Hoffwn symud ymlaen at eitem 5, datganiad gan Arweinydd y Tŷ a Phrif Chwip: yr wybodaeth ddiweddaraf am fand eang. Rwy'n galw ar Arweinydd y Tŷ a Phrif Chwip, Julie James.

Diolch, Dirprwy Lywydd dros dro. Rwy'n dymuno rhoi diweddariad pellach i chi heddiw ar fand eang ledled Cymru.

Daeth Suzy Davies i'r Gadair.

Mae'r farchnad band eang yng Nghymru wedi gweld newid cyflym dros y pum mlynedd diwethaf. Mae 92 y cant o safleoedd yng Nghymru bellach yn gallu cael gwasanaeth band eang cyflym iawn, o'i gymharu â phrin hanner hynny bum mlynedd yn ôl. Mae'r trawsnewid hwn wedi digwydd yn sgil buddsoddiad gan y sectorau preifat a chyhoeddus fel ei gilydd.

Mae'r sector preifat yn parhau i fuddsoddi mewn gwasanaethau band eang yng Nghymru. Mae Virgin Media yn parhau i ehangu eu hôl troed yn ne Cymru ac wedi ehangu i ardal Wrecsam. Cyhoeddodd Openreach eu bod yn bwriadu dod â chysylltiad ffeibr llawn i 3 miliwn o safleoedd ledled wyth o ddinasoedd yn y DU, gan gynnwys Caerdydd, erbyn 2020.

O safbwynt y sector cyhoeddus, mae Cyflymu Cymru wedi gwneud cyfraniad enfawr gan ddod â gwasanaeth i bron 733,000 o safleoedd. Ni fyddai'n danddatganiad bod Cyflymu Cymru wedi chwarae rhan sylweddol yn chwildroi'r dirwedd ddigidol yng Nghymru. Mae busnesau ac unigolion yn awr yn mwynhau'r manteision sy'n dod o fand eang cyflym.

Rydym yn cefnogi busnesau i wneud y mwyaf o'u cysylltedd drwy ein rhaglen Cyflymu Busnes Cymru. Mae hon yn cefnogi busnesau ledled Cymru i ddeall, mabwysiadu a manteisio ar y technolegau busnes digidol a ddaw yn sgil seilwaith cyflym iawn. Hyd yma, mae'r rhaglen wedi helpu dros 3,000 o fusnesau, wedi rhoi 20,000 o oriau o gymorth ac wedi cynnal 500 o weithdai a digwyddiadau. I unigolion, mae band eang yn helpu nhw i ddysgu, i gadw mewn cysylltiad, i ddod o hyd i swyddi a chael adloniant.

Fel yr amlinellais mewn datganiadau blaenorol, serch hynny, mae mwy i'w wneud eto er mwyn cyrraedd y safleoedd sy'n weddill nad ydyn nhw'n gallu elwa o fand eang cyflym hyd yn hyn. O ystyried maint y dasg o ddarparu band eang cyflym a dibynadwy i'r safleoedd nad oes modd iddynt ei gael ar hyn o bryd, bydd angen amrywiaeth o ymyriadau arnom ni yn y dyfodol. Nid oes un ateb. Mae angen inni wneud yn siŵr bod yr ymyriadau hyn yn ategu ei gilydd, yn rhoi sylw i'r angen o hyd am fand eang cyflym ac yn adlewyrchu'r galw lleol am wasanaethau.

Ceir tair elfen i'n dull ni o weithredu: cymorth unigol trwy ein Allwedd Band Eang Cymru a chynlluniau talebau cysylltedd cyflym iawn; cymorth i gymunedau drwy ein cynlluniau talebau ac ymyriadau a arweinir gan y gymuned; ac ehangu a ariennir yn gyhoeddus drwy'r prosiect olynol i Cyflymu Cymru. Bydd y prosiect olynol i Cyflymu Cymru yn llunio rhan o gyfres o ymyriadau. Ac fel yr amlinellais yn fy natganiadau blaenorol cyn toriad yr haf, rydym wedi cynnal ymarfer tendro ar gyfer y prosiect olynol i Cyflymu Cymru. Mae hon wedi bod yn broses gymhleth iawn.

Mae caffael ar gyfer lot rhif un, y Gogledd, a rhif tri, De-orllewin Cymru a'r Cymoedd, bellach wedi ei gwblhau. Y cynigydd llwyddiannus am y ddwy lot yw BT. Cafodd cytundeb grant ei lofnodi ddoe. O dan y cytundeb grant, bydd BT yn ddechrau darparu gwasanaeth band eang cyflym i bron 16,000 o safleoedd ar draws dwy lot erbyn mis Mawrth 2021, gan ddefnyddio ychydig dros £13 miliwn o arian cyhoeddus. Bydd y cyllid hwn yn dod o gyfraniadau gan Lywodraeth Cymru a chyllid o'r UE. Bydd y gwaith o osod rhwydwaith sylfaenol i gefnogi'r prosiect yn dechrau cyn bo hir. Mae'r gwaith hwn yn hanfodol ar gyfer darparu sylfaen i gysylltu'r safleoedd. Rhagwelir y bydd y safleoedd cyntaf wedi'u cysylltu erbyn diwedd 2019. Bydd y mwyafrif helaeth o'r safleoedd hyn yn cael gwasanaeth trwy gysylltiad ffibr i'r safle, gan gynnwys pob safle yn lot rhif tri. Mae gwerthuso'r tendrau ar gyfer lot rhif dau sy'n cwmpasu dwyrain Cymru yn parhau, a byddaf yn gwneud cyhoeddiad pellach ar hyn cyn gynted ag y bydd y broses wedi ei chwblhau.

Yn fy natganiadau blaenorol amlinellais hefyd ein gwaith i adolygu cynllun talebau cysylltedd cyflym iawn yn sgil y cyhoeddiad gan Lywodraeth y DU am eu prosiect cenedlaethol talebau gigabit. Mae swyddogion yn gweithio gyda'u cymheiriaid yn yr Adran Digidol, Diwylliant, y Cyfryngau a Chwaraeon i archwilio sut y gellir defnyddio cynlluniau yn y ffordd orau i wella cysylltedd band eang i gartrefi a busnesau yng Nghymru. Maen nhw wedi ymchwilio i nifer o ddewisiadau ac fe wnaethon nhw gyfarfod yr wythnos diwethaf eto i gwblhau cynnig. Byddaf yn rhoi diweddariad pellach ichi cyn gynted ag y gallaf.

Rwyf wedi ymrwymo i roi cefnogaeth unigol i'r safleoedd sy'n methu â chael band eang cyflym trwy barhau â'r cynllun Allwedd Band Eang Cymru. Rydym yn gweithio i symleiddio'r broses ymgeisio i'w gwneud yn gyflymach ac yn haws i unigolion wneud cais i'r cynllun. I lawer, cynllun cymunedol fydd y llwybr gorau i gysylltedd band eang cyflym. Fel y bydd yr Aelodau yn gwybod, rydym eisoes wedi cael llwyddiannau wrth gefnogi ymyraethau ar lefel gymunedol.

Defnyddiodd pentrefwyr yn Llanfihangel-y-Fedw dalebau gan ein cynllun Allwedd Band Eang Cymru i gefnogi eu menter band eang cymunedol eu hunain. Ffurfiwyd cwmni buddiannau cymunedol i ddod â band eang cyflym iawn â chysylltiad ffeibr i'r adeilad i'r trigolion a busnesau. Mae hyn wedi cynyddu cyflymder eu band eang o tua 4 Mbps hyd at gyflymder o 1 Gbps ar gyfer lanlwytho a lawrlwytho. Cyflogodd y prosiect cymunedol gontractwyr i wneud rhywfaint o'r gwaith, tra bod timau o wirfoddolwyr wedi cymryd rhan mewn gweithgareddau fel tyllu siambrau, asio ffibr, gosod twythellau a rhoi hyb cyfathrebu'r pentref yn ei le. Mae tafarn y pentref, y neuadd gymunedol a'r eglwys eisoes wedi eu cysylltu â'r rhwydwaith band eang cyflym iawn, ac mae gwaith yn mynd rhagddo i gysylltu cyfanswm o dros 175 safle yn y gymuned. Mae mwy o safleoedd bellach yn dewis ymuno â'r prosiect.

Nid y dull hunan-balu hwn yw'r unig fodel cymunedol a byddwn yn gweithio gyda chymunedau ac awdurdodau lleol i roi cyngor ac arian ar gyfer dod â band eang cyflym lle mae ei angen. Er enghraifft, mae swyddogion wedi cwrdd â chynrychiolwyr o brosiect B4RN yng ngogledd-orllewin Lloegr i drafod sut y gallai gefnogi cymunedau yng Ngogledd Cymru. Nid Llanfihangel-y-Fedw yw'r unig gymuned sy'n chwilio am atebion cymunedol. Bûm mewn cyfarfod cyhoeddus yn Llanddewi Rhydderch yn Sir Fynwy yn ddiweddar ac mae'r gymuned honno yn ystyried cynllun hefyd. Mae swyddogion bellach yn gweithio gyda nhw nawr i archwilio'r dewisiadau sydd ar gael.

Fel y nodais mewn datganiadau blaenorol, rydym yn datblygu ymyriadau cymunedol a fydd yn adeiladu ar y talebau Allwedd Band Eang Cymru a'r talebau cyflym iawn i sicrhau ei bod yn haws cael gafael ar arian ar gyfer y mathau hyn o gynlluniau. Mae'r gwaith hwn yn dibynnu ar ganlyniad yr ymarfer tendro ar gyfer y prosiect olynol i Cyflymu Cymru ac, fel yr amlinellwyd uchod, adolygiad y cynlluniau talebau. Wrth i ddarnau eraill o'r gwaith ddod i ben, bydd swyddogion yn gallu troi eu sylw at ddatblygu'r cynllun newydd ymhellach. Yn y cyfamser, bydd cymunedau yn parhau i allu cael gafael ar gyllid oddi wrth y cynlluniau talebau.

Mae ein gwaith i wella seilwaith digidol yn hanfodol i ategu ein hymrwymiadau yn 'Symud Cymru Ymlaen' ac i'r cynllun gweithredu economaidd. Byddaf yn parhau i roi'r wybodaeth ichi wrth inni ddatblygu a chyflawni ein dull integredig o gysylltedd band eang cyflym. Diolch.

Rwyf i o'r farn, arweinydd y Tŷ, y bydd llawer o bobl ar hyd a lled Cymru yn falch iawn yn awr o gael band eang cyflym iawn yn yr ychydig flynyddoedd nesaf hyn. Credaf y dylid eich llongyfarch chi yn hynny o beth. Mae'n gwneud gwahaniaeth enfawr i fywydau pobl. Rwy'n credu mai'r siom fwyaf i mi yn eich datganiad heddiw yw bod y ffigur hwnnw o 16,000 o safleoedd mor isel. Yn eich datganiad heddiw, rydych wedi sôn am 92 y cant o safleoedd yng Nghymru sydd yn cael gwasanaeth band eang cyflym iawn bellach, ac yn yr un frawddeg, roeddech chi'n sôn am drawsnewid hefyd. Rwyf am eich atgoffa, fel y mae llawer ar yr ochr hon wedi gwneud o'r blaen, o 2011, wrth gwrs. Roedd maniffesto Llafur Cymru wedi ymrwymo i, ac rwy'n dyfynnu yma:

sicrhau y bydd pob eiddo preswyl a phob busnes yng Nghymru yn cael y Genhedlaeth Newydd o Fand Eang erbyn 2015.

Felly, ceir rhwystredigaethau mawr yma. Efallai y gallech chi ddweud nad oeddech yn y Llywodraeth ar yr adeg honno, ond roeddech chi ar 3 Mawrth 2015 pryd y dywedasoch, a dyfynnaf:

Ein nod o gyrraedd 96% o safleoedd yng Nghymru erbyn diwedd y gwanwyn 2016... gydag o leiaf 40% o bob safle yn yr ardal ymyrryd hefyd yn elwa o gael gwasanaethau dros 100Mbps.

Nid yw hyn wedi digwydd. Felly, yr hyn yr hoffwn ei ofyn yw: pa fecanweithiau adfachu sydd wedi bod ar waith i ad-dalu'r pwrs cyhoeddus am na wnaeth BT gyflawni rhwymedigaethau'r ddarpariaeth, fel yr wyf yn eu deall nhw? Nid wyf wedi gweld y contract, ond dyna'r hyn a ddeallaf. Beth a gafodd ei osod yn y contract gwreiddiol? Efallai y gallech egluro'r sefyllfa ynghylch hynny. Beth yw'r gosb wedi bod, os wyf i wedi deall hyn yn iawn?

Byddwn yn falch iawn o gael clywed am y rhesymau y tu ôl i'r cymhlethdodau sydd wedi gohirio dyfarniad cam 2 prosiect Cyflymu Cymru. A ydych mewn sefyllfa i ddweud wrthym ni heddiw? Rydych wedi nodi cyfrinachedd masnachol o'r blaen, ond yn amlwg mae dwy o'r lotiau hynny bellach wedi eu rhoi. Rwyf i o'r farn y bydd pobl yn disgwyl atebion o ran pam maent wedi eu gadael mewn twll o ran y cynllun olynol.

Rwyf wedi dweud lawer tro o'r blaen y dylid bod wedi cael pontio di-dor rhwng cam 1 a cham 2 yn y cynllun, fel nad oedd pobl yn cael eu gadael wedi eu hynysu gyda'r seilwaith yn hongian o bolion tu allan i'w cartrefi. Rwy'n gwybod bod gwahaniaeth barn wedi bod o ran hynny. Ond mae hynny'n fy arwain i at fy nghwestiwn nesaf. Beth fydd yn digwydd i'r asedau ynysig y mae Openreach wedi buddsoddi ynddyn nhw eisoes, ond heb eu cwblhau am eu bod wedi rhedeg allan o amser? A oes gwarant y bydd y meysydd hyn yn cael eu cwblhau o dan gam 2?

Faint o ymgeiswyr a gafwyd am lotiau 1 a 3? Os nad oedd ond un ymgeisydd, sut yr ydych wedi sicrhau eich bod wedi meincnodi'r cais i sicrhau gwerth cystadleuol am arian i bwrs y wlad? Rydych yn dweud bod £13 miliwn wedi ei ddyrannu ar gyfer lotiau 1 a 3 am 16,000 o safleoedd, ond £80 miliwn oedd y swm gwreiddiol a ddyrannwyd. Felly, beth sydd wedi digwydd i'r £67 miliwn arall? A yw hwnnw'n cael ei wario ar lot 2? Yn amlwg, na. Felly, efallai y gwnewch chi roi rhywfaint o eglurhad ar hynny. Pam mae'r gwerthuso tendrau ar gyfer lot 2 yn dal i fynd rhagddo? Credaf y bu oedi ar ôl oedi ar ôl oedi yn hyn o beth. Clywsom nôl ym mis Ionawr ac yn yr haf am oedi eto ac yn awr bydd pobl dwyrain Cymru yn awyddus i gael rhai atebion o ran pam mae oedi pellach unwaith yn rhagor.

Fy nealltwriaeth i yw y cynhaliwyd adolygiad o'r farchnad agored cyn diwedd cyfnod 1 cynllun Cyflymu Cymru. Felly, a wnewch chi gadarnhau y bydd yr holl safleoedd ynysig hyn fel y'u gelwir neu safleoedd gwyn yn lotiau 1 a 3 yn cael eu cynnwys yng ngham 2 y prosiect, ac os nad ydyn nhw, faint o safleoedd yn lotiau 1 a 3 fydd yn cael eu gadael heb fand eang cyflym iawn ar ddiwedd cam 2? Yr amcangyfrif gwreiddiol oedd bod yna 98,145 safle gwyn mewn 15,763 o godau post. A yw hyn yn golygu bod yna dros 82,000 o safleoedd yn lot 2, ac os nad oes, pam mae Llywodraeth Cymru wedi mynd i dendr ar gynllun nad yw'n cynnwys pob safle yng Nghymru, fel y nodir yn eich addewid wreiddiol?

Yn olaf, a wnewch chi gadarnhau hefyd eich bod wedi dysgu gwersi oddi wrth y camgymeriadau yng ngham 1 a sicrhau y bydd safleoedd unigol yn cael gwarantau ynghylch cael eu cynnwys yn y cynllun olynol neu beidio, yn hytrach na'u bod yn seiliedig ar system cod post a oedd yn caniatáu i safleoedd unigol gael eu symud i mewn ac allan o'r cwmpas?

Diolch i chi am eich datganiad heddiw, Arweinydd y Tŷ, rwy'n edrych ymlaen at gael mwy o wybodaeth am lot 2, ac efallai y gallwch chi ddweud wrthym pryd y byddwn yn debygol o gael yr wybodaeth honno.

Diolch i chi am y dosbarth meistr yna o rai o'r ffigurau dan sylw. Rwy'n credu, Russell George, eich bod yn teimlo'n debyg iawn i mi, efallai, weithiau, eich bod chi wedi bod yn byw ac yn bod gyda hyn am gryn dipyn o amser. Gadewch i mi geisio dadbacio rhai o'r ffigurau, oherwydd eu bod nhw'n gymhleth ac unwaith eto yn ymwneud—fel y dywedaf yn aml yn y Siambr hon—â'r ffaith mai grant gan raglen ymyrryd y wladwriaeth yw hon i gynorthwyo'r tendrwyr llwyddiannus am y rhaglen grant yn y pen draw ac nid prosiect seilwaith. Pe byddai'n brosiect seilwaith, byddai'n llawer iawn symlach, ond 'dyw hi ddim.

Felly, fel y gwyddoch, ar bob cam, mae'n rhaid inni wneud yn siŵr nad ydym yn ymyrryd â marchnad heb y cymorth gwladwriaethol cywir, sydd yn rhaid i ni ei gael drwy broses Broadband Delivery UK, ac mae hynny'n ychwanegu cymhlethdod ychwanegol. O ran y contract cyntaf, fel y dywedais, y cwmpas gwirioneddol ar gyfer y contract hwnnw oedd bod yn rhaid i BT gyrraedd 690,000 safle ledled Cymru ar 30 Mbps neu'n uwch. Ac ar yr adeg y rhoddwyd y contract, byddai hynny wedi golygu, ochr yn ochr â buddsoddiad y sector preifat mewn mannau eraill yng Nghymru, y byddai 96 y cant o safleoedd a oedd yn bodoli bryd hynny wedi cael eu cwmpasu. Cafodd safleoedd eraill eu hadeiladu yn y cyfamser, yn amlwg. Un o rwystredigaethau'r prosiect hwn fel y gwyddoch yn dda o'ch etholaeth eich hun, Russell George, yw nad yw adeilad newydd yn cael ei gynnwys yn aml oherwydd bod yn rhaid mynd yn ôl at adolygiad o'r farchnad agored bob tro i geisio darganfod a yw'r adeilad newydd yn dod o dan un o'r gweithredwyr masnachol neu beidio cyn y gallwn ei gynnwys, ac mae hynny yn ychwanegu cymhlethdod ychwanegol. Ac os cofiwch chi, yn y prosiect cyntaf, fe wnaethom ni ychwanegu 42,000 safle ychwanegol ar un adeg, pan wnaed ail adolygiad o'r farchnad agored, oherwydd daeth yn fwyfwy eglur nad oedd rhai o'r ystadau busnes yn mynd i gael eu cwmpasu gan y cyflwyniad masnachol, sef yr hyn yr oedd y gweithredwyr amrywiol yn ei hawlio yn y lle cyntaf. Felly, cyfres hynod gymhleth o feini prawf sydd gennym i ymdrin â nhw, a byddai'n dda gallu gweithio allan pa safleoedd ydyn nhw ac yna gweithio allan faint fyddai'n ei gostio i'w cysylltu nhw. Byddai hynny'n llawer haws, ond, yn anffodus, nid dyna'r sefyllfa.

Mae'r sgwrs gyda'r ymgeiswyr am y lotiau sydd bellach wedi eu gosod wedi canolbwyntio i raddau helaeth iawn ar y gwersi a ddysgwyd fel y soniasoch chi, ac mae hynny'n golygu ein bod ni wedi bod yn eu hysgogi nhw i ddweud yn union pa safleoedd y byddan nhw'n eu cyrraedd a pha bryd y bydd hynny. Ac rwy'n gobeithio, o fewn y mis nesaf, y byddwn yn gallu rhyddhau'r manylion hynny i Aelodau'r Cynulliad fel y gallan nhw gysylltu â phobl yn eu hetholaethau a rhoi gwybod iddyn nhw lle maen nhw ar y rhaglen. Nawr, rwy'n awyddus i ddweud, wrth gwrs, fod y cytundeb grant—dywedais hyn yn fy natganiad blaenorol hefyd—yn un dros dair blynedd. Felly, bydd rhai pobl yn aros tan ddiwedd y rhaglen tair blynedd, ac efallai na fydden nhw'n hapus ynglŷn â hynny gan fod tair blynedd yn amser hir i aros. Felly dyna pam yr wyf yn pwysleisio bod y cynlluniau talebau yn dal i fod yn eu lle , ac os yw'r bobl hynny am ddod ymlaen gyda chynllun taleb, rydym yn hapus iawn i hwyluso hynny.

O ran y £80 miliwn, mae'r cyfan ohono ar gael yn wir. Rwyf wedi fy siomi braidd nad yw'r tendrwyr yn y tair lot wedi dymuno gwario mwy o arian nag y maen nhw wedi ei nodi i ni yn y broses gaffael, ac mae arnaf ofn bod hynny oherwydd inni bwysleisio'n gryf y byddai'n rhaid cyflawni'r contract cyntaf yn ôl y targed. Ac, fel y gwyddoch, lawer tro yn y Siambr hon, rwyf wedi tynnu sylw at y cosbau a fyddai'n digwydd pe na fyddai'r targed hwnnw'n cael ei gyrraedd. Cyrhaeddwyd y targed. Cyrhaeddwyd y targed o ran safleoedd. Roedd, rwy'n credu—ac mae'n debyg fy mod i fy hun wedi gwneud hynny, a gwnaeth Gweinidogion eraill sôn amdano, yn ôl canran ar ddechrau'r prosiect, ond mewn gwirionedd roedd yn nifer penodol iawn o safleoedd, yr wyf i wedi sôn amdano sawl gwaith. Mae'n amlwg bod canran y safleoedd yn newid gan fod nifer y safleoedd yn newid, felly nid yw honno'n ffon fesur dda iawn.

O ran yr argaeledd 100 y cant, nid wyf yn hoffi dweud hyn, Dirprwy Lywydd, oherwydd, i ryw raddau, mae hyn braidd yn ffuantus, ond, wrth gwrs, mae ar gael—mae'n fater o faint yr ydych chi'n barod i dalu amdano. Felly, ar hyn o bryd, pe byddech yn barod i dalu amdano, fe allech chi gael cysylltiad ffeibr cyflym i'ch safle drwy'r rhwydwaith ether-rwyd, a fyddai'n costio llawer o arian, ond mae ar gael. Cafodd y rhwydwaith hwnnw ei hwyluso ledled Cymru, ond mae allan o gyrraedd llawer o bobl Cymru. Ond mae ar gael pe bydden nhw'n ei ddymuno, ac rydym ni wedi hwyluso hynny. Rwy'n cytuno â hyn; mae hynny'n wir, ond, serch hynny, mae'n wir ei fod ar gael, ac nid peth bach fu hynny ynddo'i hun. Nid yw hynny o unrhyw gysur i Mrs Jones o ble bynnag, tra ei bod hi hebddo o hyd.

Felly, rwy'n gobeithio, yn y datganiad, roeddwn i hefyd yn pwysleisio—a soniais am rai o'r prosiectau sydd o natur wahanol iawn—y ffaith ein bod wedi rhoi yr adnoddau i dimau cymunedol i wneud yn siŵr y gallwn fynd allan a chael cymaint â phosib o'r prosiectau cymunedol hyn gyda'i gilydd i sicrhau y gall y bobl hynny gael gafael yn gyflym ar y talebau, ac felly ar y cynlluniau, ac rydym yn awyddus iawn i hwyluso hynny. Fel y gwyddoch, rwyf wedi bod ar daith ledled Cymru yn siarad â phobl am yr hyn sy'n bosib, ac o'r rhan fwyaf o'r cyfarfodydd hynny daeth o leiaf un prosiect, ac un yn eich ardal chi eich hun, mewn gwirionedd. Ac rwy'n pwysleisio hynny'n fawr heddiw—rydym yn awyddus iawn i weithio gyda busnesau a chlystyrau o gymunedau. Fe allen nhw fod yn glystyrau daearyddol, fe allen nhw fod yn glystyrau buddiant neu unrhyw beth arall—rydym yn hapus i weithio gyda nhw i weld beth y gellir ei hwyluso drwy gynllun.

A rhan olaf fy ymateb—roeddech wedi gofyn cyfres o gwestiynau cymhleth i mi, a bod yn deg—yw: y rheswm na allaf ddweud faint o arian yr wyf yn ei roi tuag at hynny yw fy mod yn awyddus i wybod faint fydd y lot olaf yn ei chostio ac yna caiff y cyfan sydd ar ôl ei roi yn y pot cymunedol. Felly, rydym yn benderfynol o wario'r holl arian sydd ar gael ar gysylltiad band eang cyflym.

Yn wahanol i Russell George a Julie James, rwyf i'n gymharol newydd i'r maes hwn ar hyn o bryd, felly byddwch yn amyneddgar â mi, ond rwy'n edrych ymlaen at weithio gyda chi yn y maes arbennig hwn, arweinydd y tŷ.

Rwy'n dal sylw y nodwyd mewn diweddariadau blaenorol ar gyflymu a chysylltedd mai ymyrraeth â'r farchnad yw hyn, ac rwy'n cytuno, mewn gwirionedd, y byddai'n haws i gael cynnydd yn y maes hwn o ddarpariaeth cwmpas eang pe byddai band eang yn cael ei drin yn fwy fel cyfleustod cyhoeddus. Mae hwn yn anghenraid fwyfwy hanfodol ar gyfer bywyd a busnes i lawer ac mae'n arbennig o angenrheidiol i sicrhau cyfle cyfartal yn rhai o'n lleoedd mwyaf anhygyrch. Rwy'n sylweddoli bod llawer o waith i'w wneud eto i sicrhau ei fod ar gael yn ehangach a pha mor rhwydd yw cael gafael arno, ac rwy'n ymwybodol bod nifer sylweddol o safleoedd sy'n parhau heb wasanaeth cyflym iawn. Rwy'n gwybod bod Russell George wedi manylu ar rai o'r cwestiynau hynny, ond tybed a wnewch chi ddweud ychydig mwy am niferoedd y safleoedd a fydd yn parhau i fod heb y gallu i gael y gwasanaeth cyflym iawn er gwaethaf y mesurau newydd yr ydych chi wedi eu cyhoeddi heddiw.

Credaf y bydd yn rhaid i ni gael trafodaeth ynghylch sut y gall hyn symud ymlaen a bod yn barod am y dyfodol wrth i dechnoleg newid yn gyflym. Yn y ddadl yn gynharach, roeddem yn sôn am y Gymraeg a'r defnydd o dechnoleg  ddigidol; mae'n rhaid inni edrych tua'r dyfodol o ran yr hyn y bydd angen ei roi ar waith o ran seilwaith ymhen 10, 15 neu 20 mlynedd. Pan fydd aelwyd wedi cael y gwasanaeth cyflym iawn, mae disgwyliad y bydd hynny'n ddigon wedyn, ond wrth i deuluoedd dyfu, fel y bydd anghenion busnesau yn newid a thueddiadau newydd yn dod i'r amlwg, bydd y galw ar y defnydd o'r rhyngrwyd hefyd yn cynyddu. A ydym ni'n bwriadu sicrhau y bydd gennym ni ddigon o fand eang i warantu y bydd ar gael yn y dyfodol o ran lanlwytho, lawrlwytho a ffrydio, ac os bydd angen o bosibl yn uwch yn y dyfodol, sut ydych chi'n cynllunio ar gyfer y posibilrwydd hwn?

Yn olaf, a wnewch chi amlinellu yn fwy manwl pa drafodaethau a gawsoch chi gyda Llywodraeth y DU ynglŷn â'r mater hwn a'r broblem ehangach o sicrhau mynediad eang a chyffredinol at fand eang? Rydych chi wedi dweud yn y gorffennol bod dadl gref y dylai hyn gael ei drin fel cyfleustod cyhoeddus yn yr un modd â dŵr. A oes unrhyw symudiad wedi bod yn hynny o beth gyda Llywodraeth y DU, ac a ydych chi'n rhagweld unrhyw gymorth pellach gan Lywodraeth y DU i'r perwyl hwnnw?

Mae hwn yn bwynt gwleidyddol iawn ac athronyddol, mewn gwirionedd, ac mae'r byd wedi symud—. Yn y ddadl ddiwethaf, roeddem yn siarad am y gwahaniaeth yn y byd mewn pum mlynedd, ac mae hon yn enghraifft wych iawn o hynny. Felly, a bod yn deg, pan ddechreuodd Llywodraeth y DU ar y daith hon, fel y gwnaethom ninnau, technoleg foethus oedd hon mewn gwirionedd ac nid oedd rhai pobl yn dymuno cael cysylltiad trwy'r amser. Rwyf yn aml wedi cyfeirio yn y Siambr hon at y ffaith fod gan Fannau Brycheiniog eu slogan hysbysebu, 'Dewch i Fannau Brycheiniog a chael eich datgysylltu'—wyddoch chi, roedd hynny'n dda o beth. Erbyn hyn, nid peth da mohono, ac nid oes neb yn dadlau am hynny nawr, ac mae hynny'n newid enfawr a sylweddol yn y ffordd yr ydym yn byw ein bywydau. Mae'r ffaith ein bod ni'n cario mwy o rym cyfrifiadurol yn ein pocedi nag a oedd yn bresennol trwy'r byd pan ddechreuais i weithio yn golygu rhywbeth; mae'n dangos y newid a fu yn y dechnoleg. Ond mae polisi'r Llywodraeth wedi llusgo'r y tu ôl i hynny, yn fy marn i, a'r ffaith ei bod bellach yn hanfodol i gael cysylltedd a seilwaith hanfodol—. Roedd yn llusgo tu ôl—y datblygiad polisi. Rydym ni yn cael y sgwrs honno gyda hwy, yn aml iawn. Cawsom sgwrs faith heb fod yn gynhyrchiol iawn yn y pen draw am  rwymedigaeth o wasanaeth cyffredinol, nad yw erioed wedi ei ddatrys oherwydd  nid ydym yn gwybod eto mewn gwirionedd beth mae 'cyffredinol' yn ei olygu, a, beth bynnag, dim ond ar 10 Mbps y mae hynny, fel y mae'r Aelod ei nodi yn gywir, ac na fydd hynny'n ddigon yn fuan iawn.

Un o'r pethau y byddwn yn ei ddweud yw ein bod ni'n awyddus iawn i'r bobl sydd o'r farn y gallai eu gofynion o ran cysylltedd gynyddu i dros 30 Mbps, sef y swm gwarantedig ar y cynllun cyflym iawn, gysylltu â gwasanaethau cysylltedd busnes cyn gynted â phosibl, oherwydd bod gennym ni wasanaeth cynghori a all fynd allan a rhagamcanu eich anghenion yn y dyfodol, ac, mewn gwirionedd, efallai y byddai'n llawer gwell i chi  fynd gyda'r daleb gwibgyswllt yn fuan iawn, a byddai gennych lawer gwell cysylltiad. Felly, mae pob busnes unigol, yn arbennig felly, yn wahanol iawn.

O ran mynegi'r niferoedd o'r tu arall, mae gennym ni 16,000 o safleoedd eisoes yn lotiau 1 a 3. Nid wyf yn gwybod faint sydd yn y lot nesaf; rwy'n gobeithio gallu cyhoeddi hynny yn y 10 diwrnod nesaf. Mae llawer o gymhlethdod y drafodaeth ynghylch dynodi'r union fan y dywed y tendrwr ei fod yn mynd iddi fel y gallwn ni gael y sicrwydd yr ydym ni wedi ei drafod yn aml yn y Siambr hon. Felly, nid wyf i'n gwybod yn hollol, ond nifer cyflawn y safleoedd ar hyn o bryd—ac fel y dywedaf, fel y mae adeiladwyr yn adeiladu tai, mae'n newid—yw 90,000 o safleoedd, felly fe allwch chi wneud y swm. Roeddem yn gwybod pan wnaethom ni gychwyn ar hyn, na fyddai £80 miliwn yn ddigon mae'n debyg i gyrraedd pob un o'r rheini. Fel y dywedaf, rydych yn gallu prynu'r gwasanaeth o hyd, ond mae'n ddrud. A'r peth arall y byddwn i'n ei ddweud—ac rwy'n dweud hyn trwy'r amser, Dirprwy Lywydd dros dro—mae'n fy syfrdanu i pan fydd pobl yn prynu cartref, nad ydyn nhw'n tynnu pris y cysylltiad oddi wrth gost y tŷ y dyddiau hyn. Roeddwn yn disgwyl gweld prisiau tai yn cael eu heffeithio gan hyn, a hyd yma, nid yw hynny wedi digwydd mewn llawer iawn o ardaloedd.

Bydd arweinydd y tŷ yn ymwybodol fy mod i wedi ysgrifennu ati unwaith eto ynglŷn ag ystâd Castle Reach and Kingsmead yng Nghaerffili, lle mae tai wedi eu hadeiladu heb unrhyw gysylltedd band eang o gwbl. Ac mae'n rhaid i mi ddweud, mae swyddogion arweinydd y tŷ swyddogion ac arweinydd y tŷ ei hun wedi bod yn rhagweithiol iawn wrth geisio cyrraedd at ddatrysiad o'r broblem hon. Er hynny, ni ellir dweud yr un peth am Taylor Wimpey, sydd wedi gwrthod cwrdd â'i swyddogion hi, ac Openreach, sydd wedi mynd ran o'r ffordd ond braidd yn fyr o'r hyn y byddwn i wedi ei ddisgwyl. O safbwynt band eang cyflym iawn, mae Taylor Wimpey wedi gwerthu cartrefi heb gysylltiad ar yr ystâd, sy'n siomedig iawn, ac rwy'n amau bod hyn yn digwydd mewn mannau eraill yng Nghymru. Rwy'n credu bod hynny wedi ei gydnabod yn y cyfarfod a gynhaliwyd ar fy rhan gyda thrigolion a Llywodraeth Cymru. Mae trigolion yn yr 50 o gartrefi eraill sydd heb gysylltiad ar yr ystâd hon wedi ceisio codi arian er mwyn defnyddio Allwedd Band Eang Cymru, ac maen nhw'n cydnabod y gefnogaeth y mae Llywodraeth Cymru wedi ei rhoi iddyn nhw, ond nid yw hi wedi bod yn hawdd, oherwydd rhwystrau ariannol a sefydliadol. Y gwir amdani yw, pan fydd rhywbeth fel hyn yn digwydd, y datblygwyr, ac yn yr achos hwn Taylor Wimpey, ddylai fod yn ariannu'r cysylltiad eu hunain. Y nhw yw'r bobl a adeiladodd yr ystâd heb gysylltiadau addas, ac mae gwrthod cwrdd â'r Llywodraeth wedyn i drafod a datrys y broblem hon yn gwbl warthus. Rwy'n teimlo y dylen nhw fod yn ariannu hyn yn llawn, ond a wnaiff hi ymuno â mi i wthio Taylor Wimpey i wneud cyfraniad, o leiaf, at gynllun Allwedd Band Eang Cymru?

Rwy'n ei chael yn rhwystredig iawn ein bod yn adeiladu tai newydd heb eu gwneud yn barod ar gyfer y dyfodol o ran y cysylltiadau. Fel y mae'r Aelod yn gwybod, rydym wedi cael trafodaethau helaeth ynglŷn â'r peth. Un o'r pethau y byddwn yn ei ddweud yw bod gennym ni nawr—. Rwyf wedi gweithio'n galed iawn gyda'm cyd-Aelod Ysgrifennydd Cabinet, a byddwn yn cyhoeddi canllawiau cynllunio, oherwydd fy mod i'n credu y dylai cynghorau fynnu yn eu cytundebau cysylltiad 106 bod y pibellau wedi eu gosod, ac yn y blaen, a chredaf fod yna angen i gynghorau fod yn fwy rhagweithiol yn hynny o beth. Rydym wedi cael trafodaethau helaeth gydag adeiladwyr tai. Mae BT wedi dod i gytundeb bellach, ar ôl adeiladu'r ystâd yr ydych chi'n sôn amdani, sef lle bod adeiladwyr tai yn adeiladu dros 30 o gartrefi y byddan nhw yn gosod y cysylltiad. Ond rydych chi'n rhagddyddio hynny. Rwy'n gobeithio y bydd y tîm hyrwyddo busnes wedi dod draw mewn gwirionedd i helpu gyda'r asesiad cymunedol a hwyluso rhywfaint ar hynny. Os nad ydyn nhw, beth am i ni gael sgwrs am sut y gallwn ni hwyluso hynny. Mae ffyrdd o helpu'r preswylwyr i ddod â'r cynllun ynghyd, a dwyn y cynllun talebau allwedd band eang ynghyd, a chyn gynted ag y byddaf i mewn sefyllfa i gyhoeddi'r lot olaf, byddaf yn gallu cyhoeddi rhagor o becynnau cymunedol a allai fod yn ddefnyddiol yn y cyswllt hwnnw yr ydych yn sôn amdano. Ond ydw, rwy'n credu bod gan adeiladwyr tai beth cyfrifoldeb i'r bobl sydd wedi prynu'r tai. Rwy'n ailadrodd y pwynt: mae'n syndod i mi nad yw pobl yn tynnu cost y cysylltiad oddi wrth gost y tŷ, ond, hyd yn hyn, nid yw'r farchnad wedi symud.

Rwy'n gobeithio nad yw fy sylwadau i ar y datganiad gan arweinydd y tŷ, yn dilyn y cywair cymodlon a osodwyd gan fy nghydweithiwr Neil Hamilton ar ddatganiad cynharach, wedi peri i'r Llywodraeth laesu dwylo mewn rhyw ffordd. Ond, wedi dweud hynny, rwy'n diolch i arweinydd y tŷ am ddatganiad heddiw, a hoffwn gydnabod a llongyfarch Llywodraeth Cymru ar ei chyflwyniad llwyddiannus o fand eang cyflym iawn. Wedi darllen yr ymyraethau a gynigiwyd i gael gwared ar fannau gwan, rwyf i o'r farn, o ystyried y gymysgedd fawr o ddewisiadau sydd ar gael, y gallwn ni fod yn hyderus y bydd y mwyafrif llethol, os nad pob un, o'r safleoedd yng Nghymru, yn gallu cael mynediad at fand eang cyflym iawn yn fuan.

Fodd bynnag, ceir y mater o fanteisio ar y datblygiadau band eang arloesol hyn. Felly, a wnaiff arweinydd y tŷ ymhelaethu ar yr agwedd hyrwyddo sydd ar y cyflwyno a'r cymhellion sydd ar waith i addysgu ac annog busnesau, yn enwedig busnesau bach a chanolig, i fanteisio ar becynnau band eang cyflym iawn? Yn arbennig, a yw BT, fel y dewis gynigydd, yn rhoi strategaethau ar waith i annog mwy o ymgysylltiad â'r hyn y gall band eang cyflym iawn ei gynnig? Yn sicr, byddai'n drueni mawr, wedi holl waith da Llywodraeth Cymru gyda darpariaeth o fand eang cyflym iawn, pe na byddai manteisio ar hynny a'r gymuned fusnes yn ei ddefnyddio.

Yn olaf, a wnaiff arweinydd y tŷ ehangu ychydig ar y rheswm y mae rhanbarth y de-ddwyrain yn llusgo y tu ôl i ranbarthau eraill yn y lotiau caffael?

Ar y pwynt olaf yna, mae arnaf ofn na allaf fynd i unrhyw fanylder, oherwydd ein bod ar ganol y negodi ar hyn o bryd. Rwyf yn siomedig iawn fy mod yn sefyll yma heb fod wedi cwblhau hynny. Rydym ni yn gobeithio dod i benderfyniad cyn bo hir. Rydym yn llythrennol yng nghanol y trafodaethau; ni allaf sôn am hynny ar hyn o bryd. O ran niferoedd, rydym ymhell dros yr 50 y cant. Rwy'n atgoffa pob aelod, pe byddech yn gallu annog pobl a allai gael band eang i fanteisio arno, rydym ni'n cael cyfran welliant o hynny, a hwnnw yw'r ailfuddsoddiad yr ydym ni'n sôn amdano. Mae'r gyfran welliant yn para'n hir ar ôl i'r contract gael ei gwblhau, felly dylid annog hyn cymaint â phosibl dros y pum mlynedd nesaf. Er ei bod yn ymddangos yn rhyfedd i'r bobl nad ydyn nhw'n gallu ei gael fod yna bobl sydd yn gallu ei gael ond ddim yn manteisio arno—ac yn rhwystredig iawn—mewn gwirionedd, o ran defnyddio technoleg newydd, mae'r gromlin hon yn llawer uwch nag unrhyw beth arall. Felly, mae'n gyflwyniad cyflymach na thrydan neu ffonau neu unrhyw beth arall. Felly, mae hyn ymhell yn uwch na'r gyfradd y byddech yn ei disgwyl ar gyfer manteisio ar dechnoleg newydd, sy'n dangos natur y newid yn ein cymdeithas wrth i ni fynd ymlaen mewn gwirionedd i'r oes wybodaeth. Mae'r gyfran welliant honno, fel yr wyf yn atgoffa Aelodau —. Y cynllun gwreiddiol oedd, pan gyrhaeddwyd cyfranogiad o dros 21 y cant, fe fyddwn ni'n cael y gyfran welliant. Wel, amcangyfrif oedd hwnnw gan gwmni technoleg ar yr adeg honno o'r hyn fyddai'r cyfranogiad. Rydym ni ymhell dros 50 y cant, sy'n dangos y newid yn y gymdeithas.

Mae gennym ni dîm hyrwyddo busnes sy'n mynd o gwmpas yn dangos i bobl beth allai eu busnes fod pe bydden nhw'n mynd ar-lein, ac yn eu helpu i gael y sgiliau a'r wybodaeth i wneud hynny drwy Busnes Cymru a'r tîm hyrwyddo busnes cyflym iawn. Rwy'n gobeithio y bydd pob aelod wedi gweld ein ffon olau—ceir lluniau hyfryd ohonof i'n sefyll wrth ei hochr mewn gwahanol fannau ledled Cymru. Pan fydd y gwasanaeth cyflym iawn yn cyrraedd pentref, cymerwn y ffon olau a'i rhoi yn y canol, ac rydym yn ceisio annog cymaint o bobl â phosibl i ddod ymlaen. A dyna'r hyn yr oeddwn yn ei ddweud am y 550 seminar a phopeth arall a gawsom ni, yn egluro i bobl sut y gallwn eu cynorthwyo gyda hunan-gyflogaeth, a chyda'u busnes, wrth fanteisio ar hyn.  

Arweinydd y tŷ, rwyf wedi codi gyda chi ar sawl achlysur enghraifft debyg i'r hon a gododd fy nghyd-Aelod Hefin David, a datblygiad Dyffryn y Coed yw honno, datblygiad gan Persimmon, yr wyf yn credu ei bod yn enghraifft wych o rai o'r methiannau yn ein cynllunio neu yn ein system ddatblygu ar gyfer tai. Datblygiad newydd yn Llanilltud Faerdref yw hwn, lle mae'r cam cyntaf, wrth gwrs, wedi gweld gosod band eang ffibr, ond nid yw'r ail gam wedi cael hynny, ac, wrth gwrs, mae'r cyfrifoldeb yn cael ei symud yn ôl ac ymlaen o ran pa un ai BT neu'r datblygwr sydd mewn gwirionedd yn gyfrifol. Mae'n ymddangos i mi fod nifer o bethau y mae angen i ni edrych arnyn nhw, ac mae angen i ni eu gweithredu rywsut, ym mhob datblygiad. Mae'n ymddangos i mi yn y Gymru gyfoes, sy'n datblygu, mae'n rhaid bod—. Mae'n rhaid, rwy'n credu, bod yna ofyniad—mor agos at ofyniad statudol â phosibl—bod y lefel uchaf sydd ar gael o fand eang yn cael ei ddarparu yn yr un modd â dŵr, â nwy, fel gyda'r cyfleustodau cyhoeddus eraill, a'r rhagdybiaeth ddylai fod y bydd pob tŷ newydd yn cael hynny wedi ei osod, a dylai fod yn un o hanfodion datblygu.

Wrth gwrs, y broblem arall sydd gennym ni yw mai'r sefyllfa yn awr yw, gyda band eang cyflym iawn a beth bynnag yw'r olynydd i hwnnw, bydd materion ôl-osod yn dod i'r amlwg. Mae'n ymddangos i mi fod yn rhaid adeiladu hynny i mewn i'r system hefyd. Un o'r problemau, wrth gwrs, gyda'r ystâd y cyfeiriais ati, ystâd Dyffryn y Coed, yw, wrth gwrs, yw'r system gymhleth mewn gwirionedd o gael band eang ffeibr i weithredu mewn gwirionedd, faint o amser y bydd hynny'n ei gymryd, ac rwy'n ddiolchgar iawn am y cymorth y mae eich adran wedi ei roi mewn gwirionedd wrth gael y system i gychwyn o leiaf, y system grantiau ac ati. Ond mae hwn, serch hynny, yn faich sy'n achosi rhwystredigaeth ofnadwy. Rydych chi'n gweld pobl sy'n rhedeg eu busnesau, yn cael anhawster mawr gyda rhywbeth yr oedden nhw'n credu fyddai yno. A dim ond holi oeddwn i mewn gwirionedd beth yw eich barn chi ynghylch pa un a yw'n bosibl edrych ar ein proses rheoleiddio neu ddeddfwriaethol i sicrhau, yn y dyfodol, y bydd hyn yn digwydd, o leiaf. Ac efallai—rwy'n cytuno'n fawr iawn â'r hyn a ddywedodd Hefin David hefyd, y dylai hyn fod yn un o brif swyddogaethau a chyfrifoldeb y datblygwr. Maen nhw'n gwneud ffortiwn enfawr o hyn, ac os gall Persimmon dalu £75 miliwn fel bonws i'w Prif Weithredwr, credaf y gall fforddio i roi band eang rhesymol i'r bobl y maen nhw'n gwerthu eu tai iddyn nhw.

Ydw, rwy'n cytuno'n llwyr â dadansoddiad yr Aelod o hyn. Rydym wedi gweithio'n galed iawn gyda chydweithwyr ynglŷn â rheoliadau adeiladu a chaniatâd cynllunio. Ac, fel y dywedais wrth ateb Hefin David, gallai cynghorau wneud llawer gyda'r cytundebau 106 a mynnu—felly, pan fydd cyngor yn gwneud cytundeb 106 i glymu'r cyfleustodau a mabwysiadu'r heol ac ati, yna fe ddylai sicrhau bod pibellau band eang ac ati i gyd ar gael. Mae'n rhaid dweud, os nad yw'r prif nod yn yr heol y mae'n cael ei gysylltu â hi, efallai na chewch chi gysylltiad yn syth, ond, heb y pibellau, mae ôl-ffitio, fel y dywedwch, yn llawer mwy costus. Felly, fe ddylai fod pibellau yno, a phob seilwaith y gallwch ei roi yno, hyd yn oed os nad yw yn yr heol, er, yn y rhan fwyaf o leoedd yng Nghymru, mae yn yr heol erbyn hyn. Felly, rwy'n cytuno â hynny.

Ceir hefyd broblemau ynghylch rheoliadau adeiladu ac inswleiddio. Rwy'n gwybod bod yr Aelod yn gyfarwydd â hyn, ond po uchaf y bo safon inswleiddio'r tŷ, ac rwy'n cytuno'n llwyr â hyn, y mwyaf o gawell Faraday ydyw a pho leiaf y bydd y signal yn cario. Ac felly mae angen i chi gael pibellau yn y tŷ i ganiatáu i'r signal drosglwyddo, ac mae hynny mewn gwirionedd yn rhan hanfodol o'r peth hefyd. Ac rwy'n awyddus iawn i gael trafodaeth gyda chydweithwyr sy'n Weinidogion ynglŷn â'r gofynion—ac rwyf wedi cael y sgwrs hon gyda Rebecca Evans, y Gweinidog â chyfrifoldeb—am dai cymdeithasol, er enghraifft, i sicrhau bod pobl sy'n prynu tai fforddiadwy yn cael y gofynion hynny wedi eu cynnwys hefyd yn y fanyleb ar gyfer y tŷ, oherwydd yr hyn nad ydych yn ei ddymuno yw allgáu digidol yn cael ei wthio ar ben hynny.

Ond cytunaf yn llwyr: fe ddylai adeiladwyr tai geisio sicrhau bod yr hyn sydd bellach yn rhan hanfodol o fywyd yr unfed ganrif ar hugain yn cael ei gynnwys yn y safle. Ac rwyf am ailadrodd unwaith eto ei bod yn syndod i mi nad yw pobl yn darganfod beth yw cost cysylltiad cyn cytuno ar gost y tŷ.

Dim ond apêl, mewn gwirionedd. O'r rhai sydd wedi eu cysylltu, y rhai mwy problemus diweddar, rwyf wedi cael rhai pryderon wedi eu codi o ran sut y cwblhawyd y gosodiadau. Mewn rhai o'm hardaloedd gwledig—rwyf wedi codi hyn gyda BT, ac maen nhw'n dweud, 'Wel, nid oedd hynny yn y contract', a phob math o osgoi fel hyn, os mynnwch chi, gwneud gwaith yn iawn. Ond rwyf wedi cael pryderon wedi eu codi gyda rhai o'm safleoedd yn fy ardaloedd gwledig yn Nyffryn Conwy, lle maen nhw wedi rhedeg y wifren ar draws caeau, ac felly mae gwartheg yn llythrennol yn tynnu'r wifren, ac felly—wyddoch chi, nid yw'r seilwaith na'r ffordd y caiff ei osod yn ddelfrydol. Felly, maen nhw'n mynd drwy hynny i gyd eto—dim ond newydd ei gael, nid yw'n gweithio'n iawn, felly maen nhw'n gorfod cysylltu â BT eto a gweld llawer o giwiau a phethau tebyg ac yna'n dod yn ôl ataf i, ac rwyf i o'r farn bod hynny'n wallgof, mewn gwirionedd. Pan eu bod nhw'n gwneud gwaith, pam nad ydyn nhw'n ei wneud yn iawn yn y lle cyntaf?

Felly, byddai'n rhaid i mi gael y manylion am y safle penodol.

Byddai, ac mae sawl eiddo yn yr un sefyllfa.

Fel y gwyddoch chi, Janet Finch-Saunders—rydym wedi cael y sgwrs hon lawer gwaith—os yw'n rhan o'm cytundeb i, yna fe geir gofynion o ran sut maen nhw'n gwneud y cysylltiadau ac ati, ond os yw'n rhan o gyflwyniad preifat a chytundeb gyda'r tirfeddiannwr am fforddfraint, yna nid oes gennyf i unrhyw bŵer i ymyrryd. Felly, pe byddech yn dymuno ysgrifennu ataf i gyda'r manylion, gallaf ddarganfod ar eich rhan pa un a yw o fewn ein maes ymyrraeth ai peidio.

Diolch yn fawr.