn unig y ceir manteision amgylcheddol a manteision economaidd, ond ceir agenda cyfiawnder cymdeithasol gyfan sy'n rhan o hyn o ran sut y mae'n galluogi pobl ac yn cefnogi pobl mewn gwirionedd i allu nid yn unig i gael dodrefn ac offer, ond hefyd i ddatblygu sgiliau a chyfleoedd cyflogaeth yn y dyfodol.
Rydych chi wedi enwi dwy fenter dda iawn yn y fan yna, ac wrth gwrs, oes, mae gennym ni ein cronfa economi gylchol o £6.5 miliwn, y byddwn yn ei thargedu ar y mentrau hynny yng Nghymru a'i chanolbwyntio ar gynhyrchwyr plastig mwy cynaliadwy—sut y maen nhw'n cynhyrchu pethau, a'r cynnwys sy'n mynd i mewn iddo. Gyda chwmnïau mwy o faint, rydym ni wedi gweld rhai ohonyn nhw'n pennu'r agenda ac yn dweud eu bod nhw'n mynd i newid, ond mae hyn mewn camau bach. Un o'r pethau allweddol, rwy'n credu, ar gyfer hynny mewn gwirionedd yw ystyried cyfrifoldeb estynedig y cynhyrchydd—felly, mae'r cynhyrchydd yn cymryd mwy o gyfrifoldeb o ran y deunydd pacio y mae'n ei gynhyrchu a sut y mae'n ei gynhyrchu, yr hyn sydd wedi mynd i mewn iddo, beth sy'n digwydd ar ddiwedd ei oes, a ffioedd wedi'u modiwleiddio yn rhan o hynny, a fydd yn gwneud i gynhyrchwyr orfod ystyried a newid eu dyluniad a'r hyn y maen nhw'n ei wneud â phethau wedyn.
Diolch yn fawr, Weinidog.