Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd y Ceidwadwyr—David Melding. 

Diolch yn fawr, Lywydd. Ddirprwy Weinidog, gwyddoch fod cael cartref diogel a fforddiadwy yn angen sylfaenol, heb os, a gall amgylchedd sefydlog helpu i gynnal iechyd a lles. Felly, heddiw, rwy'n siŵr y byddwch yn ymuno gyda mi i groesawu menter Tai Pawb a'r Sefydliad Tai Siartredig i gyhoeddi adroddiad ar iechyd meddwl o fewn y sector rhentu preifat. Credaf ei fod yn faes da iawn i ganolbwyntio arno. Canfu fod bron i draean o sefydliadau cymorth yn teimlo nad yw tenantiaid yn y sector preifat byth yn cael digon o gymorth. Yn ddiddorol, mae bron i hanner y landlordiaid yn teimlo nad ydynt byth yn cael digon o gymorth a gwybodaeth iddynt allu cefnogi tenantiaid, yn enwedig tenantiaid â phroblemau iechyd meddwl. Felly, heddiw, a wnewch chi ymuno â mi i groesawu'r adroddiad hwn, ac a wnewch chi helpu i ledaenu ei ganfyddiadau pwysig iawn?

Yn sicr, rwy'n ymuno â chi i groesawu'r adroddiad a'r canfyddiadau a'r materion a godwyd ganddo heddiw. Bydd y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol a minnau, wrth gwrs, yn archwilio'r canfyddiadau hynny gyda chrib fân ac yn ymateb maes o law. A chredaf eich bod yn gwbl iawn i godi'r pwynt ynghylch cymorth nid yn unig i denantiaid, o ran eu hiechyd meddwl, a'r effaith a gaiff hynny ar allu rhywun i sicrhau a chynnal cartref gweddus a sefydlog, ond mewn gwirionedd, y manteision a'r cymorth i landlordiaid ac asiantaethau hefyd, sy'n eu galluogi nid yn unig i gynorthwyo tenantiaid, ond i allu diogelu sefydlogrwydd y denantiaeth hefyd.

Wel, yn sicr, rwy'n croesawu'r hyn a ddywedwch, Ddirprwy Weinidog, a'ch cefnogaeth gyffredinol. I denantiaid, gall y straen a'r pryder a wynebant wrth i ôl-ddyledion rhent gronni, er enghraifft, waethygu problemau iechyd meddwl sy'n bodoli eisoes, ac i rai, wrth gwrs, gallant achosi'r problemau iechyd meddwl hynny. A gall y newidiadau gwybyddol ac ymddygiadol sy'n aml yn dod law yn llaw â phroblemau iechyd meddwl ei gwneud yn anodd iawn i osgoi ôl-ddyledion yn y lle cyntaf, neu eu datrys pan fyddant wedi digwydd. Nawr, mae landlordiaid cymdeithasol yn rhoi llawer o sylw i'r ffenomenau hyn, ac ar ddau o brif argymhellion yr adroddiad hwn—y dylai Llywodraeth Cymru ddarparu gwybodaeth gynhwysfawr i landlordiaid ac asiantaethau gosod tai ynghylch cymorth iechyd meddwl lleol a chenedlaethol, ac y dylai Rhentu Doeth Cymru ei gwneud yn ofynnol i holl landlordiaid y sector preifat gwblhau modiwl ar iechyd meddwl er mwyn gwella eu gwybodaeth ynglŷn â sut i gael mynediad at gymorth i denantiaid sydd â phroblemau iechyd meddwl—a fyddwch yn cefnogi'r syniadau arloesol hyn?

Rydych yn llygad eich lle eu bod yn syniadau arloesol iawn, a dyma'r math o syniadau sydd eu hangen arnom yn rhan o'n trafodaeth ynglŷn â'r ffordd y gweithiwn ar y cyd yng Nghymru i wneud gwahaniaeth i'n cymunedau a'r bobl yn ein cymunedau. Mae'r syniad o weithio gyda Rhentu Doeth Cymru i lunio modiwl ar iechyd meddwl yn bendant yn un y dylid ei ystyried, ond gan mai uwch-eilydd wyf fi heddiw, byddai'n gas gennyf roi geiriau yng ngheg y Gweinidog, ond rwy'n siŵr ei fod yn rhywbeth y byddai ganddi gryn ddiddordeb ynddo.

Rwy'n croesawu eich gêm lawn heddiw, fel petai, fel yr uwch-eilydd—[Chwerthin.]—ac rwy'n siŵr y gallwch ffurfio eich barn eich hun ac annog y bos i wneud rhywbeth ynglŷn â hyn. Mae'n arwyddocaol iawn, yn fy marn i, fod undod yn y sector, gan gynnwys y sefydliadau sy'n cynrychioli'r landlordiaid preifat. Ac mae'n faes sy'n tyfu—mae oddeutu 20 y cant o bobl bellach yn y sector rhentu preifat, ac mae llawer ohonynt yn eithaf agored i niwed, gallant fod ar incwm isel a gallai fod ganddynt gyflyrau iechyd eisoes. Ac felly, credaf fod hwn yn faes polisi cyhoeddus sy'n galw am gefnogaeth drawsbleidiol, a buaswn yn dweud bod angen ei wella neu ei ddatblygu i fodloni tueddiadau modern. A chredaf y byddai'r rhan fwyaf o landlordiaid y sector preifat yn neidio at y cyfle i dderbyn y math hwn o gymorth, cyngor a hyfforddiant, gan y bydd yn eu galluogi i gynnal eu tenantiaethau hirdymor hir a'u ffrydiau incwm. Felly, mewn gwirionedd, rwy'n tybio bod hyn er budd y landlord yn ogystal â'r tenant.

Mae argymhelliad pellach yn yr adroddiad heddiw yn datgan y dylid cynnwys cynrychiolwyr o'r sector rhentu preifat yn strwythurau llywodraethu'r rhaglen Cefnogi Pobl. A wnewch chi edrych ar yr argymhelliad hwn, argymhelliad arloesol arall, a gweithredu arno cyn gynted â phosibl? Ac a wnewch chi hefyd ganmol y gwaith a wnaed gan y Gymdeithas Landlordiaid Preswyl, a'u hymdrechion yn wir, a amlygwyd yn yr adroddiad heddiw, i leihau anghydraddoldeb a gwahaniaethu yn y sector rhentu preifat?

Yn sicr, rwy'n cymeradwyo unrhyw ymdrechion i fynd i'r afael ag anghydraddoldeb a gwahaniaethu yn y sector yng Nghymru, ac yn y wlad yn gyffredinol. Rydych yn llygad eich lle wrth ddweud, fel y dywedasom ni, ei fod yn fater o fwy nag ystyried ac edrych ar yr adolygiad a'r cynigion arloesol a geir ynddo, a fydd nid yn unig yn sicrhau manteision posibl i'r tenantiaid, ac yn mynd i'r afael yn benodol ag anghydraddoldeb ac unrhyw wahaniaethu y gall tenant ei wynebu oherwydd eu problemau iechyd meddwl eu hunain, ond ei fod hefyd yn darparu sicrwydd a thenantiaethau estynedig hirdymor ar gyfer landlordiaid. Ac i ailadrodd, byddwn yn sicr yn ystyried ac yn edrych ar ganfyddiadau'r adolygiad gyda chryn ddiddordeb.

Llefarydd Plaid Cymru, Dai Lloyd. 

Diolch, Lywydd. O ystyried y ffars gostus a hirfaith yng Nghyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili, pa ystyriaeth y mae Llywodraeth Cymru yn ei rhoi i gyflwyno set o raddfeydd cyflog a thelerau ac amodau a bennir yn genedlaethol er mwyn rheoli cyflogau uwch swyddogion a phrif swyddogion drwy fframwaith cenedlaethol?

A gaf fi ddiolch i'r Aelod am ei gwestiwn? Rydych yn codi nifer o bwyntiau allweddol. Mae materion gweithlu lleol yn faterion i'r awdurdodau lleol unigol ar hyn o bryd. Yn amlwg, rydych yn codi nifer o faterion allweddol, a materion y gellir eu hystyried mewn perthynas â deddfwriaeth yn y dyfodol.

A fyddech yn cytuno y byddai cael un raddfa gyflog ledled Cymru yn cael gwared ar yr amrywiannau a welwn rhwng prif weithredwyr a chyfarwyddwyr ledled Cymru, yn rhoi terfyn ar gystadleuaeth a'r math o farchnad fewnol sydd gennym ar hyn o bryd, ac yn rhoi diwedd ar sefyllfaoedd fel yr un a welwyd yng Nghaerffili rhag digwydd eto yn y dyfodol?

O ran creu—mae'r Aelod yn codi cwestiwn diddorol iawn; fe'i codwyd o'r blaen, o ran y potensial ar gyfer un raddfa gyflogau gwasanaethau cyhoeddus ganolog. Ac yn amlwg, mae angen gwneud unrhyw beth o'r fath mewn partneriaeth a thrwy drafod gyda chynrychiolwyr undebau llafur mewn llywodraeth leol, yn ogystal â chynrychiolwyr llywodraeth leol. Mae pethau fel—yn amlwg, fe nodoch chi'r manteision, ond gallant hefyd greu heriau amlwg, os oes unrhyw ad-drefnu o'r fath, o ran cysoni graddfeydd cyflog.

Mae gennym un raddfa gyflog ar gyfer staff y Cynulliad Cenedlaethol, un raddfa gyflog ar gyfer staff y byrddau iechyd. Pam nad oes gennym un ar gyfer llywodraeth leol? Beth sy'n eich dal yn ôl?

Credaf fod yr Aelod yn nodi rhai pwyntiau pwysig iawn, o ran sut y dylem symud ymlaen, ac o ran gweithio gyda'n gweithlu diwyd mewn llywodraeth leol y dibynnwn arnynt er mwyn cael y gwasanaethau sy'n gwneud gwahaniaeth i'n bywydau bob dydd. Ac yn sicr, mae'n rhywbeth yr hoffai'r Aelod ei drafod gyda ni ymhellach y gallwn ei ystyried yn y dyfodol.

Llefarydd UKIP, Gareth Bennett.

Diolch, Lywydd. Y tro diwethaf y cawsom y cwestiynau hyn yn y Siambr, bûm yn trafod gyda'r Gweinidog, Julie James, beth oedd ei syniadau ynglŷn â'r system gynllunio yng Nghymru. Nawr, yn ddiweddarach yn y sesiwn honno, codwyd materion penodol gan un neu ddau o'r Aelodau ynghylch ceisiadau lluosog am ddatblygiadau tai ar raddfa fawr yn eu hardaloedd. Mae hon yn broblem barhaus, wrth gwrs, mewn sawl rhan wahanol o Gymru, fel y gwyddoch, rwy'n siŵr, Weinidog. Nawr, rydych newydd groesi drosodd o'r portffolio amgylchedd, felly byddwch hefyd yn ymwybodol iawn o'r ystyriaethau amgylcheddol. A ydych yn credu bod y system gynllunio yn rhoi digon o ystyriaeth i effeithiau amgylcheddol?

Pan fyddwn yn rhoi sylw i ddatblygiadau mawr, mae'r Aelod wedi nodi—fel y gŵyr llawer o'r Aelodau o'u bagiau post eu hunain—yr angen i ystyried, yn rhan o'r broses honno, ac yn rhan o'r cynlluniau datblygu lleol, y seilwaith lleol hwnnw yn ogystal â'r effaith ar yr amgylchedd. Ac yn ddiweddar cawsom adolygiad o 'Polisi Cynllunio Cymru', er mwyn ehangu'r cyd-destun hwnnw, ac i ystyried pethau mewn modd mwy cyfannol.

Iawn. Ac wrth gwrs, nid oes llawer o amser ers hynny, felly bydd angen inni edrych ar hynny yn nes ymlaen. Ond yn amlwg, fel y dywedwch, ceir goblygiadau o ran seilwaith yn sgil y datblygiadau tai mawr hyn, o ran gosod y seilwaith sy'n angenrheidiol bob amser. Nawr, mae un pwynt penodol mewn perthynas â'r mater hwn yn ymwneud â'r defnydd o gytundebau adran 106. Amodau yw'r rhain sydd ynghlwm wrth geisiadau cynllunio, lle mae'n rhaid i'r datblygwr ddarparu cyfleusterau cymunedol penodol, a allai fod yn barc, llyfrgell, maes chwarae, neu a allai fod yn rhan arall o'r seilwaith. Cafwyd cwynion nad yw llawer o ddatblygwyr wedi darparu'r cyfleusterau y dywedasant y byddent yn eu darparu. A ydych yn credu bod y gwaith o orfodi cytundebau adran 106 wedi bod yn ddigon cadarn?

Yn amlwg, mae cytundebau 106 yn cynnig cyfle i gymunedau lleol sicrhau manteision ehangach o ddatblygiadau mawr, neu ddatblygiadau yn eu hardal. Ac yn amlwg, pan roddir sicrwydd i bobl leol yn rhan o'r cynnig ar ei ffurf gychwynnol, rydym yn cydnabod y bydd yn dod law yn llaw â gwahanol gytundebau a phrosiectau datblygu cymunedol—mae'n creu pryderon pan nad yw hynny'n digwydd. Ac yn sicr, mae'n rhywbeth rydym yn ei ystyried o ran sut y gwnawn yn siŵr fod pobl leol yn hyderus ein bod yn gweithio gydag awdurdodau lleol, a thrwy'r cynlluniau datblygu lleol, i sicrhau bod manteision llawn cytundebau adran 106 yn cael eu gwireddu.

Rwy'n falch eich bod yn gweld bod hyn yn broblem, a gobeithio y gallwn gael datganiad gennych ar hyn maes o law efallai, a gweld beth yw barn eich adran ar hyn, gan y credaf ei fod yn rhywbeth sy'n peri pryder i gymunedau presennol pan fydd datblygiadau mawr newydd yn cael eu hadeiladu ac nid yw'r pethau hyn a addawyd ar waith ganddynt. Gall anghenion tai ar raddfa fawr fod yn heriol i'r amgylchedd. Roeddem yn sôn yn gynharach, mewn ymateb i gwestiwn gan Mike Hedges, ynglŷn â datblygiadau ar raddfa fach. Roedd Mike yn sôn am hunanadeiladu yn benodol. Nid wyf am eich holi ynglŷn â'r mater penodol hwnnw, gan ein bod wedi trafod hynny, ond i ba raddau y dylid cael rhagdybiaeth yn gyffredinol, yn y dyfodol, o blaid datblygiadau tir llwyd?

Mae'r Aelod yn codi'r cyfleoedd rydym wedi eu trafod yn gynharach yn y Siambr hon ar gyfer hunanadeiladu a galluogi mwy o gyfleoedd i hunanadeiladu drwy ein rhaglen newydd, yn ogystal â mwy o gyfleoedd i ddatblygwyr adeiladau ac adeiladwyr bach a chanolig yng Nghymru. Mae'r 'Polisi Cynllunio Cymru' diwygiedig wedi'i gyhoeddi, ac mae hwnnw'n ceisio mynd i'r afael â nifer o'r materion sy'n gysylltiedig â chyflenwi tai a godwyd yn y Siambr heddiw drwy gyflwyno mwy o drylwyredd a her yn y broses o lunio cynlluniau o ran dyraniad safleoedd tai.