Yr eitem nesaf yw'r datganiad gan y Prif Weinidog ar y diweddaraf ar drefniadau pontio'r Undeb Ewropeaidd. Rwy'n galw ar y Prif Weinidog i wneud ei ddatganiad. Mark Drakeford.

Llywydd, diolch yn fawr. Ar ddechrau 2019, mae'n amlwg bod yna ymdeimlad o argyfwng wedi codi ynghylch Brexit. Llywodraeth y Deyrnas Unedig sy'n gyfrifol am hyn. Dros y ddwy flynedd a hanner diwethaf, maen nhw wedi rhoi blaenoriaeth i ryw ymgais ofer i geisio uno'r Blaid Geidwadol yn hytrach na chanolbwyntio ar ddyfodol y wlad.

Nid yw Llywodraeth y Deyrnas Unedig wedi gwneud unrhyw ymgais i sicrhau consensws trawsbleidiol ar gyfer ei strategaeth, nac wedi gwneud unrhyw ymgais o ddifrif i gytuno â'r gweinyddiaethau datganoledig ar ffordd o negodi. Drwy ei diffyg effeithlonrwydd ei hun, mae wedi methu â sicrhau cytundeb sy'n medru denu digon o gefnogaeth i sicrhau mwyafrif seneddol. O ganlyniad, rhai wythnosau yn unig cyn ymadael â'r Undeb Ewropeaidd, mae'r perygl o ymadael heb gytundeb yn cynyddu, ac fe fyddai hyn yn drychinebus i Gymru a'r Deyrnas Unedig yn gyfan.

Mae'n anhygoel ein bod ni yn y sefyllfa yma, ac mae'n gwbl ddiangen. Bron yn union ddwy flynedd yn ôl, fe wnaeth Llywodraeth Cymru gyhoeddi Papur Gwyn ar y cyd â Phlaid Cymru, sef 'Diogelu Dyfodol Cymru'. Roedd yn cynnwys manylion am ffordd synhwyrol a rhesymegol o ymadael â'r Undeb Ewropeaidd, gan ddiogelu buddiannau hanfodol Cymru a'r Deyrnas Unedig yn ehangach. Y mis diwethaf, gyda mwyafrif sylweddol, cadarnhaodd y Cynulliad Cenedlaethol y dull gweithredu hwn unwaith eto.

Gadewch, Llywydd, inni ailadrodd ein blaenoriaethau. Yn gyntaf, rydym ni am weld Brexit sy'n diogelu swyddi yma yng Nghymru. Nid oes modd inni gytuno ag unrhyw ganlyniad sy'n arwain at osod tariffau neu rwystrau eraill a fydd yn ei gwneud yn anoddach i fusnesau Cymru allforio, yn annog chwyddiant drwy gynyddu costau mewnforio ac, yn fwyaf difrifol, yn amharu ar y cadwyni cyflenwi integredig ar draws Ewrop y mae cynifer o'r prif gyflogwyr yn dibynnu arnynt i ffynnu ac, mewn rhai achosion, i oroesi. Mae hyn yn golygu bod angen parhau i fod yn rhan o'r farchnad sengl a chymryd rhan mewn undeb tollau. Byddai hynny nid yn unig yn golygu ein bod yn parhau wedi integreiddio â'r farchnad Ewropeaidd, ond hefyd yn rhoi mynediad i ni at dros 60 o wledydd sydd â chytundebau masnach rydd gyda'r Undeb Ewropeaidd. Mae'n gwbl hurt troi ein cefnau ar drefniadau masnach rydd helaeth sydd eisoes yn bodoli ar draws y byd. 

Y tu hwnt i hynny, Llywydd, rydym ni eisiau gweld system ymfudo sy'n deg i'r dinasyddion hynny o'r UE sydd wedi dewis neu, fel yr ydym ni'n gobeithio yn y dyfodol, y byddan nhw'n dewis byw eu bywydau yma yng Nghymru, ac yn deg i'r rhai sy'n ofni bod y perygl o gamfanteisio yn cynyddu oherwydd na fu Llywodraeth bresennol y DU yn ddigon cadarn wrth orfodi hawliau gweithwyr. Ar y llaw arall, mae agwedd ddigyfaddawd a gelyniaethus Llywodraeth y DU at ymfudo yn peryglu nid yn unig ein gallu i negodi'r berthynas hirdymor briodol gyda'r UE, ond hefyd hyfywedd y GIG a gwasanaethau cyhoeddus eraill, yn ogystal â rhai o'n prif sectorau economaidd—amaethyddiaeth a chynhyrchu bwyd, lletygarwch, a'n sector addysg uwch—ac, os caf i ychwanegu, bydd yn amddifadu dinasyddion Cymru—efallai yn anad dim, ein pobl ifanc—o'r cyfle i fyw a gweithio mewn 27 aelod-wladwriaeth arall.

Llywydd, mae'r Llywodraeth hon a minnau'n credu bod mwyafrif cadarn yn y Cynulliad hwn eisiau cadw'r hawliau cymdeithasol, amgylcheddol a'r hawliau o ran y farchnad lafur sydd wedi'u meithrin gydag amynedd dros nifer o flynyddoedd o aelodaeth o'r UE, ac i fanteisio ar ddatblygiadau yn y dyfodol sydd o fudd i ddinasyddion ein cyfandir. Ar ben hynny, rwy'n credu y byddai cytundeb o'r fath yr wyf i newydd ei ddisgrifio hefyd o bosib wedi bod yn fwy derbyniol i'n partneriaid yn yr UE.

Mae Michel Barnier wedi dweud, pe byddai'r Deyrnas Unedig y tu allan i'r Undeb Ewropeaidd, ond o fewn undeb tollau ac yn derbyn rheoliadau'r farchnad sengl ar gyfer yr economi yn ei chyfanrwydd, y byddai hynny'n ffurf ar Brexit y gallai'r UE ei chefnogi. Byddai ateb o'r fath yn sicrhau na fyddai angen o gwbl am gynllun ôl-stop Gogledd Iwerddon, fel y'i gelwir ef, a byddai, beth bynnag, yn osgoi'r rhan fwyaf o'r problemau gwirioneddol sy'n gysylltiedig â chynigion presennol Mrs May.

Mae'n arwydd o fethiant Llywodraeth y DU a'i Phrif Weinidog bod ei chytundeb yn ildio dylanwad gwleidyddol dros ein dyfodol ond ar yr un pryd yn methu ag ennill unrhyw sicrwydd y bydd y berthynas hirdymor gyda'r Undeb Ewropeaidd yn un sy'n amddiffyn ein dyfodol economaidd. Drwy gymryd arnom y gallem ni adfer rheolaeth dros ein cyfreithiau, ein ffiniau a'n cyllid, ac ar yr un pryd cynnal y cysylltiadau economaidd gorau gyda'r Undeb Ewropeaidd, nid yw'r cytundeb y daeth y Prif Weinidog ag ef yn ôl gyda hi yn rhoi sicrwydd o'r naill beth na'r llall. A dyna pam na ellir derbyn ei chytundeb hi fel y mae.

Yn y tymor byr, rydym ni bellach yn wynebu'r posibilrwydd o anhrefn a chaledi pe baem ni'n gadael yr Undeb Ewropeaidd heb gytundeb mewn prin 10 wythnos. Mae'r posibilrwydd yma yn gynyddol ac yn frawychus o real, ac rydym ni'n gwneud beth bynnag y gallwn ni i baratoi ar ei gyfer, gan barhau i ddatgan yn glir nad oes unrhyw gytundebu, unrhyw gynllun, waeth pa mor dda, yn gallu dileu'r niwed y bydd Brexit di-gytundeb yn ei greu. Fel y gŵyr Aelodau, rydym ni'n gweithio'n galed gyda'r Cynulliad Cenedlaethol er mwyn hwyluso hynt y ddeddfwriaeth angenrheidiol i baratoi ar gyfer Brexit. Mae hyn yn faich trwm o waith heb ei drefnu ar gyfer Llywodraeth Cymru ac ar gyfer y Cynulliad ei hun, ac rydym ni'n ailflaenoriaethu materion eraill y Llywodraeth i roi'r ddeddfwriaeth y mae ei hangen arnom ni ar waith cyn diwedd mis Mawrth.

Nawr, Llywydd, mae llawer o'r elfennau sy'n gysylltiedig â Brexit 'dim cytundeb' yn nwylo Llywodraeth y DU. Nhw, ac nid cyrff cyhoeddus Cymru, fydd yn gosod tariffau ac yn rheoleiddio llif nwyddau ar draws ffiniau—yng Nghaergybi, Abergwaun ac mewn mannau eraill. Rydym ni'n gweithio ar lefel ymarferol mor agos ag y gallwn ni gyda Llywodraeth y DU i rannu gwybodaeth a bod mor barod â phosib. Ni fu hyn heb ei rwystredigaeth. Ers y refferendwm, mae Llywodraeth y DU wedi bod yn rhy niwlog, rhy araf ac weithiau'n gwbl gyfrinachol. Rydym ni wedi dweud yn glir ein bod yn barod i gydweithio mor agos â phosib ar sail rynglywodraethol i baratoi hyd yn oed ar gyfer digwyddiad y credwn ni na ddylid hyd yn oed ei ystyried. Ond nawr yw'r amser i fod yn wirioneddol agored a chydweithio'n llawn.

Mae llawer o fusnesau yma yng Nghymru, yn enwedig y rheini sy'n mewnforio ac allforio, wedi bod yn paratoi cynlluniau wrth gefn ers peth amser. Ar gyfer y rhai nad ydyn nhw wedi gwneud hynny, nawr yw'r amser i ddechrau gwneud hynny, ac ein porth Brexit yw'r man cychwyn ar gyfer busnesau sydd angen gwybod rhagor. Yn yr un modd, dylai pob corff cyhoeddus yng Nghymru—awdurdodau lleol, prifysgolion, awdurdodau iechyd ac eraill—fod yn hen gyfarwydd â'u paratoadau wrth gefn eu hunain ar gyfer 'Brexit' 'dim cytundeb'. Bydd mwy gennym ni i'w ddweud am hyn fel Llywodraeth dros yr ychydig wythnosau nesaf.

Llywydd, hyd yn oed ar yr adeg hwyr yma rwy'n gobeithio y bydd Prif Weinidog y DU yn llwyddo i gael gwell bargen, un sy'n cyd-fynd yn agosach â'n huchelgeisiau ni fel y'u nodir nhw yn 'Diogelu Dyfodol Cymru'. Os na all Llywodraeth y DU wneud ei gwaith dylai ofyn i'r Undeb Ewropeaidd am estyniad i'r dyddiad Brexit yn erthygl 50 sef 29 Mawrth ac yna rhoi cyfle i'r DU gyfan roi mandad clir ar gyfer y ffordd ymlaen, drwy etholiad cyffredinol neu bleidlais gyhoeddus. Dyna oedd y safbwynt y cytunodd y Cynulliad hwn arno cyn y Nadolig. Dyna'r dewis gorau o hyd i Gymru a'r Deyrnas Unedig.

Diolch, Prif Weinidog, am eich datganiad y prynhawn yma, ond ni fyddwch chi'n synnu fy mod i'n dal yn siomedig â safbwynt Llywodraeth Lafur Cymru ar y mater hwn. Mewn datganiad a wnaeth eich rhagflaenydd ar 20 Tachwedd y llynedd, cadarnhaodd mai cymharol ychydig oedd angen ei newid er mwyn i Lywodraeth Cymru gefnogi cytundeb presennol Llywodraeth y DU gyda'r UE. Felly, ymddengys fod eich barn wedi newid cryn dipyn o'r safbwynt penodol hwnnw mewn cyn lleied o amser. A wnewch chi ddweud wrthym ni felly beth sydd wedi newid ers hynny?

Nawr, rwy'n sylwi eich bod yn cyhuddo Llywodraeth y DU o roi buddiannau'r Blaid Geidwadol o flaen buddiannau'r DU. Ni allai dim fod ymhellach o'r gwir, o ystyried—[Torri ar draws.] Llywydd, gallaf glywed Aelodau eraill o bleidiau gwleidyddol eraill yn gweiddi. Roeddwn yn gwrtais iddyn nhw wrth wrando ar y Prif Weinidog ac rwy'n disgwyl yr un cwrteisi'n ôl.

Nawr, ni allai dim fod ymhellach o'r gwir, o gofio bod Prif Weinidog y DU wedi ei gwneud hi'n gwbl glir fod y cytundeb a negodwyd gan ei Llywodraeth er budd y DU gyfan, a fydd yn diogelu swyddi ac yn cynnig sefydlogrwydd yn y dyfodol, sef yr hyn yr ydych chi'n dweud yn eich datganiad eich bod chi eisiau ei gyflawni hefyd. Fodd bynnag, ymddengys i mi na all y Blaid Lafur na'ch Llywodraeth benderfynu a ddylai'r DU adael yr UE ai peidio. Mae wyth o'ch Aelodau meinciau cefn eich hun a phedwar aelod o'ch Llywodraeth wedi galw am ail refferendwm. Felly, o ran eglurder y prynhawn yma, a wnewch chi ddweud wrthym ni a yw eich Llywodraeth yn awr o blaid cynnal ail refferendwm ac ai dyma bellach yw polisi swyddogol Llywodraeth Cymru?

Ac rydych chi'n eithaf hyf yn cyhuddo Llywodraeth y DU o fethu cytuno ar ddull y trafodaethau gyda'r gweinyddiaethau datganoledig pan nad oedd eich rhagflaenydd yn estyn gwahoddiad i mi gwrdd i drafod effaith y cytundeb ymadael ar Gymru yn fy swyddogaeth yn arweinydd yr wrthblaid yn y fan yma. Felly, ni fyddaf yn derbyn unrhyw wersi gan eich plaid chi gyda'ch honiadau am y diffyg ymgysylltu ac ymgynghori ystyrlon. Siawns y byddai hi wedi bod yn llawer gwell pe byddai holl arweinwyr y pleidiau wedi cwrdd a thrafod y cynigion i drafod yr effaith y bydden nhw'n eu cael ar Gymru ac ar weithrediad y Cynulliad hwn. Yn wir, rwy'n gwybod bod Prif Weinidog y DU wedi dangos cwrteisi a chynnig trafodaethau ynghylch Brexit gyda llawer o'r gwrthbleidiau, gan gynnwys arweinydd Plaid Cymru.

Nawr, fel y byddech chi'n disgwyl, rwyf wedi cyfarfod nifer o fusnesau bach a mawr yn ddiweddar ac mae'r neges yn glir iawn: maen nhw eisiau cytundeb. Maen nhw'n dweud y bydd 'dim cytundeb' yn cael effaith hynod negyddol ar fusnes ac y byddai'r effaith yn bellgyrhaeddol ac yn niweidiol. Os derbynnir y bleidlais yr wythnos nesaf yn y Senedd—ac rwy'n mawr obeithio y caiff hi—yna mae busnesau'n dweud y gallan nhw gynllunio'r camau nesaf. Byddai'r cyfnod gweithredu cyfyng yn bont i berthynas yn y dyfodol, gyda chaniatâd i alluogi busnesau i barhau i fasnachu fel hyn tan ddiwedd y flwyddyn nesaf. Rwy'n siŵr bod hyn yn rhywbeth y byddai Prif Weinidog Cymru yn ei groesawu. Hebddo, mae llawer iawn o ansicrwydd a gallai'r goblygiadau fod yn ddifrifol iawn. Mae angen inni wrando ar eu rhybuddion dwys a difrifol.

Mae Cydffederasiwn Diwydiant Prydain wedi mynegi eu barn yn glir. Maen nhw wedi dweud bod y fargen hon yn gyfaddawd, gan gynnwys ar gyfer busnes, ond mae'n cynnig y cyfnod pontio hanfodol hwnnw fel cam yn ôl o ymyl y dibyn.

Peidiwch â gwrando arnaf i ac ar Gydffederasiwn Diwydiant Prydain yn unig; gwrandewch ar Andy Palmer, Prif Weithredwr Aston Martin, sydd wedi dweud ei farn ar goedd hefyd. Mae wedi dweud bod y cytundeb Brexit sydd ger ein bron yn ddigon da. Mae hi'n amlwg nad yw Llywodraeth Cymru yn gwrando ar farn glir a chyson y gymuned fusnes, sydd wedi siarad ag eglurder gwirioneddol ar y mater hwn. Felly, ers eich penodiad, pa drafodaethau a ydych wedi'u cael gydag arweinwyr busnes yng Nghymru, gan fod angen inni gael gwybod yr adlewyrchir eu barn yn briodol pan fydd eich Gweinidogion yn parhau i drafod y mater hwn â'ch cymheiriaid yn San Steffan?

Nawr, mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn glir wrth ddweud mai'r peth olaf y mae hi eisiau ei weld yw ffin galed rhwng Cymru a'r Iwerddon, ac rwy'n cytuno'n llwyr â'r safbwynt hwnnw. Soniodd eich rhagflaenydd am oblygiadau enfawr hynny, yn arbennig i strwythur y ffyrdd sy'n arwain at ein porthladdoedd. Nawr, dadleuwyd dros ddeuoli'r A40 yn fy etholaeth i, er enghraifft, ers y 1950au, a byddwch yn gwybod y bûm i'n gofyn yn barhaus i Weinidogion y Llywodraeth yn y Siambr hon am addewidion i ddeuoli'r ffordd hon. Fodd bynnag, mae'n parhau i fod yn ffordd unffrwd, ac rwy'n sôn am hyn oherwydd mae'n un enghraifft yn unig o agwedd lle mae'r cyfrifoldeb gan y Llywodraeth. Felly, mae'n bwysicach fyth fod Llywodraeth Cymru yn dweud wrthym ni pa gynlluniau sydd ganddi i wella'r strwythur ffyrdd i'n prif borthladdoedd.

Nawr, rwy'n sylwi yn eich datganiad heddiw ichi gyfeirio hefyd at y llif o nwyddau ar draws ffiniau yng Nghaergybi, Abergwaun ac mewn mannau eraill, ac rwy'n deall y buoch chi'n cydweithio'n agos iawn â Llywodraeth y DU ar effaith Brexit yn arbennig ar borthladd Caergybi. Fe fyddwn i'n ddiolchgar pe baech chi'n rhoi'r newyddion diweddaraf inni ynglŷn â chynnydd y gwaith yna.

Gyda hynny o lith, Llywydd, a gaf i ddiolch i'r Prif Weinidog am ei ddatganiad heddiw? Ond mae'n hynod o hawdd i Lywodraeth Cymru feio a beirniadu Llywodraeth y DU. Hoffwn atgoffa Llywodraeth Cymru bod angen iddi hi hefyd edrych ar ei chymwyseddau ei hun, ac rwy'n eich annog chi a'ch Gweinidogion i weithio'n adeiladol gyda Llywodraeth y DU dros yr wythnosau nesaf.

Diolch i Paul Davies am y cwestiynau hynny, Llywydd. Gallaf ei sicrhau bod holl Weinidogion Cymru yn ceisio gweithio'n adeiladol gyda phartneriaid eraill ledled y Deyrnas Unedig ac y byddant yn gwneud hynny yn frwd iawn yn ystod y mis hwn wrth inni ymbrysuro gyda'r paratoadau Brexit. Dydd Llun, bydd fy nghyd-Aelod Lesley Griffiths yn Llundain eto ar gyfer trafodaethau pedairochrog ar yr economi wledig a'r amgylchedd. Bydd Gweinidogion addysg uwch o bob rhan o'r Deyrnas Unedig yn cyfarfod yng Nghaerdydd yn ystod y mis hwn, eto yn gyfan gwbl ynglŷn â'r agenda Brexit. Rydym ni'n obeithiol y bydd cyfarfod nesaf y Cydbwyllgor Gweinidogion ar negodiadau Ewropeaidd yn digwydd yng Nghaerdydd y mis hwn. Mae Llywodraeth Cymru wedi llwyr ymrwymo i weithio mor adeiladol ag y gallwn ni, ble bynnag y bo'r cyfleoedd hynny yn bodoli.

Ein rhwystredigaeth erioed yw nad yw Llywodraeth y DU wedi gwneud digon o'r cynigion o gymorth yr ydym ni yn gyson wedi eu rhoi ger ei bron ac nad ydyn nhw wedi manteisio ar yr arbenigedd y byddem ni wedi gallu ei gyfrannu i wneud yn siŵr bod y cynlluniau, y maen nhw'n gyfrifol amdanyn nhw yn y pen draw, wedi rhoi cymaint o ystyriaeth â phosib i anghenion y gweinyddiaethau a'r gwledydd datganoledig a'r cyfrifoldebau sy'n cael eu cyflawni yma yng Nghynulliad Cymru.

Llywydd, mae arweinydd y Ceidwadwyr yma yn y Cynulliad yn gwybod yn iawn pan gaiff cytundeb Mrs May ei drechu yn Nhŷ'r Cyffredin yr wythnos nesaf mai pleidleisiau Aelodau Seneddol Ceidwadol fydd yn dryllio'i chytundeb. Dyna ble bu ei methiant: mae hi wedi methu â darbwyllo ei phlaid ei hun—niferoedd mawr iawn o'i phlaid ei hun. Ac mae'r ffordd yr wyf i wedi beirniadu'r cytundeb y prynhawn yma yn llugoer iawn o'i chymharu ag iaith aelodau o'i blaid—Aelodau Seneddol ei blaid—sydd wrthi'n feunyddiol yn clochdar ar y radio a'r teledu am gytundeb ei Brif Weinidog. Felly, rwy'n credu, pan fydd Llywodraeth Cymru yn siarad â Mrs May, y byddwn ni'n cynnig rhyddhad o'r sgyrsiau y mae'n rhaid iddi eu cynnal gydag aelodau anhydrin y Blaid Geidwadol.

I ni, nid yw'r cytundeb yn ddigon da. Nid yw'n ddigon da oherwydd nid yw'n darparu cyfatebiaeth ddeinamig i'r hawliau dinasyddiaeth a fwynheir mewn rhannau eraill o'r Undeb Ewropeaidd. Nid yw'n benodol yn rhoi cyfle i gyfranogi mewn undeb tollau. Ond fel y dywedodd Prif Weinidog blaenorol Cymru—ac roeddwn i'n cytuno'n llwyr o wrando arno—mae ein gwrthwynebiad i'r cytundeb yn gymharol fach o'i gymharu â'n gwrthwynebiad i'r datganiad gwleidyddol. Dyna'r pwynt yr oedd Carwyn Jones yn ei wneud—o'r ddau beth y bydd pleidlais arnynt gyda'i gilydd, mae gennym ni anawsterau hyd yn oed mwy dyrys a sylweddol o ran y datganiad gwleidyddol truenus nag sydd gennym ni o ran y cytundeb i adael yr Undeb Ewropeaidd.

Gadewch imi ymdrin â'r sylw olaf a wnaeth yr Aelod, gan ei fod yn gywir wrth ddweud bod ein gwaith ar borthladdoedd gyda Llywodraeth y DU yn enghraifft o sut yr ydym ni wedi gweithio'n agos gyda Llywodraeth y DU. Mae gennym ni weithgor sy'n dod â Llywodraeth y DU, Llywodraeth Cymru a'r awdurdodau porthladd ynghyd, ac sy'n cael cyngor gan Gymdeithas y Gyrwyr Lorïau ac eraill, i wneud yn siŵr ein bod yn gwneud popeth y gallwn ni, fel pe byddai sefyllfa o 'dim cytundeb' yn codi, yna o ran yr effaith ar ein porthladdoedd, yn enwedig o ran Caergybi, fe fyddai gennym ni gynllun ar waith i ymdrin â hynny. Oherwydd bod hynny'n golygu defnyddio tir y tu hwnt i'r porthladd ei hun, mae'r cynlluniau hynny o reidrwydd—fel rwy'n gwybod y bydd yn deall—ar yr adeg hon yn fasnachol gyfrinachol am eu bod yn cynnwys trafodaethau gyda phartïon eraill. Ond gallaf gadarnhau'r hyn a ddywedodd Paul Davies: y bu'r cydweithio hwnnw'n gyson dros y misoedd diwethaf a bod gwaith da ac ymarferol yn cael ei wneud i liniaru'r gwaethaf o'r effeithiau y byddwn ni'n eu gweld mewn porthladdoedd yng Nghymru petai'r trychineb o gael Brexit 'dim cytundeb' yn digwydd.

Rydw i'n diolch hefyd i'r Prif Weinidog am y datganiad. Mae'n ddiweddariad o'r sefyllfa ac mae e'n cynnig dadansoddiad o sefyllfa sydd yn gymhleth ac, fel rŷm ni wedi clywed, yn dra phryderus ar y naw i ni yng Nghymru. Beth sydd angen, wrth gwrs, arnom ni, fwy na heb ar hyn o bryd gyda dim ond 80 diwrnod i fynd, wrth gwrs, tan inni adael yr Undeb Ewropeaidd, ydy dau beth, am wn i, o du Llywodraeth Cymru: eglurder ynglŷn â pholisi Llywodraeth Cymru o ran gwarchod buddiannau Cymru, ac wedyn cynllun clir i osgoi'r gyflafan y mae'r Prif Weinidog wedi darlunio. Rydw i'n ofni nad ydy un o'r ddau beth yna yn glir i fi yn y datganiad rŷm ni wedi'i weld y prynhawn yma.

A gaf i ddychwelyd at bwnc a gododd ddoe, wrth i'r Prif Weinidog gael ei gwestiynu o flaen y pwyllgor materion allanol—yr amwysedd yma ynglŷn â pholisi Llywodraeth Cymru ynglŷn â'r ieithwedd sy'n cael ei defnyddio? Fe glywom ni, a dweud y gwir, y Trefnydd gynnau fach yn defnyddio'r ieithwedd 'aelodaeth o'r farchnad sengl' ac 'o'r undeb tollau', ond, yn lle hynny, beth rydym ni wedi'i weld gan y Prif Weinidog y prynhawn yma ac yn y datganiad ydy'r iaith rydym ni wedi clywed o'r blaen gan Lywodraeth Cymru, sef:

cymryd rhan yn y farchnad sengl a chymryd rhan mewn undeb tollau.

Nawr, fe wnes i ofyn iddo fe sut oedd hyn yn cyd-fynd â'r cynnig mae e wedi cyfeirio ato fe y prynhawn yma, a oedd wedi cael ei basio ar 4 Rhagfyr, achos mi oedd y cynnig yna’n hollol glir, ac fe wnaf ei ddarllen e:

'Yn galw ar Lywodraeth y DU i geisio aelodaeth y DU o’r farchnad sengl Ewropeaidd a'r undeb tollau.'

'Y Farchnad Sengl Ewropeaidd a'r Undeb Tollau.'

Ac, eto, rŷm ni wedi gweld gwleidyddion Llafur yn San Steffan heddiw yn dweud bod yn rhaid i Lywodraeth Brydeinig barchu cynigion a fydd yn cael eu pasio, gwelliannau a fydd yn cael eu pasio, i’r cynnig yr wythnos nesaf. Wel, does bosib y dylai fod Llywodraeth Cymru’n parchu yr un egwyddor fan hyn. Mae’r polisi wedi’i benderfynu, ac, wrth gwrs, nid gwahaniaeth semantig, fel oedd y Prif Weinidog yn dadlau ddoe, ydy hyn mor belled ag y mae’r undeb tollau yn y cwestiwn. Byddai parhau o fewn undeb tollau’r Undeb Ewropeaidd yn golygu y byddai allforwyr yn gallu parhau i fasnachu â’r Undeb Ewropeaidd fel nawr, heb orfod wynebu tariffau na rhwystrau di-dariff. Mae’r opsiwn arall, sef rhyw undeb tollau arall, yn ein rhoi ni yn yr un sefyllfa â Thwrci, yn gorfod llywio drwy rwystrau newydd, costus, fel rheoliadau rules of origin, er mwyn parhau i allforio i’r Undeb Ewropeaidd. Ac, wrth gwrs, nid yw’r undeb tollau yna ar gyfer Twrci yn cynnwys amaethyddiaeth. Felly, dyna pam mae’r gwahaniaeth yma’n allweddol, ac mae’r ffaith ein bod ni wedi pasio cynnig, a nawr mae Llywodraeth Cymru yn mynd nôl ar hynny, yn ôl yr hyn sydd wedi cael ei ddweud y prynhawn yma—rwy'n gresynu at hynny, gan ein bod ni mewn sefyllfa, wrth gwrs, o argyfwng nawr lle dylai bod yna eglurder gan Lywodraeth Cymru ynglŷn â’u safbwynt nhw.

Felly, a gaf i ofyn i’r Prif Weinidog: pam fod polisi Llywodraeth Cymru, yn ôl yr hyn mae e wedi’i ddweud y prynhawn yma, ar y mater yma yn wahanol i’r polisi a gafodd ei gytuno gan y Senedd hon gyda chefnogaeth Llywodraeth Cymru ar 4 Rhagfyr? A pham ŷch chi’n credu bod gadael yr undeb tollau sydd yn bodoli o fudd i allforwyr Cymreig, gan ystyried yr holl resymau rydw i wedi sôn amdanyn nhw?

Ac yn olaf, roedd y cynnig a gafodd ei gymeradwyo hefyd yn galw am ymestyn erthygl 50 heb amodau, yn wahanol i’r hyn rŷch chi wedi’i ddweud eto'r prynhawn yma yn y datganiad. Roeddech chi’n dweud eich bod chi’n gwneud popeth y gallwch chi er mwn osgoi'r dinistr yma sydd ar y gorwel. Os hynny, pam fod yna gymaint o Aelodau Llafur wedi gorfod ysgrifennu atoch chi i wneud mwy—i ymbil nid yn unig, wrth gwrs, ar y Prif Weinidog yn San Steffan, ond arweinydd eich plaid eich hun gan, ein bod ni nawr yn wynebu sefyllfa o fewn ychydig wythnosau o’r gyflafan yma? A’r opsiwn cliriach sydd ar y gorwel, wrth gwrs, ydy pleidlais y bobl. Pam nad ydych chi’n gallu dangos arweiniad yn hyn o beth ac osgoi'r hyn—yr ydych yn hollol iawn—all fod yn ddinistriol i bobl Cymru?

Diolch i'r Aelod am ei sylwadau, ac rwy'n siomedig ynddo, Llywydd; ni allaf osgoi dweud hynny. Rwy'n wirioneddol gredu, ac rwy'n dweud hyn o ddifrif calon wrth Adam Price, ein bod ni'n fwy dylanwadol ac yn cael mwy o effaith ar ran Cymru yn y ddadl hon pan ydym ni'n canolbwyntio ar yr hanfodion yr ydym ni'n gytûn arnyn nhw i raddau helaeth iawn, yn hytrach na dadlau ynghylch pethau nad ydyn nhw'n bwysig i bobl y tu allan i'r Cynulliad hwn ac sydd mewn penbleth ynghylch y math o sylwadau y mae wedi eu gwneud y prynhawn yma, fel petai nhw'n cynrychioli rhan ddifrifol o'r ddadl. Ymdriniwyd â rhan ddifrifol y ddadl yn y ddogfen y gweithiwyd yn galed arni gyda'n gilydd, ac y byddwn yn dal i lynu wrthi, a'r cynnig y gwnaethom ni gytuno arno—y gallodd y ddwy blaid gytuno arno.

Ni allwch chi ddewis a dethol, Adam. Mae eich sylwadau terfynol yn gofyn imi pam nad oeddwn i'n barod i ddewis un o'r ddwy ffordd gydradd o weithredu y mae'r cynnig hwnnw yn eu nodi. Felly, ni allwch chi ofyn i mi ddewis un rhan o hynny ac i chi benderfynu dewis rhan arall ohono. Os yw eisiau ateb i'w gwestiwn—nid fy mod i'n credu, fel y dywedaf, fy mod i'n credu mai dyma ble dylai pwyslais y ddadl hon fod—fe wnaf i ddweud hyn ar goedd y prynhawn yma, Llywydd. Fe wnaf i hynny mewn perthynas â mater yr undeb tollau. Mae Undeb Tollau'r Undeb Ewropeaidd yn ffurfio tiriogaeth unigol at ddibenion tollau ar gyfer y 28 aelod. Mae hynny wedi'i sefydlu drwy gytuniad, cytuniad ar weithrediad yr Undeb Ewropeaidd, y TFEU. Bydd y DU yn gadael yr Undeb Ewropeaidd mewn termau cyfreithiol drwy ymadael â chytuniadau'r Undeb Ewropeaidd. O gofio y sefydlir undeb tollau'r UE gan gytuniad, pa na fydd y DU yn un o lofnodwyr y cytundeb mwyach, ni fydd, yn ôl y gyfraith—ni fydd—. Ni waeth i'r Aelod ysgwyd ei ben; mae'n fater o sicrwydd cyfreithiol. Ni fydd yn rhan o'r undeb tollau. Os nad yw eisiau derbyn fy ngair, gadewch imi ddyfynnu o gyhoeddiad Llywodraeth yr Alban, 'Scotland's Place in Europe'. A dyma beth mae Llywodraeth yr Alban yn ei ddweud: 'er na allai'r DU'—er na allai—'barhau o fewn undeb tollau'r UE, gan y byddai angen iddi fod yn aelod-wladwriaeth, byddem o blaid—maen nhw'n mynd ymlaen i ddweud—'creu Undeb Tollau'r UE a'r DU, sy'n dyblygu'r amodau yr ydym ni'n eu mwynhau ar hyn o bryd fel aelod o undeb tollau'r UE.'

Felly, os ydym ni eisiau sôn yn dragwyddol am ystyr, dyna'r sail gyfreithiol sy'n dangos bod y fformiwla yr wyf i'n ei defnyddio yn y pen draw yn gywir, ac na fyddai gan yr un yr hoffai ef imi ei defnyddio unrhyw ddilysrwydd cyfreithiol. Ond, i ddweud hynny eto, Llywydd, nid dyma sylwedd y ddadl hon, ac, o ran sylwedd, o ran yr hanfodion, mae'r safbwynt yr ydym ni fel Llywodraeth Cymru wedi ei fabwysiadu, a'r safbwynt yr wyf wedi clywed Aelodau Plaid Cymru yn ei amlinellu'n glir iawn, yn llawer agosach at ei gilydd. Dyna pam yr oeddwn i'n falch ein bod ni'n dau fel pleidiau wedi gallu cefnogi'r cynnig a oedd gerbron y Cynulliad cyn y Nadolig. Cyfeiriais yn uniongyrchol, Llywydd, at y cynnig hwnnw yng nghyfarfod llawn Cydbwyllgor y Gweinidogion a gadeiriwyd gan Brif Weinidog y DU, gan egluro'n glir wrthi hi fy mod i'n siarad nid yn unig ar ran Llywodraeth Cymru, ond ar ran y Cynulliad, gan ddyfynnu iddi delerau'r penderfyniad hwnnw. Ac, o ran ei sylwedd, rwy'n credu ein bod ni'n agos iawn at ein gilydd, ac rwy'n credu ein bod ni'n fwy dylanwadol wrth inni ganolbwyntio ar y pethau hynny sy'n wirioneddol bwysig yn hytrach na dadlau ynghylch materion sydd yn ôl pob golwg yn ein rhannu ni ond nad ydyn nhw, mewn gwirionedd, o unrhyw arwyddocâd gwirioneddol yn y ddadl hon. 

Diolch i'r Prif Weinidog am gyflwyno datganiad arall inni ar Brexit. Rydych chi'n dweud, Prif Weinidog, eich bod chi eisiau Brexit sy'n diogelu swyddi. Swyddi ar gyfer pwy, tybed—swyddi i bobl Prydain, neu swyddi i'r cannoedd ar filoedd o bobl sydd wedi dod i Brydain yn ystod y blynyddoedd diwethaf, sydd, gyda'i gilydd—[Torri ar draws.]—sydd, gyda'i gilydd yn ffurfio cronfa aruthrol o lafur rhad ar gyfer busnesau mawr? Felly, fy nghwestiwn cyntaf yw: a ydych chi'n cydnabod bod yn rhaid i fuddiannau pobl Prydain fod yn flaenoriaeth uwch i Lywodraeth y DU na buddiannau dinasyddion yr UE nad ydyn nhw'n Brydeinwyr?

Efallai, pan ddaw rhyddid i symud i ben, efallai y bydd rhagolygon gwaith pobl Cymru sydd ar ris isaf y farchnad lafur yng Nghasnewydd, Caerdydd, Abertawe a Wrecsam, a threfi eraill yn yr ardaloedd teithio-i'r-gwaith hynny, yn gwella'n sylweddol. Gall pethau—[Torri ar draws.]—gall pethau wella'n faterol ar gyfer y bobl hynny sy'n ei chael hi'n anodd dod o hyd i swydd—ei chael hi'n anodd dod o hyd i swydd sy'n cynnig cyflog ac amodau da, sy'n cael trafferth dod o hyd i swydd gyda sicrwydd oriau. Mae'n bosib y gallai'r amodau hynny wella ar ôl inni gael rhywbeth sy'n cyfyngu ar y cyflenwad diddiwedd o lafur rhad, megis polisi mewnfudo priodol. Efallai y gallaf ofyn ichi a ydych chi'n cydnabod y posibilrwydd yma. Rydych chi'n dweud mai esgus oedd datgan y gallem ni adfer rheolaeth dros ein ffiniau. Felly, a ydych chi'n credu na all Llywodraeth y DU obeithio i reoli ei ffiniau, ac a ydych chi'n credu y byddai hynny'n sefyllfa dda i fod ynddi? Rydych chi'n dweud, os na all Prif Weinidog y DU sicrhau cytundeb, y dylai hi ofyn am estyniad, fel y gallwn ni gael etholiad cyffredinol neu bleidlais gyhoeddus—mewn geiriau eraill, refferendwm arall. Beth fyddai diben y naill bosibilrwydd neu'r llall, rwy'n gofyn i fy hun: etholiad cyffredinol fel y gallai'r Blaid Lafur—y Blaid Lafur Cenedlaethol, o dan arweiniad Jeremy Corbyn, sydd gyda'r mwyaf taer dros adael—gyflwyno cynnig arall nad yw'n mynd â ni ymlaen, oherwydd nid oes neb yn gwybod beth mewn gwirionedd yw safbwynt Llafur yn San Steffan. Y tro diwethaf, fe wnaethon nhw arddel polisi o barchu canlyniad y refferendwm a gadael yr Undeb Ewropeaidd. Felly, beth am bleidlais gyhoeddus arall? Pam, pan fydd hynny ynddo ei hun yn golygu anwybyddu'r mandad clir a gafwyd yn yr un diwethaf, nad yw wedi ei weithredu eto, ac, o dan eich fformiwla, efallai na fydd e byth? Pleidleisiodd y DU i adael, ac felly hefyd Cymru. Mae angen inni roi'r gorau i'r petruso yma a gadael yr UE ymhen 10 wythnos. Bydd 17 miliwn o bobl yn cymeradwyo pan wnawn ni hynny.

Llywydd, rwy'n deall bod yr Aelod wedi ailadrodd polisi ei blaid yn ei sylwadau terfynol. Gadewch imi ymateb i'w sylwadau agoriadol, pryd rwy'n credu, yn ogystal â bod yn anghywir yn ei ddadansoddiad, ei fod hefyd yn sarhaus yn y ffordd y mae'n gwneud y sylwadau hynny. Mae'r bobl o rannau eraill o'r byd y buom ni'n ddigon ffodus i'w denu nhw yma i Gymru yr un mor werthfawr i'n cymunedau ac i'n heconomi ag unrhyw un arall sy'n gwneud cyfraniad cadarnhaol. A swyddi'r bobl sydd eisoes yn byw yng Nghymru sydd mewn perygl os na allwn ni ddenu pobl i ddod yma i gyflawni rhannau hanfodol o'n heconomi—yn amlwg mewn mannau fel y gwasanaeth iechyd, lle mae darparu'r gwasanaethau hanfodol hynny yn dibynnu ar ein gallu i barhau i recriwtio pobl o rannau eraill o'r Undeb Ewropeaidd, ond hefyd yn y rhannau o'r economi y mae yntau'n canolbwyntio arnyn nhw hefyd. Rwyf wedi dweud hyn o'r blaen yn y Siambr hon, Llywydd, felly fe wnaf ei ddweud yn gryno, ond dyma ichi stori a ddywedwyd wrthyf i gan berchennog llwyddiannus gwesty yn y Canolbarth, sydd wedi rhedeg y gwesty yna am gyfnod hir, sy'n cyflogi 100 o bobl. Mae wyth deg o'r bobl hynny yn bobl sy'n byw yn lleol, ac mae 20 ohonyn nhw'n cael eu recriwtio o'r tu allan i Gymru. A'r hyn a ddywedodd wrthyf i oedd, 'Os na allaf i gael yr 20 o bobl, ni all fy ngwesty weithredu, a swyddi'r 80 o bobl fydd yn y fantol.' A dyna pam mae ei ddeuoliaeth yn un mor ffug—yn cymryd arno, rywsut, bod modd gwahaniaethu fel y ceisiodd ef ei wneud. Rwy'n gwrthod hynny, rwy'n credu ei fod yn anghywir, ac rwy'n credu y bydd ei argymhelliad ef yn arwain at ragolygon economaidd nid gwell, ond gwaeth o lawer i rai o'n dinasyddion sydd eisoes yn cael y drafferth fwyaf i wneud bywoliaeth yma yng Nghymru.

A gaf i ddiolch i'r Prif Weinidog am ei ddatganiad y prynhawn yma? Oherwydd, yn amlwg, mae hon yn broses gyfnewidiol iawn—rydym ni'n gwybod beth a ddigwyddodd cyn y Nadolig, ac rydym ni'n dal i weld y castiau yn San Steffan heddiw. A gaf i hefyd dynnu sylw at y ffaith fy mod i'n credu bod y Torïaid ar fy llaw chwith mewn gwirionedd yn gwadu'r anhrefn yn San Steffan? Oherwydd, os na allwch chi weld yr anhrefn, yna mae'n rhaid eich bod chi'n ddall neu'n gwisgo sbectol dywyll, oherwydd mae hi'n draed moch llwyr yn San Steffan gyda'r Torïaid mewn grym. Prif Weinidog, a gaf i hefyd groesawu penodiad Gweinidog Brexit yma yn eich Llywodraeth? Oherwydd ei bod hi'n bwysig bod gennym ni rywun i gydgysylltu. Fe wnaethoch chi eich hunan ymgymryd â'r swyddogaeth honno, mewn ffordd, yn y Llywodraeth flaenorol—rydych chi'n gwybod am y cymhlethdodau sy'n gysylltiedig â hynny, ac felly mae cydgysylltu hynny'n hanfodol drwy'r Llywodraeth. Rwy'n croesawu hynny'n fawr.

A gaf i ofyn ychydig o gwestiynau difrifol, oherwydd fy mod yn credu bod yr hyn a glywn ni weithiau yn fwy o faldodi eu cynulleidfaoedd eu hunain nag unrhyw beth arall? A wnewch chi roi rhyw syniad inni o'r amserlenni o ran pryd y bydd Llywodraeth Cymru yn cyflwyno biliau newydd? Oherwydd, yn y cyfnod pontio—. Os ydym ni yn y pen draw yn gadael ar 29 Mawrth heb gytundeb, fe fydd gennym ni sefyllfa fwy argyfyngus na fydd gennym ni os cawn ni gyfnod pontio pryd— a, gadewch inni fod yn onest, y cyfnod pontio, rydych chi'n sôn am fis Rhagfyr 2020. Wel, mae etholiadau Senedd Ewrop ym mis Mai eleni, bydd angen penodi'r Comisiwn, felly mae'n debygol y bydd hi'n fis Hydref cyn y bydd y Comisiwn newydd yn ei le. Ac, os ydyn nhw eisiau ymestyn y trafodaethau yn ystod y cyfnod pontio, mae'n rhaid gwneud hynny erbyn 1 Gorffennaf. Mewn gwirionedd mae hynny'n rhoi tua naw mis, ac mae bron yn amhosibl mewn gwirionedd i gyflawni popeth yr ydych chi eisiau ei gyflawni yn y naw mis hynny. Felly, fe fydd amserlenni tynn iawn. Felly, pryd fyddwn ni'n gweld Biliau gan Lywodraeth Cymru—Bil diwylliant, Bil pysgodfeydd, Bil amgylcheddol a Biliau eraill—fel y gallwn ni sicrhau ein bod ni mewn sefyllfa lle'r ydym ni mewn gwirionedd wedi pasio Biliau sy'n adlewyrchu'r meysydd y mae gennym ni gyfrifoldeb drostyn nhw?

A gaf i ofyn hefyd a ydych chi wedi ystyried pa un a oes angen cael cyrff llywodraethu amgylcheddol newydd yng Nghymru? Oherwydd bod llawer o'r offerynnau statudol sydd ar eu hynt yn cyfeirio mewn gwirionedd at 'Ysgrifennydd Gwladol' ac nid o reidrwydd at gyrff newydd yng Nghymru. Felly, a fydd yna unrhyw gyrff newydd yng Nghymru y mae'n rhaid ichi eu sefydlu i sicrhau y gallwn ni fodloni'r rhwymedigaethau presennol sydd gennym ni? Ynglŷn â'ch adolygiad o ran y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, a grybwyllwyd gan arweinydd Plaid Cymru yn ei gwestiynau i chi yn ystod y Cwestiynau i'r Prif Weinidog—ni wnaeth mewn gwirionedd ofyn y cwestiwn ynghylch pryd fydd yr adroddiad hwnnw, ac, o ganlyniad i'r adroddiad hwnnw, pryd welwn ni amcan polisi yn gweld golau dydd i edrych ar sut y gall datblygu rhanbarthol yng Nghymru gysylltu â'r cynllun gweithredu economaidd, fel, wrth inni golli cronfeydd strwythurol Ewropeaidd, y gallwn ni mewn gwirionedd fod â rhywbeth yn barod i ddatblygu adfywiad economaidd yr ardaloedd hynny.

A gaf i ofyn hefyd a ydych chi wedi cael cyfle i gwrdd â Michel Barnier eto, neu a fyddwch chi'n cyfarfod ag ef, oherwydd mae hi'n bwysig ein bod yn cadw ein cysylltiadau yn Ewrop—[Torri ar draws.] —? Mae'n bwysig inni gadw'r cysylltiadau yn Ewrop—ar gyfer ffonau symudol os dim byd arall—[Chwerthin.]—i sicrhau bod y trafodaethau a gawn ni ar ôl Brexit yn caniatáu i Gymru fod yn aelod gweithgar o'r cymunedau yn Ewrop, yn arbennig oherwydd bod cyfran fawr o allforion o Gymru yn mynd i'r farchnad honno. Er enghraifft, rwy'n gwybod eich bod wedi sôn bod Prif Weinidog Cymru—cyn Brif Weinidog Cymru—wedi edrych ar fodel Norwy, ond, wrth gwrs, mae'n cael ei drafod bellach fel model Norwy plws. A ydych chi wedi cael cyfle i ddechrau edrych a oes unrhyw rinwedd mewn model tebyg i Norwy plws ac ym mha fodd y byddai'n fwyaf addas, ac a fyddai'n werth trosglwyddo'r agenda honno i'r DU?

A chwestiwn pellach yw'r fframweithiau. Mae fframweithiau cyffredin yn cael eu trafod. O'r hyn a wnaethoch chi ddweud wrth y pwyllgor ddoe, rydym ni'n llwyddo'n dda iawn gyda'r rheini, ac maen nhw'n mynd rhagddyn nhw'n dda, ond a fyddan nhw ar waith erbyn 29 Mawrth os byddwn yn gadael heb gytundeb? Oherwydd, yn amlwg, os ydym ni'n gadael heb gytundeb, ni fydd gennym ni unrhyw fframweithiau Ewropeaidd i ufuddhau iddyn nhw; bydd yn rhaid inni ddefnyddio fframweithiau'r DU. A fyddan nhw, felly, yn barod erbyn 29 Mawrth, sef y dyddiad ymadael, o bosib, rwy'n credu? Oherwydd mae gennyf wir ofn y byddwn yn gadael heb gytundeb os na chaiff ei chytundeb hi ei dderbyn yr wythnos nesaf, oherwydd rwy'n gweld prosiect ofn—y prosiect ofn go iawn—yn dweud wrth y rhai sydd eisiau gadael, 'os nad ydych chi'n pleidleisio dros fy nghytundeb i, ni chewch chi Brexit', ac yn dweud wrth y rhai sydd eisiau aros, 'os nad ydych chi'n pleidleisio dros fy nghytundeb i, ni chewch chi gytundeb', gan eu dychryn felly i bleidleisio dros rywbeth y gwyddom ni nad yw'n mynd i fod o fudd i bobl Cymru.

Llywydd, hoffwn ddiolch i David Rees am y cwestiynau. Dechreuaf drwy ddweud, fel y dywedais wrth Adam Price, rwy'n credu y buom ni'n fwy effeithiol yn dylanwadu ar y ddadl sylfaenol hon pan ydym ni wedi gallu siarad ag un llais, felly rwy'n credu bod gwaith y pwyllgor y mae David Rees yn ei gadeirio wedi dylanwadu hefyd ar y ffordd y mae'r pwyllgor hwnnw wedi gweithio gyda'r pwyllgorau cyfatebol mewn rhannau eraill o'r Deyrnas Unedig i wneud yn siŵr bod cyfrifoldebau'r deddfwrfeydd yn cael eu mynegi'n briodol yn y ddadl.

Pan sefydlais Gabinet ychydig cyn y Nadolig, Brexit oedd flaenaf yn fy meddwl. Dyna pam yr oeddwn i eisiau i Weinidogion allweddol gyda chyfrifoldebau sylweddol o ran Brexit aros yn y swyddi hynny fel y byddai gennym ni barhad o ran goruchwyliaeth wleidyddol ym maes iechyd, yn yr economi wledig, ac yn ein heconomi yn fwy cyffredinol. Dyna pam yr oeddwn i eisiau penodi rhywun yn y Llywodraeth a fyddai'n gallu cydgysylltu gwaith drwy'r Llywodraeth gyfan mewn cysylltiad â Brexit ac i gynrychioli Cymru mewn fforymau allweddol, a dyna pam yr oeddwn i'n awyddus i greu portffolio Cabinet newydd, y mae fy nghyd-Aelod Eluned Morgan bellach yn gyfrifol amdano, ac sydd yn bodoli i wneud yn siŵr, ar ôl Brexit, ein bod ni'n gwneud hyd yn oed mwy o ymdrech nag a wnaethom ni yn y gorffennol i gadw enw da Cymru'n fyw, wel, yn hysbys mewn rhannau eraill o'r byd. Ac, wrth ateb cwestiwn David Rees ynghylch hynny, rwy'n siŵr y bydd yn gweld sut y mae hynny wedi'i adlewyrchu yn y ffordd y cynlluniwyd y portffolios.

I ddod at nifer fach o'i gwestiynau penodol, rwy'n cytuno ag ef nad oedd cyfnod pontio gyda therfyn arall o 31 Rhagfyr 2020 erioed yn ffordd synhwyrol i negodi hynny. Rwyf wedi dweud hynny dro ar ôl tro, ynghyd â Gweinidogion yr Alban, yn y Cyd-bwyllgor Gweinidogion, ei fod yn ffordd ddiffygiol o lunio'r cyfnod pontio. Ond mynnwyd bod y dyddiad yn sefyll—David Davis a fynnodd hyn, pan oedd yn dal yn Ysgrifennydd Gwladol ar gyfer Gadael yr Undeb Ewropeaidd, fel arall byddai'n gadael y Cabinet. Wel, ni chadwodd hynny mohono yno'n hir ac mae'r gwaddol yn un y bydd yn rhaid i ni i gyd ymdrin ag ef, oherwydd nid wyf yn credu y gallwn ni gwblhau popeth y bydd angen ei wneud yn y cyfnod pontio o fewn y cyfnod hwnnw.

Rydym ni ar fin ymgynghori ynghylch creu corff amgylcheddol newydd i Gymru. Bydd adolygiad Y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd yn adrodd o fewn ffrâm amser o ddwy flynedd. Nid yw hynny gymaint ynglŷn â chael cyngor am yr amcanion polisi, oherwydd ein bod ni eisoes wedi cyhoeddi gwybodaeth am ein hamcanion polisi ar gyfer datblygu economaidd rhanbarthol, mae ynglŷn â'r fethodoleg o ran cyflawni'r amcanion hynny, yr arferion gorau mewn mannau eraill yn Ewrop a byddwn yn edrych ar adolygiad Y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd i'n helpu ni gyda hynny. Rwyf eto i gwrdd â Michel Barnier. Rwy'n gwybod bod Cadeirydd y pwyllgor wedi gwneud hynny, ac, yn sicr, fe wnaeth Prif Weinidog blaenorol Cymru hynny, ac edrychaf ymlaen at allu chwarae fy rhan yn gwneud yn siŵr y cyflwynir barn Cymru gerbron uwch aelodau'r Undeb Ewropeaidd dros yr wythnosau a'r misoedd nesaf.

Yn olaf, ynglŷn â'r sylw am y fframweithiau, i gadarnhau'r hyn a ddywedais wrth y pwyllgor ddoe, sef y buwyd wrthi'n ddiwyd yn gweithio ar y fframweithiau. Mae'r gwaith, ar y cyfan, wedi mynd rhagddo'n weddol dda. Mae adroddiad ynglŷn â'r cynnydd ymhob un o'r 24 o feysydd fframwaith i fod i gael ei gyflwyno i gyfarfod nesaf y Cyd-bwyllgor Gweinidogion ar negodiadau Ewropeaidd. A fydd popeth y mae angen eu rhoi ar waith yn barod erbyn 29 Mawrth? Wel, rwy'n amau hynny, ond nid yw hynny'n golygu nad yw pob ymdrech y gellir ei wneud yn cael ei wneud yn y cyfnod cyn y dyddiad hwnnw.

Rwy'n croesawu'r datganiad heddiw a hefyd y paratoadau y mae Prif Weinidog Cymru a'i Lywodraeth yn eu gwneud ar gyfer Brexit 'dim cytundeb'. Mae hyn yn bendant yn achos o obeithio am y gorau, ond rhagweld a chynllunio ar gyfer y gwaethaf.

Rwy'n falch, hefyd, o gymryd yr awenau oddi wrth Julie a chael rhyw fath o ran yn dyrannu a goruchwylio cyllid rhanbarthol, ond hefyd o ran llunio dyfodol cyllid rhanbarthol yng Nghymru hefyd, a fydd yn bwysig beth bynnag fo'r canlyniad. A gaf i ddweud ei bod hi'n amlwg, rwy'n credu, yr Hydref diwethaf, fel yr oedd hi'n amlwg cyn y Nadolig, yn syth, bod cytundeb Brexit Prif Weinidog y DU, a oedd yn annelwig ar y naw, yn sicr o fethu? Nid oedd yn bodloni neb. Byddai wedi cael ei drechu wedyn yn Nhŷ'r Cyffredin a dydd Mawrth nesaf, mae'n debygol y caiff cytundeb y Prif Weinidog ei drechu. Nawr, pe byddai hynny'n digwydd, mae llawer ohonom ni yn y Siambr hon yn taer obeithio y gall y Senedd atal y Prif Weinidog rhag tywys y wlad yn ddiarwybod dros ymyl dibyn Brexit caled. Byddai'n weithred o hunan-niwed aruthrol na ddylai unrhyw arweinydd cenedlaethol cyfrifol hyd yn oed ei ystyried mewn difrif, heb sôn am ei ddefnyddio'n fygythiad. Sy'n ein gadael ni, yn y pen draw, o bosib, gydag anghydfod seneddol, wrth i ymyl y dibyn prysur nesáu. Rydym ni'n cyrraedd yr eiliad honno yn Thelma and Louise, sydd, er ei bod yn gyffrous ac arwrol ac yn drawiadol iawn—rydym ni'n gwybod beth, yn y pendraw, yw canlyniad y naid honno oddi ar y clogwyn.

Felly, a gaf i yn arbennig groesawu datganiad y Prif Weinidog a'r rhan sy'n darllen,

Os na all Llywodraeth y DU wneud ei gwaith dylai ofyn i'r Undeb Ewropeaidd am estyniad i ddyddiad Brexit Erthygl 50, sef 29 Mawrth, ac wedyn rhoi'r cyfle i'r Deyrnas Unedig gyfan roi mandad clir ar gyfer y ffordd ymlaen, drwy etholiad cyffredinol neu bleidlais gyhoeddus?

Mae hi bron yn ymddangos fel petai'r pump neu chwe awr hynny a dreuliwyd ar gynigion cyfansawdd yng nghynhadledd Lafur Lerpwl yn werth pob munud.

A gaf i ofyn, yn eich trafodaethau gyda Gweinidogion y DU a chyda Prif Weinidog y DU, a ydych chi, Prif Weinidog Cymru, yn credu y ceir rhywfaint o ddealltwriaeth o ran sut fydd Brexit 'dim cytundeb' yn effeithio ar Gymru a'r DU, ei busnesau a'i dinasyddion? Ac os felly, pam fyddai Llywodraeth gyfrifol a Phrif Weinidog cyfrifol hyd yn oed yn ystyried y dewis hwnnw yn bosibilrwydd? Yn ail, a gaf i ofyn beth yw ei asesiad o hyn, yn y dyfodol, ar faterion bara menyn, beunyddiol, Llywodraeth Cymru yn ogystal â Llywodraeth y DU?

Diolch i'r Aelod am y cwestiynau difrifol iawn a diolch iddo am y gwaith y mae wedi bod yn barod i'w wneud gyda phentwr o faterion cydberthynol Brexit yn cadeirio pwyllgor monitro'r rhaglen ac yn cadeirio'r grŵp a sefydlwyd gennym ni i roi cyngor ar strwythur datblygiad economaidd rhanbarthol yn y dyfodol, ac yn wir, am fod yn barod i gadeirio'r grŵp cynghori Ewropeaidd. Bydd hynny'n golygu bod gennym ni rywun sydd â'r trosolwg hwnnw o'r meysydd gwahanol hynny, a fydd yn bwysig iawn yn y gwaith a wnawn ni fel Llywodraeth, ac a fydd yn bendant o ddiddordeb i'r Cynulliad hefyd.

Rwy'n cytuno â'r hyn a ddywedodd am Brexit 'dim cytundeb'. Os yw o ryw werth, Llywydd, pan wyf wedi bod gyda'r Prif Weinidog, rwy'n credu ei bod hi yn deall y niwed y byddai Brexit 'dim cytundeb' yn ei wneud i'r Deyrnas Unedig, ac rwy'n credu bod ganddi hi Aelodau eraill yn ei Chabinet sy'n rhannu'r farn honno. Ei phroblem yw bod ganddi bobl o amgylch yr union fwrdd hwnnw nad ydyn nhw'n rhannu'r farn honno o gwbl ac sy'n ddi-hid ynghylch Brexit 'dim cytundeb'. Y syniad y bydd rhyw fân amhariad, dros dro, ac yna, y byddwn yn sefyll mewn syndod o weld ucheldiroedd heulog Teyrnas Unedig newydd a bywiog yn ymagor o'n blaenau—wyddoch chi, mae'n hurt bost. Rydym ni'n gwybod hynny. Rwy'n credu y gŵyr y Prif Weinidog hynny, ond ei hanhawster fu—ac yn y pen draw, mae arnaf ofn, ei methiant gwleidyddol fu—i ddangos y drws i'r bobl hynny ac i greu consensws gyda phobl eraill sydd o'r un farn â hi ac a allai fod wedi llunio cytundeb gwahanol iawn.

Mae Huw Irranca-Davies yn iawn i dynnu sylw at effaith anochel hyn ar waith ehangach y Llywodraeth. Roeddwn yn ddiolchgar o gael cadarnhad dros y Nadolig y bydd gennym ni £31 miliwn o arian canlyniadol ar gael inni'r flwyddyn nesaf, o ganlyniad i staff ychwanegol sy'n cael eu penodi yn Whitehall i ymgymryd â gwaith sy'n gysylltiedig â Brexit, a bydd hynny'n caniatáu i ni gryfhau peth o'r cymorth sydd ar gael i ni fel Llywodraeth Cymru wrth inni wneud y gwaith er mwyn cyflwyno deddfwriaeth a pharatoi ar gyfer 'dim cytundeb', ochr yn ochr â phopeth arall yr ydym ni eisiau ei wneud ac a bwysleisiwyd gan Aelodau yma yn ystod y cwestiynau i Brif Weinidog Cymru. Mae cyfnod heriol ar y gorwel i'r Cynulliad ei hun wrth i ni geisio rheoli pwysau newydd deddfwriaeth ochr yn ochr â phopeth arall y mae angen inni sôn amdanyn nhw yn y fforwm yma, ac fe deimlir yr her honno i'r un graddau yn Llywodraeth Cymru.

Ac yn olaf, Mick Antoniw.

Prif Weinidog, rwy'n ddiolchgar iawn am y ffaith y gwnaethoch chi sôn am nifer o bwyntiau allweddol, yr un cyntaf oedd hawliau gweithwyr, a fy mhryder i yw ein bod ni eisoes yn clywed Gweinidogion Llywodraeth y DU yn sôn yn llawen bron am y posibiliadau o ddadreoleiddio a newid safonau, yn groes i'r addewidion a wnaed.

Roedd yr ail bwynt a wnaethoch chi yn eich datganiad, yr wyf innau'n credu sy'n hanfodol bwysig, oedd mater dinasyddion yr UE yn byw yn y DU. Dros y Nadolig, roeddwn i'n edrych ar bapurau fy nhad pan ddaeth i'r wlad hon ar ôl y rhyfel. Roedd ganddo dystysgrif estron y bu'n rhaid iddo ei dangos bob tro yr oedd yn symud i rywle, bob tro yr oedd yn ceisio am waith, yr oedd yn rhaid iddo ei dangos pan briododd, ac rwy'n cofio, pan oeddwn i'n blentyn, y plismyn yn dod bob dydd Sadwrn i weld lle'r oedd e a bod popeth mewn trefn. Roedd hi'n ymddangos i mi—. Ai dyma'r math o gymdeithas yr ydym ni'n dychwelyd ati hi, pan edrychwch chi ar y math o delerau sy'n cael eu gosod ar gyfer dinasyddion yr UE—pobl sydd wedi gwneud cyfraniad teilwng i'n cymdeithas, beth fydd yn ofynnol iddyn nhw ei wneud? Rwy'n gweld hynny mewn gwirionedd yn eithaf sarhaus.

A gaf i hefyd holi am y berthynas yr ydym ni'n ceisio ei datblygu o ran sefydliadau'r UE pe baem ni'n gadael yr UE, a pha gynlluniau sydd ar waith i gynhyrchu'r rheini mewn gwirionedd ac i'w creu nhw? A gaf i hefyd ofyn ynghylch pa sicrwydd a roddwyd ichi eto am y gronfa ffyniant gyffredin a'r cyllid a fyddai'n dod i'n rhan—y 'difidend Brexit' fel y'i gelwir? A roddwyd unrhyw sicrwydd o gwbl mewn gwirionedd yn hynny o beth, hyd yn oed mor hwyr yn y dydd â hyn?

Ac yna, un sylw terfynol: onid craidd cyfansoddiadol y sefyllfa yw hyn? Pan ddywedodd Paul Davies, arweinydd y Ceidwadwyr, na allai dim bod ymhellach o'r gwir na bod Llywodraeth y DU yn rhoi buddiannau'r Blaid Dorïaidd o flaen buddiannau'r wlad, pan fo gennych chi Lywodraeth sydd â dim mwyafrif, Llywodraeth sydd â dim mandad, Llywodraeth nad oes ag unrhyw gyfreithlondeb mwyach y tu hwnt i faint o arian y gall hi ddefnyddio i ddylanwadu ar Aelodau Seneddol Gogledd Iwerddon, onid yw hynny'n awgrymu bod gennych chi Lywodraeth sy'n awr i bob diben yn gwbl amddifad o unrhyw sail ar gyfer ei pharhad, ac y byddai unrhyw Lywodraeth gwerth ei halen, unrhyw Lywodraeth sy'n rhoi lles y wlad yn gyntaf, byddai'n dweud, 'Dyma'r sefyllfa yr ydym ni ynddi, mae'n rhaid inni yn awr fynd yn ôl at y bobl am fandad newydd'? Ac mae'n debyg mai'r ffordd fwyaf effeithiol o wneud hynny fyddai drwy etholiad cyffredinol neu beth bynnag.

Wel, Llywydd, rwy'n diolch i Mick Antoniw am ei sylw. Rydym ni bob amser, ac mewn gwahanol rannau o'r Siambr rwy'n credu, wedi rhoi pwyslais arbennig ar yr hawliau y mae dinasyddion Cymru wedi eu hennill yn sgil ein haelodaeth o'r Undeb Ewropeaidd, boed hynny'n hawliau amgylcheddol neu'n hawliau defnyddwyr neu'n hawliau gweithwyr, ac ni fyddwn yn cydymffurfio—ni fyddwn fel Llywodraeth yn cydymffurfio ag unrhyw brosbectws sy'n awgrymu y bydd gadael yr Undeb Ewropeaidd yn arwain at gyfyngu'r hawliau hynny y bu'r fath frwydr amdanynt.

O ran dinasyddion yr UE, gadewch i mi ddweud hyn, Llywydd, ac fe wnes i fy ngorau glas i wneud y pwynt hwn mor bendant ag y gallwn mewn sgwrs gyda'r Ysgrifennydd Cartref pan gyhoeddwyd y ddogfen ar bolisi mudo yn y dyfodol gan Lywodraeth y DU. Dywed y ddogfen honno na fydd dinasyddion yr UE sy'n cyrraedd y Deyrnas Unedig ar ôl diwrnod ymadael yn mwynhau—ni fyddant yn mwynhau—yr hawliau a fydd gan ddinasyddion yr UE sydd eisoes yn y wlad hon. Gofynnais iddo sut y byddai cyflogwr yn gallu gwahaniaethu rhwng yr unigolyn sy'n cyrraedd ar ôl 29 Mawrth a'r unigolyn sydd wedi bod yma ers 20 mlynedd. Ac ni allai ef roi ateb i'r cwestiwn hwnnw i mi oherwydd gwyddai mai'r ateb mewn gwirionedd yw y bydd raid i'r unigolyn sydd wedi bod yma ers 20 mlynedd gyflwyno tystysgrifau a dogfennau yn y pen draw a bydd yn cael ei amau gan yr unigolyn sy'n gorfod profi rywsut fod ganddo'r hawl i fod yma. Rydym yn cael digon o anhawster dal ein gafael ar rai o'r bobl hyn yr ydym yn dibynnu arnyn nhw nawr, heb fod yna gyfundrefn newydd yn cael ei rhoi ar waith sy'n bwrw cysgod dros eu cyfraniad parhaol i'r gymdeithas yng Nghymru.

O ran sefydliadau, bydd fy nghyd-Aelod Eluned Morgan yn gweithio ochr yn ochr ag aelodau eraill o'r Cabinet i wneud yn siŵr ein bod yn nodi'r rhannau eraill hynny o Ewrop, y sefydliadau Ewropeaidd hynny y bydd angen inni wneud yr ymdrech fwyaf i barhau â phresenoldeb o Gymru a chysylltiad o Gymru ynddynt. Rwyf wedi fy nghalonogi, Llywydd, gan nifer y llythyrau a gefais ers fy mhenodi'n Brif Weinidog, yn tynnu sylw at waith fy rhagflaenydd yn cynnal cysylltiadau â rhanbarthau eraill yn Ewrop, ac yn dweud cymaint y maen nhw'n gobeithio y byddwn yn parhau i fod mewn perthynas gynhyrchiol â nhw.

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Nid oes gennyf i ddim bron i'w ychwanegu o ran y gronfa rhannu ffyniant at yr hyn yr ydym wedi ei adrodd yn y fan hon o'r blaen. Unwaith eto, methodd y ddogfen ymgynghori a addawyd cyn y Nadolig ag ymddangos, ac rwyf wedi bod mor glir ag y gallaf gyda'r Dirprwy Brif Weinidog, ac yn uniongyrchol gyda'r Prif Weinidog, y bydd rhai o'r cynigion a welwn yn cael cyhoeddusrwydd gan Lywodraeth y DU yn gwbl annerbyniol i ni yma yng Nghymru.

Diolch yn fawr iawn i chi.