Eitem 4 sydd nesaf, datganiad gan y Gweinidog Newid Hinsawdd, targedau ynni adnewyddadwy. Galwaf ar y Gweinidog, Julie James.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Heddiw, rydw i'n cyhoeddi ein hymgynghoriad ar ddiwygio targedau ynni Llywodraeth Cymru. Ochr yn ochr â hyn, rwyf hefyd yn falch iawn o gyhoeddi rhywfaint o fuddsoddiad pwysig yr ydym ni'n ei wneud i ysgogi'r gadwyn gyflenwi adnewyddadwy, gan ysgogi twf economaidd ochr yn ochr â lleihau allyriadau a diogelwch ynni.

Roedd ein targedau presennol yn arwydd o uchelgeisiau uchel Cymru ar gyfer ynni adnewyddadwy a blaenoriaeth y Llywodraeth hon i gefnu ar danwydd ffosil. Rydym yn gwneud cynnydd tuag at y targedau hynny, ac mae angen gwth terfynol cryf ar y prosiectau sy'n cael eu datblygu os ydym ni'n mynd i gyrraedd ein targed yn 2030 i ynni adnewyddadwy gyflenwi 70 y cant o'n defnydd blynyddol.

Ond mae'r argyfwng hinsawdd ac ymchwydd diweddar prisiau ynni wedi rhoi pwyslais amlwg ar yr angen am newid sylweddol pellach yn ein huchelgeisiau. Cyflenwad lleol o ynni adnewyddadwy diogel, fforddiadwy, yng nghyd-destun rhwydwaith Prydain Fawr gref, yw'r sylfaen i gymdeithas ffyniannus, ddi-garbon.

Gallaf, felly, gyhoeddi ein bod yn cynnig targed penodol i Gymru gynhyrchu'r hyn sy'n cyfateb i 100 y cant o'n defnydd trydan blynyddol o drydan adnewyddadwy erbyn 2035. Ar ben hynny, cynigiwn ein bod yn parhau i gadw i fyny gyda'r defnydd, sy'n debygol o ddyblu o leiaf erbyn 2050.

Mae'r dystiolaeth a gyhoeddir ochr yn ochr â'n cynigion yn dangos y gyfres o brosiectau mewn datblygiad a llwybr darluniadol at gyrraedd y targed hwn. Mae'n amlwg y bydd angen amrywiaeth o dechnolegau a graddfeydd datblygu arnom i gyflawni ein huchelgeisiau. A bydd angen i ni fod yn hyblyg o ran yr atebion cywir i'n cymunedau, a sicrhau bod ynni adnewyddadwy yn gydnaws ag asedau amgylcheddol eithriadol Cymru.

Yr hyn sy'n amlwg, serch hynny, yw'r swyddogaeth y mae disgwyl i wynt ar y môr ei chwarae i gyrraedd ein nod. Yr wythnos diwethaf, cyhoeddodd Ystad y Goron eu bod wedi cyhoeddi prydlesi gwely'r môr i 8 GW o brosiectau gwynt ar y môr. Mae hyn yn cynnwys prosiect 1.5 GW Mona oddi ar arfordir y gogledd. Dyma garreg filltir bwysig tuag at y nod o gyflawni'r prosiectau hyn erbyn diwedd y degawd hwn.

Mae cynlluniau sefydlog gwynt ar y môr eisoes yn cefnogi'r economi leol yn y gogledd, gan gynnal 240 o swyddi o ansawdd da ym mhorthladd Mostyn. Rydym yn benderfynol o adeiladu ar hyn gyda'r prosiectau sydd i ddod, gan weithio gyda'r datblygwyr i nodi cyflenwyr lleol ac adeiladu gweithlu medrus. Rhaid i ni hefyd ddysgu gwersi o'r rhai cyfleoedd a fethwyd i ddal cyfran fwy o'r gadwyn gyflenwi ar gyfer cynlluniau ynni gwynt sefydlog ar y môr, yn enwedig mewn gweithgynhyrchu, integreiddio a defnyddio gwerth uchel. Rydw i'n falch iawn felly o gyhoeddi ein bod yn rhoi hyd at £1 miliwn o gefnogaeth i Bort Talbot. Bydd y grant hwn yn cyfateb i ariannu'r gwaith paratoi y mae Associated British Ports yn ei wneud er mwyn galluogi prosiectau gwynt ar y môr arnofiol yn y dyfodol i gychwyn eu taith yng Nghymru. Mae'r buddsoddiad hwn yn arwydd o'r diwydiant ac ymrwymiad Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU i'r sector cynlluniau ynni gwynt arnofiol. Mae hefyd yn darparu cyllid pwysig i'r seilwaith y bydd ei angen arnom i gyflawni cynlluniau ynni gwynt arnofiol i gyflawni ein huchelgeisiau. Wrth gwrs, nid dyma ddiwedd ein cefnogaeth, a byddwn yn parhau i weithio'n agos gyda Phort Talbot, Awdurdod Porthladd Aberdaugleddau a chydweithwyr yn y gynghrair môr Celtaidd i sicrhau'r buddion mwyaf posibl o gynlluniau ynni gwynt arnofiol i Gymru.

Ochr yn ochr â chynhyrchu trydan glân, a'r gadwyn gyflenwi a'r cyfleoedd gwaith y gall ei greu, mae hefyd yn bwysig bod cymunedau'n elwa'n uniongyrchol ac yn teimlo cysylltiad â'r ynni maen nhw'n ei ddefnyddio yn y dyfodol o ran ynni adnewyddadwy. Mae Llywodraeth Cymru wedi eiriol ers amser maith dros berchnogaeth leol a chymunedol ar draws ystod eang o dechnolegau adnewyddadwy a graddfeydd datblygu. I gyflawni hyn, rydyn ni wedi cynyddu'r gefnogaeth rydyn ni'n ei gynnig i gymunedau yn sylweddol. Rydyn ni wedi rhoi hwb i'r cynnig gwasanaeth ynni yr ydyn ni, Llywodraeth Cymru, yn ei gynnig, a rhoi mwy o gefnogaeth sylweddol i Ynni Cymunedol Cymru i'w galluogi i gynyddu eu gweithgareddau. Mae cynllun grant ynni lleol ar gyfer prosiectau cymunedol yn helpu i lenwi'r bwlch a adawyd gan benderfyniad Llywodraeth y DU i ddod â'r cynllun tariff cyflenwi trydan i ben. Ac mae ein canllawiau ar gydberchnogaeth leol yn helpu cymunedau i drafod cydberchnogaeth o brosiectau ar raddfa fwy. Ac wrth gwrs, mae sefydlu ein datblygwr ynni adnewyddadwy newydd yn y sector cyhoeddus yn agwedd bwysig, a fydd yn cadw mwy o werth yn uniongyrchol yn lleol.

Mae adnewyddu ein targed yn dangos ein huchelgais parhaus ar gyfer y berchnogaeth leol honno. Rydym yn cynnig targed ar gyfer o leiaf 1.5 GW o gapasiti ynni adnewyddadwy i fod dan berchnogaeth leol erbyn 2035, gan wella ein targed presennol o 1 GW erbyn 2030. Yn ogystal, gan gydnabod pwysigrwydd datgarboneiddio gwres, rydym yn cynnig 5.5 GW ychwanegol o gapasiti ynni adnewyddadwy i'w gynhyrchu gan bympiau gwres erbyn 2035, yn ddibynnol ar ragor o gymorth gan Lywodraeth y DU a gostyngiadau yn y gost o ddefnyddio'r dechnoleg hon. Wrth gynnig y targed hwn, rydym yn croesawu unrhyw dystiolaeth ategol a all fod yn sail i hynny drwy ymgynghori. Yn sail i'n holl gynigion a'n targedau mae'r seilwaith, y gadwyn gyflenwi a'r hyblygrwydd a fydd yn sicrhau bod ein cyfres o brosiectau datblygu adnewyddadwy a'n diogelwch ynni yn llwyddiannus.

Rwyf eisoes wedi siarad am ein cefnogaeth i ddatblygu seilwaith porthladdoedd. Drwy ein cynllun gweithgynhyrchu, rydym yn cynnal ymarfer i fapio cadwyn gyflenwi'r sector ynni morol. Rydym yn edrych yn benodol ar gapasiti, gallu a chydnerthedd y cadwyni cyflenwi presennol a nodi lle gallwn fanteisio ar gyfleoedd fel cynlluniau ynni gwynt sefydlog ac arnofiol ar y môr. Rydym yn gweithio gyda gweithredwyr rhwydwaith ac Ofgem i ddeall a hyrwyddo anghenion Cymru ar gyfer rhwydweithiau ynni sy'n gallu cefnogi cymdeithas sero net. Ac rydym yn annog defnyddio datrysiadau storio i gefnogi system ynni mwy cydnerth. Mae gennym ni eisoes bartneriaethau sgiliau rhagorol, yn enwedig yr hyfforddiant a ddarperir yng Ngholeg Llandrillo Menai i ddatblygu arbenigwyr ym maes gwynt ar y môr. Ond hoffem adeiladu ar hynny, a bydd ein cynllun gweithredu sero net yn nodi'r camau y byddwn yn eu cymryd i ddatblygu gweithlu o'r radd flaenaf ar gyfer ein prosiectau lleol a chyfleoedd gwych i bobl sy'n gadael yr ysgol, graddedigion a'r rhai sy'n chwilio am lwybr gyrfa newydd.

Rwyf wedi dweud yn aml fod yn rhaid i Gymru deimlo budd ein chwyldro adnewyddadwy ac na allwn wneud yr un camgymeriadau o'r gorffennol a chaniatáu i'r budd a'r elw o'n hadnoddau lifo allan o'r wlad. Gwnaed y datganiad hwn o fwriad yn glir yn ein harchwiliad dwfn i ynni adnewyddadwy, a oedd yn darparu gweledigaeth i Gymru cynhyrchu ynni adnewyddadwy i ddiwallu ein hanghenion ynni yn llawn o leiaf ac i sicrhau bod cymaint o berchnogaeth leol â phosibl, gan gadw buddion economaidd a chymdeithasol yng Nghymru. Bydd ein huchelgeisiau sero net yn cael effaith fawr ar economi Cymru a'n cymunedau wrth i'r newid yn y galw am nwyddau, gwasanaethau a sgiliau esblygu. Hoffem sicrhau pontio teg sy'n darparu cyfleoedd economaidd ledled Cymru, gan sicrhau budd i fusnesau, cymunedau a dinasyddion.

Mae'r cyfleoedd o ran cynlluniau ynni gwynt arnofiol ar y môr yn y môr Celtaidd yn unig yn cynnig cyfleoedd i filoedd lawer o swyddi o ansawdd da a degau o filiynau o bunnau o fudd economaidd lleol. Gan weithio mewn partneriaeth â datblygwyr yn y sector preifat, cyhoeddus a chymunedol, gweithredwyr seilwaith, darparwyr sgiliau a busnesau, gallwn adeiladu diwydiant ynni adnewyddadwy o'r radd flaenaf yma yng Nghymru. Mae gosod y targedau hyn yn arwydd o'n huchelgais, ac rwy'n eich gwahodd chi i gyd i weithio gyda ni i wireddu'r weledigaeth hon. Diolch.

Hoffwn ddiolch i'r Gweinidog am ei datganiad. Rydym i gyd yn cytuno mai cyflenwad lleol o ynni adnewyddadwy diogel, fforddiadwy o fewn cyd-destun rhwydwaith Brydeinig gref yw'r sylfaen i gymdeithas ddi-garbon ffyniannus. Mae angen i ni fod yn uchelgeisiol i gyflawni'r gymuned honno yr ydym eisiau i Gymru fod, felly rwy'n croesawu eich penderfyniad, Gweinidog, i osod targed i Gymru gynhyrchu cyfwerth â 100 y cant o'n defnydd trydan blynyddol o drydan adnewyddadwy erbyn 2035. Erbyn 2050, rhagwelir y bydd y defnydd o drydan yn cynyddu rhwng 200 y cant a 300 y cant. Mae hyn yn debygol o fod yn bennaf oherwydd bod mwy o ddefnydd yn y sectorau gwres a thrafnidiaeth. Felly, cwestiwn, Gweinidog: ochr yn ochr â dilyn cyflwyno technolegau adnewyddadwy newydd, pa gamau fyddwch chi'n eu cymryd i geisio annog ein cymuned, lle gallant, i ddefnyddio llai o drydan?

Nawr, rydych chi wedi cynnig targed ar gyfer o leiaf 1.5 GW o gapasiti ynni adnewyddadwy i fod yn eiddo lleol erbyn 2035—[Torri ar draws.] Mae'n ddrwg gennyf am fy llais. O'r bron i 73,000 o brosiectau trydan adnewyddadwy a gwres sydd dan berchnogaeth leol yng Nghymru, mae bron i 90 y cant yn ddomestig. Mae'r mwyafrif o'r prosiectau domestig hyn yn bympiau solar PV a gwres, a all fod yn gost ddrud ymlaen llaw i berchnogion cartrefi, ac, yn ein hymchwiliad am ôl-osod cartrefi, trodd hyn yn dipyn o rwystr. Nawr er bod 2020 wedi gweld 20 allan o 22 awdurdod lleol yn cynyddu faint o drydan adnewyddadwy maen nhw'n ei gynhyrchu, dim ond pump welodd gynnydd o fwy na 5 y cant. Felly, er, yn amlwg, bod rhywfaint o gynnydd, yn syml, nid yw'n ddigon cyflym i gyrraedd targedau tymor byr eich Llywodraeth. Felly, pa gymhellion, Gweinidog, mae eich Llywodraeth yn darparu i rymuso perchnogion cartrefi domestig ac awdurdodau lleol i gyflymu cyfradd cynhyrchu ynni adnewyddadwy?

Er enghraifft, rydyn ni'n gwybod bod trethi busnes yn rhwystr i gynlluniau ynni dŵr preifat. Cost darparu rhyddhad ardrethi busnes i brosiectau ynni dŵr dan berchnogaeth breifat yn ystod blwyddyn ariannol 2021, pan welsom ni gynifer yn cofrestru ar y cynllun yma, y flwyddyn ddiwethaf roedden nhw'n gymwys ar gyfer y cynllun, oedd £380,000. Felly, er mwyn helpu'r ymgyrch tuag at gynhyrchu mwy o ynni adnewyddadwy a sicrhau bod cynlluniau ynni dŵr ar gael ar ffermydd, a fyddwch chi'n ystyried ailgyflwyno'r cymorth trethi busnes i dirfeddianwyr wrth symud ymlaen at 2023-24?

Er mwyn i'r uchelgeisiau hyn fod yn werth rhywbeth, mae'n rhaid cael fframwaith diriaethol ar gyfer cyflawni. Mae hyn yn cynnwys datblygu swyddi gwyrdd, buddsoddi mewn sgiliau a hyfforddiant i ddarparu cyfleoedd sy'n talu'n dda i'r gweithlu y bydd eu hangen i wneud y prosiectau adnewyddadwy hyn yn llwyddiant. Felly, roedd hi'n siomedig bod oedi cyn cyhoeddi cynllun sgiliau sero net Cymru yn hydref 2022. Mae hyn yn golygu mai Cymru yw'r unig Lywodraeth ar draws y DU gyfan i beidio â chyhoeddi unrhyw beth ar sgiliau sero net. Felly, a fyddwch yn ymrwymo, Gweinidog, i gyhoeddi cynllun cydlynol ar gyfer hyfforddiant addysg a sgiliau fel y gall y swyddi gwyrdd â chyflogau da hyn ddod yn realiti mewn gwirionedd?

Yn olaf, cynhaliais gyfarfod ag Ystad y Goron yn ddiweddar. Maen nhw'n canolbwyntio'n llwyr ar gyflawni. Mae ganddyn nhw hanes gwych o brydlesu gwely'r môr yn llwyddiannus, i'r graddau mai'r DU yw'r ail farchnad fwyaf llwyddiannus yn y byd. Fel y maen nhw wedi egluro i mi, mae cyfle i Gymru ei hun fod yn arweinydd byd-eang os ydyn ni'n symud yn gyflym ac yn annog busnesau i fuddsoddi. Felly, Gweinidog, a wnewch chi gadarnhau eich bod yn canolbwyntio'n llwyr ar gyflawni a gweithredu'n gyflym, ac, o'r herwydd, a wnewch chi ddiystyru dilyn yr hyn na ellir ond ei alw'n obsesiwn Plaid Cymru gyda datganoli Ystad y Goron? Os nad ydych chi'n cytuno â mi, a allech chi ddweud wrthyf beth rydych chi'n credu byddai buddion datganoli Ystad y Goron? Ond rydyn ni fel grŵp yn parhau i wrthwynebu hynny'n gadarn. Diolch, Dirprwy Lywydd.

Diolch, Janet. Gobeithio y bydd eich gwddf yn gwella yn fuan; mae gen i bob cydymdeimlad. Fel y gwyddoch, rwyf wedi cael problem debyg iawn fy hun, felly mae gen i lawer o gydymdeimlad yn hynny o beth.

Dim ond o ran Ystad y Goron, yn amlwg, rydyn ni o blaid datganoli Ystad y Goron, ac mae manteision hynny yn amlwg iawn. I ddechrau, mae'r refeniw ei hun yn werth ei gael, dim ond i ddweud hynny'n blwmp ac yn blaen. Felly, hyd yn oed os nad oedden ni eisiau gwneud unrhyw beth arall, mae'n amlwg y byddai'r refeniw yn werth ei gael. Ond, mewn gwirionedd, yr hyn sy'n llawer, llawer gwell o ran y datganoli yr hoffem ei weld yw'r hyn y byddem wedyn yn gallu ei wneud gyda sicrhau bod y gadwyn gyflenwi leol a chyflogaeth leol wedi'u cynnwys yn y rownd ocsiwn. Nawr, mae'n ddrwg iawn gen i ddweud nad oedd y rownd ocsiwn ddiwethaf, er ein bod yn falch iawn o'i gweld yn cael ei chaniatáu ac yn mynd rhagddi, heb y mathau o fesurau diogelu y byddem wedi hoffi eu gweld ar gyfer cyflenwad a pherchnogaeth leol. Roedd yn drefniant llwyddo/methu yn unig, ac nid yw'n rhan o amodau'r contract.

Mae'n ddrwg iawn gen i am hynny, oherwydd yr hyn sydd gennym ni yn y fan yna yw ras i'r cynigydd uchaf, ac yna pan ryddheir y cytundebau am rowndiau gwahanol gan y Llywodraeth, bydd hynny'n ras i'r pris isaf. A'r bobl sy'n cael eu gwasgu yng nghanol y ddwy gystadleuaeth wrthwynebus hynny, sy'n cael eu rhedeg gan yr un Llywodraeth, yw'r cyflenwyr, tra bod y prif gwmnïau ynni sydd wedi cael budd yr ocsiwn ar gyfer prydlesi yn gwasgu eu cadwyn gyflenwi er mwyn cael y gost am y contractau am wahaniaeth i lawr cyn belled ag y bo modd. Ac fel y dywedais dim ond yn ddiweddar iawn yn y Senedd mewn datganiad arall, y gwir broblem sydd yna yw sicrhau nad yw'r cwmnïau rhyngwladol mawr sydd wedi ennill, oherwydd y ffordd y cafodd yr ocsiwn ei rhedeg, yn dychwelyd i'w cadwyni cyflenwi eu hunain gartref fel y ffordd gyflymaf a rhwyddaf o gael y pris hwnnw i lawr, ac mae hynny'n broblem wirioneddol i ni.

Pe bai Ystad y Goron wedi'i datganoli, byddem wedi gallu dylanwadu'n uniongyrchol ar hynny, ac mae'n ddrwg iawn gen i nad oeddem yn gallu. Mae'r cyflenwad hwnnw mewn gwirionedd yn werth mwy na'r pris neu'r goblygiad refeniw, ac os edrychwch chi beth sydd wedi digwydd yn yr Alban, dyna'n union maen nhw wedi gallu ei wneud. Felly, rwy'n gresynu nad oedd Ystad y Goron yn gweld yn dda i wneud hynny, a byddwn yn parhau i weithio gyda nhw ar gyfer rowndiau'r dyfodol i wneud yn siŵr y gall cwmnïau llai, consortiwm cwmnïau llai, a chynlluniau cymunedol ac ynni adnewyddadwy sydd dan berchnogaeth leol, fod yn gysylltiedig yn uniongyrchol â'r ocsiwn, ac nid yn rhan o'r gadwyn gyflenwi. Felly, rwy'n credu bod hynny'n esiampl uniongyrchol iawn i chi o pam y byddai'n bwysig i ni. Rwy'n gwybod nad yw eich plaid yn cytuno â'r peth, ond rwy'n methu'n lân â deall pam, i fod yn onest, oherwydd mae'r manteision mewn gwirionedd, yn amlwg iawn iawn.

O ran effeithlonrwydd ynni, mae gennym ni effeithlonrwydd ynni yn ein cynlluniau. Mae'n rhan o'n cyllideb garbon, ac mae'n rhan o argymhellion y pwyllgor hinsawdd i ni. Rydym yn disgwyl i bawb yng Nghymru chwarae eu rhan. Nid yw'n rhan o'r datganiad penodol hwn, ond rwy'n argymell i chi'r dogfennau cyllideb carbon eu hunain, sy'n nodi'r hyn yr ydym yn ei ddisgwyl o ran effeithlonrwydd ynni. Wrth gwrs mae arnom ni eisiau defnyddio'r ynni sydd ei angen yn unig; wrth gwrs mae arnom ni eisiau'r grid mwyaf effeithlon, ac mae hynny'n rhan o'r un sgwrs yr wyf wedi'i hail adrodd, Dirprwy Lywydd, ar lawr y Siambr hon lawer gwaith. Mae angen i'r grid fod mor effeithlon ac effeithiol â phosibl, mae angen i bobl fod mor effeithlon ac effeithiol â phosibl yn eu defnydd o ynni, ar lefel busnes a diwydiannol, ac ar lefel leol, ond, rydym yn gwybod, ac fe wnaethoch chi amlinellu hynny eich hun, oherwydd y sefyllfa o ran gwres, ar gyfer cerbydau trydan, ar gyfer ystod eang o bethau eraill, rydym yn gwybod y bydd y defnydd o ynni'n cynyddu ac, fel y dywedais yn fy natganiad, rydym yn ffyddiog y bydd ein cynllun i gael 100 y cant o ynni adnewyddadwy yn cyd-fynd â'r uchelgais honno, oherwydd y cyfle gwirioneddol sydd gennym ni yma yng Nghymru. Mae mor gyffrous gweld hynny.

Popeth roeddech chi'n ei ddweud am berchnogaeth leol rwy'n cytuno â nhw, heblaw am y trethi busnes. Mae problem wirioneddol yn y fan yna, Dirprwy Lywydd, na wna i fanylu arni nawr, oherwydd bydd yn cymryd llawer gormod o amser. Ond mae gwir fater yno ynglŷn â'r lefel gywir o drethu lleol ar gyfer y lefel gywir o elw, y bydd gennym ni, mae'n siŵr, gyfle i'w drafod dro arall.

Diolch, Gweinidog, am y datganiad. Roeddwn i'n falch iawn i glywed beth roeddech chi'n ei ddweud am Ystad y Goron. Os ydyn ni'n mynd i gael obsesiwn, buaswn i'n dweud bod cael obsesiwn am sicrhau dyfodol gwell a mwy llewyrchus i Gymru yn lle eithaf da i ddechrau, i fod yn onest. Felly, buaswn i'n 'associate-io' fy hunan gyda nifer o'r pethau roeddech chi'n eu dweud am hwnna, achos mae gennym ni yng Nghymru gymaint o adnoddau—wel, mae cymaint o botensial o ran adnoddau adnewyddadwy, ond mae hefyd nifer o rwystrau hirsefydlog sydd angen eu cydnabod cyn i Gymru wireddu'r potensial yna, ac rŷn ni wedi clywed yn barod am un ohonyn nhw.

Dros ddegawd yn ôl, addawodd y Llywodraeth y bydden nhw—wel, y byddech chi—yn gweithredu. Dŷn ni'n dal i ddisgwyl gweld ffrwyth rhai o'r addewidion. Mae lot o bethau i'w clodfori, ond mae yna rwystredigaeth am yr oedi hefyd. Mae gan Lywodraeth Cymru darged i weld Cymru yn ateb 70 y cant o'i galw trydanol o ffynonellau adnewyddadwy erbyn 2030. Ond yn ôl adroddiad blynyddol 'Energy Generation in Wales' y Llywodraeth y llynedd, mae maint y trydan rŷn ni'n ei ddefnyddio wedi cynyddu'n gyflymach na'r trydan adnewyddadwy sy'n cael ei gynhyrchu yng Nghymru. Mae canran y trydan sy'n cael ei ddefnyddio yng Nghymru sy'n cael ei greu drwy ffynonellau adnewyddadwy wedi gostwng o 56 y cant yn 2020 i 55 y cant yn 2021. Pan dŷn ni'n edrych i'r flwyddyn ganlynol, 2022, o ystyried y ffaith ein bod ni wedi wynebu sgil-effeithiau'r pandemig, yn ogystal â'r creisis costau byw ac effeithiau'r creisis rhyngwladol yn Wcráin, pa effaith ydych chi'n meddwl y bydd y newidiadau mawr hyn yn eu cael ar ein defnydd ni o drydan? Pa effaith fydd hyn yn ei gael ar ein gallu i gyflawni ein targedau ni?

Rŷn ni, fel plaid, wedi beirniadu’r Llywodraeth yn y gorffennol am yr arafwch, yr oedi gyda'r cynnydd sydd wedi bod yn y maes hwn. Pryd ydych chi’n meddwl y bydd y trend yma yn newid neu'n troi o gwmpas? Buaswn yn hoffi pe gallech chi, Weinidog, osod mas ychydig o gerrig milltir y byddech chi'n rhagweld y byddwn ni'n gallu eu pasio ar y siwrne yna tuag at y targedau hynny, os gwelwch yn dda.

Efallai’r rhwystr mwyaf oll sydd gennym ni ydy ein grid ynni. Rydych chi wedi sôn am hyn yn barod: y rhwydwaith o beilonau, llinellau pŵer a chysylltiadau sy’n gwasanaethu’r system ynni Brydeinig. Wythnos diwethaf, awgrymodd y Prif Weinidog y byddai’n hoffi gweld y grid cenedlaethol yn dod o dan reolaeth gyhoeddus. Fe soniodd am yr arian anferth sy’n mynd i gyfranddalwyr a'r backlog o bron i 700 o brosiectau ynni adnewyddadwy sy'n dal i aros i’r grid ffeindio capasiti iddyn nhw. Ydy Llywodraeth Cymru yn bwriadu gwneud yr achos am reolaeth gyhoeddus o’r grid cenedlaethol? Ydych chi neu'ch swyddogion wedi cynnal trafodaethau â Llywodraeth San Steffan am genedlaetholi’r grid? Pa effaith, yn olaf, ydych chi’n meddwl y byddai hynny'n ei gael ar ein gallu i gyflawni'r targedau ynni adnewyddadwy? Diolch.

Diolch, Delyth. Rwy'n credu bod llawer i gytuno arno yna, ac wedyn fe alla i egluro ychydig o ran y sefyllfa yr ydym ni ynddi. Felly, dim ond o ran y grid ei hun, mae'r grid cenedlaethol yn un o'r darnau ohono a gafodd ei enwi waethaf, mewn gwirionedd, oherwydd nid yw'n ddim o'r fath; mae'n gyfres o wahanol sefydliadau sy'n defnyddio darnau gwahanol o'r grid. Bu'n ymatebol iawn yn y gorffennol. Nid yw ond wedi ymateb i alwadau cwsmeriaid am gysylltiad grid mewn lle penodol cyn iddo gael ei ddefnyddio. Mae absenoldeb cynllunio wedi bod—wel, rydym ni yn y sefyllfa yr ydym ni ynddi oherwydd absenoldeb cynllunio ac absenoldeb diogelu i'r dyfodol, oherwydd rwy'n credu y bu hi'n amlwg ers amser maith bod angen y grid, hyd yn oed ar gyfer pethau fel band eang a gwefru cerbydau trydan, heb sôn am unrhyw strategaeth ddiwydiannol, ac yn syml, nid yw wedi cael ystyriaeth.

Rydym ni wedi bod yn galw amdano, fel plaid, ers ymhell cyn datganoli a byth ers datganoli—y dylai fod naill ai'n wasanaeth cenedlaethol, yr ydym yn dal i gredu, neu, o leiaf, y dylid ei gynllunio ac y dylai'r grid cenedlaethol ystyried strategaeth fuddsoddi o flaen llaw, hyd yn oed pe byddid yn adfer costau wedyn. Rydym o'r diwedd wedi cario'r dydd o ran sefydlu dyluniad rhwydwaith cyfannol ar gyfer Cymru bellach, ac mae hynny'n gam enfawr ymlaen o ran yr hyn y gallwn gynllunio ar ei gyfer, ac mae hynny'n broses sy'n parhau i raddau helaeth; mae fy swyddogion yn ymwneud yn fawr â llawer o'r glo mân. Ond, wyddoch chi, byddai'n llawer gwell pe na bai'n cael ei wneud er mewn creu elw i gyfranddalwyr, ac rwy'n credu mai athroniaeth wleidyddol yn unig yw hynny ei bod yn annhebygol y bydd y meinciau gyferbyn yn ei rhannu, ond rydyn ni'n sicr yn ei rhannu. O leiaf, hoffwn ei weld fel cwmni nid-er-elw.

Ond, mewn gwirionedd, y peth mawr yma yw'r cynllunio. Felly, rydym yn falch eu bod, o'r diwedd, wedi gweld rhywfaint o synnwyr ac yn edrych ar ddylunio rhwydwaith cyfannol. Mae hynny wedi cael ei ysgogi'n rhannol gan y datblygwyr ynni adnewyddadwy mawr, sy'n amlwg yn sgrechian am y ffaith—dywedodd y Prif Weinidog ei hun—y byddant yn cael yr ynni i'r traeth ac yna y byddant yn chwilio am blwg. Ble mae'r plwg? Mae hynny'n fater mawr iawn i ni; mae'n rhaid i ni fwrw ymlaen â hynny ac mae'r cynlluniau hynny'n mynd rhagddynt ar gyflymder. Mae llawer o fanylion ynghylch hynny, Dirprwy Lywydd, yr wyf wedi manylu arnynt sawl gwaith yn y Siambr, ac ni fyddaf yn eu hailadrodd.

O ran y targedau rydym ni wedi'u gosod, mae rhai materion yn ymwneud â'r ganran o ynni a gynhyrchir. Mae gennym ni gyfran chwerthinllyd o ynni nwy'r DU a gynhyrchir yma yng Nghymru drwy ddamwain hanesyddol flaenorol, yr hoffwn weld ei waredu, ac mae hynny, yn amlwg, yn effeithio ar y ganran, ond rydym yn gwneud cynnydd da tuag ato. Mae'r data diweddaraf sydd gennym ni yn dangos bod ynni adnewyddadwy wedi cynhyrchu'r hyn sy'n cyfateb i 55 y cant o'n defnydd o drydan, o gymharu â tharged o 70 y cant erbyn 2030. Felly, y rheswm rwy'n gwneud hyn heddiw yw oherwydd ein bod ni'n credu y bydd y targed hwnnw'n cael ei gyrraedd ac rydyn ni'n ceisio cynyddu ein huchelgais. Rwy'n credu mai dyna'r peth iawn i'w wneud, felly rydyn ni'n wirioneddol gredu y bydd y 70 y cant yn cael ei fodloni a nawr gallwn ni fynd ymhellach. Rydyn ni hefyd wedi cyflawni tua 90 y cant o'n targed o 1 GW o gapasiti ynni adnewyddadwy i fod dan berchnogaeth leol erbyn 2030. Amcangyfrifir bod hynny'n 0.9 GW o gynhyrchu erbyn 2021, felly mae hynny hefyd yn dda iawn. Ond, yr hyn sy'n ein dal ni'n ôl yw'r grid. Dyna'r pwynt: byddai gennym ni lawer mwy o'r prosiectau hyn yn dod ymlaen. Llawer mwy o fusnesau domestig, ffermydd neu beth bynnag fyddai eisiau cysylltu ynni adnewyddadwy pe bai'r grid yn addas i'r diben, ac mae hynny'n llestair go iawn i ni, ac felly mae angen i ni weithio ar hynny.

Byddwn yn datblygu fel rhan o'n cytundeb cydweithredu, gwmni rwy'n siŵr eich bod i gyd yn ymwybodol ohono, Ynni Cymru. Rwy'n gobeithio'n fuan iawn y byddwn yn gallu gwneud rhai cyhoeddiadau am allu'r cwmni hwnnw i ymyrryd wrth gynorthwyo pobl i gynhyrchu mwy o ynni cymunedol. Mae yna gryn uchelgais ar draws y wlad ar gyfer hynny, ac rwy'n siŵr y gallwn ni weithio gyda phobl. Er hynny, bydd yn rhaid i ni edrych ar gridiau caeedig, oherwydd allwn ni ddim cael y cysylltiadau grid. Ond mae'n rhaid i ni sicrhau bod y gridiau caeedig hynny'n abl i weithredu, fel y gallwn ni gysylltu pan gawn ni'r grid sydd ei angen arnom. Felly, byddwn ni'n meddwl yn greadigol yn hynny o beth, i wneud yn siŵr y gall bobl wneud hynny.

A'r darn olaf wnaethoch chi ofyn i mi amdano oedd y darn am ddatgarboneiddio. Yn amlwg, rydw i wedi dweud nifer o weithiau beth rydyn ni'n ei wneud am y dechnoleg gywir ar gyfer y tŷ cywir. Byddwn, ar ôl i ni gael hynny'n barod, yn dechrau edrych ar ddefnyddio cymorth grant ac yn y blaen, ar gyfer yr aelwydydd tlotaf a gwaethaf eu deunydd yn gyntaf, i wneud yn siŵr y gallwn ni gyflawni hynny. Rydyn ni bellach yn gweithio gydag awdurdodau lleol, a gallai fod yn rhan o Ynni Cymru—mae'n cael ei drafod. Byddwn ni'n gweithio i weld a allwn ni wneud prosiectau datgarboneiddio cymunedol—felly, byddai'r holl dai mewn cymuned benodol, oherwydd eu bod nhw'n aneffeithlon iawn o ran ynni, yn dod at ei gilydd i wneud darnau o waith, sy'n ei wneud yn fwy fforddiadwy i bob un ohonyn nhw. Mae hynny'n golygu eich bod chi'n cael cymunedau cyfan yn ymuno ar yr un pryd. Felly, mae nifer o gynlluniau ar y gweill gyda hynny.

Rwy'n croesawu'r datganiad rydyn ni wedi'i glywed gan y Gweinidog y prynhawn yma, ac rwy'n croesawu'r weledigaeth a amlinellwyd gennych yn fawr, Gweinidog. Rwyf hefyd yn ddiolchgar iawn i chi am yr hyn rydych chi newydd ei ddweud wrth ateb y cwestiwn blaenorol, oherwydd rwy'n credu bod nifer ohonom yn chwilfrydig, os mynnwch chi, am yr hyn y byddai Ynni Cymru yn ei wneud mewn gwirionedd.

Rwy'n credu bod rhwystrau eraill y tu hwnt i'r rhai rydych chi wedi'u disgrifio yn nhermau cynhyrchu ynni wedi'i gyflenwi'n gymunedol. Rwy'n credu mai'r rhwystrau eraill yw cyllid sydd ar gael i grwpiau lleol er mwyn eu galluogi i fuddsoddi mewn creu'r math o gapasiti cynhyrchu sydd ei angen arnom ar gyfer cymuned fach. Mae yna hefyd rwystr o ran y dechnoleg sy'n cael ei defnyddio orau mewn gwahanol leoedd, a'r rhwystrau, wrth gwrs, o greu'r endid corfforaethol a fyddai wedyn yn rheoli'r prosiect hwnnw. Felly, mae nifer o rwystrau gwahanol yn bodoli, ac rydych chi eisoes wedi disgrifio cynllunio, wrth gwrs. Pan oeddwn i'n eistedd yn eich sedd fel Gweinidog oedd yn gyfrifol am hyn, roeddwn i'n gweld bod y rhan fwyaf o fy nghyllideb yn cael ei defnyddio yn ymladd rhannau eraill o'r sector cyhoeddus, ac roedd yn un o'r swyddi mwyaf rhwystredig rwyf wedi ei gwneud. Felly, credaf fod angen i ni ddadwneud hynny, ac i sicrhau bod cynhyrchu cymunedol yn rhywbeth y gallwn ni ganolbwyntio arno.

Y sylw olaf a wnaf i, heb drethu amynedd y Dirprwy Lywydd yn ormodol, yw'r dewis arall, oherwydd ym Mlaenau Gwent, un o'r etholaethau lleiaf yn y wlad, mae gennym ni gais am gynlluniau ynni gynt ym Manmoel, Mynydd Carn-y-Cefn yn Abertyleri, Mynydd Llanhiledd, Abertyleri, a dau yn Rasa. Mae hynny'n ormod i gymuned fach, a'r perygl yw, os ydych chi'n amgylchynu pobl â thyrbinau 185m, yr hyn rydych chi'n ei wneud yw nid cynhyrchu mwy o ynni, ond colli ewyllys da'r boblogaeth, ac ewyllys da'r boblogaeth yw beth sy'n mynd i'n helpu ni i gyrraedd y targedau rydych chi wedi'u hamlinellu i ni'r prynhawn yma.

Diolch, Alun. Rwy'n cytuno'n llwyr â'r pwynt olaf. Y broblem fawr yn y fan yna yw sicrhau bod gan y gymuned yr ynni adnewyddadwy y mae hi ei heisiau a'i hangen, ond hefyd mae elfen enfawr yn y fan yna am nid dim ond buddion cymunedol, ond perchnogaeth gymunedol briodol. Felly, rydym ni'n awyddus iawn yn wir i hwyluso unrhyw gwmni sy'n adeiladu fferm wynt ar y tir—rwy'n gobeithio y gallwn ni wneud hyn gyda chynlluniau ynni gwynt arnofiol hefyd, ond yn sicr ar y tir—i adeiladu tyrbinau yn uniongyrchol ar gyfer perchnogaeth gymunedol mewn gwirionedd. Felly, gallwn hwyluso, trwy Fanc Datblygu Cymru, bod gan bobl leol gyfran go iawn yn hynny. Bydd hynny'n golygu eu bod yn cael budd uniongyrchol yn eu biliau ynni, nad yw'n cael ei ganiatáu o dan y cynllun buddiannau cymunedol, ac mae hefyd yn golygu y gallwn hyrwyddo agenda datgarboneiddio, fel y gallwn ni gael biliau pobl yn iawn mewn gwirionedd. Rwy'n credu bod hynny'n cael effaith sylfaenol ar faint o ynni adnewyddadwy y mae pobl eisiau ei weld o'u cwmpas, os ydw i'n onest.

Y darn mawr arall i mi yw ein bod ni'n aml wedi—dydw i ddim yn gwybod a yw eich cymuned yn y sefyllfa benodol hon—cymunedau sy'n gallu gweld un neu ddau neu fwy o ffermydd gwynt o'u ffenestri sydd ar olew oddi ar y grid. Mae angen i ni ddod o hyd i ffordd o gael y cymunedau hynny i allu cysylltu'n uniongyrchol â'r trydan adnewyddadwy: (a) i ddatgarboneiddio, (b) i gael y gefnogaeth gymunedol honno roeddech chi'n sôn amdani, ac (c) pa mor rhwystredig yw hynny? Bod gennych chi'r cyfoeth yna o gyfle ar garreg eich drws a fedrwch chi ddim cyrraedd y peth. Mae llawer o'r cymunedau yr ydw i'n eu gwasanaethu ac y mae Rebecca Evans yn gwasanaethu yn yr union sefyllfa honno, a byddwn i'n dychmygu bod nifer o gyd-Aelodau o gwmpas y Siambr yn y sefyllfa honno, felly rydyn ni'n awyddus iawn i wneud yn siŵr ein bod ni'n lledaenu'r buddion, os mynnwch chi, ac mae'r agwedd perchnogaeth gymunedol yma'n rhan fawr iawn o hynny. Felly, rydyn ni'n awyddus iawn yn wir i wneud yn siŵr, wrth i'r datblygwr sy'n eiddo i'r wladwriaeth gyflwyno'r safleoedd enghreifftiol hyn—lle rydym ni'n adeiladu tyrbinau yn benodol i'r gymuned fod yn berchen arnyn nhw ac rydyn ni'n rhoi'r pris yn gyntaf, a'n bod ni'n caniatáu i'r gymuned brynu cyfranddaliadau yn y cynllun dros gyfnod hir iawn, iawn fel ei fod yn hygyrch i bob lefel incwm—wir yn gwneud gwahaniaeth wrth i'r elw hynny ddechrau dod i gymunedau.

Ac yna ar y ddau beth arall, rwy'n cytuno'n llwyr â chi ynghylch mynediad at gyllid, mynediad at gyngor technoleg a mynediad at gyngor corfforaethol. Does arnaf i ddim eisiau cyhoeddi rhag blaen y trafodaethau cydweithredu yr ydym ni'n eu cael gydag Ynni Cymru, ond maen nhw'n symud ymlaen yn dda iawn a gobeithiaf allu gwneud cyhoeddiad cyn bo hir fydd yn cwmpasu nifer o'r agweddau hynny. 

Hoffwn godi dau bwynt a gofyn dau gwestiwn, os caf. Er mwyn cyflawni ein nodau a chyrraedd ein targedau, yn amlwg mae angen prosiectau ar raddfa fawr, ond gallwn ni i gyd chwarae rhan hefyd, a bydd prosiectau ar raddfa lai gyda'i gilydd yn chwarae rhan sylweddol. Yn Lloegr, caniateir tyrbinau gwynt bach wedi'u gosod ar do o dan ddatblygiad a ganiateir. Ond nid yw hawliau datblygu a ganiateir yn berthnasol i dyrbinau gwynt yma yng Nghymru. A fyddwch yn edrych ar hyn ac yn ystyried cymhwyso hawliau datblygu a ganiateir i dyrbinau gwynt bach yma yng Nghymru os gwelwch yn dda, Gweinidog? 

Rwy'n gwybod eich bod wedi sôn nad oeddech chi am ailadrodd eich hun, ond fe wnaf i, ac mae'n bwysig ar gyfer y cofnod. Cefais fy siomi'r wythnos diwethaf i dderbyn e-bost gan Nova Innovation, a roddodd wybod i mi fod eu cynlluniau ar gyfer prosiect llanw Enlli yn cael eu rhoi o'r neilltu. Fe gyfeirion nhw at dri phrif reswm am hyn, ond yn bwysicaf oll, fel y clywsom yn gynharach, y diffyg cysylltiad grid. Mae'r mater hwn yn wynebu eraill, gyda ffermwyr, er enghraifft, ym Mhen Llŷn yn methu datblygu prosiectau gwynt neu solar oherwydd y diffyg capasiti grid yma. Yn ôl adroddiad diweddar Pwyllgor Materion Cymreig Tŷ'r Cyffredin ar gapasiti'r grid yng Nghymru, gall sicrhau caniatâd cynllunio ar gyfer atgyfnerthu'r grid gymryd mwy o amser na llunio'r prosiect ynni ei hun. Felly, heb gynyddu'r capasiti hwn yn sylweddol, does dim pwynt trafod creu galluoedd cynhyrchu newydd. Felly, a fydd y Gweinidog yn cefnogi'r alwad i ddatganoli cynhyrchiant ynni yn llwyr a chwalu monopoli'r grid cenedlaethol, fel y gall Cymru ddatblygu ei gallu ei hun i symud trydan o amgylch y genedl a buddsoddi yn y cymunedau hynny sydd ei angen? Diolch.   

Diolch, Mabon. Byddem, hoffem gael llawer mwy o reolaeth dros y grid cenedlaethol, yn hollol, oherwydd yr holl faterion rydym ni wedi'u trafod yn ddiddiwedd—yr angen i gynllunio, yr angen am fuddsoddiad gwell, ac ati. Felly, credaf fod hynny wedi ei gymryd yn ganiataol, mewn gwirionedd. Y gwir broblem gyda nifer o brosiectau o amgylch Cymru—ar y tir, ar y lan, ar y môr—fu cysylltiad grid, a'r problemau go iawn gyda hynny. Felly, rydym yn gobeithio gallu gwneud cynnydd sylweddol gyda hynny gyda'r broses newydd o ddylunio rhwydwaith gyfannol ac, yn wir, gyda'r cytundeb cydweithredu ag Ynni Cymru a nifer o ymyriadau eraill rydyn ni'n gobeithio y bydd yn gwneud gwahaniaeth. Felly, rwy'n gobeithio gallu adrodd newid sylweddol gyda hynny unwaith y bydd gennym yr ymyriadau hynny ar waith ac rydym yn deall i le bydd y broses ddylunio rhwydwaith gyfannol yn mynd â ni.

O ran y tyrbinau bach sydd wedi'u gosod ar y to, oes, mae gen i ddiddordeb mawr mewn archwilio hawliau datblygu a ganiateir ar gyfer nifer o brosiectau ynni adnewyddadwy posibl. Mae gennym ni gymhlethdod bach mewn rhai rhannau o Gymru sydd yn dirluniau dynodedig. Mae angen i ni wneud yn siŵr bod y gymuned yn ein cefnogi ni yn hyn o beth, ac mae angen i ni wneud yn siŵr eu bod yn cael eu gwneud mewn cydymdeimlad â rhai o'n hamgylcheddau. Ond ydym, mewn egwyddor rydym yn edrych yn fanwl iawn i weld beth y gellir ei ganiatáu. Mae rhai materion eraill hefyd y mae pobl wedi'u codi yn y Siambr ynghylch pa mor agos y gall pwmp gwres ffynhonnell aer fod i annedd arall a'r holl fath yna o bethau, yr ydym yn cael golwg dda arno i wneud yn siŵr bod gennym y cyngor mwyaf effeithiol, diweddaraf ar nifer o'r pethau hyn. Felly, mae gen i ddiddordeb mawr mewn edrych ar hynny, ond rydyn ni eisiau gwneud pethau'n iawn fel bod y gymuned yn gefnogol, ac nid cynnwrf cymunedol gyda hynny.

Mae a wnelo'r peth olaf â'r pwynt cynllunio hwnnw a'r cysylltiadau grid. Byddwn gyflwyno Bil cydsynio seilwaith i'r Senedd yn fuan, fydd yn tynnu rhai o'r prosiectau mawr o'r system bresennol. Ond eto, mae'r pwynt prynu cymunedol hwn yn un pwysig iawn. Does arnaf i ddim eisiau i bobl orfod cael peilonau foltedd uchel yn dod ar draws eu tir oherwydd bod gennym ni fferm wynt yn union drws nesaf iddyn nhw heb iddyn nhw gael barn lafar iawn am ble a sut y dylid tynnu'r ynni hwnnw. Yn aml, mae'n wir nad y fferm wynt ei hun yw'r hyn sy'n peri problem i bobl—ond y ffordd y cymerir yr ynni ohoni.

Byddwch yn ymwybodol iawn bod angen i ni gyfuno hyn â'r holl waith rydyn ni'n ei wneud ar fioamrywiaeth a chadw tirwedd. Ar gyfer rhai tirweddau, does arnoch chi ddim eisiau ceblau o dan y ddaear. Dydw i ddim eisiau palu mawndir er mwyn gwneud hynny. Ond, ar gyfer tirweddau eraill, gall ceblau tanddaearol fod yn ddewis. Mae ymwneud â llwybrau unigol i raddau helaeth iawn. Felly, mae angen i ni wneud yn siŵr bod y cynllunio wedi'i raddnodi, yn union fel ar gyfer y caniatâd morol, i daro'r cydbwysedd rhwng yr amddiffyniad cywir ar gyfer ein tirweddau a'r cyflymder cywir ar gyfer y cysylltedd, i wneud yn siŵr bod y cymunedau sy'n byw ym mhob un o'r ardaloedd lle gallai hyn ddigwydd gael yr holl fuddion sy'n gysylltiedig â hynny a chyn lleied o'r anfanteision ag y gallwn eu rheoli.

Ac yn olaf, Joyce Watson.

Diolch, Dirprwy Lywydd, a diolch i chi am eich datganiad, Gweinidog. Y newyddion mawr yn fy rhanbarth i yw'r buddsoddiad enfawr gan QatarEnergy yn South Hook LNG. Bydd hyn yn golygu y bydd y derfynfa yn gallu trin tua 25 y cant yn fwy o nwy naturiol hylifol sy'n cael ei fewnforio o bob cwr o'r byd. Does dim dwywaith y bydd hyn yn hwb enfawr i sir Benfro, a does gen i ddim amheuaeth fod Prif Weinidog Cymru a'r Gweinidog economi wedi gwneud gwaith gwych yn hyrwyddo Cymru fel canolfan ynni yng nghwpan pêl-droed y Byd. Rwy'n gwybod ei fod yn swnio fel nad yw'n ymwneud â'r un pwnc, ond rydyn ni'n trafod ynni adnewyddadwy a'r pontio. Felly, mae angen i ni wneud hynny, ac mae wedi cael ei grybwyll eisoes, drwy gadw a buddsoddi yn yr asedau, y gweithlu, y sgiliau a'r dechnoleg a all gyflawni'r trawsnewid hwnnw. Bydd Aberdaugleddau, wrth gwrs, yn hanfodol yn y daith honno. Dim ond yr wythnos diwethaf, noddodd Samuel Kurtz, Cefin Campbell, Jane Dodds a minnau dderbyniad ar gyfer Clwstwr Ynni Dyfodol Dyfrffordd Haven. Yr uchelgais mawr yw cyflawni'r 20 y cant o darged cynhyrchu hydrogen carbon isel Llywodraeth y DU erbyn 2030, ac o leiaf 10 y cant o wynt arnawf ar y môr erbyn 2035. Soniwyd am gapasiti grid, wrth gwrs, y drefn gydsynio, a'r holl ffyrdd eraill y gall Llywodraeth Cymru gefnogi'r sector, a'r ffyrdd y mae'n cefnogi'r sector, a gwyddwn eich bod yn ymwybodol iawn ohonynt, Gweinidog. Ond a gaf i ofyn i chi sut rydych chi'n meddwl y gallai buddsoddiad South Hook gael ei ddefnyddio i ymwreiddio a denu buddsoddiad pellach i sector ynni'r gorllewin, yn bennaf ein sector ynni adnewyddadwy, wrth symud ymlaen?

Diolch yn fawr, Joyce. Mae'n bwynt da iawn. Rydyn ni wedi bod yn gweithio ers cryn amser nawr gydag ystod o randdeiliaid—ac rwy'n gwybod eich bod chi'n gwybod hyn—i sicrhau ein bod ni'n gwneud ystod lawn o bethau. Yn gyntaf oll, rydyn ni'n denu'r math cywir o fuddsoddiad, ac mae problemau enfawr gyda hynny. Dydyn ni ddim eisiau gwyrddgalchu, er enghraifft, ond rydyn ni eisiau buddsoddiad priodol mewn ynni adnewyddadwy ac mewn bioamrywiaeth hefyd. Mae angen i ni wneud yn siŵr bod gennym ni'r offerynnau ariannol cywir ar waith i wneud hynny. Dyma oedd un o'r pethau gorau i ddod allan o COP15, faint o ddysgu oedd yn cael ei wneud yn fyd-eang ar sut i gael y rheiny'n iawn. Roedd yn rhyddhad mawr i mi weld nad oeddem ar ein pennau ein hunain wrth geisio gwahaniaethu rhwng y ddau beth hynny.

Yr ail yw ein bod ni wedi bod yn gwneud llawer iawn o waith, gyda'n hawdurdodau porthladdoedd a'r seilwaith o'u cwmpas, a gyda'n cadwyni cyflenwi, i wneud yn siŵr bod y cadwyni cyflenwi mor barod ag y gallant fod i fodloni'r her sydd i ddod o'r gwynt arnawf newydd, ond hefyd y gwynt parhaus ar y tir a mathau eraill o ynni adnewyddadwy, ac y gallwn fanteisio ar y prosiectau ymchwil hydrogen newydd ledled Cymru, i wneud yn siŵr ein bod ni'n gallu cael cymaint o hydrogen gwyrdd allan o'r ynni adnewyddadwy newydd ag y gallwn ni. Mae Aberdaugleddau mewn sefyllfa dda i fanteisio ar beth o hynny ac wedi bod yn gweithio'n galed iawn arno.

Y darn olaf yw y byddwn ni'n gwneud y dadansoddiad o'r gadwyn gyflenwi, fel y gallwn ni, lle mae bylchau, weithio'n rhagweithiol, gyda'n hawdurdodau porthladdoedd yn benodol, i wneud yn siŵr eu bod nhw hefyd yn estyn allan at bobl a allai ddod i mewn a llenwi'r bylchau yn y gadwyn gyflenwi hynny, gan ddal buddsoddiad mewnol a buddsoddiad sgiliau i wneud yn siŵr ein bod ni'n manteisio yn y ffordd orau ar hyn.

Bydd fy nghydweithiwr, Vaughan Gething a minnau yn cyflwyno cynllun sgiliau sero-net. Mae hynny'n cael ei dreialu gyda diwydiant ar hyn o bryd i wneud yn siŵr ei fod yn addas i'r diben a'i fod yn cael ei ddiogelu rhag y dyfodol. Mae angen i ni ddal yr holl sgiliau gwyrdd rydyn ni eu hangen ar gyfer y dyfodol i sicrhau bod gennym ni un o'r gwledydd economaidd mwyaf cynaliadwy yn y byd; rwy'n awyddus iawn ar yr uchelgais hwnnw. A bydd eich ardal chi yn ganolog iawn yn hynny, oherwydd ei chlystyrau diwydiannol, ond, mewn gwirionedd, wrth gwrs, oherwydd ei hadnoddau naturiol toreithiog o amgylch yr arfordir ac ar y tir. Felly, wrth i ni fynd ymlaen, rwy'n siŵr y byddwn ni'n parhau i weithio yn agos gyda'r diwydiannau gweithgynhyrchu ac awdurdod Haven ei hun, wrth i ni wneud hynny. Mae'n ddrwg iawn gen i na allwn wneud y cyfarfod y noson honno, ond rwyf wedi cwrdd â nhw ar sawl achlysur. Ac os ydych chi am fy ngwahodd i lawr yno, byddwn i'n hapus iawn i ddod eto. Diolch.

Diolch i'r Gweinidog.