Rŷn ni nawr yn dod at y datganiad gan y Gweinidog iechyd, ac felly dwi'n galw ar y Gweinidog iechyd i wneud ei ddatganiad—Vaughan Gething.

Diolch, Lywydd. Rwy'n ceisio symud fy sgrin yn ôl.

Cefais yr un broblem. Yn wir, disgynnodd fy iPad oddi ar y soffa wrth i mi wneud hynny, felly, mae'n gwbl ddealladwy.

Rwy'n ôl gyda chi. Diolch, Lywydd. Rwy'n ddiolchgar i chi am y cyfle i ddarparu'r datganiad diweddaru hwn ar y sefyllfa gyda'r coronafeirws yma yng Nghymru, ac yn wir, y stori newyddion gadarnhaol heddiw, gyda chymeradwyo brechlyn Rhydychen-AstraZeneca. Ond rwyf am ddechrau drwy fynd drwy fwy o fanylion am y sefyllfa bresennol ac mae arnaf ofn, y tebygolrwydd y gwelwn bethau'n gwaethygu eto cyn iddynt ddechrau gwella.

Bydd yr Aelodau'n cofio bod yn rhaid i Lywodraeth Cymru wneud y penderfyniad anodd ond angenrheidiol ychydig cyn gwyliau'r Nadolig i symud Cymru i lefel rhybudd 4. Effeithiodd hyn ar fanwerthu nad yw'n hanfodol ar adeg brysuraf y flwyddyn. Roedd hefyd yn cyfyngu’r amser y caniatawyd i deuluoedd ymgynnull dros gyfnod yr ŵyl i un diwrnod o aros dros nos.

Gwnaethom y penderfyniad hwn wrth i lefelau trosglwyddo'r feirws barhau i godi'n esbonyddol. Heddiw, rydym wedi gweld ffigurau Cymru gyfan yn gwastatáu rywfaint, er eu bod yn dal i fod yn uchel iawn. Yn anffodus, rydym wedi gweld twf parhaus a ragwelwyd yn nifer yr achosion yng ngogledd Cymru. Fel y gŵyr yr Aelodau, mae'n bosibl mai straen newydd, mwy heintus, o'r feirws sy'n dylanwadu ar hyn. Roedd yr amrywiolyn newydd wedi'i nodi fel ffactor neu ffactor posibl yn y cynnydd cyflym yn nifer yr achosion yn ne Lloegr. Roedd ein cynnydd esbonyddol ni yn nifer yr achosion yn fygythiad gwirioneddol i'n gwasanaethau GIG Cymru a'n cydweithwyr ar draws gofal cymdeithasol o ran ein gallu i ymateb, ac mae'n dal i fod yn fygythiad iddynt.

Mae byrddau iechyd ledled Cymru dan bwysau cynyddol wrth i fwy a mwy o gleifion gael eu derbyn i'r ysbyty gyda COVID-19. Mae nifer bresennol y gwelyau a ddefnyddir mewn ysbytai ar draws GIG Cymru yn dal yn uwch nawr nag ar frig y don gyntaf ym mis Ebrill 2020. Er bod y gwelyau eu hunain ar gael, mae absenoldeb staff a natur amgylchedd yr ysbyty, sy'n ei gwneud yn anodd cadw pellter cymdeithasol diogel rhwng cleifion COVID-19 a rhai heb COVID-19 yn golygu bod y capasiti y gellir ei ddefnyddio'n gyfyngedig ac yn amrywio bob dydd. Cyhoeddais ddatganiad ysgrifenedig ar 23 Rhagfyr, yn rhoi manylion llwm am raddau'r pwysau ar systemau'r GIG yma yng Nghymru.

Bydd yr wythnosau nesaf yn her eithriadol i'n gwasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol. Ni fyddem fel arfer yn disgwyl wynebu gaeaf gyda mwy na 2,600 o welyau na chânt eu defnyddio ar gyfer pwysau arferol y gaeaf oherwydd cyflwr newydd rydym yn dal i fethu ei wella. Ni fyddem fel arfer yn wynebu gaeaf gyda'r lefel rydym yn ei wynebu ar draws Cymru o brinder staff mewn iechyd a gofal cymdeithasol. Ac eto, ceir lleisiau uchel a dig mewn mannau amlwg, sy'n gwadu'r broblem, sy'n honni na all yr iachâd fod yn waeth na'r feirws.

Gadewch imi eich atgoffa bod hwn yn feirws y mae mwy na 3,000 o'n pobl eisoes wedi colli eu bywydau o'i herwydd. Bydd mwy o bobl yn marw. Bydd llawer yn gwella, ond ni fydd hynny'n hawdd nac yn gyflym i bob un. Nid oes llwybr rhydd o niwed drwy'r argyfwng hwn, ac nid wyf yn derbyn bod yr iachâd yn waeth na'r feirws. Mae pob dewis a wnawn i gadw Cymru'n ddiogel yn gost real iawn i ddiogelu ein GIG ac i achub bywydau.

Bydd sefydliadau'r GIG yn parhau i weithio gyda'i gilydd i ddarparu cefnogaeth i'w gilydd, ond mae'r capasiti gwelyau sydd ar gael yn lleihau. Rydym yn parhau i weld hyn yn troi'n bwysau ar ofal critigol ym mhob un o'n byrddau iechyd. O ganlyniad, mae byrddau iechyd wedi gorfod lleihau neu atal amryw o wasanaethau nad ydynt yn rhai COVID er mwyn ymdopi. Mae'r rhain yn benderfyniadau anodd na chaiff eu gwneud yn ysgafn.

Efallai mai gofal critigol sydd o dan y pwysau mwyaf ac mae gofal critigol sy'n gysylltiedig â COVID wedi cynyddu i 126. Mae hwnnw'n gynnydd o 24 y cant ers 21 Rhagfyr, hyd yn oed. Mae'n anochel fod y gyfradd hon o gynnydd yn gysylltiedig â'r nifer uwch o achosion yn y gymuned yn ystod yr wythnosau diwethaf ac mae'n bryder sylweddol o fewn capasiti cyffredinol ein hysbytai, ac mae'n debygol o gynyddu dros y pythefnos nesaf.

Dyma'r nifer uchaf o gleifion gofal critigol COVID-19 a welsom yn yr ail don, er eu bod yn dal yn is nag ar frig y don gyntaf. Fodd bynnag, gan gynnwys cleifion nad ydynt yn gleifion COVID, ddoe roedd cyfanswm o 210 o gleifion gofal critigol mewn gwelyau ledled Cymru. Mae hyn ymhell uwchben ein capasiti arferol o 152 o gleifion, neu, o'i roi mewn ffordd arall, mae gofal critigol yn gweithredu ar bron i 140 y cant o'r capasiti arferol. Mewn rhannau o Gymru, mae pwysau staffio, gan gynnwys salwch, yn lleihau ein hopsiynau i ehangu ymhellach.

Ac mae'n rhaid i mi ddweud, Lywydd, mae'n ddigalon ac yn anonest honni bod llawer o gapasiti gofal critigol nad yw'n cael ei ddefnyddio. Rhaid imi ailadrodd i'r Aelodau a'r cyhoedd fod defnyddio capasiti ymchwydd gofal critigol yn creu cost wirioneddol. Rhaid trosglwyddo staff o weithgarwch arall na all ddigwydd. Mae oedi neu ganslo gofal nad yw'n gysylltiedig â COVID yn cronni niwed y bydd yn rhaid i'n GIG ddychwelyd ato ac yn anffodus, at niwed na chaiff ein GIG gyfle i'w ddatrys o bosibl.

Nid yw ein staff gofal critigol wedi cael seibiant a'r gwir ofnadwy yw nad yw llif cleifion allan o ofal critigol i gyd yn newyddion da. Mae rhai pobl yn gwella. Fodd bynnag, mae cyfraddau marwolaethau yn cyfrannu'n fawr at ryddhau gwelyau. Mae'r cyfraddau marwolaethau presennol ar gyfer cleifion COVID mewn gofal critigol, y ffigurau gan y Ganolfan Genedlaethol Ymchwil ac Archwilio Gofal Dwys, yn dangos bod bron i 40 y cant o bobl a dderbyniwyd i ofal dwys yng Nghymru ers 1 Medi wedi marw. Nid methiant gofal critigol yw hynny—dyma realiti nifer yr heintiau rydym wedi'u gweld ac rydym yn parhau i'w gweld.

Fel yr esboniwyd pan gyhoeddwyd y newyddion am amrywiolyn coronafeirws y DU, nid yw'n anghyffredin i feirysau newid. Mae arsylwadau genomig rheolaidd wedi nodi amrywiolyn newydd yn Ne Affrica yn ddiweddar hefyd. Ar 19 Rhagfyr, canfuwyd yr amrywiolyn newydd hwnnw mewn tua 200 o samplau yn Ne Affrica. Nid yw'r amrywiolyn newydd hwn yr un fath ag amrywiolyn y DU, ond mae ganddo rai elfennau tebyg. Mae ein gwyddonwyr yn astudio'r effeithiau posibl ar drosglwyddadwyedd, difrifoldeb salwch ac a oes goblygiadau o ran effeithiolrwydd brechlynnau.

Mae'n bwysig pwysleisio y bydd yr un mesurau atal yn effeithiol yn erbyn amrywiolyn newydd y DU ac amrywiolyn De Affrica—cyfyngu ar gymysgu, cadw pellter cymdeithasol, hylendid dwylo, defnyddio gorchuddion wyneb ac awyru. Bydd cwarantîn ar gyfer y rhai sydd wedi dod i gysylltiad ag amrywiolyn De Affrica hefyd yn hanfodol er mwyn atal yr amrywiolyn hwn rhag sefydlu ar draws Cymru a'r DU.

Rhagwelir y bydd amcangyfrif diweddaraf y Grŵp Cynghori Gwyddonol ar Argyfyngau o'r rhif atgynhyrchu ar gyfer Cymru rhwng 1.0 ac 1.3, gyda chynnydd o tua 1 y cant i 4 y cant y dydd. Amcangyfrifir amser dyblu o 19.1 diwrnod gan Iechyd Cyhoeddus Cymru, gan ddefnyddio data ar gyfer y cyfnod rhwng 5 Rhagfyr a 18 Rhagfyr. Mae data o arolwg diweddaraf y Swyddfa Ystadegau Gwladol o heintiadau yng Nghymru yn dangos bod gan tua un person ym mhob 60 COVID. Y ffigur hwn yw'r uchaf hyd yma yn arolwg y SYG.

Mae ein data Iechyd Cyhoeddus Cymru diweddaraf yn ôl awdurdod lleol yn dangos bod cyfradd Cymru gyfan bellach yn 433 ym mhob 100,000. Fel y nodais yn gynharach, mae cyfraddau o fewn hynny'n codi ar draws y gogledd ac yn gostwng mewn mannau eraill, ond yn dal i fod ar gyfradd uchel iawn, gyda chanran uchel iawn o brofion yn bositif. 

Ond mae gobaith. Ers dechrau mis Rhagfyr, rydym wedi bod yn darparu'r brechlyn Pfizer-BioNTech i staff iechyd a gofal cymdeithasol yn ogystal â phreswylwyr cartrefi gofal a staff a phobl dros 80 oed. Yn ystod y pythefnos cyntaf, cafodd dros 22,000 o bobl eu brechu yng Nghymru, gyda gwybodaeth reoli yn dangos bod y nifer hwn ymhell dros 30,000 erbyn hyn. Bydd y ffigurau swyddogol nesaf yn cael eu rhyddhau yfory. Nid oes gennyf reswm dros gredu y bydd Cymru'n sylweddol y tu ôl i unrhyw wlad arall yn y DU o ran darparu'r brechlyn pan gyhoeddir y ffigurau swyddogol hynny yfory. Rwy'n disgwyl ein bod gystal â phob gwlad arall yn y DU.

Heddiw, mae brechlyn Rhydychen-AstraZeneca wedi cael sêl bendith yr Asiantaeth Rheoleiddio Meddyginiaethau a Chynhyrchion Gofal Iechyd, a bydd y gwaith o'i gyflwyno ledled Cymru a gweddill y DU yn dechrau yr wythnos nesaf, o ddydd Llun ymlaen. Bydd yn cyrraedd mewn sypiau bach i ddechrau, gyda mwy o'n dyraniad sy'n seiliedig ar nifer y boblogaeth yn cyrraedd bob wythnos.

Yn wahanol i'r brechlyn Pfizer-BioNTech, mae brechlyn Rhydychen-AstraZeneca yn cael ei storio ar dymheredd arferol yr oergell. Golyga hyn y bydd llai o broblemau storio a chludo ynghlwm wrtho, gan ei gwneud yn llawer haws i'w ddefnyddio mewn lleoliadau cymunedol, megis cartrefi gofal a gofal sylfaenol. Unwaith eto, bydd angen dau ddos, er y gellir symud y bwlch i 12 wythnos rhwng y dosau erbyn hyn.

Mae hyn yn newyddion gwych i'n hymateb i'r pandemig ac mae ein cynlluniau GIG ar waith i sicrhau bod gan Gymru gapasiti, systemau a staff i gynyddu gweithgarwch brechu. Mae'n bwysig bod yn realistig. Er bod cynlluniau ar waith, efallai na fydd effeithiau'r brechlynnau i'w gweld yn genedlaethol am fisoedd lawer.

Mae'r cyngor ar gadw Cymru'n ddiogel yn aros yr un fath i bawb, ac mae'n bwysig fod pawb yn sylweddoli bod gan bob un ohonynt, ohonom, ran i'w chwarae yn dylanwadu ar lefel y feirws yn ein cymunedau: cyn lleied o gysylltiad â phosibl â phobl eraill, cadw pellter o 2m oddi wrth eraill, golchi ein dwylo'n rheolaidd, gwisgo gorchudd wyneb lle bo angen, ac osgoi cyffwrdd ag arwynebau y mae eraill wedi'u cyffwrdd, lle bynnag y bo modd, ac wrth gwrs, fel y dywedais yn gynharach, awyru da. Ni all Llywodraeth Cymru a'n GIG wneud hyn ar eu pennau eu hunain. Mae gan bob un ohonom ran i'w chwarae o hyd yn cadw Cymru'n ddiogel. Fodd bynnag, gallwn wneud hynny bellach gyda mwy o deimlad o optimistiaeth ar gyfer 2021. Mae golau ar ben draw'r twnnel hir a thywyll hwn. Diolch, Lywydd.

Weinidog, diolch am eich datganiad y prynhawn yma. Mae gennyf rai cwestiynau i'w gofyn ynglŷn â brechlynnau, pwysau ar ysbytai, y cyflenwad o brofion mewn addysg, a'r amrywiolyn newydd. Gadawaf fy sylwadau ar y cyfyngiadau a osodwyd cyn y Nadolig tan yr adeg y byddwn yn cael ein dadl yn y Senedd ar ôl i ni ddychwelyd ar ôl toriad y Nadolig.

Ar frechu, Weinidog, pam y mae Cymru ar ei hôl hi o'i chymharu â gweddill y Deyrnas Unedig gyda'i rhaglen frechu? Rwy'n derbyn nad yw'r bwlch yn fawr, ond mae pob un sy'n colli brechiad yn rhywun sy'n colli diogelwch y brechiad hwnnw yn erbyn y feirws. Pam mae cynifer o bobl dros 80 oed heb gael eu galw i gael eu brechu yma yng Nghymru, a pham na chafodd ei gyflwyno'n fwy cynhwysfawr mewn cartrefi gofal ledled Cymru? Ar y gyfradd bresennol a ragwelir, mae angen i'r DU gyrraedd 2 filiwn o frechiadau yr wythnos, sef tua 100,000 o frechiadau yn nhermau Cymru. Pryd y bydd Cymru'n cyrraedd y targed hwnnw yn eich blaengynllunio, Weinidog, oherwydd rwy'n siŵr eich bod wedi gwneud rhywfaint o fodelu sy'n dangos, gyda'r cyflenwad o frechlynnau sydd bellach yn dod ar gael, y dylem fod yn edrych ar y niferoedd hyn i sicrhau y gallwn gael cymaint o bobl â phosibl wedi'u brechu? Ac a ydych yn cefnogi'r dystiolaeth a gyflwynwyd gan y Cydbwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu y dylai'r rhaglen frechu anelu at frechlyn un dos yn hytrach na brechlyn dau ddos er mwyn cyflymu'r rhaglen gyflwyno a chael cymaint o bobl â phosibl wedi'u brechu? A allwch gadarnhau bod contractau meddygon teulu ar waith i leoliadau gofal sylfaenol ymgymryd â'r rhaglen frechu, gan fod y dystiolaeth a gawsom yn ddiweddar gan fwrdd iechyd Cwm Taf wedi dangos bod rhai problemau o fewn y contract hwnnw? A allwch gadarnhau hefyd fod y timau brechu sydd eu hangen yn eu lle a bod ganddynt eu cwota o staff i gyflawni'r amcanion a osodir iddynt wrth i'r rhaglen frechu ddatblygu ledled Cymru? A hefyd, a ydych yn cefnogi'r alwad heddiw gan gadeirydd pwyllgor ymarferwyr cyffredinol Cymru i weithwyr iechyd gael y brechlyn cyn yr henoed, o ystyried yr hyn a ddeallwn am gryfder yr amrywiolyn newydd o COVID ledled Cymru?

A gaf fi hefyd gofnodi fy niolch i a diolch y Ceidwadwyr Cymreig i holl staff ein hysbytai a'n lleoliadau GIG a chartrefi gofal dros gyfnod y Nadolig, staff sydd wedi bod o dan bwysau aruthrol? A allech ymhelaethu mwy ar y wybodaeth a ddarparwyd gennych yn eich datganiad am gapasiti gwelyau gofal critigol yng Nghymru? Yn y dystiolaeth a roesoch i'r pwyllgor iechyd, dywedasoch fod posibilrwydd y byddai capasiti ymchwydd hyd at 280 o welyau gofal critigol yn dod ar gael yng Nghymru. Mae eich datganiad yn cyfeirio at ddefnyddio 210 o welyau gofal critigol ar hyn o bryd. Mae cyfraddau absenoldeb oherwydd salwch wedi'u cofnodi ar draws GIG Cymru gyfan. A ydych mewn sefyllfa i roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni ynglŷn â beth yw'r gyfradd absenoldeb yr wythnos hon, o gofio bod y lefelau uchel cyn y Nadolig yn dangos pwysau anghynaliadwy ar GIG Cymru ledled Cymru? Galwyd ar y fyddin i gefnogi gwasanaeth ambiwlans Cymru ar gais y gwasanaeth oherwydd absenoldebau staff. A yw hwn yn drefniant penagored neu'n drefniant am amser cyfyngedig, a chyda'r niferoedd sydd wedi bod ar gael, a ydynt yn gwneud iawn am y diffyg yn nifer y staff i allu cael gwasanaeth ambiwlans diogel a dibynadwy i ymateb i'r galwadau sydd arnynt? A allech hefyd ymateb i'r adroddiadau yn y wasg yn ddiweddar am y rhestr ddymuniadau roedd staff wedi'i llunio o'r nwyddau y maent eu hangen gan Amazon i wneud eu gwaith, megis cyfrifianellau a sebon ac offer golchi i gleifion? Rydym yn canolbwyntio, fel gwleidyddion, ar gyfarpar diogelu personol ac argaeledd cyfarpar diogelu personol, ond does bosibl na ddylai offer sylfaenol ar gyfer golchi a glanhau cleifion, ac yn y pen draw y cyfleusterau sydd eu hangen ar staff, megis cyfrifianellau i gyfrifo triniaethau meddygol, fod yn bethau angenrheidiol sylfaenol y dylid eu darparu o fewn y GIG.

Ar y portffolio addysg, nad yw'n rhan o'ch maes chi, rwy'n derbyn, ond yn y pen draw bydd y profion a fydd yn mynd i ysgolion yn rhan o'ch maes cyfrifoldeb, a allwch gadarnhau bod digon o gapasiti o fewn y drefn brofi a ragwelir ar gyfer lleoliadau addysg yn y flwyddyn newydd, ac na chaiff hyn ei ddefnyddio fel rheswm dros beidio â gadael i leoliadau addysg ddechrau nôl yn y flwyddyn newydd ar ôl gwyliau'r Nadolig?

Yn olaf, Weinidog, a gaf fi ofyn, ar ôl y briff a gawsom cyn y Nadolig gyda'r prif swyddog gwyddonol, a yw'r map y soniwyd amdano i ddangos heintiau'r amrywiolyn COVID newydd ledled Cymru ar gael fel y gallwn ddeall sut y mae ei ledaeniad wedi effeithio ar wasanaethau a lledaeniad y feirws ledled Cymru? Rydych yn cyfeirio yn eich datganiad at ledaeniad yng ngogledd Cymru'n benodol. Credaf y dylai'r map hwn, y dywedwyd ei fod ar gael ac y byddech yn ceisio sicrhau ei fod ar gael i'r Aelodau, gael ei ddarparu fel mater o frys. A allwch gadarnhau, i orffen, fod pob labordy bellach yn profi am yr amrywiolyn newydd o'r feirws COVID, oherwydd yn y briff a gynhaliwyd cyn y Nadolig fe ddywedoch chi a'r prif swyddog gwyddonol mai dim ond mewn nifer gyfyngedig o labordai y cynhelid y profion hyn ar y funud? Diolch, Lywydd.

Diolch. Fe geisiaf ruthro drwy gymaint o'r 12 cwestiwn ag y gallaf, Lywydd. I ddechrau, nid yw Cymru ar ei hôl hi o'i chymharu â gwledydd eraill y DU mewn perthynas â'r rhaglen frechu, ac fe welwch hynny pan gyhoeddir y ffigurau swyddogol yfory. Mae'n bwysig ein bod yn cymharu tebyg â'i debyg ac nad ydym yn cael ein camarwain gan adroddiadau yn y wasg. 

Ar bobl dros 80 oed mewn cartrefi gofal, rydym eisoes yn brechu pobl dros 80 oed ac mewn cartrefi gofal. Sylwaf gyda rhywfaint o ofid nad yw'r trydariad hollol gamarweiniol gan arweinydd eich plaid wedi'i gywiro. Ar hynny, nid yw preswylwyr cartrefi gofal wedi cael eu gadael ar ôl. 

Ar gyngor y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu, mae hwnnw'n dal i fod yn weithredol. Eu cyngor hwy, a'r cyngor a gawsom gan y rheoleiddiwr ynglŷn â defnyddio'r brechlyn a'i gymeradwyaeth yw y gellid gadael bwlch o hyd at 12 wythnos. Mae pob un o'r pedwar prif swyddog meddygol ledled y Deyrnas Unedig wedi cadarnhau bod bwlch o 12 wythnos yn briodol, felly bydd pobl yn dal i gael eu hail ddos ond ymhen 12 wythnos. Mae hynny mewn gwirionedd yn golygu y gallwn roi budd yr imiwnedd y mae'r dos cyntaf yn ei gynnig i fwy o bobl yn gyflymach, oherwydd ni fydd angen i ni ddal ail ddos yn ôl, o ran yr amodau y mae'r rheolyddion wedi'u rhoi ar gymeradwyo nid yn unig brechlyn Rhydychen ond yr un Pfizer-BioNTech sydd eisoes wedi'i gymeradwyo.  

Mae contractau gofal sylfaenol yn eu lle ar gyfer brechu. Bydd hynny, yn fwyaf amlwg, yn cynnwys fferylliaeth gymunedol ac ymarfer cyffredinol. Rydym wedi cael sgyrsiau adeiladol iawn wrth gynllunio ar gyfer hyn gyda chontractwyr gofal sylfaenol, ac rwy'n ddiolchgar iawn iddynt.

Mae timau brechu'n ehangu. Mae hynny'n cynnwys partneriaeth gadarnhaol a pharhaol iawn gyda'r fyddin, sydd, fel y dywedais droeon, wedi bod yn barod iawn i helpu drwy hyn i gyd. Mae gennym berthynas waith dda gyda chynllunwyr milwrol a byddwn yn manteisio ar y cynnig o rywfaint o gymorth milwrol i helpu i gyflwyno'r brechlyn hefyd.

Mae gweithwyr iechyd a gofal cymdeithasol rheng flaen eisoes yn y grwpiau blaenoriaeth presennol. Mae gennym oddeutu 360,000 o bobl yn y ddau grŵp blaenoriaeth presennol sydd eisoes yn cael y brechlyn. Mae'n nifer eithaf mawr i weithio drwyddo. Maent eisoes yn cynnwys ein gweithwyr iechyd rheng flaen, felly maent eisoes yn rhan o'r hyn rydym yn ei wneud ac rydym yn dilyn cyngor y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu. Nid ydym am ymyrryd â hynny'n sydyn er mwyn dadflaenoriaethu aelodau o'r cyhoedd sy'n agored i niwed. Bydd darparu'r brechlyn ar raddfa fawr yn gyflym yn ein helpu i leihau nifer y marwolaethau ymhlith rhai o'n dinasyddion mwyaf agored i niwed, a byddwn yn sicr yn gwneud hynny, yn ogystal â diogelu ein staff rheng flaen.

Ar gapasiti gofal critigol, fel y dywedais yn fy natganiad, y gwn eich bod wedi cael copi ohono ymlaen llaw, mae'r capasiti'n amrywio o ddydd i ddydd oherwydd ei fod mor ddibynnol ar staff. Staff yw'r ffactor cyfyngol, ac nid yw cyfraddau absenoldeb o dros 10 y cant yn anghyffredin ar draws ein gwasanaethau—a mwy, mae arnaf ofn, o fewn y gwasanaeth ambiwlans. Felly, dyna'r ffactor cyfyngol mwyaf sydd gennym, a dyna pam rwy'n anobeithio'n wirioneddol pan fo rhai pobl yn cymryd arnynt eu bod yn arbenigwyr ar ystadegau ac yn honni bod llawer o gapasiti rhydd ar gael yn ein gwasanaeth iechyd. Nid yw hynny'n wir. Mae pob dewis a wnawn i gynyddu capasiti gofal critigol yn golygu nad yw gweithgarwch arall y GIG yn mynd rhagddo, ac rydym wedi ein cyfyngu'n fawr gan argaeledd staff. Mae hwnnw hefyd yn ffactor real a sylweddol o ran yr heriau sy'n wynebu cydweithwyr yn y sector gofal cymdeithasol.

Ar Ymddiriedolaeth Gwasanaethau Ambiwlans Cymru a'r fyddin, fe gytunais ac fe gymeradwyais y dull o ddefnyddio'r fyddin i gynorthwyo, a chaiff hynny ei adolygu yn hytrach na chael terfyn caled o fewn hynny. Fel y dywedais, rwy'n ddiolchgar iawn am y ffordd y mae'r fyddin a'u cydweithwyr eraill yn y lluoedd arfog wedi gallu gwneud llawer iawn i gefnogi ymdrechion nid yn unig y gwasanaeth ambiwlans ond yn fwy cyffredinol hefyd.

Ar adroddiadau yn y wasg am restr ddymuniadau, nid oedd y rhain yn eitemau angenrheidiol. Darperir eitemau sylfaenol gan y gwasanaeth iechyd. Nid oes methiant yn y ddarpariaeth sylfaenol o eitemau y mae ein staff yn dibynnu arnynt. Rwy'n credu y dylem fod yn falch iawn o'r hyn y mae ein GIG wedi'i wneud i arfogi ein staff ar adegau anodd iawn drwy gydol y pandemig hwn, a gobeithio na fydd yr Aelodau'n cael eu bachu gan stori ddisylwedd y gwelodd y bwrdd iechyd o'i harchwilio nad oedd hi'n apêl ar bobl i ddarparu eu heitemau sylfaenol eu hunain y byddai eu hangen arnynt.

Ar ailddechrau addysg, rydym yn dal i ddisgwyl dychwelyd yn ôl y bwriad, gyda dychweliad graddol i ysgolion, ynghyd â'r profion cyfresol y byddwn yn eu cyflwyno. Bydd sgyrsiau pellach rhwng llywodraeth leol, y Gweinidog addysg ac undebau llafur perthnasol yn y maes i roi hyder i bobl a fydd am ddychwelyd i'r gwaith, ond hyder hefyd i rieni a dysgwyr. Ac mae o fudd i bawb ohonom fod plant yn dychwelyd i'r ysgol, oherwydd rydym yn cydnabod y niwed gwirioneddol y gellid ei wneud os nad yw plant yn yr ysgol. Nid yw'r cartref bob amser yn lle diogel i bob plentyn, ond gwyddom hefyd fod—[Anghlywadwy.]—o ran iechyd meddwl a lles plant a phobl ifanc. Gwyddom hefyd y gall hyn gael effaith wirioneddol ar eu gallu i gael cymwysterau da ar ddiwedd y flwyddyn hon. Ac yn y sgyrsiau a gefais ddoe gyda'n cynghorwyr gwyddonol a'r prif swyddog meddygol, nid oes dim ar gael inni yn y dystiolaeth sy'n awgrymu na ddylai ysgolion agor hyd yn oed gyda'r amrywiolyn newydd mewn cylchrediad ehangach, oherwydd dylai'r un mesurau rheoli fod yn effeithiol o'u cyflawni'n gywir.

Nawr, ar y pwynt ynglŷn â chyhoeddi map o'r amrywiolyn newydd, rwy'n disgwyl i hwnnw gael ei gyhoeddi mewn adroddiad gan y grŵp cynghori technegol yn y dyfodol. Caiff ei gyhoeddi cyn gynted â phosibl. Fel y dywedais wrth lefarwyr wrth ddarparu'r briff, rwy'n credu y byddai'n ddefnyddiol pe bai'r wybodaeth am hyn yn helpu pobl i ddeall beth sy'n digwydd gyda lledaeniad yr amrywiolyn newydd ledled y wlad.

Ond i droi at eich cwestiwn olaf, yn ôl yr hyn a ddeallaf, dim ond pedwar labordy yn y DU sy'n gallu profi am yr hepgoriad—y newid yn y dilyniant genetig sy'n ein galluogi i ddeall a yw'r amrywiolyn newydd yn debygol o fod yn bresennol. Mae tri o'r rheini'n labordai goleudy sy'n derbyn profion o Gymru; mae'r llall yn labordy goleudy yn yr Alban. Ac mae hynny'n golygu ein bod bellach yn anfon mwy o'n samplau i gael dealltwriaeth fwy cynrychioliadol o ble mae'r amrywiolyn newydd wedi lledu at y tri labordy y mae gennym fynediad atynt, i ddeall yn gliriach i ba raddau y mae'r amrywiolyn newydd yn bresennol neu i weld a yw'n dod yn gryfach, oherwydd yn Lloegr, maent bellach yn credu mai dyma yw'r rhan fwyaf o COVID. Felly, nid amrywiolyn newydd ydyw mwyach, ond yr hyn sy'n mynd i fod yn achosion COVID arferol, ac mae hynny ynddo'i hun yn destun pryder gwirioneddol ac yn creu problemau gwirioneddol i bob un ohonom ar draws y sector iechyd a gofal ledled y DU. Diolch, Lywydd.

Dwi'n falch bod y cyfle ychwanegol yma gennym ni i gael diweddariad gan y Llywodraeth, i gael cyfle i ofyn ambell i gwestiwn. A gaf i ddechrau drwy ddiolch yn ddiffuant iawn i'r holl weithwyr iechyd a gofal hynny sydd wedi bod yn gweithio mor galed o dan bwysau mor ddifrifol dros gyfnod y Nadolig? Mae nifer yr achosion wedi bod yn frawychus o uchel mewn rhannau eang o Gymru, a thra bod yna rai arwyddion positif fod pethau yn dechrau symud i'r cyfeiriad cywir yn yr ardaloedd hynny, rydym ni'n dal yn wynebu sefyllfa lle mae nifer y cleifion mewn llawer o'n hysbytai ni yn anghynaliadwy o uchel, ac mae'r ardaloedd lle mae'r achosion yn llawer is hefyd wedi gweld cynnydd, gan ein hatgoffa ni nad yw'r un rhan o Gymru yn imiwn. Rydym yn cael ein hatgoffa eto heddiw o'r pwysigrwydd o wneud y pethau sylfaenol, hynny yw, cadw pellter o eraill, golchi dwylo ac ati, a dwi'n falch o glywed y Gweinidog yn sôn am ventilation—y pwysigrwydd o gael awyr iach yn llifo drwy le bynnag yr ydym ni gymaint â phosib. 

Mae yna obaith, wrth gwrs, rŵan. Mae yna frechiadau. Yr ail ohonyn nhw wedi cael sêl bendith heddiw. A dyna, fwy na dim arall, ydy'r goleuni ar ddiwedd y nos hir a thywyll yma. Ond mae pobl angen gweld yn glir bod popeth yn cael ei wneud yn y ffordd fwyaf effeithiol posib i'n symud ni tuag at y golau hwnnw. A gaf i yn sicr ategu geiriau swyddogion iechyd dros y dyddiau diwethaf sydd wedi condemnio'r rheini sydd wedi camdrin staff sy'n rhan o'r broses frechu? Mae'n gwbl annerbyniol. Oes, mae yna rwystredigaeth, wrth gwrs, ond ddylai neb dargedu'r rheini sydd yno i'n helpu ni. Mi ydym ni, serch hynny, angen llawer mwy o sicrwydd gan Lywodraeth Cymru o ran y broses yna o rannu'r brechiadau.

Mae Llywodraeth Cymru yn dweud wrthym ein bod yn cael ein cyfran yng Nghymru. Os felly, gallwn ganolbwyntio ar yr hyn sy'n digwydd wrth ddosbarthu'r brechlynnau yng Nghymru. Mae gweld ystadegau sy'n awgrymu ein bod ymhell y tu ôl i'r gromlin gyda chyflwyno yn peri pryder mawr, a gweld ystadegau'n peintio darlun o Gymru sydd ar ei hôl hi, gyda thua hanner y dosau fesul y pen o'r boblogaeth yn cael eu darparu yng Nghymru o'i chymharu â Gogledd Iwerddon, ac mae hynny'n peri gofid i bobl, er ein bod yn dilyn yr un rhaglen frechu i fod.

Nawr, mewn datganiad yn gynharach y bore yma, cadarnhaodd y Gweinidog iechyd y byddai Cymru'n cael ei chyfran o frechlyn Rhydychen-AstraZeneca sydd newydd ei gymeradwyo. Mae'n atgoffa hefyd na ddylai pobl ffonio eu meddyg ac y dylent aros i gael gwybod pryd i fynd am eu brechiad. O fy mag post fy hun ac o edrych ar yr hyn sy'n digwydd mewn rhannau eraill o Gymru, gwn fod pryderon ynglŷn â pha mor gyflym y cyrhaeddir y rhai sy'n agored i niwed, yn enwedig rhai dros 80 oed ond sy'n byw gartref. Mae llawer o bobl yn gweld adroddiadau, efallai, am bobl dros 80 oed yn cael eu trin neu'n cael y brechlyn mewn rhannau eraill o'r DU, neu efallai'n clywed yn uniongyrchol gan ffrindiau a theulu sy'n byw mewn rhannau eraill o'r DU.

Er mwyn osgoi rhwystredigaeth, er mwyn osgoi'r rhwystredigaeth gynyddol honno, mae angen i bobl fod â hyder yn y broses sy'n cael ei dilyn. Os oes diffyg ymddiriedaeth yn y system, ceir diffyg ffydd y daw eu tro, felly mae angen inni gael sicrwydd llawer cliriach gan y Llywodraeth, drwy gyfathrebu clir, cyhoeddi data hawdd ei ddeall yn rheolaidd ac yn y blaen, fod Cymru yn cael ei chyfran yn wir. Rwy'n falch o glywed y byddwn yn cael rhywfaint o ddata yfory. Rwy'n edrych ymlaen at hynny, ond ni all hynny ddod eiliad yn rhy fuan.

Mae arnom angen sicrwydd fod y brechlynnau'n cael eu dosbarthu'n effeithiol, fod pob rhan o Gymru'n cael eu brechiadau mewn modd amserol—ac nid yw'n ymwneud â gwahaniaethau rhwng byrddau iechyd yn unig. Gwyddom yn y gogledd, er enghraifft, fod y swp cyntaf wedi mynd i'r dwyrain, yna'r canol, ac mae'r gorllewin ymhell ar ei hôl hi. Mae angen hyder ar bobl, lle bynnag y bônt yng Nghymru, y byddant yn cael yr amddiffyniad y maent ei eisiau. Rhaid inni gael sicrwydd fod y rhai mwyaf agored i niwed yn ei gael mewn modd amserol ac y bydd estyniad i'r rhestr flaenoriaethau yn cael ei gynnwys hefyd pan fydd y rhaglen gyflwyno'n cyrraedd y pwynt hwnnw. Er enghraifft, un o'r galwadau rwy'n eu clywed amlaf yw'r un am frechu neu flaenoriaethu'r rhai sy'n gweithio mewn ysgolion.

Rydym yn amlwg mewn lle gofidus o hyd, ond po fwyaf o sicrwydd y gall y Llywodraeth ei roi i ni, boed ar brofi neu ar fesurau sy'n cael eu cymryd neu ar y data ar y straen newydd o'r feirws, dyna sy'n mynd i roi hyder i bobl ein bod yn anelu i'r cyfeiriad cywir o leiaf.

Diolch am y sylwadau a'r cwestiynau. Rwy'n credu ei bod yn ddefnyddiol iawn dechrau'r sylwadau nid yn unig gyda diolch i staff ond drwy gydnabod pa mor annerbyniol yw beirniadu neu ymosod ar ein staff, boed ar y cyfryngau cymdeithasol neu fel arall, am y gwaith a wnânt, a bod yn onest gyda'r cyhoedd ynglŷn â maint yr heriau a wynebwn. Ond mae maint yr her sy'n ein hwynebu yn cadarnhau pam ein bod ar lefel 4. Y rheswm pam ein bod ar lefel 4 yw oherwydd bod cymaint o'r feirws yn cylchredeg ac oherwydd y pwysau eithriadol y mae ein system iechyd a gofal cymdeithasol yn ymdopi ag ef.

Ac ystyriwch hyn: mae mwy na 2,600 o bobl yn cael eu trin ar gyfer COVID mewn gwelyau ysbyty yma yng Nghymru—mwy nag ar anterth y don gyntaf ym mis Ebrill. Mae mwy na 1,600 o bobl y cadarnhawyd eu bod yn dioddef o COVID yn ein gwelyau ysbyty. Mae cannoedd o bobl o hyd—credaf fod dros 700 o bobl—yn gwella o COVID yn ein gwelyau ysbyty. Maent yn dal i fod angen y gofal a'r driniaeth na all dim ond gwely GIG ei ddarparu. Ac mae mwy na 200 o bobl mewn gofal critigol. Nid materion bach yw'r rhain. Mae'n dangos y niwed difrifol sydd eisoes yn cael ei wneud, a phe na baem ynghanol cyfyngiadau lefel 4, mae arnaf ofn y gallem fod yn sicr y byddai mwy o bobl eto'n mynd i ysbytai yn ystod y pythefnos i dair wythnos nesaf, a byddai perygl gwirioneddol y byddai ein GIG yn cael ei orlethu. Dyna pam y mae'r mesurau lefel 4 ar waith, a dyna pam y mae gan bob un ohonom gyfrifoldeb i ailadrodd y neges 'arhoswch gartref' wrth ein hetholwyr mewn unrhyw ran o'r wlad, sut bynnag y byddant yn pleidleisio, neu os ydynt yn dewis peidio â phleidleisio, os mai dyna yw eu dewis. Mae hyn yn ymwneud â phob un ohonom yn rhan o hyn gyda'n gilydd. 

Ar frechu, rwy'n hapus i gadarnhau eto ein bod yn cael ein cyfran. Gwn fod y cwestiwn yn cael ei godi'n rheolaidd ac rwy'n dal i roi'r un ateb: rydym yn cael ein cyfran o bob un o'r brechlynnau yn ôl maint y boblogaeth. Mewn gwirionedd, gyda brechlyn Rhydychen, caiff rhan sylweddol ohono ei weithgynhyrchu yng ngogledd Cymru. Felly, mae'r cadwyni cyflenwi ar ei gyfer yn fyrrach ac yn fwy diogel o'n safbwynt ni. Ond mae'r newyddion da iawn yn dod yn ôl at gwestiynau'r Aelod ynglŷn â mynediad, a chyflymu'r rhaglen ar gyfer ein dinasyddion mwyaf agored i niwed. Gan fod brechlyn Rhydychen yn haws i'w storio a'i gludo, bydd yn caniatáu mwy o gyflymder a mynediad ymarferol, felly ni fydd angen inni symud pobl i ganolfannau brechu mwy o faint. Bydd ymarfer cyffredinol a fferylliaeth gymunedol yn gallu cyflawni mwy o'r gwaith hwn. Rwy'n falch iawn eu bod mor barod i wneud nid yn unig o ran cytuno'r contractau ar gyfer hyn, ond o ran eu bod eisiau mynd ymlaen wedyn i fwrw ati i frechu eu cleifion a phobl y gwyddant amdanynt mewn nifer mwy ac mewn ystod ehangach o leoedd ledled y wlad. Ond bydd hefyd yn golygu y bydd pobl sy'n gaeth i'w cartrefi, boed mewn lleoliad gofal preswyl neu fel arall, yn llawer haws eu cyrraedd gyda'r brechlyn newydd. 

Ar y brechlyn, cyhoeddir y ffigurau swyddogol yfory, ac nid wyf yn credu y byddant yn dangos bod Cymru ar ei hôl hi o gwbl. Mae braidd yn rhwystredig clywed, pryd bynnag y caiff stori ei chyhoeddi fod Cymru rywsut ar ei hôl hi, fod y stori honno'n lledaenu'n gyflymach nag unrhyw adeg pan fyddwn ar y blaen o'i gymharu â gwledydd eraill, a dyma enghraifft arall eto o hynny. Ar hyn o bryd rydym yn brechu tua 2,000 o bobl y dydd. Ar ôl wythnos neu ddwy o gael brechlyn Rhydychen ar gael, pan fyddwn wedi gallu profi ein systemau, rwy'n disgwyl y byddwn yn dechrau cyflymu a brechu llawer mwy o bobl, fel y bydd gwledydd eraill y DU yn wir.

Fodd bynnag, dylwn nodi pe bai'r Aelod yn edrych ar y newyddion yng Ngogledd Iwerddon, yr Alban neu Loegr, byddai'n dod o hyd i bobl yno hefyd mewn cartrefi gofal neu dros 80 oed yn mynegi pryderon nad yw'r GIG wedi cysylltu â hwy na'u cyrraedd eto. Nid yw'r syniad mai Cymru'n unig sy'n methu cyrraedd pobl agored i niwed yn wir. Mae gennym lawer iawn o bobl sy'n agored i niwed i'w cyrraedd. Mae dros 360,000 o ddinasyddion Cymru yn y ddau gategori blaenoriaeth cyntaf rydym yn eu brechu ar hyn o bryd, felly bydd yn cymryd amser i frechu'r holl bobl hynny. Nid ydym ar ei hôl hi o'i gymharu â gwledydd eraill. Rydym yn gwneud cynnydd, ac fel y dywedais, gallwch siarad â rhai dros 80 oed yn Lloegr, yn yr Alban neu yng Ngogledd Iwerddon na chysylltwyd â hwy eto, oherwydd ni fyddai'n rhesymol disgwyl i chi fod wedi cynnwys yr holl ran honno o'r boblogaeth hyd yma.

Er hynny, byddwn yn cadw at y dull o flaenoriaethu a nodir yng nghyngor y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu. Gwn fod hyn yn anodd, oherwydd mae gwahanol grwpiau'n cyflwyno achos dros gael eu gosod yn uwch ar y rhestr, yn uwch na lle maent ar y rhestr flaenoriaeth honno. Ond mae'r rhestr flaenoriaeth yno i ddangos lle gellir rhoi'r budd mwyaf, a'r hyn a olygaf yw lle gellir achub y nifer fwyaf o fywydau. Mae'n beth da fod pobl sy'n gweithio yn ein hysgolion yn ymwybodol nad ydynt yn broffesiwn risg uchel o ran COVID. Nid yw eu galwedigaeth yn eu gosod mewn mwy o berygl na phroffesiynau eraill, ond mewn gwirionedd, mae ein staff sy'n gweithio ar y rheng flaen ym maes iechyd a gofal mewn mwy o berygl.

Rydym yn cyflawni cynllun peilot gyda Heddlu De Cymru a gaiff ei gefnogi gan bob heddlu, oherwydd maent yn cydnabod bod y cyswllt corfforol a gânt ag aelodau o'r cyhoedd, gan gynnwys wrth orfodi rhai o'r deddfau COVID y bu'n rhaid i ni eu cyflwyno i gadw pobl yn ddiogel, yn golygu eu bod ar lefel wahanol o risg. Mae'r profion cyfresol hynny'n rhan o'r broses o'u helpu i ddeall ble y maent. Mae'r flaenoriaeth a gawn gan y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu yn ymwneud â sut rydym yn cadw pobl yn fyw a sut rydym yn osgoi'r lefelau marwolaethau ychwanegol y byddem yn eu gweld fel arall. Nid wyf yn credu y byddai unrhyw grŵp proffesiynol cyfrifol am ddadlau y dylent orlamu grŵp o'n dinasyddion mwyaf agored i niwed a allai ddioddef fel arall, a cholli eu bywydau o bosibl. Felly, byddwn yn dilyn y cyngor gwrthrychol a roddir i ni.

Rwy'n gwybod eu bod yn edrych ar y dadleuon amrywiol y mae gwahanol grwpiau wedi bod yn eu gwneud. Os bydd y cyngor yn newid ar lefel gymharol yr effaith a'r budd sydd i'w roi, yna, fel y dywedais droeon yn y gorffennol, os bydd y dystiolaeth a'r cyngor yn newid, rhaid i Weinidogion fod yn barod i wneud dewisiadau gwahanol. Byddwn yn parhau i wneud hynny, ond ar hyn o bryd nid oes rheswm dros wyro oddi wrth y rhestr flaenoriaeth bresennol. Byddwn yn defnyddio'r brechlyn i gadw ein gwlad yn ddiogel. Byddwn yn defnyddio'r brechlyn i achub bywydau.

Rydym wedi cael llawer iawn o gwestiynau wedi'u gofyn gan lefarwyr y ddwy blaid, felly nawr bydd munud yr un i bob un o'r Aelodau nesaf sy'n cael eu galw. Gobeithio y gallaf fynd drwy gynifer ohonoch â phosibl, er efallai na fydd digon o amser i gynnwys pob un ohonoch. Alun Davies.

Diolch yn fawr iawn, Lywydd, a diolch ichi am y datganiad, Weinidog. Dyma'r dyddiau anoddaf oll, fel yr awgrymwyd gennych, ac rwy'n credu bod pob un ohonom am ymuno â chi i ddiolch i'r holl weithwyr allweddol sydd wedi rhoi'r gorau i'w Nadoligau er mwyn cefnogi pobl yn ein cymunedau dros yr wythnosau diwethaf.

Rwyf hefyd yn ddiolchgar i chi am graffter rhai o'ch penderfyniadau. Rydym wedi gweld Llywodraeth y DU yn rhedeg i ddilyn y Llywodraethau yng Nghymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon dros yr wythnosau diwethaf. Mae'r penderfyniadau pellgyrhaeddol rydych wedi'u gwneud, er eu bod yn eithriadol o anodd, wedi helpu i sicrhau bod y GIG a'n pobl yn cael eu cadw mor ddiogel â phosibl yn y dyddiau anodd hyn.

Roeddwn am eich holi ynglŷn â dau fater. Yn gyntaf oll, ynglŷn â gorfodaeth, rwy'n dal i gael nifer o bobl yn ofni mynd i archfarchnadoedd, yn enwedig yn fy etholaeth i, pobl nad ydynt yn credu bod archfarchnadoedd yn cadw at y rheoliadau yn y ffordd y mae angen iddynt ei wneud. Byddwn yn ddiolchgar pe gallech edrych eto ar rai o'r problemau sydd ynghlwm wrth orfodaeth.

Mae'r ail fater yn ymwneud â'r brechlyn. Rydych newydd ateb cwestiwn gan Rhun ap Iorwerth ynglŷn â'r rhaglen gyflwyno a mynediad ym mhob cymuned. Mae hyn yn bwysig mewn lleoedd yn y Cymoedd, fel Blaenau Gwent, lle nad oes gennych lefelau uchel o bobl yn berchen ar geir ymhlith grwpiau penodol o'r boblogaeth a lle mae'n bwysig i'r brechlyn gael ei ddarparu mor lleol â phosibl ac ym mhob rhan o'n cymunedau. Byddwn yn ddiolchgar pe gallech sicrhau bod hynny'n digwydd wrth inni gyflwyno'r brechlyn newydd hwn. Diolch.

Diolch i'r Aelod am ei gwestiynau a'i sylwadau. Rwy'n cytuno'n llwyr ein bod yn ffodus iawn, er ei bod yn Nadolig anarferol, fod y rhan fwyaf ohonom wedi gallu mwynhau'r Nadolig gartref ac yn ddiogel, a thra oeddem yn gwneud hynny, roedd pobl yn ein gwasanaeth iechyd a gwasanaethau brys eraill, ac ar draws gofal cymdeithasol yn mynd allan i wneud eu gwaith i'n cadw'n ddiogel, gyda llawer o'r rheini'n fwriadol yn rhoi eu hunain mewn perygl er mwyn gwneud hynny.

Ar orfodi, rwy'n cydnabod rhwystredigaeth yr Aelod a phryder ei etholwyr, a llawer o rai eraill, sy'n pryderu bod angen i fanwerthwyr nwyddau hanfodol barhau i weithredu mesurau rheoli er diogelwch eu cwsmeriaid, a'u staff yn wir. Mae'r sgwrs am orfodi'n un nad yw'n dod i ben. Bydd cyfarfod rhwng Gweinidogion, yr heddlu a llywodraeth leol yr wythnos nesaf eto i edrych ar ble rydym arni o ran gorfodi. Rwy'n gobeithio y byddwn yn gallu darparu ffigurau a gwybodaeth i'r Aelodau am ein sefyllfa mewn perthynas â gweithgarwch gorfodi. Rwyf wedi gweld adroddiad drafft o'r gweithgarwch gorfodi a gyflawnwyd yn y cyfnod cyn y Nadolig a ddangosodd, bryd hynny, fod y rhan fwyaf o'r camau gorfodi'n canolbwyntio ar leoliadau lletygarwch o ran hysbysiadau gwella neu hysbysiadau cau.

Gwn fod Aelodau eraill hefyd wedi cysylltu'n uniongyrchol â mi ynglŷn â'u pryderon ynghylch digwyddiadau lleol yn gysylltiedig ag archfarchnadoedd. Nid yw'n ymddangos bod barn gyson ar draws un gadwyn neu'r llall, ond ceir achosion lleol o bryder gwirioneddol, ac fel y dywedais, rydym am weld camau'n cael eu rhoi ar waith yn achos y rheini er diogelwch staff a'r cyhoedd. Byddwn hefyd yn siarad â'r heddlu. Rwy'n credu ein bod ymhell y tu hwnt i fabwysiadu agwedd addysgiadol at y materion hyn. Rydym bron i 10 mis i mewn i'r argyfwng hwn, ac os nad yw pobl yn deall yr angen i wneud y peth iawn erbyn hyn, rhaid i mi ddweud nad wyf o blaid dull mwy goddefgar o fynd ati. Rwy'n credu bod pobl sy'n teithio yn eu ceir i fynd i ymweld â mannau prydferth yn gwybod yn iawn eu bod yn gwneud y peth anghywir ac yn gwybod eu bod yn torri'r gyfraith, a chredaf y dylid gorfodi'r gyfraith yn yr amgylchiadau hynny.

O ran darparu brechlynnau, rwy'n hapus iawn i gadarnhau y bydd hyn o fudd arbennig i'r ardaloedd lle nad oes gan bobl fynediad parod at eu trafnidiaeth eu hunain. Felly, bydd y gwaith rydym yn ei wneud gyda darparwyr gofal iechyd lleol, meddygon teulu a fferyllfeydd yn enwedig yn golygu bod mynediad llawer haws a mwy parod i gymunedau gael y brechlyn hwn, ac i gael yr amddiffyniad y mae'n ei ddarparu. Gobeithio y bydd yr Aelod yn gweld hynny drosto'i hun yn ei gymuned ei hun dros yr wythnosau nesaf.

Diolch am eich diweddariad, Weinidog. Hoffwn innau ddiolch i'r rhai sy'n gweithio'n ddiflino, yn enwedig dros gyfnod y Nadolig. Rydym wedi gwybod am amrywiolyn newydd SARS-CoV-2 ers sawl mis. Yn y cyfnod ers hynny, pa asesiad a wnaed o ddifrifoldeb y clefyd a achosir gan y mwtaniad feirysol? A yw cyfradd marwolaethau'r haint yn is neu, Duw a'n gwaredo, yn uwch? Ymddengys bod adroddiadau gan y grŵp cynghori ar fygythiadau feirysau anadlol newydd a datblygol yn adrodd y gall plant ledaenu'r amrywiolyn newydd yn haws. Pa asesiadau a wnaethoch o'r rôl y mae ysgolion wedi'i chwarae yn y cynnydd mewn COVID-19 ledled Cymru? Gyrrwyd y symud i gyfyngiadau lefel rhybudd 4 yn bennaf gan ostyngiad yn nifer y gwelyau sydd ar gael yn ein GIG. Weinidog, sut y mae sefyllfa'r gwelyau'n cymharu â blynyddoedd blaenorol? Ac yn olaf, Weinidog, po gyntaf y cawn frechlyn i'n poblogaeth, y gorau fydd ein gobaith o wrthsefyll y storm economaidd a achosir gan yr ymateb i'r feirws. Felly, a allwch roi'r wybodaeth ddiweddaraf am raglen gyflwyno brechlyn AstraZeneca yng Nghymru? Pa gamau rydych yn eu cymryd i gyflymu brechiadau torfol? Pa bryd y bydd Cymru'n cael y dosau cyntaf, a faint o ddosau fyddwn ni'n eu cael? Diolch yn fawr.

Diolch i'r Aelod am y cwestiynau. Ar y cwestiwn olaf, rwy'n credu fy mod wedi ymdrin sawl gwaith â rhaglen gyflwyno brechlyn Rhydychen. Disgwyliwn gael y brechlynnau cyntaf i'w darparu ar 4 Ionawr, fel pob gwlad arall yn y DU. Bydd yr ychydig ddyddiau cyntaf yn ymwneud â sicrhau bod ein systemau cyflenwi yn ddiogel. Rwyf hefyd wedi nodi y gallai fod yn synhwyrol cael y rhai cyntaf o'r rheini wedi'u darparu mewn amgylchedd lle mae cymorth meddygol pellach ar gael. Fe gofiwch, ar ddechrau'r broses o gyflwyno'r Pfizer, fod ychydig o adweithiau anaffylactig cyfyngedig wedi'u gweld. Rydym am sicrhau ein bod yn deall beth yw ymateb y boblogaeth. Yna, rydym yn disgwyl cyflymu llawer mwy dros yr wythnos neu ddwy nesaf o gyflwyno'r brechlyn. Ac fel y dywedais wrth ymateb i Alun Davies, dylai hynny olygu y bydd pobl sy'n agored i niwed mewn amrywiaeth o gymunedau yn cael mynediad llawer mwy parod at y brechlyn a'r amddiffyniad y mae'n ei ddarparu, ac mae hynny ynddo'i hun yn newyddion da.

Ar yr amrywiolyn newydd, gwyddom fod amrywiolion newydd i'w gweld drwy'r amser, fel petai, am fod y feirws yn mwtadu'n gyson. Ceir llawer o'r rheini, ond nid yw'n gwneud unrhyw wahaniaeth. Y rheswm pam ein bod yn sôn nawr am amrywiolyn newydd yw ei fod wedi gwneud gwahaniaeth i'r ffordd y mae'r feirws yn ymddwyn, yn benodol y modd y trosglwyddir y feirws. Nid bod tystiolaeth fod y niwed yn fwy, ond bod y feirws yn trosglwyddo'n gyflymach o lawer, ac mae'n ddigon posibl y bydd hynny'n esbonio'r cynnydd esbonyddol sylweddol a welsom drwy dde Cymru a'r cynnydd cyflym a welwn nawr drwy ogledd Cymru, lle mae nifer yr achosion dros 500 yn Wrecsam, dros 300 yn sir y Fflint, ymhell dros 200 yn sir Ddinbych, ac yng Nghonwy ychydig o dan 130—cynnydd sylweddol o'r fan lle roeddem gwta wythnos neu fwy yn ôl. Ac rwy'n credu bod hynny'n dangos mai effaith yr amrywiolyn newydd yw hynny'n rhannol, ac mae hynny'n dangos y bygythiad a'r risg sy'n ein hwynebu. Ond ni cheir tystiolaeth ei fod yn fwy niweidiol.

Ar welyau ac argaeledd, cyfeiriaf yr Aelod at y datganiad ysgrifenedig eithaf manwl a ddarparais ar 23 Rhagfyr a'r sylwadau a wnes yn fy natganiad ac mewn atebion i Rhun ap Iorwerth hefyd. Ni fyddech fel arfer yn dechrau cyfnod y gaeaf gyda 2,600 o'ch gwelyau arferol wedi'u tynnu allan o ddefnydd oherwydd eu bod yn cael eu defnyddio i drin cyflwr newydd nad oes iachâd ar ei gyfer o hyd. Mae hynny ynddo'i hun yn beth enfawr. Dywedwn fel arfer ein bod yn ehangu capasiti'r GIG i gael gwelyau yn ôl maint ysbyty cyffredinol dosbarth mawr. Wel, eleni, mae gennym werth nifer o ysbytai cyffredinol dosbarth o bobl yn cael eu trin â COVID yn unig, ac mae gennym gapasiti gofal critigol yn gweithredu ar bron i 140 y cant. Dyma aeaf na welwyd mo'i debyg o'r blaen, a dyna pam y mae angen i bob un ohonom chwarae ein rhan yn unigol ond hefyd yn y rôl sydd gennym fel cynrychiolwyr etholedig i annog pobl ar draws ein gwlad i wneud y peth iawn ac i helpu pob un ohonom i achub bywydau.

Diolch, Weinidog, ac rwy'n croesawu'n fawr y camau a gymerwyd gennych cyn y Nadolig i fynd â ni i lefel rhybudd 4, ac roeddwn hefyd am ddiolch o galon i'n GIG a'n staff gofal cymdeithasol, sy'n ymdopi ag argyfwng iechyd cyhoeddus na welwyd mo'i debyg o'r blaen. Fe gyfeirioch chi yn eich sylwadau cynharach at bwysigrwydd cadw plant a phobl ifanc yn yr ysgol, ac rwy'n cytuno'n llwyr â hynny, ond fel y gwyddoch, mae'r dystiolaeth am amrywiolyn newydd sy'n dod i'r amlwg wedi achosi llawer o bryder, i deuluoedd ac i staff ysgolion. A allwch ddweud ychydig mwy ynglŷn â sut y bydd y papur a gomisiynwyd gennych gan y gell cyngor technegol ar drosglwyddadwyedd y feirws newydd yn edrych yn benodol ar y rôl y mae plant yn ei chwarae yn ei drosglwyddiad fel y gallwn geisio sicrhau pawb y bydd yn ddiogel iddynt ddychwelyd i'r ysgol?

A gaf fi ofyn hefyd ynglŷn â gwarchod? Roeddwn yn falch o weld y cyngor a gyhoeddwyd ychydig cyn y Nadolig ar warchod, ond yn amlwg roedd y cyngor hwnnw'n ymwneud yn unig â phobl sy'n cael eu gwarchod ac nid eu teuluoedd. Rwy'n credu y byddai'n ddefnyddiol cael cyngor pellach i deuluoedd, yn enwedig o ystyried y pryderon am lefelau heintusrwydd uwch yr amrywiolyn newydd hwn, ac a gaf fi ofyn i chi drafod hynny gyda'r prif swyddog meddygol, gyda golwg ar gyhoeddi canllawiau pellach i aelodau teuluol a gofalwyr y rhai sy'n cael eu gwarchod? Diolch.

Diolch. Ar eich cwestiwn olaf, mae'n rhaid i mi ddweud y byddaf yn hapus i wneud hynny a chael trafodaeth bellach gydag adran y prif swyddog meddygol ynghylch gwarchod a theuluoedd a chyngor y dylem ei roi i bobl ynglŷn â'r ffordd orau o ddiogelu eu hunain a'u hanwyliaid. Rwy'n cydnabod bod pryderon gwirioneddol gan bobl.

Wrth symud i lefel 4 cyn y Nadolig, rwy'n credu bod y newid a wnaethom wedi'i gyfiawnhau. Rwy'n credu'n bendant mai dyna'r peth iawn i'w wneud. Nid wyf eto wedi gweld y mesurau sy'n cael eu rhoi ar waith yn Lloegr, ac rwy'n llwyr ddisgwyl y bydd mwy o gymunedau'n symud i gyfyngiadau ar lefelau uwch oherwydd realiti lledaeniad y feirws, a'r realiti y gallai rhannau o'n system gofal iechyd gael eu gorlethu oni bai ein bod yn rhoi camau ychwanegol ar waith. Ni allwn ddisgwyl i'n staff redeg drwy waliau brics ar ein rhan am dri mis arall. Mae angen i bob un ohonom fod yn rhan o wneud y peth iawn. Mae hynny'n cynnwys y Llywodraeth, ond mae'n cynnwys y cyhoedd hefyd.

Ar yr amrywiolyn newydd a dychwelyd i'r ysgol, rwyf wedi comisiynu gwaith pellach gan y grŵp cyngor technegol i ddeall nid yn unig yr effaith ar drosglwyddiad a phlant, ond i ddeall beth y mae'n ei olygu o ran pa mor ddiogel yw amgylchedd yr ysgol, oherwydd er bod pobl ifanc yn eu harddegau yn enwedig yn gallu dal y feirws a'i drosglwyddo i eraill, maent hwy eu hunain yn annhebygol iawn o ddioddef niwed mewn gwirionedd. Fodd bynnag, gwn fod pryderon i bobl sy'n gweithio mewn ysgolion, ond nid oes gennym unrhyw dystiolaeth wirioneddol fod unrhyw fath o lefel sylweddol o drosglwyddo gan ddisgyblion i staff, ac rwy'n credu bod hynny'n dangos pa mor llwyddiannus y bu ein hysgolion, ac mae'n gadarnhaol iawn iddynt hwy, o ran cael amgylchedd dysgu sy'n ddiogel rhag COVID. Yr hyn a welwn, serch hynny, yw rhywfaint o drosglwyddo rhwng aelodau staff a'i gilydd, ac mae hynny'n ymwneud â phobl yn dilyn y gofynion yn eu gweithle eu hunain i gadw eu hunain a chydweithwyr yn ddiogel, ac mae hefyd yn ymwneud â sicrhau nad oes cymysgu y tu allan i'r ysgol yn digwydd hefyd, a dyna pam y mae'r cyfnod aros gartref mor bwysig i ni.

Yr hyn sy'n wahanol am yr wythnos olaf cyn y Nadolig, pan wnaethom symud pob ysgol uwchradd i ddysgu o bell, yw bod manwerthu nad yw'n hanfodol ar agor am gyfnod o amser yn yr wythnos honno. Mae'n wir hefyd nad oedd gennym ofyniad i aros gartref, i bobl adael eu cartrefi at ddibenion hanfodol yn unig. Felly, rydym yn gweithredu mewn cyd-destun gwahanol iawn wrth symud i mewn i'r flwyddyn newydd, gyda'r dychweliad graddol y cytunwyd arno, o'i gymharu â'r wythnos olaf ym mis Rhagfyr. Ond rwy'n credu y bydd yr ymchwil rwyf wedi'i chomisiynu gan y grŵp cyngor technegol, yr hoffwn ei chyhoeddi cyn gynted â phosibl, yn helpu i roi mwy o hyder nid yn unig i staff, oherwydd rwy'n awyddus i staff gael hyder i ddychwelyd i'r ysgol, ond hyder i rieni a dysgwyr hefyd y byddant yn gallu cael addysg a dysgu wyneb yn wyneb, oherwydd gwyddom fod hynny'n hanfodol bwysig nid yn unig er mwyn cael ymdeimlad cyffredinol o les ac iechyd meddwl, ond i gael cymwysterau da ar ddiwedd y flwyddyn hon hefyd, ac ni fyddwn am weld hynny'n cael ei beryglu, os yw'n bosibl o gwbl. Fel erioed, os bydd y dystiolaeth yn newid, bydd angen inni ystyried beth y mae hynny'n ei olygu i ni a'r penderfyniadau a wnawn. Rwyf eisiau sicrhau'r Aelod fy mod yn cael sgyrsiau rheolaidd nid yn unig gyda'n prif swyddog meddygol a'n cynghorwyr gwyddonol, ond sgyrsiau rheolaidd hefyd gyda'r Gweinidog addysg, i sicrhau ein bod yn deall sut y mae ein cynlluniau'n symud, gan gynnwys y cynlluniau ar gyfer cynnal profion cyfresol ar blant oedran ysgol uwchradd sy'n mynd yn ôl i'r ysgol o fis Ionawr y flwyddyn nesaf.

Weinidog, mae pobl yng ngogledd Cymru'n pryderu nad ydynt yn cael eu cyfran deg o'r brechlyn ar hyn o bryd. Fe fyddwch yn ymwybodol fod ffigurau Iechyd Cyhoeddus Cymru a gyhoeddwyd ar gyfer nifer y brechiadau a ddarparwyd hyd at 20 Rhagfyr fel pe baent yn dangos bod pobl yng ngogledd Cymru yn llai tebygol, a dweud y gwir, o gael mynediad at y brechlyn na phobl mewn rhannau eraill o'r wlad. Felly, er enghraifft, ym Mhowys mae'n ymddangos bod pobl bedair gwaith yn fwy tebygol o fod wedi cael eu brechu cyn y dyddiad 20 Rhagfyr. Yng Nghaerdydd a'r Fro, eich ardal eich hun, mae pobl fwy na dwy waith a hanner yn fwy tebygol na phobl yng ngogledd Cymru o gael y brechiad. Yn amlwg, mae'n bwysig iawn fod pob rhan o Gymru yn cael eu cyfran deg o'r brechlyn, wrth symud ymlaen, fel y gall pobl fod yn hyderus fod Llywodraeth Cymru yn cyflwyno'r rhaglen yn briodol ar lefel genedlaethol. Pa sicrwydd y gallwch ei roi i bobl yng ngogledd Cymru y byddant yn cael y brechlyn ar sail gyfartal â rhannau eraill o'r wlad, ac a allwch ddweud wrthym beth fydd yr amserlen ar gyfer cyflwyno'r rhaglen gan fod gennym fynediad at frechlyn AstraZeneca a Rhydychen bellach, yn sgil ei gymeradwyo heddiw?

Rwy'n hapus i gadarnhau y bydd pob rhan o Gymru yn parhau i gael ei chyfran deg, felly pan welwn yr holl ffigurau yn y pen draw, byddwn yn disgwyl y bydd darpariaeth Betsi yn cyd-fynd â'i phoblogaeth—rwy'n credu ei bod oddeutu 23 y cant neu 24 y cant o'r boblogaeth. Felly, bydd yn cael ei chyfran deg. Nid yw'n cael ei ddal yn ôl. Mae'n ymwneud mewn gwirionedd â'u gallu i brofi eu holl systemau a bwrw ymlaen wedyn a chyflymu'r broses ddarparu. Ac o ran cyflwyno brechlyn Rhydychen-AstraZeneca, fel y dywedais wrth Alun Davies a'r etholaeth y mae ef yn ei chynrychioli, rwy'n sicr yn credu y byddwch yn gweld cymunedau ledled gogledd Cymru'n cael mynediad hyd yn oed yn haws ac yn fwy parod at y brechlyn oherwydd na fyddwn yn gofyn i bobl fynd i ganolfannau brechu torfol, ond byddwn yn gallu trosglwyddo a chludo'r brechlyn yn haws ac yn fwy parod. Nawr, y ffordd rydych chi a llawer ohonom, yn fy nghynnwys i—. Cefais y pleser o gael fy mrechu â brechlyn ffliw o flaen camera am wyth mlynedd yn olynol bellach, rwy'n meddwl. Mewn sawl ffordd, byddwn yn gallu storio a chludo'r brechlyn hwn yn yr un modd ag y byddech yn ei wneud gyda brechlyn ffliw, lle mae'n cael ei storio mewn oergelloedd, a bydd hynny'n gwneud gwahaniaeth mawr iawn, a dylai hynny arwain at gyflymu sylweddol.

Dylwn ddweud, gan i chi grybwyll Powys, fy mod yn credu bod Powys wedi dangos parodrwydd rhyfeddol i weithredu nid yn unig ar gyfer dinasyddion ym Mhowys, ond, lle mae bylchau wedi bod yn eu gallu, i leihau gwastraff maent wedi cynnig slotiau gwag i ogledd Cymru, yn dibynnu ar ba ran o Bowys y maent yn darparu'r brechlyn ynddi, neu'n wir i rai ardaloedd bwrdd iechyd yn ne Cymru lle maent yn darparu yno hefyd. Felly, mae'n dangos nid yn unig fod ein GIG yn gweithredu i weithio ar y cyd ac ar draws ffiniau sefydliadol, ond bod ganddo ymrwymiad gwirioneddol i leihau gwastraff hefyd, gan fod y brechlyn yn adnodd gwerthfawr ac rydym am sicrhau ei fod yn cael ei ddefnyddio'n effeithiol ac yn gyflym, ond wrth gwrs mae hynny hefyd yn golygu peidio â chael gwastraff diangen. Ond rwy'n credu y byddwch unwaith eto'n ailddatgan ymdeimlad o falchder yng ngwasanaethau iechyd gogledd Cymru wrth inni fynd drwy'r wythnosau a'r misoedd nesaf, ac wrth i fwy a mwy ohonom weld ein cymunedau'n cael eu diogelu yn sgil cyflwyno brechlyn Rhydychen-AstraZeneca a'r mynediad llawer haws y bydd pawb ohonom yn ei weld at hwnnw. 

Rydych chi wedi cadarnhau rŵan eich bod chi wedi comisiynu gwaith gwyddonol newydd ar ledaeniad y straen newydd o'r feirws ymhlith plant. Cyn cael canlyniadau'r gwaith yna, sut fedrwch chi fod yn hyderus bod cynllun y Gweinidog Addysg i gael pawb yn ôl i'r ysgol erbyn 18 Ionawr yn ddoeth ac yn gynaliadwy o safbwynt atal lledaeniad y straen newydd yma? Onid ydy'r arwyddion ar hyn o bryd yn awgrymu y dylid ailystyried a chynnal y dysgu ar safle ar gyfer grwpiau bychain yn unig heibio 18 Ionawr? Os ydy hi'n anochel y bydd yn rhaid cau'r ysgolion i'r mwyafrif o ddisgyblion, yna, plîs, rhowch wybod mewn da bryd. Os ydy cau yn anorfod er mwyn atal y lledaeniad, mae angen rhoi rhybudd digonol er mwyn i athrawon fedru paratoi i gynnal y dysgu gorau medran nhw ac er mwyn i deuluoedd wneud eu trefniadau.   

Rwy'n credu ei fod yn gwestiwn teg. Yr hyn rwyf wedi'i wneud yw gofyn i'n grŵp cynghori technegol edrych eto ar y dystiolaeth gyfredol, nid yn unig ar yr amrywiolyn newydd, ond tystiolaeth COVID ac addysg, a'r hyn rwy'n ei ddeall yw nad yw athrawon yn weithwyr proffesiynol risg uchel. Nid yw staff addysg eraill yn broffesiynau risg uchel, ac mae hynny'n newyddion da. Ac mae'n glod i'r athrawon hynny, ac arweinwyr eraill sy'n trefnu'r lleoedd gwaith hynny i'w staff, nad ydym yn gweld llawer iawn o'r coronafeirws yn lledaenu drwy ein hysgolion, ac nid ydym yn gweld tystiolaeth o drosglwyddiad gan ddisgyblion/dysgwyr i aelodau staff, ac mae hynny'n beth da. Mae'n dangos bod pobl yn parchu mesurau cadw pellter cymdeithasol lle mae'n bosibl.

Nawr, mae hynny'n golygu felly fod angen inni ddeall hyn, oherwydd yr un mesurau rheoli yw'r rhai a fydd yn effeithiol—sef awyru da, fel y nodais yn fy natganiad, ac mae eich cyd-Aelod, Rhun ap Iorwerth, yn frwd yn ei gylch hefyd; cadw pellter cymdeithasol; mae'n ymwneud hefyd â chael cohortau cyson o bobl—ar gyfer yr amrywiolyn newydd, fel ar gyfer eraill. Ond bydd glynu'n dynn at y mesurau hyn hyd yn oed yn bwysicach gan fod yr amrywiolyn newydd yn fwy trosglwyddadwy, a dyna'r prif newid yng ngweithrediad yr amrywiolyn newydd. Nawr, rydym yn edrych i weld a oes unrhyw newid arall ynddo wrth gwrs, ond dyna'r cyngor clir iawn a gefais pan siaradais â chynghorwyr gwyddonol a'r prif swyddog meddygol ddoe ddiwethaf. Ac roedd y prif swyddog meddygol yn glir nad oedd rheswm, dim tystiolaeth bryd hynny, y dylem newid ein dull o flaenoriaethu addysg a chydbwysedd y niwed sy'n rhaid inni ei daro bob amser. Oherwydd fel y mae'r Aelod yn ei ddeall rwy'n siŵr, mae niwed gwirioneddol yn cael ei wneud i blant a phobl ifanc os byddwn yn cau ysgolion yn ddiangen yn y pen draw, ac mae'r niwed hwnnw'n rhywbeth na ddylem gerdded i mewn iddo'n ddifeddwl. Byddai angen inni gael tystiolaeth nad yw'n ddiogel dychwelyd i'r ysgol, oherwydd mewn gwirionedd y dystiolaeth gyfredol, gyda'r amodau rydym yn cynllunio ar eu cyfer, yw y dylem allu dychwelyd i'r ysgol yn ddiogel. A cheir sicrwydd ychwanegol i ddysgwyr a staff a rhieni pryderus, oherwydd byddwn yn cynnal profion cyfresol yn ein hysgolion uwchradd hefyd. Bydd hynny'n golygu nad oes angen i bobl ynysu'n ddiangen. Mae hefyd yn golygu y byddwn yn canfod mwy o achosion asymptomatig hefyd. Felly, credaf fod hynny'n cynnig sicrwydd ychwanegol, o'i gymharu â lle roedd ysgolion yn gweithredu ar ddechrau mis Rhagfyr er enghraifft, pan welsom gynnydd cyflym mewn coronafeirws ar draws rhannau helaeth o Gymru. 

Ond wrth gwrs, byddaf yn parhau i siarad â'r Gweinidog addysg, fel y dywedais mewn ymateb i Lynne Neagle. A gwn y bydd yn parhau i drafod gydag undebau llafur a Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru yn wir, oherwydd mae'n siŵr fod pob un ohonom am weld addysg a dysgu plant yn cael eu diogelu, nid yn unig ei werth o ran yr addysg a ddarperir, ond y dysgu a'r diogelwch ehangach y mae amgylchedd ysgol yn eu darparu. Felly, rwy'n awyddus iawn inni gynnal hynny. Mae'n flaenoriaeth ddatganedig i'r Llywodraeth hon, a byddai'n cymryd rhywbeth eithriadol i ni ddweud nad oeddem am i ysgolion fwrw ymlaen â'r cynlluniau y cytunwyd arnynt eisoes sydd ar waith rhwng y Gweinidog addysg, CLlLC a'n hundebau llafur yn wir. 

A gaf fi groesawu'n gyntaf y newyddion heddiw am gyhoeddiad brechlyn Rhydychen? Ac rwy'n sylweddoli fod y Gweinidog wedi dweud cryn dipyn am hynny y prynhawn yma, a diolch iddo am y sicrwydd a roddodd mewn ateb blaenorol fod gogledd Cymru'n cael, ac y bydd yn parhau i gael, eu cyfran deg o'r brechlyn, brechlyn Rhydychen a'r brechlyn Pfizer cyn hynny, a byddwn yn dechrau gweld hynny pan fydd mwy o ddata'n cael ei ryddhau.

Yn ail, Weinidog, mae trigolion sy'n pryderu am warchod, yn enwedig rhai sy'n feichiog, wedi cysylltu â mi. Os na all pobl sy'n feichiog weithio gartref oherwydd natur eu cyflogaeth—er enghraifft, gweithio mewn archfarchnad—wedi i asesiad risg gael ei gynnal gan y gweithle a bod yr unigolyn yn dal yn bryderus iawn ynghylch mynychu eu gwaith, a ydych yn cytuno, Weinidog, y dylai'r cyflogwr wedyn geisio rhoi'r aelod o staff ar ffyrlo?

Rwy'n credu bod yr Aelod yn gofyn cwestiwn diddorol pan ddaw'n fater o osod staff ar ffyrlo. Y man cychwyn, os yw gweithiwr yn gwarchod—ac rydym wedi rhoi cyngor clir, os ydych ar y rhestr warchod flaenorol—os na allwch weithio gartref yn ddiogel, ein cyngor ni yw peidio â mynd i'r gwaith, ac mae cadarnhad ysgrifenedig o'r cyngor hwnnw'n mynd allan i bobl. I bobl sy'n feichiog, nid yw bod yn feichiog ynddo'i hun yn rheswm i bobl ddilyn y math hwnnw o gyngor gwarchod; byddai'n berthnasol, serch hynny, i fenywod beichiog sydd hefyd yn dioddef o gyflyrau fel cyflyrau ar y galon, yn enwedig, boed yn gyflyrau cynhenid neu'n rhai sydd wedi datblygu. Yn yr amgylchiadau hynny, byddai'r cyhoeddiad a wnaed ar 22 Rhagfyr yn berthnasol iddynt, a'n cyngor ni fyddai na ddylent fynychu gwaith y tu allan i'r cartref. Mae'n dal i fod yn fater o bobl yn cael sgwrs gyda'u cyflogwyr, a byddem yn disgwyl i gyflogwyr fod yn sensitif ac yn gydymdeimladol, hyd yn oed os nad yw menyw feichiog o fewn y categori gwarchod, i gael y sgwrs honno'n gyfrifol gyda hwy ac i ddeall y straen a'r pwysau ychwanegol y gallai hynny ei greu i'r fenyw a'i phlentyn. Felly, o dan yr amgylchiadau hynny, efallai mai un opsiwn fydd ei rhoi ar ffyrlo. Ond mae honno'n sgwrs y dylai'r fenyw feichiog ei chael gyda'i chyflogwr, ac yn amlwg, byddwn yn annog unrhyw un yn y sefyllfa honno i sicrhau ei bod wedi ymuno ag undeb llafur yn y gweithle a fydd yn ei chefnogi i gael y sgwrs honno.

Diolch i'r Gweinidog, ac ymddiheuriadau i'r Aelodau dwi ddim wedi medru eu galw y prynhawn yma oherwydd y cyfyngiad amser. A gaf i gymryd y cyfle i ddymuno blwyddyn newydd dda i chi i gyd, a blwyddyn newydd well i chi i gyd? Ac fel mae eraill wedi ei wneud yn ystod y prynhawn, a gaf i ddiolch i bawb sydd yn gweithio yma yng Nghymru i'n cadw ni i gyd yn iach ac yn ddiogel dros y Nadolig, ac i mewn i'r flwyddyn newydd? Prynhawn da i chi i gyd, a dyna derfyn ar ein cyfarfod ni heddiw.

Daeth y cyfarfod i ben am 13:17.