Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliannau 1 a 3 yn enw Rebecca Evans, gwelliannau 2, 5, 6, 7 ac 8 yn enw Siân Gwenllian, a gwelliant 4 yn enw Caroline Jones. Os derbynnir gwelliant 2, bydd gwelliant 2 yn cael ei ddad-ddethol.

Eitem 9 ar yr agenda, felly, yw dadl y Ceidwadwyr Cymreig ar fesurau i atal COVID-19. Galwaf ar Paul Davies i wneud y cynnig. Paul Davies.

Cynnig NDM7376 Darren Millar

Cynnig bod y Senedd:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i:

a) ymestyn y defnydd gorfodol o orchuddion wyneb i gynnwys meysydd awyr, siopau, archfarchnadoedd, canolfannau siopa, ysbytai a lleoliadau gofal iechyd eraill;

b) defnyddio cyfyngiadau coronafeirws lleol mewn ymateb i gynnydd sylweddol mewn cyfraddau heintio Covid-19 mewn modd cymesur er mwyn osgoi gosod cyfyngiadau symud llawn ar Gymru gyfan;

c) ei gwneud yn ofynnol i bob teithiwr sy'n dod i mewn i Gymru o dramor gael prawf Covid-19 wrth gyrraedd Maes Awyr Caerdydd.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n gwneud y cynnig a gyflwynwyd yn enw fy nghyd-Aelod Darren Millar ar ran y Ceidwadwyr Cymreig. Nawr, mae'r cynnig sydd ger ein bron yn galw am dri pheth syml: i Lywodraeth Cymru ailystyried y safbwynt ar orchuddion wyneb, sicrhau bod cyfyngiadau symud lleol yn gymesur â bygythiad y feirws yn y cymunedau penodol hynny, a'i gwneud yn ofynnol i bob teithiwr sy'n dod i mewn i Gymru o dramor gael prawf COVID-19 wrth gyrraedd Maes Awyr Caerdydd.

Nawr, mae'r cyntaf o'r materion hynny bellach wedi cael sylw, ac ers dydd Llun, mae pobl yng Nghymru mewn siopau a mannau cyhoeddus eraill dan do bellach wedi gorfod gwisgo gorchudd wyneb. Mae'r newid polisi hwn i'w groesawu'n fawr, ac rwy'n falch o weld Llywodraeth Cymru o'r diwedd yn derbyn rhinweddau gorchuddion wyneb ac yn cefnogi galwadau'r gwrthbleidiau ar y mater hwn. Wrth gwrs, fe allai ac fe ddylai Gweinidogion fod wedi gweithredu'n gynt, yn enwedig wrth i dystiolaeth barhau i dyfu ynglŷn â'u manteision posibl. Er enghraifft, diweddarodd grŵp cynghori technegol Llywodraeth Cymru ei gyngor ar orchuddion wyneb ar 11 Awst eleni, gan nodi y bydd gorchuddion wyneb yn lleihau gwasgariad diferion anadlol ac aerosolau bach sy'n cario'r feirws i'r awyr oddi wrth unigolyn sydd â'r haint, tra'n rhoi rhywfaint o ddiogelwch i'r sawl sy'n eu gwisgo. Yn wir, mae Grŵp Amgylcheddol a Modelu y Grŵp Cynghori Gwyddonol ar Argyfyngau (SAGE) a Sefydliad Iechyd y Byd hefyd wedi dweud yn glir fod gan orchuddion wyneb ran bwysig i'w chwarae yn rhan o becyn o fesurau atal a rheoli a all helpu i gyfyngu ar ledaeniad y feirws.

Felly, mae'n codi'r cwestiwn pam na wnaeth Llywodraeth Cymru weithredu'n gynt? A gwn fod Aelodau ar draws y Siambr hon wedi galw ar y Llywodraeth i wneud hynny. Gallai'r defnydd gorfodol o orchuddion wyneb mewn siopau a mannau cyhoeddus eraill dan do fod wedi cael effaith sylweddol ar gymunedau pe bai'r polisi wedi'i gyhoeddi ychydig fisoedd yn ôl. Mae Llywodraeth Cymru yn parhau i ddweud wrth bobl Cymru ei bod yn mabwysiadu ymagwedd ragofalus at drechu'r feirws, ac felly nid oedd yn gwneud synnwyr i beidio â defnyddio'r holl arfau a oedd ar gael iddi i gyfyngu cymaint â phosibl ar y feirws. Beth bynnag fo'r rheswm y tu ôl i oedi Llywodraeth Cymru cyn cyflwyno polisi ar orchuddion wyneb gorfodol, y peth pwysig yn awr fydd sicrhau bod y newidiadau i'r rheolau'n cael eu gorfodi'n briodol i helpu i leihau trosglwyddiad y feirws. Yn ôl arolwg barn diweddar gan YouGov, mae pobl yng Nghymru yn llai tebygol o wisgo masgiau wyneb na phobl yn Lloegr neu'r Alban, sy'n amlygu'r angen am gyngor cyson gan Lywodraeth Cymru er mwyn lleihau trosglwyddiad cymunedol.

Nawr, er bod Llywodraeth Cymru wedi dweud yn glir fod defnyddio gorchuddion wyneb mewn siopau a mannau cyhoeddus eraill dan do yn orfodol, ni ddangoswyd yr un arweiniad mewn perthynas ag ysgolion. Yn hytrach, mae canllawiau cyfredol Llywodraeth Cymru yn argymell gorchuddion wyneb ar gyfer pob aelod o'r cyhoedd dros 11 oed mewn lleoliadau dan do lle na ellir cadw pellter cymdeithasol, gan gynnwys ysgolion a thrafnidiaeth ysgol. Felly, mae hynny'n codi'r cwestiwn, os yw defnyddio gorchuddion wyneb yn orfodol ar gyfer siopau, pam nad yw'n orfodol ar gyfer ysgolion? Os yw'r wyddoniaeth wedi arwain Llywodraeth Cymru i gyflwyno gorchuddion wyneb mewn siopau, pam ddim ysgolion a cholegau? Pam y mae Llywodraeth Cymru yn teimlo bod angen gwneud y penderfyniad ar gyfer siopau a rhai mannau dan do, ond yn achos ysgolion a darparwyr addysg, rhoddwyd y cyfrifoldeb ar awdurdodau lleol a darparwyr unigol? Felly, wrth ymateb i'r ddadl heddiw, rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog yn onest ac yn agored ynglŷn â pham y mae Llywodraeth Cymru wedi oedi cyn gwneud y defnydd o orchuddion wyneb yn orfodol mewn rhai mannau cyhoeddus. Ac rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog hefyd yn dweud wrthym pam y dewisodd y Llywodraeth wneud y penderfyniad mewn perthynas â siopau, ond nid ysgolion a cholegau. 

Mae ail bwynt ein cynnig yn galw ar Lywodraeth Cymru i ddefnyddio cyfyngiadau symud lleol mewn ymateb i gynnydd sylweddol yng nghyfraddau heintio COVID-19, ac i sicrhau bod y cyfyngiadau'n gymesur â lefel y bygythiad a achosir yn y cymunedau hynny er mwyn osgoi cyfyngiadau symud drwy Gymru gyfan. Gwyddom fod Llywodraeth Cymru, ym mis Mai, wedi dweud yn gwbl glir na fyddai'n ystyried cyfyngiadau symud lleol, oherwydd, ar y pryd, dadleuai y gallai gwahanol reolau achosi llawer iawn o ddryswch i bobl ledled y wlad. Yn wir, aeth y Gweinidog cyllid ymlaen i ddweud mai un o gryfderau neges Llywodraeth Cymru oedd ei bod yn neges glir iawn a oedd yr un mor berthnasol ledled Cymru. Yn amlwg, mae Llywodraeth Cymru wedi newid ei safbwynt ar gyfyngiadau symud lleol ac o ganlyniad, mae Caerffili wedi bod dan gyfyngiadau symud i helpu i atal lledaeniad y feirws yn y gymuned honno, a chlywn heddiw, wrth gwrs, fod hynny wedi digwydd yn Rhondda Cynon Taf hefyd.

Wrth gwrs, bydd yr Aelodau'n cofio na chafodd cyfyngiadau symud lleol eu hystyried yn Wrecsam yn dilyn cynnydd sydyn yn nifer yr achosion ym mis Gorffennaf, er mai'r ardal honno oedd wedi gweld y cynnydd mwyaf ond un yn nifer yr achosion yn y DU. Nawr, rydym wedi dweud yn glir ar yr ochr hon i'r Siambr ein bod yn cefnogi cyflwyno cyfyngiadau lleol i helpu i atal cynnydd sylweddol yn nhrosglwyddiad yr haint mewn cymunedau lleol ac i helpu i leihau risg o achosion yn dod yn broblem genedlaethol. Fodd bynnag, mae'n gwbl hanfodol fod Llywodraeth Cymru yn monitro unrhyw gyfyngiadau symud lleol i sicrhau eu bod yn effeithiol ac yn gymesur â'r bygythiad y mae'r feirws yn ei achosi yn yr ardal honno. Felly, wrth ymateb i'r ddadl hon, efallai y gallai'r Gweinidog ddarparu rhywfaint o wybodaeth bellach am y cyfyngiadau symud lleol—pa drafodaethau y mae'n eu cael gydag awdurdodau lleol ynglŷn â throsglwyddiad y feirws yn eu hardaloedd—ac efallai y gallai ddweud ychydig mwy wrthym ynglŷn â sut y mae Llywodraeth Cymru yn monitro effeithiolrwydd cyfyngiadau symud lleol wrth i bethau fynd rhagddynt.

Ddirprwy Lywydd, daw hynny â mi at ran olaf ein dadl, sy'n galw ar Lywodraeth Cymru i'w gwneud yn ofynnol i bob teithiwr sy'n dod i mewn i Gymru o dramor gael prawf COVID-19 wrth gyrraedd Maes Awyr Caerdydd. Pan gafodd Caerffili eu rhoi dan gyfyngiadau symud lleol, dywedodd y Gweinidog iechyd yn glir iawn fod cysylltiad rhannol rhwng y cynnydd mewn achosion a phobl yn yr ardal yn dychwelyd o'u gwyliau, sydd wedi arwain at y feirws yn lledaenu eto o fewn y gymuned leol. Felly, ar y pwynt hwnnw, does bosibl nad oedd hi'n allweddol fod Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod teithwyr yn cael prawf ar ôl iddynt gyrraedd Maes Awyr Caerdydd.

Yn wir, yn natganiad y Gweinidog iechyd heddiw ar osod Rhondda Cynon Taf dan gyfyngiadau symud yfory, mae'n cyfeirio at y ffaith bod hyn wedi bod yn angenrheidiol oherwydd cynnydd yn nifer yr achosion newydd a achoswyd gan bobl yn dychwelyd o wyliau haf ar gyfandir Ewrop. Fel y gŵyr yr Aelodau, mae profion maes awyr yn digwydd ledled y byd, ac felly, mae profion maes awyr yn gwbl ymarferol yma. Yn wir, dros y ffin, mae ASau Llafur wedi ymgyrchu dros gynnal profion maes awyr yn Lloegr. Ac eto, nid yw'r maes awyr ym Mhrydain y mae gan y Blaid Lafur reolaeth drosto mewn gwirionedd wedi cynnal prawf ar unrhyw un eto. Mae Ysgrifennydd Cartref yr wrthblaid, Nick Thomas-Symonds, yn iawn i ddweud y gallai cyfundrefn brofi gadarn mewn meysydd awyr leihau'r angen i'r rhai sy'n dychwelyd o wledydd â chyfradd uchel o achosion o'r coronafeirws dreulio pythefnos dan gwarantin.

Fel y gŵyr yr Aelodau, codais y mater hwn gyda'r Prif Weinidog brynhawn ddoe, a dywedodd yn glir fod yn rhaid mynd i'r afael â phroblemau ymarferol, a bod trafodaethau'n parhau gyda'r rheolwyr ym Maes Awyr Caerdydd. Felly, efallai y gall y Gweinidog drosglwyddo'r wybodaeth honno i'w gymheiriaid yn San Steffan, gan eu bod mor awyddus i fwrw ymlaen ar fyrder â threfn brofi mewn meysydd awyr. Ac efallai y gall y Gweinidog ddweud wrthym beth yn union yw'r problemau ymarferol y mae angen eu datrys ym Maes Awyr Caerdydd, a phryd y mae'n debygol y gwelwn unrhyw gynnydd ar y mater hwn.

Ddirprwy Lywydd, os caf droi'n fyr at rai o'r gwelliannau a gyflwynwyd i'r cynnig. Wrth gwrs, o ran gwelliant 1, ers cyflwyno'r ddadl, mae Llywodraeth Cymru wedi newid ei safbwynt ar ddefnyddio gorchuddion wyneb, ac rwy'n falch fod y Llywodraeth o'r diwedd wedi gwrando ar ein galwadau ar y mater hwn. Byddwn yn cefnogi gwelliannau 6, 7 ac 8 wrth gwrs, sy'n ceisio cryfhau'r cynnig ac yn galw ar Lywodraeth Cymru i ddarparu cynllun COVID-19 ar gyfer y cyfnod nesaf, i archwilio'r defnydd o gyfyngiadau symud clyfar wrth ymateb i glystyrau lleol, ac i fynd i'r afael ar frys â phroblemau yn y drefn brofi bresennol.

Felly, wrth gloi, Ddirprwy Lywydd, wrth wraidd y ddadl hon mae awydd i archwilio mesurau atal a rheoli COVID-19 Cymru yn fforensig, ac ystyried beth arall sydd angen ei wneud i amddiffyn pobl Cymru a chyfyngu ar ledaeniad y feirws. Credaf fod yr Aelodau i gyd yn gytûn yma at ei gilydd, a gwn ein bod i gyd yn rhannu'r nod o ddileu'r feirws ofnadwy hwn o'n cymunedau a lleihau ei effaith ar ein hetholwyr. Ond mae'n amlwg y gellir ac y dylid gwneud mwy.

Ddirprwy Lywydd, rwy'n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru yn ystyried yr argymhellion yn ein cynnig heddiw ac yn cyflwyno profion ym Maes Awyr Caerdydd ar fyrder. Dylid gwneud popeth yn ein gallu i ddiogelu ein cymunedau a lleihau effaith COVID-19 yn ein cymunedau. Felly, rwy'n annog yr Aelodau i gefnogi ein cynnig.  

Diolch. Rwyf wedi dethol yr wyth gwelliant i'r cynnig. Os derbynnir gwelliant 2, caiff gwelliant 3 ei ddad-ddethol. Felly, a gaf fi ofyn i'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol gynnig gwelliannau 1 a 3, a gyflwynwyd yn enw Rebecca Evans, yn ffurfiol?

Gwelliant 1—Rebecca Evans

Dileu is-bwynt (a).

Gwelliant 3—Rebecca Evans

Dileu is-bwynt (c) a rhoi yn ei le 'profi pobl sy’n dychwelyd i Gymru o wledydd nad ydynt wedi’u heithrio sydd â chyfraddau uwch o COVID-19 na Chymru, yn unol â’r cyngor cyfredol gan y Grŵp Cyngor Technegol'.

Cynigiwyd gwelliannau 1 a 3.

Yn ffurfiol.

Diolch. Galwaf ar Rhun ap Iorwerth i gynnig gwelliannau 2, 5, 6, 7 ac 8, a gyflwynwyd yn enw Siân Gwenllian—Rhun.

Gwelliant 2—Siân Gwenllian

Dileu pwynt (c) a rhoi yn ei le:

'Yn galw ar Lywodraeth Cymru i adolygu effeithiolrwydd mesurau i gynnwys lledaeniad COVID-19 mewn perthynas â theithio rhyngwladol hyd yma ac i weithredu unrhyw wersi a ddysgwyd.'

Gwelliant 5—Siân Gwenllian

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i wneud gorchuddion wyneb yn orfodol mewn ardaloedd cymunedol mewn lleoliadau addysg penodol.

Gwelliant 6—Siân Gwenllian

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i gyflwyno cynllun COVID-19 newydd i Gymru i ddarparu dull cyfannol o ymdrin â'r pandemig yn ystod y cyfnod nesaf.

Gwelliant 7—Siân Gwenllian

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i fynd i'r afael ar frys â phroblemau yn y drefn brofi bresennol ac i weithio tuag at gyflwyno profion dyddiol torfol.

Gwelliant 8—Siân Gwenllian

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i archwilio'r syniad o ddefnyddio ‘cyfyngiadau symud clyfar' wrth ymateb i glystyrau lleol, gan ddefnyddio cyfyngiadau mewn ardaloedd mor lleol â phosibl.

Cynigiwyd gwelliannau 2, 5, 6, 7 ac 8.

Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd. Mae'n dda iawn gallu cymryd rhan yn y ddadl yma ac i gynnig yn ffurfiol y cyfres yna o welliannau. Dwi'n meddwl ei bod yn dda cael cyfle ar ddechrau'r tymor fel hyn i dynnu sylw at rai o'r pethau dwi yn meddwl sydd yn gweithio, a rhai o'r prif elfennau o gonsyrn o ran yr ymdriniaeth â'r pandemig a'r camau sydd yn cael eu cymryd i gadw pobl yn ddiogel. 

Ar y dechrau fel hyn, mi fuaswn i'n licio dweud 'diolch' unwaith eto i'r holl bobl hynny sydd yn gweithio'n ddiflino mewn cymaint o sectorau i'n cadw ni yn ddiogel. Mi oedd y diolch cyhoeddus iawn yna ar ddechrau'r pandemig yn nodwedd amlwg iawn yn y cyfnod hwnnw. Mae'n bwysig bod pobl yn gwybod bod y diolch mor ddiffuant rŵan hefyd. 

At y cynnig, mae o'n gynnig digon synhwyrol ar y cyfan, mae'n rhaid dweud. Dwi ddim yn cytuno efo popeth ynddo fo, ond mae o'n gynnig synhwyrol iawn. Allaf i ddim peidio â thynnu sylw at yr eironi o bwy wnaeth ei gyflwyno fo a rhai o'r sylwadau rydyn ni wedi eu clywed gan y Blaid Geidwadol. Teg dweud bod Llywodraeth Cymru wedi bod ar eu gorau yn y pandemig yma pan maen nhw wedi peidio â chael eu clymu i weithgarwch ac agwedd y Llywodraeth Geidwadol yn San Steffan.

Dwi'n gobeithio bod yr Aelodau Ceidwadol yn Senedd Cymru yn cytuno efo fi fod camgymeriadau neu ddryswch yn y negeseuon gan Lywodraeth Boris Johnson wedi bod yn niweidiol iawn yn y frwydr i gadw nifer y marwolaethau i lawr. O ruthro i annog normalrwydd pan oedd hynny ddim yn bosib i, wrth gwrs, un ffigwr blaenllaw yn arbennig yn anwybyddu rheolau'r cyfnod clo. Dwi'n meddwl bod yr holl dystiolaeth o'r arolygon barn yn awgrymu bod ymddygiad Dominic Cummings rai misoedd yn ôl wedi bod yn drobwynt mewn agweddau cyhoeddus. Cafodd ei weld fel trwydded i bobl eraill wneud beth y mynnon nhw, a dwi'n siŵr bod hynny wedi costio bywydau yn y pen draw. 

A hefyd, os caf i ddweud, mae gennym ni gynnig yn fan hyn, un synhwyrol fel dwi yn ei ddweud, yn annog y Llywodraeth i fod yn bwyllog, ond mae'r deunydd sydd wedi cael ei gyhoeddi dros y misoedd diwethaf gan Geidwadwyr Cymru ar y cyfryngau cymdeithasol, yn drydariadau neu'n memes ac ati, wedi awgrymu rhyw brafado cwbl groes i beth allai gael ei alw'n agwedd bwyllog neu gyfrifol. 

Fe wnaf i droi at y gwelliannau yn eu trefn. Rydyn ni'n gwrthod gwelliant 1 achos rydyn ni'n credu bod y dystiolaeth ryngwladol wedi dangos ers talwm bellach fod gorchuddion wyneb yn gallu bod yn arf pwysig iawn yn y frwydr yn erbyn y feirws. Dydyn nhw ddim yn ddigon ynddyn nhw eu hunain, wrth reswm, ond dydyn ni ddim yn deall pam fod Llywodraeth Cymru wedi bod mor araf yn cyflwyno gorfodaeth i'w gwisgo nhw mewn rhai llefydd cyhoeddus, siopau ac yn y blaen. Rŵan, gwell hwyr na hwyrach o ran hynny, ond rydyn ni yn meddwl bod yna le i ymestyn hyn, ond unwaith eto, mae'r Llywodraeth yn gwrthod. Dwi ddim cweit yn siŵr pam.

At welliant 2, ein gwelliant cyntaf ni—mae o'n hunanesboniadol, dwi'n credu. Gadewch inni ddysgu gwersi am deithio rhyngwladol a'i effaith o ar ledaeniad y feirws, achos mae'n hollol amlwg bod yna broblem yma, ac rydyn ni angen trio deall hynny yn well.

Gwelliant 3, gwelliant y Llywodraeth—fyddwn ni ddim yn cefnogi hwn. Dwi'n meddwl, mewn realiti, fod problem ymarferol, oes, mewn profi pob teithiwr, ond wrth i dechnoleg ddatblygu, wrth i gapasiti gael ei gynyddu, ac o wybod y problemau efo teithwyr yn dychwelyd o dramor, mae yna werth go iawn i'r egwyddor o brofi pob teithiwr, heb os. 

Gwelliant 4—rydyn ni'n cytuno efo hwn. Rydyn ninnau wedi bod yn galw am ddarparu llety i'r rhai sy'n hunanynysu fel ffordd o amddiffyn y teulu ehangach. Mae'n bwysig iawn i deuluoedd ac aelwydydd mawr yn arbennig, ac rydyn ni'n gweld bod defnydd eang wedi bod ar y math yma o beth mewn llefydd fel yr Eidal a Tsieina.

Ac mae'r pedwar gwelliant arall wedyn gan Blaid Cymru. Gwelliant 5—fel dwi wedi nodi, rydyn ni'n cefnogi ymestyn gwisgo gorchuddion wyneb. Dydyn ni ddim yn gallu deall pam na fyddem ni'n gwneud hynny. 

Mae gwelliant 6 yn galw am gynllun COVID newydd. Rydyn ni'n dysgu o hyd. Mae angen cynllun, dwi'n meddwl, sydd yn adlewyrchu'r newid yn ein dealltwriaeth ni o'r clefyd a pha leoliadau a pha weithgareddau sydd yn beryglus, a pha rai sydd ddim. Dwi ddim wedi fy argyhoeddi bod y cynllun ar gyfer y gaeaf a gafodd ei gyhoeddi ddoe yn adlewyrchu'r wyddoniaeth ddiweddaraf.

Gwelliant 7—unwaith eto, mae'n hunanesboniadol, a'n rhywbeth nad yw Llafur yn San Steffan wedi cael unrhyw broblem wrth alw amdano fo. Felly, gobeithio y gwnaiff Llafur ei gefnogi o yma yng Nghymru hefyd. Mae angen mwy o gapasiti profi arnon ni. Rydyn ni wedi gweld hynny dros yr wythnosau diwethaf. Mae angen mwy o gapasiti hefyd yng Nghymru fel bod yna reolaeth gan Lywodraeth Cymru dros eu gallu i ddarparu ar gyfer y boblogaeth yma. 

A gwelliant 8—ar ddiwrnod lle mae ardal cyngor gyfan arall, Rhondda Cynon Taf y tro yma, wedi cael ei rhoi mewn cyfnod o gyfyngiadau dwys newydd, rydyn ni'n credu bod edrych ar smart local lockdowns yn rhywbeth sydd wir angen ei ystyried. Mi fyddai clo cyffredinol arall yn sicr yn niweidiol iawn, ac erbyn hyn dwi'n credu bod y gallu gennym ni i dargedu'r cyfyngiadau. Felly, dyna ni.

Ambell sylw ar le yr ydyn ni ar hyn o bryd—

Na. A wnewch chi ddirwyn i ben, os gwelwch yn dda?

[Anghlywadwy.]—yn newid yn gyson, a dwi yn cloi yn y fan honno. Mae'n bwysig, dwi'n meddwl, fod y Llywodraeth yn adlewyrchu'r newid yn y ddealltwriaeth—[Anghlywadwy.]

Diolch. A gaf fi alw ar Caroline Jones i gynnig gwelliant 4, a gyflwynwyd yn ei henw ei hun?

Gwelliant 4—Caroline Jones

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i sicrhau llety i alluogi teithwyr a'r rhai nad oes ganddynt y cyfleusterau i fod dan gwarantin ar eu pen eu hunain.

Cynigiwyd gwelliant 4.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n cynnig y gwelliant a gyflwynwyd yn fy enw i yn ffurfiol. Hoffwn ddiolch i'r Ceidwadwyr Cymreig am gyflwyno'r ddadl bwysig hon. Byddaf yn ei chefnogi, ynghyd â gwelliannau Plaid Cymru y teimlaf eu bod yn ceisio cryfhau'r ddadl.

Rwyf wedi bod yn galw am wneud gwisgo gorchuddion wyneb yn orfodol ar drafnidiaeth gyhoeddus yn arbennig ers dyddiau cynnar y pandemig, yn dilyn galwadau gan fy etholwyr a oedd yn weithwyr allweddol ond nad oeddent yn gallu mynd ar fysiau am mai ar 25 y cant o'r capasiti roedd trafnidiaeth gyhoeddus yn rhedeg, ac roedd hynny'n anghynaliadwy. Fe'i cynigiais fel cwestiwn i'r Prif Weinidog, ac roeddwn yn falch o weld yr awgrym yn cael ei fabwysiadu ddiwrnod yn ddiweddarach.

Gwyddom fel ffaith bod feirws SARS-CoV-2 yn cael ei ledaenu gan ficroddefnynnau sy'n ei wneud yn haint a drosglwyddir drwy'r awyr i bob pwrpas. Gwyddom hefyd y gall rhai nad ydynt yn arddangos unrhyw symptomau o gwbl ledaenu'r clefyd, a gall masgiau wyneb atal COVID-19 rhag lledaenu. Rhaid inni gynyddu ymwybyddiaeth pobl a bod yn gyson yn ein neges a phwysleisio pwysigrwydd gwisgo masg. Pe bai pobl wedi glynu wrth y canllawiau, efallai na fyddem yn gweld cyfyngiadau symud lleol fel rydym yn ei weld yn awr, a'r unig ffordd y gallwn sicrhau bod pobl yn gwisgo masg yw ei wneud yn orfodol.

Ceir tystiolaeth fod yr achosion a welwn yn cael eu hachosi gan bobl sy'n dychwelyd o dramor heb hunanynysu. A chyfyngwyd ar ryddid llond sir gyfan o bobl a thu hwnt, fel y clywsom heddiw, oherwydd gweithredoedd ychydig o bobl. Dylai fod yn rhaid i unrhyw un sy'n teithio o dramor ynysu dan gwarantin am 14 diwrnod. Nid yw'n gwneud synnwyr fod modd i bobl deithio o fannau lle ceir problemau COVID a chael cyfarwyddyd i ynysu, anwybyddu'r cyfarwyddiadau hynny os dymunant gan deimlo'n ddiogel wrth wybod nad oes neb yn cadw llygad. Caniateir iddynt adael eu cartrefi i siopa. Mae hefyd yn nonsens y gall pawb ar yr aelwyd barhau fel arfer—mynd i weithio, i'r archfarchnad neu i'r dafarn. Credaf fod angen i Lywodraeth Cymru sicrhau llety i alluogi teithwyr i ynysu dan gwarantin, lle caiff bwyd a meddyginiaeth eu danfon iddynt a'u bod yn cael eu profi am COVID-19 ar ddiwrnod 2 a diwrnod 9, p'un a ydynt yn arddangos symptomau ai peidio. A gall y rhai sy'n dychwelyd i'r DU sydd â'r cyfleusterau i ynysu'n llwyr oddi wrth weddill eu haelwydydd wneud hynny yn eu cartrefi eu hunain, ond byddent yn ddarostyngedig i brofion a gwiriadau ar hap rheolaidd i sicrhau cydymffurfiaeth. Dyma sut y caiff ei wneud mewn gwledydd sydd wedi llwyddo i atal COVID—gwledydd nad ydynt wedi cael unrhyw achosion mewn dros dri mis. Ac os ydym am gael unrhyw obaith o atal ail don, mae angen i ni fod yn gadarn.

Mae rhoi pawb dan gyfyngiadau symud yn annheg ac yn ddiangen. Rhaid inni ynysu rhai sy'n cludo'r haint a rhai a allai fod yn cludo'r haint a phrofi pob un ohonynt, p'un a ydynt yn arddangos symptomau ai peidio. Os na wnawn hynny, bydd yr achosion hyn yn parhau i ledaenu heb eu hatal, gan gynyddu'n sydyn pan na fyddwn yn disgwyl hynny. Efallai'n wir y bydd angen cyfyngiadau symud yn y dyfodol, ond mae angen iddynt fod yn hyperleol ac wedi'u gorfodi'n llym. Mae sir Caerffili dan gyfyngiadau symud, ond gall ei thrigolion barhau i deithio i'r gwaith neu fynd i'r dafarn, felly maent yn debycach i gyfyngiadau symud rhannol.

Os ydym am gael rheolaeth ar hyn, efallai y bydd angen i fesurau fod yn fwy cadarn, ond nid oes angen eu gweithredu ym mhobman ychwaith. Rhaid inni ganolbwyntio ar nodi ac ynysu'r rhai sydd wedi'u heintio â'r feirws, nid gosod pawb dan gyfyngiadau—mae hynny'n debyg i dorri'r goedwig gyfan er mwyn atal tân. Rwy'n annog yr Aelodau i gefnogi fy ngwelliant a'r cynnig. Diolch yn fawr.

Diolch. Suzy Davies.

Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. Yn amlwg, mae pethau wedi symud ymlaen ers cyflwyno'r ddadl hon, ond credaf fod y cynnig gwreiddiol a'r gwelliannau'n cyfeirio yn awr at rywbeth eithaf diddorol wrth inni edrych tua'r dyfodol. Credaf mai ddoe y soniodd Mark Reckless am bobl yn blino ar COVID, a chredaf fod hynny'n codi ychydig o gwestiynau ynglŷn â sut yr awn ymlaen o'r fan hon, a'r un cyntaf gennyf fi yw: a yw pobl yn ei chael hi'n haws cadw at reolau pan ofynnir iddynt wneud rhywbeth yn hytrach nag i beidio â gwneud rhywbeth? A'r ail gwestiwn i mi yw: a ydynt yn gweld mwy o gefnogaeth i neges genedlaethol nag i un leol? I mi, cwestiynau ynglŷn â chyfrwng yw'r rhain: sut y gallaf wneud cyfraniad ystyrlon at wneud hyn i gyd yn well? A chyfrifoldeb: pam y dylwn i drafferthu i ddilyn y rheolau hyn?

Felly, ar y cyntaf o'r cwestiynau hynny, a gwneud rhywbeth yn hytrach na pheidio â gwneud rhywbeth, credaf fod Paul Davies wedi esbonio hyn yn eithaf da. Gwyddom nad yw gorchuddion wyneb yn atal pob dim, ond maent yn ddatganiad gweladwy o fwriad i'r byd o'ch cwmpas. 'Rwy'n gwisgo'r peth hwn, yn fy ffordd fy hun, i geisio peidio â'ch heintio â chlefyd nad wyf efallai'n gwybod ei fod arnaf.' Gwneuthum arbrawf cyflym ar hyn yn y Mwmbwls, yn fy rhanbarth i, ychydig cyn toriad yr haf, lle nad oedd siopwyr yn arbennig o awyddus i weld pobl â masgiau, ond pan eglurais eu bod yn ymwneud llai â hunanddiogelu a mwy â diogelu eraill gerllaw, roeddent yn fwy na pharod i feddwl ddwywaith am eu safbwynt gwreiddiol. Ac wrth wisgo masg, pe bawn i'n gwisgo un, rwy'n credu efallai y byddai'n gwneud i chi feddwl ddwywaith ynglŷn â sefyll yn rhy agos ataf, neu'n rhy agos at y person yn y ciw o'ch blaen nad yw'n gwisgo masg. Ac mae'n debyg, er y gallai hynny wneud rhai pobl braidd yn feirniadol, credaf mai dyma pam roeddwn am ddweud fy mod yn cytuno â'r ystyriaeth sy'n sail i welliant 5 Plaid Cymru. Hoffwn pe baent wedi bod ychydig yn fwy penodol ynglŷn â ble y dylai masgiau fod yn orfodol, oherwydd nid wyf yn hoff iawn o'r syniad o orfodi ein harweinwyr ysgol i weithredu llawer o reoliadau ffurfiol, ond rwy'n eithaf awyddus i osgoi eu gwneud yn agored i gwynion neu hyd yn oed gamau cyfreithiol am wahaniaethu mewn unrhyw bolisïau a luniwyd yn yr ysgol ar orchuddion wyneb. Fel y dywedais ddoe, weithiau mae angen grym y gyfraith y tu ôl i chi i'w hatal rhag cael ei galw yn eich erbyn.

Ac yn fwy cyffredinol, gan eithrio'r rhai y byddai angen eu heithrio, credaf efallai fod rhywbeth i'w ddweud dros fod ychydig yn feirniadol—y protestiadau torfol, diystyru gofynion cadw pellter cymdeithasol syml mewn archfarchnadoedd, y sesiynau yfed mawr a welsom yn y Bae, y partïon tai. Hynny yw, ar y cyfryngau cymdeithasol ddoe, fe welais, ac rwy'n dyfynnu, 'Fi yw'r unig un yn y cerbyd trên hwn sy'n gwisgo masg wyneb ac mae grŵp o oedolion ifanc yn y sedd wrth fy ymyl, pawb drwyn wrth drwyn, yn edrych ar ffonau ei gilydd.'

Felly, fy ail gwestiwn am hynny—rwy'n credu ei bod yn ddigon posibl y byddai'n haws deall y neges genedlaethol, hyd yn oed cyfraith genedlaethol, nag un leol, ond mae'n llawer haws ei hanwybyddu pan nad oes ymdeimlad o anghymeradwyaeth gyhoeddus am dorri'r rheolau. Rwy'n credu ei bod hi'n anos maddau am dorri rheolau sy'n amlwg yn effeithio ar y rhai o'ch cwmpas pan fydd eich ymddygiad personol yn cael effaith sy'n haws ei holrhain. Mae neges genedlaethol hefyd yn peidio â bod yn effeithiol pan fydd ei chanlyniadau mor gwbl anghymesur fel eu bod yn lladd hygrededd. Roedd y rheol pum milltir yn achos clasurol o gamgyfeirio gwyddoniaeth epidemiolegol a gwyddoniaeth ymddygiadol. Nifer y cysylltiadau, nid nifer y milltiroedd, yw'r hyn sy'n bwysig. Ac rwy'n credu y gallai fod gennyf hawl i fod ychydig yn feirniadol ar hyn, lle mae'r Llywodraeth wedi bod yn barod i betruso ar fater masgiau ac yn barod i wrthod profi staff asymptomatig mewn ysbytai a chartrefi gofal, heb sôn am yn ehangach, pan oedd labordai prifysgol yng Nghymru yn cynnig helpu, ond yn barod i garcharu pobl fel fy nhad i bob pwrpas am bron i bedwar mis, ni waeth faint o achosion o COVID a geid lle roedd ef neu ei anwyliaid yn byw, ac roedd yn rhywun a oedd yn byw'n dda gyda dementia. Erbyn hyn mae angen iddo gael goruchwyliaeth cartref gofal am nad yw'n gallu gweld ei deulu am gymaint o amser fel bod yr ychydig linynnau olaf sy'n ei glymu at ei hunaniaeth ei hun a'i ymdeimlad o le yn y byd wedi'u torri. Pan bleidleisiais dros y Ddeddf Coronafeirws, dywedais wrthych, Weinidog iechyd, y byddai'n well i chi gael rheswm da iawn dros fy atal rhag gweld fy nhad oedrannus, ac roedd dull gweithredu cenedlaethol yn golygu nad oedd gennych reswm da. A dyna pam y mae'n rhaid lleoleiddio unrhyw fesurau rheoli yn y dyfodol, fel rydym ni a Phlaid Cymru i'n gweld yn awgrymu yma. Rhaid i fframwaith cyfannol ar gyfer y camau nesaf fod â hyn yn ganolog iddo, ynghyd â gwell dealltwriaeth o beth sy'n gwneud i bobl ddilyn rheolau a'r hyn a wyddom yn awr am ganlyniadau anfwriadol.

Ac yn olaf, Ddirprwy Lywydd, ar brofion Maes Awyr Caerdydd, nid yw'r wefan hyd yn oed yn sôn am brofion tymheredd sylfaenol, a gallaf ddweud wrthych ei fod yn cael ei wneud, heb unrhyw fygythiad i breifatrwydd, ym meysydd awyr Manceinion a Catania. Mae'n debyg fod gan y wasg arian ar Gaerdydd yn arwain y ffordd ar brofi ychydig wythnosau'n ôl, ond mae'n edrych fel achos arall o 'Gymru dal i fyny', mae arnaf ofn. Diolch.

Diolch. Rhianon Passmore.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddiolch i'r Ceidwadwyr Cymreig am gyflwyno dadl heddiw i'r Senedd, ac os caf, hoffwn fanteisio ar y cyfle hwn i fynegi fy niolch o galon i drigolion Islwyn yng Nghyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili am eu cydymffurfiaeth a'u haberth wirioneddol. Hoffwn ddiolch a thalu teyrnged hefyd i'r Cynghorydd Philippa Marsden a'i thîm arwain yn ystod yr argyfwng parhaus hwn.

Ddirprwy Lywydd, wrth ateb arweinydd Plaid Cymru ddoe, mynegodd y Prif Weinidog barodrwydd Llywodraeth Cymru i wrando ar unrhyw sylwadau adeiladol ar y ffordd orau o atal feirws C-19 rhag lledaenu, a hoffwn groesawu'r sylwadau hyn yn fawr. Mae'n sicr mai'r pandemig hwn, er gwaethaf effeithiau gadael heb gytundeb, yw'r bygythiad mwyaf rydym wedi'i wynebu ar y cyd mewn cenedlaethau, a dylid gwrando ar gyfraniadau adeiladol ynglŷn â'r ffordd orau o ymateb.

Fodd bynnag, mae wedi bod yn amlwg ers dechrau'r argyfwng hwn mai dim ond copi carbon o bolisi eu penaethiaid Ceidwadol yn San Steffan yw polisi'r Ceidwadwyr Cymreig, ac er bod y llanast a achoswyd gan Boris Johnson a Dominic Cummings yn amlwg i'r rhan fwyaf ohonom ei weld, mae arweinydd yr wrthblaid wedi galw ar i Gymru gael 'dos o Dom'. Nid wyf yn siŵr beth mae'r Torïaid gyferbyn wedi bod yn ei wylio, ond efallai fod galw am brawf llygaid yn Barnard Castle.

Hoffwn groesawu'r sylwadau hyn gan Lywodraeth Cymru yn fawr, ac rwyf fi, yn un, yn falch fod y Llywodraeth Lafur hon yng Nghymru yn credu mewn datganoli ac nad oes arni ofn dilyn llwybr gwahanol. Yn wir, ychydig ddyddiau'n ôl, er gwaethaf eu holl adnoddau, roedd Llywodraeth Dorïaidd y DU yn galw ar bobl i ddychwelyd i'w swyddfeydd a dychwelyd at normalrwydd. Yn wir, addawodd Prif Weinidog y DU system brofi ac olrhain o'r radd flaenaf inni hefyd, ond mae ffigurau o ddechrau'r mis hwn yn dangos bod ein system yma yng Nghymru yn cyrraedd mwy o bobl ac yn gweithio'n sylweddol well na system Lloegr. Yn wir, pan ychwanegodd Cymru Bortiwgal a sawl ynys yng Ngwlad Groeg at y rhestr gwarantin, roedd y Torïaid yn gyflym i feirniadu, ac ni chlywais unrhyw brotestiadau pan wnaeth Llywodraeth y DU benderfyniad tebyg ychydig ddyddiau'n ddiweddarach.

Ar bob adeg pan oedd polisi yma yng Nghymru yn wahanol i bolisi yn Lloegr, bu'n destun beirniadaeth gan y Ceidwadwyr Cymreig. Bellach, ar ôl 21 mlynedd o ddatganoli, byddech wedi meddwl y byddent wedi arfer â hynny erbyn hyn, ond gwyddom o sylwadau diweddar iawn Alun Cairns mai datganoli a cheisio tynnu awdurdodaeth y Senedd yn ôl fel y'i cynigiwyd yn y Bil marchnadoedd mewnol yw eu gwir gred, eu meddylfryd a'u hagenda.

Rhaid inni barhau â'r ymyriadau lleol hyblyg yn ôl yr angen, a rhaid inni wneud popeth sy'n bosibl i osgoi ail gyfnod o gyfyngiadau symud cenedlaethol. Ac wrth inni barhau i ddysgu mwy am y feirws hwn, rhaid i ni barhau i addasu'n hyblyg i atal ei ledaeniad. Ddirprwy Lywydd, mae'n iawn fod Llywodraeth Cymru'n defnyddio ei holl swyddogaethau datganoledig i ddiwallu anghenion ei phobl, yn gwneud yr hyn sydd orau i Gymru, nid i Whitehall, a'r hyn sydd orau i bobl Cymru, nid San Steffan. Yn hytrach na'u herlyn, dylai Boris a Dominic ganmol Llywodraeth Cymru a phobl Cymru am y dull tra synhwyrol, pragmatig a seiliedig ar dystiolaeth rydym ni fel cenedl ddatganoledig falch wedi dewis ei fabwysiadu. Diolch.

Wel, roeddwn yn mynd i ddechrau'r cyfraniad hwn drwy groesawu'r consensws a oedd yn lledu ar draws y Siambr, ond nid wyf yn siŵr fod hynny'n briodol yn awr. Ond fel y dywedodd Paul Davies yn ei sylwadau yn gynharach—ei sylwadau agoriadol—rydym i gyd yn unfryd yma o ran ein dymuniad i weld y pandemig yn cael ei drechu mor gyflym ac mor ddiogel ag sy'n bosibl, a'r cyfyngiadau'n cael eu llacio cyn gynted ac mor ddiogel ag sy'n bosibl.

Mae llawer o'r pwyntiau roeddwn yn mynd i'w gwneud wedi'u gwneud, ac fe'm hatgoffir o'r hen ymadrodd fod y ceffyl wedi dianc, ac yn amlwg, mae digwyddiadau wedi goddiweddyd rhan gyntaf y cynnig hwn, o leiaf. Fodd bynnag, erys y teimladau sy'n sail i'r cynnig, ac rwy'n falch hyd yn hyn—. Datblygodd consensws ynglŷn â'r gofyniad newydd i wisgo gorchuddion wyneb mewn mannau cyhoeddus dan do ac yn wir, i wneud popeth yn ein gallu i roi rhagofalon ar waith i gyfyngu ar ledaeniad COVID-19.

Rhannwyd ein cynnig yn dair rhan, pob un wedi'i lunio i fynd i'r afael â'r broblem sydd ger ein bron ac i ddarparu camau cadarnhaol i ymdrin â'r pandemig hwn. Nid wyf yn meddwl bod unrhyw amheuaeth yn awr y bydd ail ymchwydd o achosion. Mae eisoes yn digwydd mewn mannau ledled Cymru. Cawsom gyfyngiadau lleol yng Nghaerffili eisoes, a heddiw cawn y newyddion am gyfyngiadau yn Rhondda Cynon Taf. Y cwestiwn yn awr, a bob amser wedi bod, yw: pa mor fawr fydd yr ail ymchwydd, ac a fydd nifer yr achosion yn trosi'n dderbyniadau i'r ysbyty a marwolaethau? Mae'n amlwg nad ydym yn gwybod ar hyn o bryd. Beth bynnag, er fy mod yn credu bod rhai dadleuon yn y dyddiau cynnar iawn—y dyddiau cynnar iawn—dros beidio â chyflwyno gorchuddion wyneb yn rhy fuan—h.y. , fel y crybwyllwyd, yr angen i bwyso a mesur manteision masgiau yn erbyn y problemau posibl, megis pobl yn cael ymdeimlad ffug o ddiogelwch—mae'r pendil bellach wedi gwyro'n glir o blaid gorchuddion wyneb ers peth amser, ac rydym ni ar y meinciau hyn wrth ein boddau fod Llywodraeth Cymru bellach wedi rhoi'r camau hyn ar waith. Nid dyma'r ateb cyflawn, ond maent yn rhan ohono, ac mae hwn yn gam ymlaen.

Y gwir amdani yw ein bod mewn argyfwng iechyd cyhoeddus, ac mae gan hyn oblygiadau parhaus i'n heconomi a bywoliaeth pobl. Rwyf bob amser wedi cydnabod ar hyd y ffordd fod cyfrifoldeb gan Lywodraeth Cymru nid yn unig i lacio'r cyfyngiadau symud cyn gynted ag y gall, ond i roi iechyd pobl yn gyntaf, ac mae'n ymddangos i mi, drwy'r ddadl hon a'r camau sy'n cael eu cymryd, fod hynny'n cael ei barchu.

Mae ail ran ein cynnig yn cydnabod bod gan gyfyngiadau symud cenedlaethol oblygiadau enfawr i'r economi a busnesau, felly os gallwn osgoi hynny a chael cyfyngiadau lleol yn lle hynny, mae'n amlwg fod hynny'n beth da. Wrth gwrs, mewn byd delfrydol, ni fyddai'n rhaid inni gael unrhyw gyfyngiadau o gwbl, ond nid ydym yn byw yn y fan honno ar hyn o bryd, ac nid ydym wedi bod yn byw mewn byd felly ers peth amser. Mae'r Ceidwadwyr Cymreig yn croesawu ymdrechion i ailagor yr economi, er y bu anghysondebau mewn rhai achosion. Gellid bod wedi agor y sector twristiaeth yn gyflymach gyda mwy o gefnogaeth yn gynharach. Yn fy ardal i, mae nifer o fusnesau ar hyd camlas Sir Fynwy a Brycheiniog a busnesau cysylltiedig yn dal i fod ofn colli eu bywoliaeth oherwydd elfen dymhorol eu busnesau, ond dyma'r sefyllfa rydym ynddi.

Mae trydedd ran ein cynnig yn galw ar Lywodraeth Cymru i gyflwyno profion COVID ar gyfer pob teithiwr sy'n dod i Gymru o dramor. Credwn fod hyn yn amlwg yn synhwyrol. Mae'r Gweinidog iechyd ei hun wedi dweud bod y cynnydd diweddar mewn achosion yng Nghaerffili yn rhannol gysylltiedig â phobl sy'n dychwelyd o'u gwyliau, gan beri i'r feirws ledaenu yn y gymuned. Gwyddom fod rhai o'r teithwyr a oedd wedi bod ar awyren o Zante wedi cymdeithasu ag eraill. Dangosodd astudiaeth ddiweddar gan Brifysgolion Rhydychen a Chaeredin fod nifer sylweddol o achosion yn cael eu cludo i mewn i'r DU o Ewrop. Mae'n ddigon posibl y bydd hyn yn rhywbeth y bydd Llywodraeth Cymru am ymchwilio ymhellach iddo; credwn y byddai hynny'n syniad da. Mae arnom angen mecanwaith profi cadarn i ymdrin â hyn i gyd, felly pam nad yw cynllun rheoli coronafeirws y Llywodraeth yn cynnwys strategaeth ar gyfer cynnal profion mewn meysydd awyr? Mae llawer o'r Aelodau eisoes wedi dadlau'r achos dros hynny heddiw, ac rwy'n ategu'r achos dros wneud hynny. Mae angen inni gynyddu ein capasiti profi.

Yn y bôn, cynnig sy'n galw ar Lywodraeth Cymru i roi hyder i bobl Cymru yw hwn, i ddiogelu bywydau a bywoliaeth drwy roi camau brys ar waith i leihau maint unrhyw ail ymchwydd, ac i weithredu mesurau a fydd yn ein galluogi i agor yr economi'n ddiogel.

Diolch. Mandy Jones.

Diolch, Lywydd—Ddirprwy Lywydd, mae'n ddrwg gennyf. Hoffwn ddiolch—wel, rwy'n meddwl yr hoffwn ddiolch—i grŵp y Ceidwadwyr am gyflwyno'r ddadl hon, ac am y cyfle i siarad. Fe'i cadwaf yn fyr. Dywedaf 'rwy'n meddwl' oherwydd, o'r diwedd, mae unrhyw esgus bod y Blaid Geidwadol yn blaid cyfrifoldeb personol ac o blaid busnes wedi'i ddileu. Rwyf wedi gwylio'n siomedig dros yr haf wrth iddynt gyhoeddi eu deiseb i alw am fasgiau gorfodol, felly, yn amlwg, maent yn cefnogi'r arfer yn awr o godi cywilydd ar rai nad ydynt yn gwisgo masgiau, y potensial ar gyfer ymddygiad diofal wrth i bobl feddwl eu bod yn anorchfygol os ydynt yn gwisgo masg, y cynnydd mewn cyflyrau croen yn sgil gwisgo masgiau a'r potensial ar gyfer problemau anadlol yn sgil anadlu eich hen aer chi'ch hun. Rwy'n gofyn iddynt hwy, ac i Lywodraeth Cymru: os oedd ein prif swyddog meddygol ein hunain yn credu bod y dystiolaeth ar gyfer gwneud gwisgo masgiau'n orfodol yn wan a bod hylendid dwylo yn bwysicach, pryd y newidiodd y wyddoniaeth neu'r dystiolaeth honno? Pryd yn union y digwyddodd hynny, a ble mae'r dystiolaeth?

Dau bwynt arall: gwelais fethiant masgiau ar raddfa enfawr dros y penwythnos pan dynnodd gwleidydd blaenllaw ei fasg i beswch i'w law cyn ei wisgo drachefn. Felly, a wnaiff Llywodraeth Cymru ymrwymo i ymgyrch wybodaeth gyhoeddus i ddangos i bobl beth y dylent fod yn ei wneud? Yn olaf, deallaf i'r diwydiant lletygarwch gael syndod ddydd Llun nad oedd angen masgiau mewn gwirionedd. Felly, fel mater o gwrteisi sylfaenol, a all Llywodraeth Cymru wneud yn siŵr fod busnesau'n ymwybodol o'r gofynion newydd mewn da bryd?

Nid wyf yn anghytuno ag unrhyw elfennau eraill o'r cynnig heddiw, ond rwy'n mynegi fy mhryder nad yw pobl ar deithiau awyr, fel y dywedwyd o'r blaen, i mewn i Faes Awyr Caerdydd, erioed wedi cael eu profi na'u harchwilio mewn unrhyw ffordd, yn enwedig gan fod y maes awyr hwnnw, yn amlwg, yn eiddo i Lywodraeth Cymru. Diolch.

Yn amlwg, mae pethau wedi symud ymlaen ers cyflwyno hyn, ond mae'n amlwg yn ystod digwyddiadau'r dyddiau diwethaf fod Cymru'n parhau i wynebu argyfwng iechyd na welwyd mo'i debyg o'r blaen. Ac rwyf fi, wrth gwrs, yn croesawu'r ddadl hon, oherwydd—efallai ei bod ychydig ar ei hôl hi yn awr, ond mae'n bwysig inni gael y cyfle hwn i ofyn ein cwestiynau a mynegi ein pryderon ynghylch yr hyn sy'n argyfwng iechyd byd-eang. 

Mae sawl agwedd ar ein heconomi wedi agor, ac mae angen inni sicrhau ein bod yn gwneud popeth yn ein gallu fel y gall busnesau barhau i fasnachu'n ddiogel ac y gall cynifer o weithwyr ag sy'n bosibl ddarparu ar gyfer eu teuluoedd. Mae'n hanfodol fod busnesau ac eraill yn addasu i'r normal newydd er mwyn lleihau'r perygl i lefel mor ddiogel â phosibl er mwyn dileu risg—mae'n amhosibl dileu risg, mae'n ddrwg gennyf—neu fel arall ni fyddwn byth yn gadael ein cartrefi, byth yn gyrru i unman, ond mae angen rheoli risgiau'n effeithiol. 

Mae'r cyfyngiadau lleol yng Nghaerffili, yn fy rhanbarth etholiadol i, gydag un arall bellach yn cael ei roi mewn grym yn Rhondda Cynon Taf, yn dangos yn glir fod y bygythiad yn parhau, ac rwy'n siŵr fod y sefyllfa ym Merthyr Tudful a Chasnewydd yn cael ei monitro'n agos gan swyddogion y Gweinidogion. Yn wir, mae cyfradd yr achosion positif yng Nghaerffili ym mhob 100,000 o bobl bellach yn uwch na'r hyn ydoedd yn ystod y don gyntaf yn ôl yn y gwanwyn. Gwn fod ein hardaloedd lleol ar draws fy rhanbarth i yn ne-ddwyrain Cymru wedi gwneud gwaith gwych yn addasu ac yn ymateb i'r argyfwng hwn, ac maent yn haeddu ein clod a'n diolch am bopeth y maent wedi'i wneud, ond Weinidog, efallai fod angen inni weithio'n agosach gyda'n hawdurdodau lleol yn awr—yn agosach gyda'n hawdurdodau lleol—a'r heddlu i sicrhau eu bod yn gallu gorfodi rheolau'r Llywodraeth mewn ffordd well ac atal cyfyngiadau symud pellach.

Mae pawb ohonom yn derbyn y gallai fod angen cyfyngiadau lleol i ymdrin â chynnydd yn nifer yr achosion o COVID-19, ond dylai mesurau fod yn gymesur. Rhaid i ddiogelu bywydau fod yn flaenoriaeth Rhif 1, ond ni allwn esgeuluso'r effaith y mae cyfnodau hir o gyfyngiadau symud yn ei chael ar iechyd meddwl pobl, lles plant a bywoliaeth pobl. Felly, rwy'n croesawu'r ffaith bod y Gweinidog addysg, yn ei datganiad ddoe, mor benderfynol y bydd ein hysgolion yn aros ar agor drwy'r cyfyngiadau symud lleol hyn.

Fy mhryder i yw bod negeseuon cymysg a diffyg eglurder yn null Llywodraeth Cymru o weithredu wedi peri dryswch. Fel y nododd ein harweinydd, Paul Davies, yn gynharach, ym mis Mai dywedodd y Gweinidog cyllid nad oedd Llywodraeth Cymru yn ystyried cyfyngiadau symud lleol, gan y gallai gwahanol reolau achosi llawer iawn o ddryswch, ac yna aeth ymlaen i honni mai un o gryfderau neges Llywodraeth Cymru, fel y dywedwyd, oedd bod neges glir iawn yr un mor berthnasol ledled Cymru. Yn wir, pan welwyd cynnydd sydyn yn nifer yr achosion o'r coronafeirws yn Wrecsam ym mis Gorffennaf—gyda llaw, y cynnydd mwyaf ond un yn y DU ar y pryd—ni chafodd cyfyngiadau symud lleol eu hystyried hyd yn oed. Credaf fod hyn yn arwydd o'r anghysondeb yn null Llywodraeth Cymru o reoli'r feirws. 

Mae'r dryswch ynglŷn â gwisgo gorchuddion wyneb yn enghraifft dda o ymagwedd Llywodraeth Cymru. Rwyf fi, wrth gwrs, yn croesawu'r newid yn y polisi yn awr. Mae'n bwysig iawn ein bod yn gwisgo gorchuddion wyneb, ac rwy'n cymeradwyo'r ffaith bod y Llywodraeth bellach wedi ei gwneud hi'n orfodol i'w gwisgo. Mae gorchuddion wyneb wedi bod yn orfodol yn Lloegr ers misoedd ac o gofio bod gan y Gweinidogion fynediad at yr un cyngor gwyddonol a meddygol arbenigol â Gweinidogion mewn rhannau eraill o'r DU, nid wyf yn deall pam y gwnaed penderfyniad gwahanol. Ai enghraifft arall oedd hon o Lywodraeth Cymru yn ceisio bod yn wahanol i Loegr ddim ond er mwyn bod yn wahanol? Does bosibl nad yw'r argyfwng hwn yn mynnu bod gwleidyddiaeth plaid yn cael ei rhoi o'r neilltu.

Mae gan Lywodraeth Cymru ddyletswydd i wella ei dull o gyfathrebu ynglŷn â chyfyngiadau lleol. Yn dilyn y diffyg eglurder a pheth dryswch ynghylch y rheolau a osodwyd yn ddiweddar yng Nghaerffili ac sydd bellach yn yr arfaeth yn Rhondda Cynon Taf, mae trigolion a busnesau lleol wedi gofyn am eglurder ynglŷn â'r rheolau newydd. Beth yn union yw 'esgus rhesymol' i adael a dod i mewn i'r sir? Mae'n ddryslyd. Bu'n rhaid i gyngor Caerffili hyd yn oed aros am ganllawiau manylach gan Lywodraeth Lafur Cymru, sy'n awgrymu bod angen gwell cyfathrebu rhwng y llywodraeth ganolog a llywodraeth leol. Mynegwyd pryderon nad oedd rhai pobl yng Nghaerffili yn gallu cael profion COVID-19, gyda chadeirydd Cymdeithas Feddygol Prydain yn disgrifio'r ciwiau yn y ganolfan dros dro fel rhai 'erchyll'. Yn ei ddatganiad yn gynharach heddiw—. Rwy'n cymeradwyo'r Gweinidog iechyd am y camau cadarnhaol y mae'n eu cymryd, ond a all roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni am unrhyw gynnydd y mae'n ei wneud ar gynyddu'r capasiti profi yng Nghymru, oherwydd mae mor bwysig, gyda nifer yr achosion yn dal i godi ar draws fy rhanbarth i a ledled Cymru?

Mae'r ffaith ein bod bellach yn gweld rhagor o gyfyngiadau symud lleol yn codi'r cwestiwn a fu methiant i gyfathrebu a gorfodi'r gyfres flaenorol o fesurau a rhagofalon COVID. Pa wersi y mae Llywodraeth Cymru wedi'u dysgu, a sut y byddech yn gweithredu'n wahanol yn y dyfodol i atal rhagor o gyfyngiadau symud lleol? Mae busnesau yn fy ardal i wedi cwyno nad yw rhai busnesau'n trafferthu gyda'r trefniadau olrhain. Mae'n amlwg fod angen mwy o gymorth ac arweiniad ar awdurdodau lleol a heddluoedd i orfodi'r rheolau presennol yn well er mwyn atal yr angen am fwy o gyfyngiadau lleol.

Rwy'n croesawu'r camau y mae'r Gweinidog yn eu cymryd yn awr ar ôl ei ddatganiad heddiw, ond efallai y gall y Gweinidog yn ei ateb egluro pa gamau y bydd y Llywodraeth yn eu cymryd i wella negeseuon, a chyflymu'r canllawiau sy'n dilyn a chydymffurfiaeth y cyhoedd yn sgil hynny. Rwy'n croesawu'n fawr awgrym Andrew R.T. Davies yn gynharach heddiw y dylem rannu'r wybodaeth a roddir allan ar lefel wardiau. Rwy'n credu bod hwnnw'n syniad da iawn a bydd yn gwneud yn siŵr ein bod yn cael y wybodaeth iawn i'r bobl iawn yn gyflymach.

A ydych chi'n dirwyn i ben, os gwelwch yn dda?

Ydw. Yn olaf, a allai ddweud wrthym am ein maes awyr, ein hunig faes awyr yng Nghymru, Weinidog, a allwch chi wedyn, os gwelwch yn dda—? Rydym wedi cael achos ar ôl achos o bobl yn dod yn ôl o dramor gan ddod â'r coronafeirws gyda hwy. A allwch ddweud wrthym pa gamau rydych chi'n eu cymryd mewn gwirionedd? Diolch. [Torri ar draws.] Masnachol, mae'n ddrwg gennyf.

Fel y dywedwyd wrth yr Aelodau, rwyf am alw yn awr ar yr Aelodau sydd wedi gofyn am ymyriad o hyd at funud. Jenny Rathbone.

Diolch. Rwy'n credu ei bod yn gwbl glir o wrando ar y ddadl nad oes neb wedi mynd i'r afael â rôl y cwmnïau awyrennau yn lledaenu clefydau. Pam nad ydym wedi disgwyl i gwmnïau awyrennau fod yn ddarostyngedig i'r un cyfyngiadau â theithio ar fysiau a threnau, nid yn unig i wisgo masgiau pan fyddant yn teithio ond hefyd i gadw pellter o 2m? Felly, hoffwn ofyn i'r sawl sy'n gwneud y cynnig pa sgyrsiau, os o gwbl, y mae wedi'u cael gyda Llywodraeth y DU ynglŷn â gosod yr un cyfyngiadau ar y cwmnïau awyrennau ag y mae disgwyl i'r trenau a'r bysiau eu dilyn, gan ei bod yn ffordd lawer mwy peryglus o deithio na theithio ar fws.

Diolch. Ac Andrew R.T. Davies am funud.

Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd, ac roeddwn am ofyn i'r Gweinidog a allai ateb wrth grynhoi i'r pwynt penodol hwn, oherwydd mae'r ail bwynt yn ymwneud â chyfyngiadau symud lleol a'r prynhawn yma clywsom am gyfyngiadau symud Rhondda Cynon Taf, neu gyfyngiadau, dylwn ddweud. A oes unrhyw oblygiadau i Brifysgol De Cymru oherwydd, yn amlwg, yn ystod y pythefnos nesaf bydd nifer enfawr o fyfyrwyr yn mynd i mewn i ardal Rhondda Cynon Taf os caniateir i'r flwyddyn academaidd ddechrau yn y brifysgol, fel mewn amgylchiadau arferol? Hoffwn ddeall yn glir: a oes unrhyw oblygiadau i fyfyrwyr o gofio, yn ôl yr hyn a ddeallaf, fod gan Brifysgol De Cymru 22,000 o fyfyrwyr ac yn amlwg, mae'r prif gampws yn ardal Rhondda Cynon Taf?

Diolch. A gaf fi alw yn awr ar Vaughan Gething, y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol?

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddiolch i'r holl Aelodau sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl. O ystyried y nifer sylweddol o gwestiynau a'r amser sydd gennyf i ymateb, ni fyddaf yn gallu ymdrin â phob pwynt. Fe ddechreuaf, serch hynny, drwy ateb pwynt olaf Andrew R.T. Davies, yn ymwneud â theithio i mewn ac allan o ardaloedd. Felly, ar gyfer Prifysgol De Cymru, byddai pobl yn gallu mynychu eu prifysgol gyda'r cyfyngiadau ar waith. Mae angen iddynt gadw at y cyfyngiadau hynny pan fyddant yno. Ac fel rwy'n dweud, mae rhai myfyrwyr prifysgol yn cymudo o gyfeiriad cartref i fynd i'r brifysgol—maent yn aros yn lleol—ac mae eraill, wrth gwrs, wedi arfer symud i ffwrdd. Felly, byddai hawl gan bobl i symud i'r ardal honno ac aros yno ar gyfer astudio, ond fel rwy'n dweud, bydd y cyfyngiadau'n newid y ffordd y bydd yn rhaid i lawer ohonom ymddwyn yn Rhondda Cynon Taf a Chaerffili, ac mae'n rhybudd am y posibilrwydd y gallai fod angen i hynny ddigwydd ledled y wlad. 

Mae'r ddadl hon yn dangos natur y bygythiad COVID sy'n symud yn gyflym a sut y mae wythnos o ddifrif yn amser hir mewn gwleidyddiaeth ar yr adeg benodol hon gydag argyfwng iechyd cyhoeddus byd-eang. Nawr, ar fasgiau wyneb, cyngor blaenorol Llywodraeth Cymru, gyda chefnogaeth y prif swyddog meddygol, oedd i aelodau'r cyhoedd wisgo gorchuddion wyneb dan do lle nad oedd hi'n bosibl cadw pellter cymdeithasol. Ers dydd Llun yr wythnos diwethaf, mae wedi bod yn orfodol i bobl dros 11 oed wisgo gorchudd wyneb mewn mannau cyhoeddus dan do, felly mae'r rhan honno o'r cynnig eisoes wedi'i chyflawni. Er bod gorchuddion wyneb yn gwneud cyfraniad bach, nid yw defnyddio gorchudd wyneb yn cymryd lle mesurau rheoli heintiau effeithiol, megis hunanynysu, golchi dwylo a chadw pellter cymdeithasol. 

Mae'n werth atgoffa ein hunain hefyd fod cyfraddau coronafeirws wedi lleihau'n sylweddol yng Nghymru drwy gydol yr haf heb orchuddion wyneb gorfodol, lle roedd gennym lefelau uchel o gydymffurfiaeth â heriau sylfaenol cadw pellter cymdeithasol, a dilyn y rheolau hylendid dwylo yn wir.

Mae gwisgo masg yn ddiogel yn ffactor pwysig. Mae hynny'n cynnwys gwisgo a diosg masgiau hefyd, ac mae her wirioneddol, nid yn unig o ran pa fath o orchudd i'w wisgo, ond i'n hatgoffa ein hunain, pan fyddwch yn diosg y gorchudd wyneb, os oes gennych COVID, eich bod yn debygol o'i ledaenu. Mae perygl i hynny ddigwydd pan fyddwch yn ei wisgo hefyd. Mae hyn yn anodd, ond mae'n bwysig iawn i bob un ohonom, a chredaf y bydd angen i'r Aelodau etholedig osod y math o esiampl rydym am i'r cyhoedd ei dilyn.

Mewn ysgolion, rydym wedi cyhoeddi cyngor clir gan ein grŵp cynghori technegol, ac mae hynny wedi galluogi awdurdodau lleol ac ysgolion i wneud penderfyniadau eisoes ynglŷn â gorchuddion wyneb mewn rhannau o'u hysgolion lle nad yw'n bosibl gorfodi mesurau cadw pellter cymdeithasol. Gwyddom fod gwahanol ystadau ysgol yn wynebu gwahanol heriau.

Nodir ein dull o ddefnyddio cyfyngiadau coronafeirws lleol i gyfyngu ar ledaeniad COVID-19 yn 'Cynllun Rheoli'r Coronafeirws ar gyfer Cymru'. A byddwn yn dweud yn garedig wrth Aelodau'r Ceidwadwyr Cymreig eu bod mewn perygl o wneud i'w hunain edrych braidd yn ffôl pan fyddant yn mynd yn ôl at sylwadau a wnaed gan y Gweinidog cyllid ddiwedd mis Mai, pan oeddem yn llacio'r cyfyngiadau symud, yn hytrach na'r ffaith ein bod wedi cyhoeddi cynllun rheoli'r coronafeirws fwy na thri mis yn ddiweddarach sy'n nodi meini prawf clir i ni roi camau lleol ar waith, yn union fel y gwnaethom eisoes mewn dwy ardal awdurdod lleol.

Yng Nghymru, mae gennym system sefydledig ar gyfer dod â'r holl asiantaethau lleol perthnasol at ei gilydd drwy ein timau rheoli digwyddiadau a'n timau rheoli achosion. Mae gennym hefyd wasanaeth profi, olrhain a diogelu sy'n perfformio'n dda i gefnogi'r broses honno. Mae hynny wedi ein galluogi i nodi a deall clystyrau o achosion yn gyflym ac i gymryd camau penodol wedi'u targedu, o amgylch gweithle neu leoliad penodol er enghraifft. Felly, mae hynny'n gweithredu fel proses glyfar i gyfyngu symud, ac atgoffaf yr Aelodau eto, pan welsom gynnydd sylweddol yn Ynys Môn, yn Wrecsam, ym Merthyr Tudful, a phrofi sylweddol mewn ardaloedd o Flaenau Gwent a ledled y wlad, digwyddodd hynny oherwydd y wybodaeth a oedd gennym a'n gallu i ddefnyddio adnoddau profi'n gyflym lle roedd eu hangen i ddeall lledaeniad y coronafeirws, ac i beidio â gorfod cymryd camau mwy sylweddol yn y gymuned wedyn. Dyna'r ffordd rydym eisiau gweithredu o hyd. Ond lle gwelwn drosglwyddiad cymunedol ehangach mewn ardaloedd, rydym wedi cyflwyno mesurau i fynd i'r afael ag ardaloedd yn benodol.

Nid oes yr un ohonom am ddychwelyd at y cyfyngiadau symud a wynebwyd gennym ym mis Mawrth. Rydym i gyd yn gwneud popeth yn ein gallu i osgoi camau mwy eithafol ledled Cymru, ond mae angen inni ddeall y cyd-destun. Mae gwledydd eraill y DU yn gweld cynnydd eto yng nghyfraddau coronafeirws, yn yr un modd â gwledydd eraill ledled Ewrop. Y realiti yw efallai na fydd hi'n bosibl osgoi mesurau cenedlaethol. Dyna pam rwy'n dweud eto, bydd y Llywodraeth a'n gwasanaeth iechyd yn gwneud ein rhan; mae'n bwysig fod y cyhoedd i gyd yn cydnabod bod gan bob un ohonom gyfraniad i'w wneud.

Ddydd Gwener diwethaf, rhoddodd y grŵp cynghori technegol gyngor ar brofi teithwyr ac fe'i cyhoeddwyd. Mae'n argymell ein bod yn gweithio ledled y DU rhwng y pedair gwlad i alluogi mynediad at brofion i bobl sy'n teithio o wledydd sydd â chyfradd uwch o achosion o COVID-19. Wrth gwrs, mae'n cydnabod y bydd y rhan fwyaf o bobl sy'n teithio'n rhyngwladol o Gymru yn gwneud hynny drwy lwybrau heblaw Caerdydd. Fel y dywedodd y Prif Weinidog ddoe, ac rwyf wedi dweud hyn o'r blaen, mae cwestiynau ymarferol i'w datrys ynglŷn â chynnal profion ym Maes Awyr Caerdydd. Byddai'n amlwg yn well gennyf allu gwneud hynny. Fodd bynnag, mae angen inni sicrhau nad ydym yn tyrru teithwyr at ei gilydd a bod gennym ddisgwyliadau clir ynglŷn â pha mor hir y gall fod angen i bobl aros o fewn y maes awyr; nad ydym yn cymysgu grwpiau o deithwyr o wahanol deithiau awyr—mae llawer ohonom wedi arfer bod yn yr un lle i gasglu bagiau â phobl o wahanol deithiau awyr—a'n bod yn gwahanu teithiau awyr y gallem fod am eu profi yn eglur; a bod lle ar ystad y maes awyr ar gyfer cynnal profion.

Yn ymarferol, rydym eisoes wedi bod yn profi pobl yn rheolaidd pan fyddant wedi dod adref o deithiau awyren o Zante, gyda lefelau uchel iawn o gydymffurfiaeth, ac mae hynny wedi ein galluogi i ddeall lledaeniad coronafeirws ar y teithiau awyr hynny ac yn y lleoliadau hynny. Hyd yn oed pan fydd teithio tramor yn dod ag achosion i Gymru, at ei gilydd, ymddygiad pobl tra'u bod ar wyliau sydd wedi peryglu eraill, gan gynnwys cyd-deithwyr ar awyrennau. Nid yw profi ar ddiwrnod 1 a diwrnod 8 yn ddewis amgen yn lle cwarantin. Byddwn yn parhau i adolygu a mireinio ein dull o weithredu er mwyn adlewyrchu'r newidiadau yn y ffordd y mae'r feirws yn lledaenu yng Nghymru; ein dealltwriaeth o ba ymyriadau sy'n gweithio orau; sut rydym ni fel unigolion, teuluoedd a chymunedau yn ymateb; ac unrhyw ddatblygiadau yn y dystiolaeth wyddonol. Felly, rhaid inni fod yn barod i newid ein safbwynt os yw'r dystiolaeth yn awgrymu bod yna wahanol gamau gweithredu y dylem eu cymryd.

Rydym yn ymwybodol iawn o'r heriau sy'n gysylltiedig ag oedi wrth brofi mewn labordai goleudy. Rydym wedi bod yn pwyso ar Lywodraeth y DU i ddatrys y problemau cyn gynted â phosibl. Rwyf wedi ysgrifennu at Ysgrifennydd iechyd y DU ac wedi siarad ag ef am hyn yn uniongyrchol, ac mae hefyd yn amlwg i mi y dylid ateb heriau a chwestiynau am flaenoriaethu capasiti ar gyfer Cymru gyda ni, nid gwneud hynny ar ein rhan. Mae capasiti labordy Cymru eisoes yn cael ei ddefnyddio ar gyfer ymateb yn gyflym i achosion a digwyddiadau ac ar gyfer GIG Cymru. Rydym yn gweithio ar frys gydag Iechyd Cyhoeddus Cymru a'n GIG ar ddefnyddio a blaenoriaethu'r defnydd o gapasiti labordy Cymru wrth i ni weld y pwysau a'r galw'n cynyddu yma a ledled y DU.

Cyhoeddais gyllid ychwanegol o £32 miliwn yn ddiweddar er mwyn cyflymu amseroedd profi yn labordai Iechyd Cyhoeddus Cymru ac i ddarparu capasiti ychwanegol. Bydd hyn yn talu am staff ac offer ychwanegol ac i Iechyd Cyhoeddus Cymru allu rhedeg labordai rhanbarthol yn Ysbyty Athrofaol Cymru, Ysbyty Singleton ac Ysbyty Glan Clwyd. Byddant wedyn yn gweithredu 24 awr y dydd, saith diwrnod yr wythnos, a disgwylir y gweithgarwch hwnnw o fis Hydref ymlaen. Bydd hefyd yn ei gwneud hi'n bosibl creu chwe labordy brys mewn ysbytai acíwt ledled Cymru gydag offer profi o dan bedair awr. Byddant yn gweithredu saith diwrnod yr wythnos o fis Tachwedd ymlaen.

Wrth gloi, Ddirprwy Lywydd, byddwn yn parhau i gymryd cyngor ein gwyddonwyr ac yn chwarae rhan weithredol mewn trafodaethau gyda chydweithwyr ledled y DU i weithredu atebion sy'n rhoi'r cyfle gorau i atal y feirws ledled Cymru ac i achub cymaint o fywydau ag sy'n bosibl. Mae gan bob un ohonom ran i'w chwarae a mater i bob un ohonom yw gweithio gyda'n gilydd i gadw Cymru'n ddiogel.

Diolch. A gaf fi alw ar Andrew R.T. Davies i ymateb i'r ddadl?

Diolch, Ddirprwy Lywydd, a diolch i bawb sydd wedi cyfrannu at y ddadl y prynhawn yma ac yn arbennig y pwynt olaf y cyfeiriodd y Gweinidog ato. Mae hyn yn ymwneud ag achub bywydau, oherwydd yn y pen draw, yn y sefyllfa waethaf, gyda'r feirws hwn, fe allwch golli eich bywyd yn anffodus, a'r rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas fydd yn dioddef y canlyniadau hynny, y rhai sydd â phroblemau iechyd isorweddol, ac os ydym i gyd yn chwarae ein rhan gallwn wneud gwahaniaeth wrth atal y feirws hwn nes y gallwn gyrraedd man lle bydd gennym naill ai frechlyn neu atebion ehangach a fydd yn caniatáu i ni fel cymdeithas ymdrin ag ef. Ategaf y sylwadau y wnaeth y Gweinidog yn ei sylwadau clo.

Hoffwn ddiolch hefyd i bawb sydd wedi cyfrannu at yr hyn a fu'n ddadl addysgiadol, a dweud y lleiaf. Er bod dadl yn edrych yn gymharol syml ar bapur ac y byddwn yn gobeithio y byddai'n ennyn cytundeb ym mhob rhan o'r Siambr bron, rwy'n credu ei bod wedi denu oddeutu wyth gwelliant. Fel y crybwyllodd arweinydd y Ceidwadwyr yn y Cynulliad wrth wneud ei sylwadau agoriadol, mae'n amlwg fod amser wedi symud ymlaen ac mae'n dda gweld bod Llywodraeth Cymru bellach wedi gweithredu ar orchuddion wyneb. Roeddwn ychydig yn betrus fy hun, a dweud y gwir, ar ddechrau'r pandemig pan oedd pobl yn sôn am orchuddion wyneb, ond daeth yn gliriach i mi ac i lawer o rai eraill fod ganddynt rôl i'w chwarae mewn lleoliadau lle mae'n amlwg fod pobl yn agored i haint ac mae'n dda gweld bod Llywodraeth Cymru wedi gweithredu ar hynny, fel y crybwyllodd arweinydd yr wrthblaid yn ei sylwadau.

Ond pwysleisiodd yr achos ynglŷn ag ysgolion a cholegau ac yn arbennig y defnydd o orchuddion wyneb yn y lleoliadau hynny, ac nid wyf yn credu bod y Gweinidog wedi mynd i'r afael yn llawn â'r pwynt hwnnw yn ei sylwadau. Rwy'n credu y bydd hwn yn bwynt y bydd yn rhaid ailedrych arno oherwydd wrth inni gael prifysgolion yn dychwelyd at y flwyddyn academaidd, yn ogystal â cholegau ac ysgolion wrth gwrs, byddant yn ganolfannau lle bydd llawer o bobl yn ymgynnull, ac yn y pen draw, os ydym yn ceisio atal lledaeniad y feirws, mae'n amlwg y bydd lleoliadau addysgol yn dod yn faes pwysig i roi sylw iddo, a chredaf y bydd yn rhaid i Lywodraeth Cymru ailedrych ar hynny yn y pen draw.

Mae'n amlwg fod Rhun ap Iorwerth wedi croesawu'r cynnig y prynhawn yma a chroesawu'r cyfle i'w drafod ac yna dechreuodd fwrw ei lach ar Llywodraeth y DU a gweithredoedd Llywodraeth y DU. Rwy'n deall mai chwarae gwleidyddiaeth oedd hyn, ond a bod yn onest, gadewch i ni wynebu'r ffaith, oni bai am undeb y Deyrnas Unedig byddwn yn awgrymu y byddai Cymru mewn sefyllfa lawer gwaeth pan edrychwch ar y pecyn cyffredinol a roddwyd ar waith i gefnogi'r economi, i gefnogi'r mesurau iechyd sy'n cael eu gweithredu, a phob rhan o'r Deryrnas Unedig yn gwneud ei rhan yn y bôn yn y frwydr yn erbyn y coronafeirws. Oherwydd, mewn gwirionedd, os edrychwch ar y Deyrnas Unedig gyfan, yn wir, os edrychwch ar Ewrop, mae bron pob gwlad yn yr un lle bron heblaw am wythnos neu ddwy, i fod yn onest gyda chi, gydag ail don ar y ffordd naill ai yn y broses o ddatblygu neu i ddod yn y pen draw, gyda llawer o wledydd yn ne Ewrop yn arbennig, a byddwn yn awgrymu mai cryfder yr undeb sydd wedi sicrhau bod Cymru wedi gallu rhoi llawer o'r mesurau ar waith i'n rhoi mewn sefyllfa dda yn chwe mis cyntaf y pandemig, a gobeithio y bydd yn parhau i'n rhoi ar yr ochr iawn i'r feirws hwn ac yn sicrhau ein bod yn dod allan yr ochr arall iddo. Ond rwy'n sylweddoli, o safbwynt y cenedlaetholwyr, y byddech am gyflwyno'r ddadl dros ymwahanu, ac mae honno'n ddadl a dadl rwy'n siŵr a fydd yn ennill peth tir a mwy o bwyntiau dadl yn y Siambr hon yn y pen draw, ond byddaf yn sicr yn ymladd yr achos dros yr undeb oherwydd rwy'n credu'n angerddol ein bod mewn lle cryfach a gwell pan fydd pob un o bedair rhan y wlad hon yn cyd-dynnu yn wyneb y fath adfyd. Gallaf glywed y Prif Weinidog yn siarad am Ewrop—byddaf yn falch o gael dadl gydag ef ar Ewrop hefyd. Byddaf yn sicr o gael dadl gydag ef ar hynny.

Ond yr un peth a ddaeth allan yn glir oedd y pwynt y cyfeiriodd Suzy Davies ato yn ei chyfraniad, gan Mark Reckless ddoe—rwy'n sylweddoli nad oedd Mark yn cyfrannu yn y ddadl—fod pobl wedi blino ar y feirws, neu wedi blino ar COVID. Gallwn siarad cymaint ag y dymunwn yn y Siambr hon, ond y gwir amdani yw bod llawer o bobl angen gallu dal gafael ar rywbeth a chael newyddion da, a newyddion fod rhywfaint o oleuni ym mhen draw'r twnnel. Yn anffodus, mae'r 10 diwrnod diwethaf yn sicr wedi cau llawer o opsiynau i bobl ac rwy'n credu ein bod i gyd yn ymwybodol drwy ein bagiau post a'n negeseuon e-bost fod llawer o bobl mewn sefyllfaoedd anodd, ac mae angen inni fesur yr hyn rydym yn ei ddweud am y cyfyngiadau, ynglŷn â pha gyfrifoldebau personol y mae angen i bobl eu hysgwyddo, gyda rhywfaint o newyddion da a chadarnhaol y gall pobl ddal eu gafael arno i fynd â ni drwy'r gaeaf hwn, a fydd yn her i bob un ohonom. Credaf fod hwnnw'n bwynt amlwg iawn i'w wneud yn y ddadl hon, am y ffaith bod pobl wedi blino ar COVID. Efallai mai dim ond chwe mis i mewn iddo ydym ni, a bod marwolaethau ar ddiwedd hyn, fel y dywedais yn fy sylwadau agoriadol, ond rhaid inni fod yn realistig ynglŷn â'r hyn sy'n dal yr ysbryd dynol at ei gilydd ac sy'n cario'r ysbryd dynol yn ei flaen.

Ac yna, yn amlwg, cawsom Rhianon Passmore, a ddechreuodd mor dda, yn diolch i'r Ceidwadwyr Cymreig am gyflwyno'r ddadl, ond ni fyddai'n ddadl heb Rhianon wedyn yn cwyno am bolisïau'r Ceidwadwyr a mesurau'r Ceidwadwyr, ac yn cyffwrdd ar y drefn brofi ar hyn o bryd, fel y crybwyllodd y Prif Weinidog ddoe. Dair wythnos yn ôl, roedd y drefn brofi ar ei hanterth ac er bod trafferthion yn y system, yn y pen draw roedd yn cyflawni ar gyfer y bobl a oedd yn troi at y gyfundrefn honno. Yn anffodus erbyn hyn, yn amlwg, mae o dan bwysau oherwydd ein bod yn profi mwy o bobl nag unrhyw wlad arall yn Ewrop, ac yna aeth ymlaen i ganmol Llywodraeth Cymru. Wel, wyddoch chi, yn y pen draw, cafodd Llywodraeth Cymru wared ar ei thargedau ei hun ar gyfer capasiti profi yn gynnar yn y pandemig ac yn y pen draw ymrwymodd i wasanaeth labordai goleudy'r DU. Ond mae ganddi ei chapasiti ei hun hefyd, a'i chapasiti yn yr wythnos ddiwethaf a gofnodwyd, sef y wybodaeth a gyhoeddwyd heddiw, oedd capasiti o 106,000 o brofion, ond dim ond 58,000 o'r profion hynny a ddefnyddiwyd, felly ni ddefnyddiwyd 50,000 o brofion. Felly, dechreuwch wynebu'r ffaith bod pob rhan o'r Deyrnas Unedig yn wynebu pwysau mewn perthynas â phrofi. Nid yw'n gwneud lles i neb i geisio dechrau ras arfau o bwy sy'n well na phwy yn hyn. Mae'n ymwneud ag unioni'r broblem fel y gallwn ei datrys yn y pen draw.

Rwy'n tynnu sylw at yr union bwynt rydym arno ar hyn o bryd ac yn tynnu sylw at ble'n union rydym ni ar hyn o bryd, ac yn y pen draw, pan ddywed Rhianon Passmore fod system y DU yn gwneud cam â Chymru, drwy sefyll a gweithio gyda system y DU, rydym yn darparu rhwyd ddiogelwch a fydd yn y pen draw yn llwyddo i drechu'r pandemig. Ac felly byddwn yn awgrymu nad yw wythnos lle mae data personol 18,000 o bobl wedi'i ryddhau i'r cyhoedd a'r Prif Weinidog yn dweud nad oedd yn gwybod dim amdano tan 2 o'r gloch yn amser da i ddechrau chwarae gwleidyddiaeth am bwy sy'n well na phwy yn yr holl ddadl hon.

Felly, diolch i bawb a gyfrannodd. Yn sicr o'r meinciau hyn, rydym am groesawu cytundeb a llwyddiant Llywodraeth Cymru i fabwysiadu'r polisi ar orchuddion wyneb yma yng Nghymru, ond mae'n ymwneud â chyfyngiadau symud lleol a rheoli cyfyngiadau symud lleol—yr ail bwynt—ac rwyf wedi pwyso ar y Gweinidog ynglŷn â hyn y prynhawn yma, a byddaf yn parhau i bwyso arno ynglŷn â'r data hwnnw a'r gallu i nodi ar lefel ward, sy'n digwydd yn rhannau eraill y Deyrnas Unedig ar hyn o bryd, pa mor gyffredin yw'r feirws fesul ward, fesul awdurdod lleol ledled Cymru. Bydd hynny'n rhoi gwybod i bobl pa mor ddifrifol ydyw yn eu cymuned leol, yn hytrach na meddwl ar ddiwrnod heulog gogoneddus yma yng Nghaerdydd, 'Nid oes gennym broblem; dim ond Rhondda Cynon Taf a Chaerffili sydd â phroblem.' Ni chymer lawer o amser i neidio'r ffiniau hynny ac ni chymer lawer o amser i ddod i gymuned yn eich ymyl chi oni bai eich bod yn cadw mewn cof y cyngor a gyflwynwyd a'ch bod yn glynu wrth y cyngor hwnnw.

Felly, hoffwn feddwl y byddai'r cynnig hwn yn cael ei basio heb ei ddiwygio, ond rwyf wedi bod yma ers 13 mlynedd—rwy'n llwyr ddisgwyl i rai o'r gwelliannau basio, a bydd rhai newidiadau. Yn arbennig, o ran Maes Awyr Caerdydd, credaf y gallai'r Gweinidog fod wedi bod yn llawer mwy agored ei feddwl yn ei ymateb i'r cais am gynnal profion ym Maes Awyr Caerdydd. Yn hytrach na chwarae Cymru dal i fyny, gallem fod yn arwain. Felly, Weinidog, dechreuwch ailfeddwl ynglŷn â Maes Awyr Caerdydd, a mabwysiadwch y cynnig hwn y prynhawn yma a gallwn symud ymlaen ar un agenda, sef atal y feirws yn ein cymunedau yma yng Nghymru.

Y cwestiwn yw a ddylid derbyn y cynnig heb ei ddiwygio. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Gwrthwynebiad. Felly, gohiriwn y pleidleisio o dan yr eitem hon tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.

Rydym yn mynd i gael toriad byr yn awr er mwyn gallu newid personél ac er mwyn glanhau. Felly, os nad oes angen i chi adael y Siambr, peidiwch â gwneud hynny, a gallwn symud ymlaen yn llawer cyflymach. Felly, cawn doriad yn awr. Diolch.

Ataliwyd y Cyfarfod Llawn am 18:04.

Ailymgynullodd y Senedd am 18:12, gyda'r Llywydd yn y Gadair.