Felly, dyma ni'n cyrraedd yr eitem nesaf, sef y datganiad gan y Gweinidog Brexit ar y wybodaeth ddiweddaraf am gynigion Llywodraeth y Deyrnas Unedig ar gyfer ymadawiad y Deyrnas Unedig â'r Undeb Ewropeaidd. Dwi'n galw ar y Gweinidog Brexit i wneud ei ddatganiad—Jeremy Miles. 

Diolch, Llywydd. Y prynhawn yma, bydd Llywodraeth Cymru yn cyflwyno cyfres o ddatganiadau a fydd yn amlinellu’r bygythiad gwirioneddol i Gymru os ceir Brexit heb gytundeb. Bydd y datganiadau hefyd yn sôn am y camau lliniaru rŷn ni'n eu rhoi ar waith i geisio mynd i'r afael â hyn cyn belled ag y bo modd. Mae'r rhain yn adeiladu ar y cynllun gweithredu y gwnaethom ni ei gyhoeddi ar 16 Medi a’r ddogfen 'Dyfodol mwy disglair i Gymru', a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf.

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Rŷn ni wedi nodi'n glir o'r dechrau y byddai Brexit heb gytundeb yn drychinebus i Gymru, a wnawn ni ddim ymddiheuro am ei ddisgrifio yn y fath fodd. Mae'r datganiadau y prynhawn yma yn dangos y byddai’n cael effaith negyddol ar feysydd niferus yng Nghymru yn y tymor byr, ac yn dinistrio’r economi yn y tymor hir. 

Cyn symud ymlaen i ystyried y camau cadarnhaol yr ydyn ni’n eu cymryd, gadewch inni ystyried am eiliad a yw gadael heb gytundeb yn parhau i fod yn debygol neu beidio. Ym mis Ionawr, wrth inni roi adolygiad manwl i Aelodau’r Cynulliad o'n paratoadau ar gyfer Brexit heb gytundeb, rwy'n siŵr nad oedd unrhyw un ohonom wedi dychmygu y byddai’r sefyllfa wleidyddol yn y Deyrnas Unedig, a’r sefyllfa gyfansoddiadol erbyn hyn, wedi mynd i gyflwr mor enbydus. Yn ei ddau fis cyntaf mewn grym, mae Boris Johnson wedi colli ei saith pleidlais fawr gyntaf yn Nhŷ'r Cyffredin, wedi colli ei fwyafrif gweithredol, wedi torri'r gyfraith drwy geisio atal y Senedd dros dro, ac wedi camarwain y Frenhines. Ac mae'n parhau i honni y bydd yn mynd â'r wlad allan o'r Undeb Ewropeaidd erbyn 31 Hydref. Fodd bynnag, mae Deddf yn y llyfr statud i atal hynny, oni bai bod Senedd y Deyrnas Unedig yn cytuno ar ffurf o ymadael. Mae datganiad Boris Johnson am ei fwriad i fynd â’r wlad allan o’r Undeb Ewropeaidd ar ddiwrnod olaf Hydref, cytundeb neu beidio, awgrymu nad yw e’n bwriadu cydymffurfio â gofynion y ddeddfwriaeth.  

A dim ond rhyw bythefnos i fynd tan uwchgynhadledd y Cyngor Ewropeaidd, dyw hi ddim yn edrych yn debyg bod amser inni gael cytundeb. Yn gyntaf, mae'r Undeb Ewropeaidd wedi bod yn glir o'r dechrau na wnân nhw ddim cytuno ar drefniadau newydd ar gyfer ymadael heb eu bod yn cael yr un effaith â'r backstop yng nghytundeb Theresa May. Mor ddiweddar ag wythnos diwethaf, dywedodd Michel Barnier,

'Mae Llywodraeth newydd y Deyrnas Unedig am inni gael gwared ar y backstop, ac mae hi am i'r Undeb Ewropeaidd newid y ffordd y bydd y farchnad fewnol a'r ffiniau'n gweithio ar ôl Brexit. 'Rwy'n siŵr y gwnewch chi ddeall', medde fe,

'fod hyn yn annerbyniol.  Fel mae'r Deyrnas Unedig yn meddwl ar hyn o bryd, mae'n anodd gweld sut mae modd cael ateb cyfreithlon fyddai'n cyflawni holl amcanion y backstop'.

Hyd yn oed pe bai cefnogaeth i bedwaredd bleidlais ystyrlon, a oes unrhyw un yn wir yn credu y byddai Senedd y Deyrnas Unedig yn pasio'r ddeddfwriaeth angenrheidiol i gymeradwyo’r Bil ymadael mewn llai na phythefnos? O gofio hyn, felly, mae siawns dda iawn na chawn ni gytundeb ac y bydd yn rhaid gofyn am estyniad, fel ag sy'n ofynnol o dan y gyfraith. Ond i gael estyniad, rhaid cael cytundeb unfrydol pob un o 27 gwlad yr Undeb Ewropeaidd. Rhaid peidio â chwympo i'r trap y mae cymaint o wleidyddion a sylwebwyr wedi cwympo iddo a chredu taw yn ein dwylo ni y mae'r penderfyniad terfynol. A hyd yn oed o'i gael, o edrych ar yr ochr dduaf, byddai estyniad ond yn gohirio gadael heb gytundeb am ryw ychydig fisoedd. Felly, tra bod gennym ni Lywodraeth yn y Deyrnas Unedig sy'n benderfynol o wneud yn fach o aruthredd y broblem y mae gadael yr Undeb Ewropeaidd yn ei chreu, a thra bo gennym Brif Weinidog yn y Deyrnas Unedig sy'n barod i fynd yn groes i'r gyfraith, mae'r risg o ymadawiad niweidiol iawn heb gytundeb yn parhau'n fyw.

Rwy'n gwybod y cawn ni glywed digon o achwyn a geiriau byrbwyll heddiw am project fear, ond mae Banc Lloegr wedi profi bod y penderfyniad i adael yr Undeb Ewropeaidd eisoes wedi costio £80 biliwn i'r economi—mwy na £1,000 am bob person sy'n byw yn y wlad hon. Mae'r holl dystiolaeth rwy wedi'i gweld, gan gynnwys tystiolaeth Llywodraeth y Deyrnas Unedig ei hun, yn dangos na ddylai unrhyw un hyd yn oed ystyried gadael heb gytundeb. Yn y tymor byr, byddai gadael heb gytundeb yn creu aflonyddwch mawr, yn cynyddu'r peryg o ansefydlogrwydd ariannol, ac yn bygwth y cyflenwad o nwyddau a gwasanaethau hanfodol y mae llawer yn ein cymdeithas yn dibynnu arnyn nhw. Yn y tymor hir, byddai gadael heb gytundeb yn gwneud niwed parhaol i'r economi, yn gwneud drwg i'n henw da rhyngwladol ni ac yn gostwng safonau byw ar draws y wlad i'r graddau na welwyd mo'u tebyg ers i'r Llywodraeth Geidwadol ddifetha sylfeini diwydiant Cymru yn ôl yn y 1980au.

Rydyn ni wedi bod yn glir yn ein safbwynt ac mae gennym dystiolaeth i'w chefnogi: i sicrhau dyfodol mwy llewyrchus i Gymru, rhaid aros yn yr Undeb Ewropeaidd, ac rydyn ni felly'n cefnogi ail refferendwm i wireddu'r amcan hwnnw.

Ond er gwaethaf ein gwrthwynebiad cryf i strategaeth wleidyddol gan Lywodraeth y DU a allai arwain at Brexit heb gytundeb, ein cyfrifoldeb ni yw gweithio gyda Llywodraeth y DU i wneud popeth yn ein gallu i liniaru'r llu o effeithiau a allai ddeillio o'r DU yn ymadael heb gytundeb. Y ffactor mwyaf sy'n amharu ar ein gallu i roi cynlluniau paratoi ar waith yw parodrwydd Llywodraeth y DU i rannu gwybodaeth â ni, i weithio'n ystyrlon gyda ni a rhoi'r arian angenrheidiol i ni. Yn y fan yma eto, mae Llywodraeth y DU wedi methu â chyflawni ei chyfrifoldebau, ac, wrth i'r cloc barhau i droi tuag at Brexit heb gytundeb, mae Gweinidogion Cymru wedi eu cloi allan o'r cyfarfodydd heb gytundeb allweddol sy'n cael eu cynnal yn Whitehall. Pan oedd Theresa May yn Brif Weinidog, cawsom ein gwahodd fel mater o drefn i gyfarfodydd pwyllgor Cabinet y DU yn ymwneud â pharatoi, ond o bryd i'w gilydd y cawn ein gwahodd erbyn hyn, ar sail asesiad cyfyng Llywodraeth y DU o'n setliad datganoli. Rydym ni wedi cael sicrwydd y bydd hyn yn newid—cawn weld a fydd hyn yn digwydd—ond, beth bynnag, mae amser hollbwysig wedi'i golli'n ddiangen.

Mae cyfrifoldebau datganoledig a'r rhai a gadwyd yn ôl yn gyd-ddibynnol. Llywodraeth y DU sy'n gyfrifol am sicrhau bod meddyginiaethau a gaiff eu mewnforio yn cyrraedd y wlad, ond ni, Llywodraeth Cymru, gaiff ein dwyn i gyfrif os bydd cleifion Cymru'n gweld nad yw eu meddyginiaethau ar gael yn y fferyllfeydd. Llywodraeth y DU sy'n gyfrifol am ddeddfwriaeth sy'n ymwneud â thrin data, ond bydd busnesau Cymru yn disgwyl i Lywodraeth Cymru helpu pe bydden nhw'n methu oherwydd bod ganddyn nhw ddata am weithwyr neu gwsmeriaid a gedwir ar weinydd yn yr UE—efallai heb wybod hynny hyd yn oed—a cholli'r gallu i ddefnyddio'r data hynny dros nos.

Nid oes amheuaeth bod diogelu dinasyddion y DU sy'n byw dramor yn gyfrifoldeb i Lywodraeth y DU, ond os bydd dinasyddion o'r fath yn penderfynu dychwelyd i'r DU gan nad ydyn nhw'n gallu cael gofal iechyd am ddim mwyach, bydd gwasanaethau cyhoeddus Cymru yn wynebu galw cynyddol i ddarparu iechyd a gofal cymdeithasol pe byddai eu hangen, a helpu i ddod o hyd i dai. Felly, dylai Llywodraeth y DU fod yn ein cynnwys mewn ffordd gynhwysfawr mewn paratoadau heb gytundeb. Mae'n gwbl annerbyniol i Lywodraeth y DU fod yn ystyried y rhain yn faterion nad oes gennym ni lais i fynegi barn arnyn nhw.

Mewn cyfres o ddatganiadau, bydd Gweinidogion yn amlinellu rhai o'r risgiau allweddol yr ydym ni'n eu hwynebu o ran gwasanaethau cyhoeddus, yr economi ac ym mhob rhan o'r gymdeithas. Nid oes dim amser i ymdrin â holl ganlyniadau heb gytundeb, ond hyd yn oed os nad yw maes wedi ei gynnwys yn y datganiadau heddiw, nid yw hynny'n golygu nad ydym ni'n gwneud popeth yn ein gallu i liniaru'r effeithiau, ac mae'r rhestr lawn o ymyriadau wedi eu cynnwys yn y cynllun gweithredu y gwnaethom ei gyhoeddi ar 16 Medi. Yn ystod y dyddiau nesaf, bydd Llywodraeth Cymru yn cynnal cyfres o gyfarfodydd hefyd â rhanddeiliaid allweddol i annog eraill i barhau i gymryd camau i baratoi ar gyfer canlyniad heb gytundeb.

Ni all Cymru na'r Deyrnas Unedig yn ei chyfanrwydd fod yn gwbl barod am yr holl bosibiliadau a allai fod. Er hynny, rwy'n croesawu cydnabyddiaeth Swyddfa Archwilio Cymru bod gwaith ledled Cymru wedi cynyddu'n sylweddol ers mis Mawrth a bod y gweithio yn fwy cydweithredol ar draws gwasanaethau cyhoeddus Cymru. Bydd Llywodraeth Cymru yn gwneud popeth yn ein gallu ac yn parhau i fanteisio ar bob cyfle i atal Llywodraeth y DU rhag ein tywys ni dros y dibyn.

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad. Wythnos arall, a datganiad diystyr arall ynglŷn â Brexit, sy'n ychwanegu dim at yr hyn yr ydym ni wedi'i glywed o'r blaen, heblaw am fwy o godi bwganod gan Lywodraeth Cymru, yn ceisio lledu ofn ymysg y boblogaeth ynglŷn â Brexit. Gadewch i ni fod yn eglur: y cyfan y mae pobl Cymru a gweddill y Deyrnas Unedig yn awyddus i ni ei wneud yw cau pen y mwdwl ar Brexit. Maen nhw wedi cael llond bol ar wrando ar wleidyddion yn ceisio nacáu ewyllys y bobl, a fynegwyd yn y refferendwm yn ôl ym mis Mehefin 2016. Maen nhw'n awyddus i ni gyflawni Brexit fel y gallwn ni fynd ati i ddatrys yr annibendod ofnadwy y mae'r Blaid Lafur wedi'i wneud yma yng Nghymru o ran ein gwasanaeth iechyd gwladol a'n hysgolion, ac, wrth gwrs, mae gennym ni gyfle euraid i ddatrys yr annibendod hwnnw yn sgil buddsoddiad ychwanegol Llywodraeth y DU yn y GIG ac yn y system addysg yn Lloegr ac, o ganlyniad i hynny, mae swm sylweddol, gwerth dros £2 biliwn, yn dod i Gymru yn y tair blynedd nesaf er mwyn i ni fynd i'r afael â'r rhestrau aros hir, er mwyn i ni allu ymdrin â pherfformiad gwael adrannau achosion brys yn ein hysbytai, er mwyn i ni allu cau'r bwlch cyllido rhwng disgyblion unigol yng Nghymru ac yn Lloegr, ac er mwyn i blant Cymru gael cyfle cyfartal â'u cymheiriaid yn Lloegr o ran eu haddysg a'u cyfleoedd mewn bywyd.

Ac, wrth gwrs, mae'r buddsoddiad hwnnw ar gael gan Lywodraeth y DU dim ond oherwydd y cyllid cyhoeddus cadarn sydd gennym erbyn hyn, oherwydd, wrth gwrs, fe wnaethom ni etifeddu annibendod llwyr a adawyd gan Lywodraeth Lafur y DU pan oedd hi mewn grym cyn hynny. Fe aeth yr hwch drwy'r siop o ran ein cyllid cyhoeddus. Bu bron i Gordon Brown ein harwain ni fel gwlad at drothwy methdaliad, ac unwaith eto, Llywodraeth Geidwadol sydd wedi clirio'r annibendod hwnnw. Nawr, yn wahanol i'r Blaid Lafur—yn wahanol i'r Blaid Lafur—a rhai o'r pleidiau eraill yn y Siambr hon, mae gennym ni Geidwadwyr Cymreig bob ffydd y bydd pobl Cymru yn gallu addasu, bod ganddyn nhw'r ddawn i allu ymdrin ag unrhyw heriau a allai godi o ganlyniad i Brexit, ac y byddwn yn gallu elwa ar Brexit a'n hymadawiad â'r Undeb Ewropeaidd.

Gadewch i ni drafod rhai o'r rhagolygon hyn yr ydych chi'n sôn amdanyn nhw, oherwydd clywais lawer o ragolygon cyn i'r DU bleidleisio i ymadael â'r UE yn 2016. Clywsom ni bob math o ragolygon, ac ni wireddwyd yr un ohonyn nhw, oherwydd y gwir amdani yw, er gwaethaf Brexit—er gwaethaf Brexit—ers y refferendwm yn 2016—. [Torri ar draws.] A dywedwyd wrthym—. [Torri ar draws.] Rwy'n clywed y nadau yn dod o'r fainc flaen, ond y gwir amdani yw y dywedwyd wrthym, yn union wedi'r refferendwm, y byddem ni'n cael dirwasgiad yn syth, y byddai cwymp ofnadwy yn y farchnad stoc, y byddai trychineb o ran swyddi, y byddai cannoedd ar filoedd o swyddi ledled y DU yn cael eu colli, ac eto, er gwaethaf Brexit, ers y refferendwm yn 2016, mae cyflogau wedi cynyddu, mae diweithdra wedi gostwng, mae ein heconomi wedi tyfu, mae ein hallforion yn cynyddu ac mae ein marchnad dai yn parhau i fod yn gryf iawn. Felly, a gaf i ofyn i chi, Gweinidog Brexit, a ydych chi'n derbyn bod eich Llywodraeth chi yn gwbl anghywir ym mhob rhagolwg a wnaethoch o ran yr hyn sydd wedi digwydd hyd yn hyn? A wnewch chi roi'r gorau ar y codi bwganod yr ydym yn ei weld o hyd a'r proffwydo dinistr yr ydym ni'n ei weld o hyd a'r darogan gwae yr ydym ni'n ei glywed o hyd, yn atseinio yn ein clustiau gan fainc flaen Llafur?

A wnewch chi ganolbwyntio yn hytrach ar baratoi Cymru ar gyfer Brexit, ni waeth pa ffurf ar Brexit y gallai hwnnw fod? A gadewch i mi ddweud, mae'r Prif Weinidog yn gwneud ei orau glas i geisio cael cytundeb cyn 31 Hydref. Rwy'n gwybod nad ydych chi o reidrwydd yn cefnogi ei ymdrechion, ond felly y mae, ac fe hoffem ni weld cytundeb, os yw'r cytundeb hwnnw'n bosibl. Ond os nad yw'n bosibl, mae'n rhaid i ni adael yr Undeb Ewropeaidd ar 31 Hydref ac anrhydeddu canlyniad y refferendwm.

Mae safbwynt eich plaid chi, wrth gwrs, yn safbwynt hollol hurt, trwy ddweud os bydd Jeremy Corbyn yn Brif Weinidog, y bydd yn mynd i Frwsel, y bydd yn cael cytundeb hollol wahanol—mae Brwsel, wrth gwrs, wedi dweud na all neb gael hyn—ac y bydd yn dychwelyd ac yn ymgyrchu, ond am beth? Nid yw wedi dweud beth y bydd yn ymgyrchu drosto, nagyw? Oherwydd, o ran eich safbwynt chi ar lefel y DU, rydych chi am gyflwyno'r penderfyniad hwn i'r bobl mewn refferendwm. Ond, wrth gwrs, byddwch chi'n ei gefnogi i fynd ati i gael y cytundeb hwnnw ac wedyn ymgyrchu yn ei erbyn. Ni chlywais i erioed y fath beth; mae'n sefyllfa hollol hurt i fod ynddi. Ond dyna, wrth gwrs, yw hanfod y Blaid Lafur gyfoes, mae arna'i ofn. Dyna'r Blaid Lafur gyfoes.

A wnewch chi ddweud wrthym ni, Gweinidog Brexit, pa gamau ac asesiadau y mae Llywodraeth Cymru wedi eu cymryd o effaith economaidd y gwariant ychwanegol a fydd yn dod i Gymru o ganlyniad i'r buddsoddiad ychwanegol mewn ysgolion ac ysbytai, ac effaith hwnnw ledled y wlad o ran ein heconomi ni? Oherwydd, wrth gwrs, nid ydych chi'n trafod y pethau hyn; nid ydych chi'n sôn am y cyfleoedd hyn i Gymru.

A wnewch chi ddirwyn i ben, os gwelwch yn dda?

Rwy'n gwybod eich bod chi'n hoffi bogailsyllu o hyd, ond mae angen i ni fod ag elfen o optimisitiaeth—

A wnewch chi ddirwyn i ben, os gwelwch yn dda?

—yn y darlun hwn. Gwnaf. Ac a gaf i ofyn un cwestiwn olaf, os caf i? Rydych chi wedi siarad am ddigwyddiadau ymgysylltu â rhanddeiliaid. Nid oes angen rhagor o siopau siarad ar Gymru. Yr hyn sydd ei angen arnom yw Llywodraeth sydd wedi ei pharatoi ac yn barod am Brexit, ni waeth pa ffurf fydd ar y Brexit hwnnw ar 31 Hydref, oherwydd bod gennym ni Lywodraeth yn y DU sy'n benderfynol o dynnu ni allan ar y dyddiad hwnnw, ac fe ddylech chi fod yn gwneud popeth yn eich gallu i'w chefnogi.

Rwy'n diolch i'r Aelod am y pwyntiau yna. Mae'n siarad am yr hyder sydd ganddo yn Boris Johnson. Rwy'n credu y defnyddiodd yr ymadrodd 'gwneud ei orau glas'—rhyfeddol iawn a dweud y gwir. Yr hyn yr ydym ni wedi ei ddarganfod heddiw o wybodaeth a gafodd ei datgelu heb ganiatâd, yw nad yw'r Llywodraeth wedi cyflwyno ei safbwynt hyd yn oed i Gomisiwn yr UE ei ystyried, felly mae'r syniad bod y Prif Weinidog wedi bod yn negodi dros yr wythnosau diwethaf yn gwbl chwerthinllyd. Mae llai na 30 diwrnod cyn diwedd y mis, ac nid yw wedi cyflwyno cynnig i'r Comisiwn Ewropeaidd hyd yn hyn. Felly, mae ei hyder, mae'n ddrwg gen i, fel sydd mor aml yn wir, yn llwyr ar gyfeiliorn.

Mae'n sôn am godi ofn. Wn i ddim pwy sy'n dod i'w gymorthfeydd yn ei etholaeth ef, ond rwyf i'n cael pobl yn dod i'm gweld i ac yn sôn am eu pryderon ynghylch a fyddan nhw'n gallu aros yn y DU, sut y gallan nhw recriwtio pobl i weithio yn eu busnesau, sut y gallan nhw gael cymorth ar gyfer hyfforddiant sgiliau yn y dyfodol, sut y gallan nhw gadw eu sefydliadau trydydd sector ar eu traed yn ystod yr wythnosau nesaf. Nid codi ofn yw hyn, ond nodi realiti ym mywyd fy etholwyr i ac rwy'n mentro dweud, yn eich etholaeth chi ac etholaeth pawb arall yn y Siambr hon. Rwyf i o'r farn eich bod chi'n gwneud cam ofnadwy â phrofiad eu bywydau trwy wfftio hyn a'i labelu'n codi ofn.

Mae'r Aelod yn sôn am y buddsoddiad sydd ar ddod, ac mae'n amlwg ei fod wedi edrych ar y baneri yng nghynhadledd y Blaid Geidwadol sy'n sôn am fuddsoddi yn hyn a'r llall. Mae'r syniad y bydd Llywodraeth y DU, yng nghyd-destun Brexit heb gytundeb, yn buddsoddi mewn unrhyw beth yn gwbl chwerthinllyd. Bydd y dinistr a achosir i gyllid y DU oherwydd hynny'n arwyddocaol tu hwnt.

Mae'n siarad am berfformiad economaidd ers y refferendwm yn 2016. Nid wyf i'n gwybod ym mha wlad y mae'n byw. Fe wyddom ni i gyd am wendid y bunt. Bydd unrhyw un sydd wedi treulio unrhyw amser dramor yn ystod yr haf eleni yn gwybod pa mor wan yw'r bunt. Clywais i Carolyn Fairbairn o Gydffederasiwn Diwydiant Prydain fore ddoe yn sôn am fuddsoddiad sydd 26 y cant o dan duedd yn y tair blynedd diwethaf, mae'r cynnyrch domestig gros i lawr 2 y cant, ac mae hynny'n ergyd i'r bunt ym mhocedi'r bobl. Benthycodd Llywodraeth y DU £24 biliwn yn ystod y flwyddyn ariannol ddiwethaf, sy'n cyfateb i 1.1 y cant o'r cynnyrch domestig gros, i gadw'r hwch rhag mynd drwy'r siop.

Gwyddom ni gan y sefydliad gweithgynhyrchu Make UK sut y mae archebion domestig ac allforio wedi crebachu yn ystod y chwarter hwn am y trydydd chwarter yn olynol, felly wn i ddim ym mha wlad y mae ef yn byw, ond rwyf i'n byw yng Nghymru y byd go iawn, a dyna pam mae'r Llywodraeth hon yn canolbwyntio ar baratoi Cymru yn y ffordd orau y gallwn ar gyfer y math o Brexit heb gytundeb y mae ef ond yn rhy hapus i'w hyrwyddo.

Rwy'n diolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad. Rydym ni'n rhannu pryderon ynghylch Brexit heb gytundeb, yn enwedig y pwynt difrifol iawn a wnaeth ar ddiwedd ei ddatganiad na all Cymru na'r Deyrnas Unedig fod yn gwbl barod ar gyfer pob posibilrwydd. Nawr, rydym ni i gyd yn gwybod mai'r bobl fwyaf agored i niwed yn y gymdeithas fydd yn dioddef fwyaf. Trïwch chi ddweud wrthyn nhw am addasu i'r amgylchiadau, fel y mae llefarydd y Ceidwadwyr, Darren Millar wedi ei awgrymu y prynhawn yma mewn cyfraniad a oedd yn wirioneddol gywilyddus yn fy marn i. Gweinidog, rydych chi'n sôn am y ffordd y mae Llywodraeth y DU wedi methu o ran ei chyfrifoldebau—[Torri ar draws.]

Darren Millar, rydych chi wedi cael dweud eich dweud, felly a wnewch chi beidio â gwneud sylwadau ar eich eistedd? [Torri ar draws.] Ni fyddwn yn clywed sylwadau gennych chi ar eich eistedd; rydych chi wedi cael dweud eich dweud.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Gweinidog, rydych chi'n sôn am sut y mae Llywodraeth y DU wedi methu o ran ei chyfrifoldebau a bod Gweinidogion Cymru wedi eu cloi allan o gyfarfodydd hollbwysig, ac rydych chi'n dweud bod y sefyllfa wedi dirywio'n fawr ers i Boris Johnson gymryd yr awenau. Mae hyn yn cyd-fynd â'r hyn yr ydych chi wedi ei ddweud wrth y pwyllgor materion allanol yn y gorffennol. Nawr, rwyf i am ddweud eto ei bod hi'n arwyddocaol, pan oeddech chi'n dweud hyn, fod Aelodau ar feinciau'r Ceidwadwyr yn sôn o dan eu hanadl na fydden nhw'n awyddus i weld Llywodraeth Cymru yn yr ystafell ychwaith. Mae'n debyg mai'r fath yna o amharch tuag at ddatganoli fydd yn golygu y bydd y blaid honno'n goruchwylio'r broses o chwalu'r Deyrnas Unedig.

Nawr, rwy'n ymwybodol bod Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno cynigion, hefyd, ar i adolygu'r systemau cysylltiadau rhynglywodraethol sydd gennym ni. Nid yw eich geiriau chi heddiw'n rhoi llawr iawn o hyder i mi y bydd y Llywodraeth bresennol yn San Steffan yn barod i chwarae'n deg ac y byddan nhw mewn gwirionedd yn awyddus i weld unrhyw ddiwygio o gwbl. Pa gamau allwch chi eu cymryd i orfodi'r diwygio hwnnw, ac os na allwch chi orfodi'r diwygio hwnnw, fel y mae'n debygol y byddwch yn dweud wrthyf, beth y mae hynny'n ei ddweud wrthym ni am yr anghydbwysedd sylfaenol o ran grym yn yr undeb yr ydym ni'n rhan ohono ar hyn o bryd? Yn olaf, rydych chi'n sôn bod Llywodraeth y DU yn bychanu maint yr heriau a ddaw yn sgil Brexit heb gytundeb. Nawr, mae hyn, ynghyd â'r ffaith bod y Prif Weinidog yn barod i fynd yn groes i'r gyfraith—o dan yr amgylchiadau eithriadol hyn, tybed a wnaiff y Gweinidog fynegi ei farn ef neu farn ei Lywodraeth ar ba un a allai fod dadl bellach o blaid uchelgyhuddo Boris Johnson.

Rwy'n diolch i'r Aelod am ei chwestiynau. Roedd hi'n agor ei sylwadau drwy sôn am yr effaith ar y rhai sy'n agored i niwed yn sgil effeithiau cronnol Brexit heb gytundeb, ac rwyf innau am ategu ei phryderon hi yn hynny o beth. Rwy'n credu ein bod ni wedi gweld, onid ydym ni, wrth i ni symud yn nês at ymadawiad posibl yn yr hydref, mor fawr y gall yr effaith fod ar y rhai sydd leiaf abl i addasu i'r risgiau sydd o'n blaenau ni. Rydym ni wedi bod yn pwysleisio hynny yn Llywodraeth ers amser maith gyda Llywodraeth y DU yn benodol. Mae'n iawn i ddweud bod y broses o gymryd rhan wedi lleihau ers i ni weld y Llywodraeth newydd yn dod i mewn. Maen nhw'n cyfarfod bob dydd ac nid ydym ni'n cael ein gwahodd yn ddyddiol. Rwyf i o'r farn fod angen i ni gael golwg fwy eang, os caf ei roi felly, o ran lle y gall gweithredoedd Llywodraeth y DU effeithio ar Gymru ac ar ein cyfrifoldebau datganoledig, er y gall hynny fod mewn modd sy'n anuniongyrchol, yn hytrach nag yn uniongyrchol. Rwy'n gwneud y pwynt yn gyson ein bod ni'n ceisio ymgysylltu, bob amser, ar sail adeiladol a chyfrifol o ran unrhyw gynigion a gyflwynir.

O ran yr adolygiad rhynglywodraethol, fe fydd hi'n gwybod, wrth gwrs, nad ydym ni'n fodlon ar gyflymder y cynnydd yn y cyswllt hwnnw, ond yn fy nghyfarfod diweddaraf â Michael Gove a chyda'r Gweinidog yn Swyddfa'r Cabinet sy'n gyfrifol am gyrff cysylltiadau rhynglywodraethol, fe bwysais i arnyn nhw am yr anghenraid o symud ymlaen yn gyflym yn y cyswllt hwn fel ein bod ni mewn sefyllfa, erbyn diwedd eleni, i edrych ar gynigion pendant penodol. Ond mae hi'n gywir i ddweud bod ein sefyllfa bresennol yn anfoddhaol. Rydym ni wedi dweud yn eglur bod angen i Lywodraethau yn y DU gael eu trin o safbwynt cydraddoldeb a bod angen i'r sefydliadau hyn fod yn seiliedig ar egwyddor datganoliaeth. Rydym ni wedi cyflwyno cynigion penodol iawn o ran diwygio'r peirianwaith rhynglywodraethol, gan adeiladu ar y cynigion yn 'Brexit a Datganoli ' ynglŷn â Chyngor i Weinidogion ac yn y blaen, ac fe fyddaf i'n falch o gyflwyno adroddiad i'r Siambr pan fydd gennym ni gynnydd i'w adrodd amdano ynglŷn â hynny.

A gaf i ganmol Llywodraeth Lafur Cymru am gyflwyno cyfres o ddatganiadau agored i agenda y Cyfarfod Llawn heddiw sy'n dangos y bygythiad gwirioneddol a phresennol y gall Brexit heb gytundeb ei achosi i Gymru? Mae perygl Brexit heb gytundeb yn wirioneddol, yn amlwg a cheir tystiolaeth o hynny. Gweinidog, beth yw eich barn chi a barn Llywodraeth Cymru ar y newyddion sy'n dod o Whitehall bod Prif Weinidog y DU, yn rhan o'r negodiadau, fel y maen nhw'n cael eu galw, presennol sy'n cael eu canmol ond sy'n hynod amwys, rhwng Llywodraeth Dorïaidd y DU a'r Comisiwn Ewropeaidd, yn gofyn i'r UE ddiystyru estyniad pellach i Erthygl 50 yn rhan o gytundeb Brexit newydd? Gweinidog, onid yw hon yr enghraifft ddiweddaraf o Brif Weinidog a Llywodraeth Dorïaidd heb reolaeth, Llywodraeth sy'n amddifad o ymddiriedaeth—Gweinidogion o bosibl a gweision sifil o bosibl—wrth i fwriad Boris Johnson fod yn amlwg i negyddu'r Ddeddf Benn drawsbleidiol sy'n gorfodi'r Prif Weinidog i geisio'r estyniad hwnnw i Erthygl 50? Mae hyn yn bwysig. Mae'n bwysig i bobl Cymru ac mae'n bwysig i fy etholwyr i yn Islwyn, oherwydd bod eu dyfodol economaidd nhw'n cael ei roi yn y fantol gan weithredoedd byrbwyll a phenboeth Llywodraeth Dorïaidd y DU sydd mewn gwirionedd wedi colli gafael ar amser a lle.

Yn adroddiad Yellowhammer, a ysgrifennwyd gan eich Llywodraeth chi eich hun yn y DU—cefais i gymaint o fraw o glywed yn yr adroddiad hwn i Siambr Cynulliad Cenedlaethol Cymru y prynhawn yma fod Gweinidogion Cymru wedi eu cloi allan o'r cyfarfodydd hollbwysig Brexit heb gytundeb hyn. Mae hyn yn ymwneud â ni. Mae'n ymwneud â Chymru ac mae'n ymwneud â fy etholwyr i yn sicr. Nid oedd gan Theresa May ryw lawer o'i phlaid hi, ond o leiaf roedd ganddi ddigon o synnwyr a pharch i wahodd Gweinidogion Cymru i gyfarfodydd pwyllgor y Cabinet i drafod paratoi o ran Cymru. Yn olaf, Gweinidog, pa sylwadau all y Siambr hon, y Gweinidog a Llywodraeth Cymru eu cyflwyno i Lywodraeth Dorïaidd y DU i sicrhau ar frys y caiff Gweinidogion Cymru eu briffio yn briodol a'u gwahodd i gyfarfodydd sylfaenol lle mae ein cyfraniad ni'n amlwg yn hollbwysig ac yn dyngedfennol i bobl ac economi Cymru?

Diolch i'r Aelod am ei chwestiynau. O ran y damcaniaethau yn y wasg heddiw ynglŷn â'r datblygiadau posibl yng nghyd-destun y trafodaethau rhwng y Prif Weinidog a'r Comisiwn Ewropeaidd, rwyf i am ddweud yn syml nad oes gennym unrhyw olwg ar beth yw'r rhain yn eu sylwedd. Efallai y bydd hi wedi gweld trafodion y Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol ar ddechrau'r wythnos diwethaf pan wnaeth Gweinidog yn Llywodraeth y DU yn eglur mai bwriad Llywodraeth y DU oedd peidio â rhannu'r dogfennau nad ydynt yn bapurau, fel y'u gelwir, sef y papurau technegol rhagarweiniol i unrhyw ymgysylltu a negodi gwirioneddol, â Llywodraeth Cymru. Mae yna gwestiwn ynghylch i ba raddau y gall ymgysylltu ynglŷn â'r trafodaethau fod yn effeithiol heb i'r wybodaeth honno gael ei rhannu, ac rwy'n ymwybodol iawn o'r modd y mae angen i ni ystyried ein hymateb ni ynglŷn â hynny.

O ran ei phwynt penodol am y damcaniaethau bod y Prif Weinidog yn ceisio diystyru estyniad i Erthygl 50 yn rhan o gytundeb, rwy'n credu y byddai unrhyw ymgais i osgoi deddfwriaeth seneddol yn destun craffu sylweddol iawn yn y llysoedd pe byddai'n dod i hynny. Bydd unrhyw beth sy'n ymddangos fel ymgais i rwystro ewyllys y Senedd yn y cyswllt hwn yn cael ei ystyried yn ofalus iawn.

Nodais i, fel y gwnaeth hithau, rwy'n credu, y trafodion yn y Senedd yr wythnos diwethaf mewn ymateb i gwestiynau ynglŷn â'r mater hwn gyda'r Prif Weinidog a'i ieithwedd ef, ac rwy'n siŵr y byddai llawer ohonom ni yn y Siambr hon o'r farn ei bod yn gwbl wrthun. Clywais Mark Reckless yn yngan ar ei eistedd gyfeiriad unwaith eto at 'y Ddeddf ildio' wrth i'r trafodion hyn fynd rhagddynt, ac ni allaf i ddechrau mynegi fy ffieidd-dod tuag at iaith o'r fath. Dyna'r fath o iaith sy'n arwain at godi ofnau a chynnwrf yn y wlad. Rwy'n credu ei bod yn ddyletswydd ar bob un ohonom ni i osgoi iaith o'r fath yna os ydym ni mewn swydd arweinyddiaeth gyhoeddus, a byddai'n dda iddo ef gofio hynny.

Rwyf i o'r farn, yn olaf, ynglŷn â'r pwynt am friffio a chraffu priodol, mai'r gwir yw ein bod yn cael ein gwahodd i gyfarfodydd yn fwy aml nag yn wythnosol. Y pwynt yr hoffwn i fod yn glir yn ei gylch yw bod cyflymder paratoi Llywodraeth y DU, yn ôl pob golwg, wedi cynyddu ar adeg pan fo'n hymwneud ni â nhw wedi lleihau yn y darlun cyffredinol. Dyna'r hyn sy'n peri gofid i mi. Ond rwy'n credu y bydd hi'n gweld yn y cynllun gweithredu Brexit heb gytundeb ac yn y datganiadau y bydd fy nghyd-Weinidogion yn eu gwneud y prynhawn yma, nad yw ein hymdrechion ni yn y fan hon wedi pylu yn Llywodraeth Cymru o ran y graddau yr ydym ni'n canolbwyntio ar sicrhau bod Cymru mor barod â phosibl.

Gweinidog, diolch i chi am eich datganiad. Yn gyntaf, rwy'n sylwi o'ch datganiad eich bod chi'n honni bod y Prif Weinidog wedi torri'r gyfraith. A wnewch chi egluro'r rhan honno o'r datganiad, gan mai fy nealltwriaeth i oedd bod cyfraith newydd wedi ei chreu? Rydych chi'n sôn yn y datganiad am Ddeddf ar y llyfrau statud i atal y DU rhag gadael ar 31 Hydref heb gytundeb. A wnewch chi egluro pa asesiad yr ydych chi a Llywodraeth Cymru wedi ei wneud o'r Ddeddf ac unrhyw bosibilrwydd o fylchau? Rydych chi'n dweud o hyd bod y Prif Weinidog yn barod i dorri'r gyfraith. Pa brawf sydd gennych chi o hyn?

Dywedodd hynny.

Nid oes gennych chi brawf o hyn. Nid yw'n ddim ond rhagdybiaeth ar eich rhan chi ac ar ran y cyfryngau, yn ôl yr arfer. Mae'r Gweinidog yn sôn am brinder nwyddau hanfodol. A wnaiff Llywodraeth Cymru gyhoeddi'r asesiadau hynny a'r paratoadau y mae wedi'u gwneud?

Yn olaf, yn y datganiad hwn, soniwch am beryglon ymadael heb gytundeb. Ond, a yw'r Gweinidog yn cytuno ynglŷn â pheryglon dim democratiaeth, a'r neges yr ydym yn ei hanfon i'r wlad a'r byd os anwybyddwn y mandad democrataidd mwyaf a welsom ni, nid yn unig fel Teyrnas Unedig, ond fel y bleidlais fwyaf a welwyd erioed yma yng Nghymru? Diolch.

Roedd pum cwestiwn yn y gyfres honno o ymyriadau. Mae'r cyntaf yn ymwneud â gweithredoedd Prif Weinidog y DU. Penderfynodd y Goruchaf Lys eu bod yn anghyfreithlon. Roedd yr ail sylw a wnaeth ynghylch fy asesiad o effaith y ddeddfwriaeth ddiweddar ynghylch Brexit heb gytundeb. Rwy'n ofni na fyddaf yn rhannu, yn unol â chonfensiwn y Cwnsler Cyffredinol, fy nghyngor i Lywodraeth Cymru mewn perthynas â hynny.

Gofynnodd imi am y dystiolaeth sydd gennyf fod Prif Weinidog y DU yn bwriadu gweithredu'n anghyfreithlon. Wel, mae'r un wybodaeth ar gael imi ag sydd ar gael i unrhyw aelod arall, sef haeriad mynych y Prif Weinidog y byddwn yn gadael yr Undeb Ewropeaidd ar 31 Hydref, boed hynny gyda chytundeb neu heb gytundeb. Mae'r Ddeddf yn gofyn am rywbeth heblaw hynny. Felly, drwy barhau i haeru hynny ymddengys ei fod yn tynnu'n groes i ofynion y ddeddfwriaeth. Gofynnodd pa drefniadau ydym ni wedi'u gwneud i roi gwybod i bobl am ein camau gweithredu mewn perthynas â phrinder. Wel, yn amlwg, rydym ni wedi cyhoeddi cynllun gweithredu ar gyfer Brexit heb gytundeb, ac rydym ni'n gwneud datganiadau heddiw.

Yn olaf, gofynnodd imi am effaith, neu beryglon, peidio â pharchu— fel y credaf y byddai'n dweud—y refferendwm. Gadewch imi ddweud hyn mewn perthynas â'r sylw olaf hwnnw: nid ydym yn wfftio'r ffaith bod canlyniad refferendwm 2016 gyfryw ag ydoedd. Fe wnaethom ni dreulio amser maith yn ceisio eiriol dros fath o Brexit a wnai'r difrod lleiaf posib i Gymru, i economi Cymru ac i'n cymunedau. Methodd hynny yn y Senedd oherwydd yr ornest i arwain y Torïaid. I bob diben, daeth â hynny i ben. Felly, rydym ni wedi bod yn glir mai'r ateb i'r sefyllfa yr ydym ni ynddi yw ceisio refferendwm. Ystyriaf fod hynny'n ddigwyddiad democrataidd ynddo'i hun.

Diolch yn fawr, Cwnsler Cyffredinol. A gaf i ddweud fy mod i'n gwybod fod hwn yn bwnc emosiynol iawn, ond ei fod yn ymwneud â gwrando? Pan fydd Aelodau wedi cael cyfle i holi cwestiynau, dylent wrando ar yr atebion. Yn sicr, dylai'r bobl hynny sydd â'u henwau wedi eu nodi i siarad mewn dadleuon yn y dyfodol fod yn ofalus iawn ynglŷn â gwneud sylwadau oddi ar eu heistedd.