Galwaf yn awr ar lefarwyr y pleidiau i ofyn eu cwestiynau i’r Ysgrifennydd Cabinet, a’r llefarydd cyntaf yr wythnos yma yw llefarydd Plaid Cymru, Simon Thomas.

Diolch, Lywydd. Ysgrifennydd y Cabinet, rydych chi’n gwybod, efallai, bod Undeb Cenedlaethol yr Amaethwyr Cymru yn cynnal ymgyrch ar hyn o bryd i annog pawb i brynu o leiaf pum cynnyrch o Gymru. A fedrwch chi enwi'r pum cynnyrch diwethaf Cymreig y bu i chi eu prynu? A beth rydych chi’n ei wneud fel Gweinidog i ddiogelu bod cwsmeriaid yn gwybod bod eu cynnyrch nhw yn dod o Gymru?

Gallaf. Roeddwn yn y pwyllgor y bore yma, a bydd Simon wedi fy nghlywed yn dweud hyn, ond roeddwn yn Morrisons yn Wrecsam ddydd Sadwrn, ac fel y gwyddoch, ymwelais â Puffin Produce ym Mhenfro dros yr haf, lle mae ganddynt ddeunydd pacio sy’n hawdd iawn i’w adnabod. Felly, prynais gennin a thatws newydd, yn ogystal â blodfresych—dyna dri. Prynais gig oen Cymru. Rwy’n ceisio cofio’r pumed yn gyflym—ychydig o gregyn bylchog efallai. [Chwerthin.]

Halen Môn.

Halen Môn—ie.

Halen Môn i’w roi ar ben y tatws fyddai’n gwneud y tro.

Mae’r Aelod dros Ynys Môn yn gywir mewn gwirionedd.

Da iawn. Ac ychydig o seidr i olchi’r peth i lawr efallai.

Gan droi at y sefyllfa bresennol yr ydym ni ynddi, wrth gwrs, mae Llywodraeth San Steffan wedi dweud yn glir y bydd taliadau cymorth fferm a thaliadau amgylcheddol o dan y polisi amaethyddol cyffredin presennol yn parhau o’u safbwynt nhw tan y flwyddyn 2020. A fedrwch chi felly gadarnhau yn y Siambr heddiw ei bod hi’n bolisi gan Lywodraeth Cymru i wneud yn union yr un peth ac na fydd felly unrhyw newid i daliadau fferm sengl yng Nghymru na’r taliadau o dan y cynllun datblygu gwledig tan y flwyddyn 2020?

Ie, wel, fel y mae’r Aelod yn gwybod o’r pwyllgor y bore yma, rydym yn cael y trafodaethau hynny yn awr. Mae llawer iawn o waith a gweithgaredd wedi digwydd dros yr haf gyda’r sector ffermio, yn edrych ar yr hyn y byddwn yn ei wneud ar ôl gadael yr Undeb Ewropeaidd, ac yn amlwg, mae’r materion sy’n ymwneud â chymhorthdal ​​yn bwysig iawn i’n diwydiant ffermio, ac mae’n bwysig iawn ein bod yn eu cefnogi. Hwy, yn y bôn, yw ein cynhyrchwyr bwyd, ac mae’n hynod o bwysig i ddiogelwch ein cyflenwad bwyd ein bod yn gwneud hynny.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am hynny, ond ni chlywais sicrwydd y bydd y taliadau’n parhau hyd at 2020. Pe bai hi’n gallu cadarnhau hynny, byddai’n ddefnyddiol i bawb sy’n rhan o hyn, rwy’n credu, oherwydd gallwn drafod wedyn beth fydd yn digwydd ar ôl hynny, ond o leiaf rydym yn gwybod beth sy’n digwydd yn awr.

Y cwestiwn arall roeddwn am ei ofyn iddi oedd bod rhywfaint o ddryswch gan y Prif Weinidog ddoe ynghylch mynediad i’r farchnad sengl, a allai fod drwy drefniant masnach rydd, sy’n gallu cynnwys tariffau, neu aelodaeth o’r farchnad sengl, sy’n dod, wrth gwrs, gyda rhyddid i symud. O fewn y rhyddid i symud, a yw hi’n cytuno â mi, a Chanolfan Llywodraethiant Cymru hefyd, fod gweithwyr mudol yn chwarae rhan bwysig yn yr economi wledig? Mae Canolfan Llywodraethiant Cymru yn dweud hyn:

Nid yw gwaith ymchwil ar ymfudwyr o’r Undeb Ewropeaidd i Gymru yn dangos unrhyw gynnydd cysylltiedig yn lefelau diweithdra dinasyddion y DU yn y sector, gyda mewnfudwyr yn gweithio mewn swyddi sy’n anodd eu llenwi, ac wrth gwrs, swyddi gwag tymhorol. Mae 34,000 o weithwyr a aned y tu allan i’r DU yn cael eu cyflogi yn y sector hwn. Felly, pa drafodaethau a gawsoch gyda Llywodraeth San Steffan ynglŷn â pharhad y gweithlu mudol pwysig hwn i amaethyddiaeth yng Nghymru, a chynhyrchiant bwyd hefyd wrth gwrs, sy’n gysylltiedig â hyn, ac onid yw’n amlwg, gan ein bod yn sôn am system sy’n seiliedig ar fisa o bosibl, neu system sy’n seiliedig ar bwyntiau, fod Cymru, o ddifrif, angen llais yn hyn, os nad ei pholisi mewnfudo ei hun?

Diolch. Mae’n ddrwg gennyf, roeddwn yn meddwl eich bod wedi dweud ‘y tu hwnt i 2020’. Yn hollol; gwyddom ein bod yn cael yr arian hwnnw tan 2020. Mae gennym y sicrwydd hwnnw, ac yn bendant, dyna’r achos. Mewn perthynas â’ch cwestiwn ynglŷn â gweithwyr mudol, rwy’n credu eich bod yn hollol gywir. Mae’r sector amaethyddol, a’r sector prosesu bwyd i raddau mwy yn ôl pob tebyg, yn dibynnu ar weithwyr mudol, ac unwaith eto maent yn rhan o’n trafodaethau parhaus ynglŷn â dyfodol y sector ar ôl gadael yr Undeb Ewropeaidd. Ond, yn amlwg, mae’n fater pwysig iawn, a gwn fod y sector amaethyddol a’r sector bwyd yn bryderus iawn ynglŷn â sut y maent yn mynd i lenwi’r swyddi anodd a chaled hynny.

Llefarydd y Ceidwadwyr Cymreig, Paul Davies.

Diolch, Lywydd. Ysgrifennydd y Cabinet, yn dilyn pleidlais refferendwm yr Undeb Ewropeaidd ym mis Mehefin, fe ddywedoch fod gadael yr Undeb Ewropeaidd yn cynnig cyfle i arfer dull a wnaed yng Nghymru mewn perthynas â ffermio. Yn sgil y datganiad hwnnw, pa gamau penodol y mae Llywodraeth Cymru wedi eu rhoi ar waith dros yr haf i ddileu TB buchol yng Nghymru?

Fel y gwyddoch, mae gennym ein cynllun dileu, ac rwyf eisoes wedi dweud ein bod yn edrych yn fanwl ar hwnnw, a byddaf yn gwneud datganiad yn y Siambr hon y mis nesaf.

Wel, nid yw gwneud datganiad yn yr wythnosau nesaf yn ddigon da, Ysgrifennydd y Cabinet, gan fod ffigurau’r Llywodraeth ei hun—eich ffigurau chi—yn dangos cynnydd o 37 y cant yn nifer y gwartheg a laddwyd yng Nghymru yn ystod y 12 mis hyd at fis Mai eleni, ac yn fy sir fy hun, Sir Benfro, roedd cynnydd syfrdanol o 61 y cant ers y flwyddyn flaenorol. Nawr, mae’n amlwg i mi nad yw’r Llywodraeth hon na Llywodraethau Llafur olynol yn trafferthu gyda materion gwledig, o ystyried eu methiant i fynd i’r afael â’r clefyd dinistriol hwn, sy’n parhau i fod yn falltod i’n ffermwyr. Felly, a wnewch chi ymrwymo yn awr i fynd ar drywydd pecyn mwy cynhwysfawr ar gyfer ymdrin â TB buchol sy’n cynnwys dull cyfannol o ymdrin â’r clefyd hwn, ac a wnewch chi gadarnhau nad oes unrhyw opsiwn na fyddwch yn ei ystyried, gan gynnwys, o bosibl, rhaglen wedi’i rheoli ar gyfer difa moch daear, er mwyn i ni allu mynd i’r afael â’r clefyd mewn gwartheg a bywyd gwyllt?

Yr hyn nad yw’r Aelod yn ei ddweud hefyd yw ein bod wedi gweld gostyngiad o 16 y cant yn nifer yr achosion newydd mewn buchesi, ac er nad wyf am weld cynnydd yn nifer y gwartheg sy’n cael eu lladd, o ystyried y ffaith ein bod yn cynnal cymaint o brofion, nid wyf yn credu y gallwn ddisgwyl peidio â gweld cynnydd mewn gwartheg adweithiol. Rwyf eisoes wedi dweud fy mod yn ystyried pob opsiwn dros yr haf. Rwyf wedi dweud hynny droeon ers i mi ddechrau yn y swydd bedwar mis yn ôl, a byddaf yn gwneud datganiad y mis nesaf.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae yna bryderon go iawn am ddyfodol y diwydiant ffermio yng Nghymru os nad eir i’r afael â’r mater hwn yn effeithiol ac yn effeithlon. Mae pryderon y bydd yn rhoi ffermwyr Cymru o dan fwy o anfantais hyd yn oed ar ôl i ni adael yr Undeb Ewropeaidd. Felly, sut y byddwch chi, fel Ysgrifennydd y Cabinet dros faterion gwledig, yn gwarantu na fydd ffermwyr Cymru yn cael eu rhoi o dan anfantais oherwydd methiant Llywodraeth Cymru i fynd i’r afael â’r clefyd hwn hyd yn hyn? Ac a wnewch chi gadarnhau ar gyfer y diwydiant heddiw y bydd y Cynulliad hwn yn mynd i’r afael â TB buchol, fel y gall ffermwyr fod yn hyderus na fyddant yn dioddef cytundebau masnach gwannach ar ôl i ni adael yr Undeb Ewropeaidd?

Rwy’n credu ei fod eisoes yn cael ei drin yn y modd a nodwch, ac wedi cael ei drin felly ers sawl blwyddyn. Mae’r mater a grybwyllwyd gennych ynglŷn â masnach ar ôl i ni adael yr UE, rwy’n credu, yn un perthnasol iawn ac yn un rwyf eisoes wedi ei drafod gyda’r sector a byddaf yn parhau i’w drafod ar lefel weinidogol a gyda fy swyddogion hefyd.

Llefarydd UKIP, Neil Hamilton.

Wrth gwrs, mae siarad yn un peth a gweithredu’n beth arall. Rydym wedi gweld llawer o siarad a dim gweithredu. Mewn gwirionedd, mae’r sefyllfa hyd yn oed yn waeth, yn anffodus, na’r hyn a nododd Paul Davies oherwydd heddiw cyhoeddwyd y ffigurau ar gyfer y mis nesaf ar ôl mis Mai ac maent yn waeth hyd yn oed. Yn y 12 mis hyd at fis Mehefin 2016, cafodd 9,476 o wartheg eu lladd yng Nghymru—cynnydd o 43 y cant ers yr un cyfnod yn y 12 mis hyd at y llynedd. Felly, pa gamau pendant fydd yn cael eu rhoi ar waith yn y maes hwn? Mae pob un o’r achosion hyn yn drasiedi i’r ffermwyr dan sylw ac yn wir, wrth gwrs, i’r anifeiliaid sy’n cael eu lladd. Felly, rwy’n credu bod hwn yn fater sydd, yn rhy aml, yn cael ei esgeuluso neu ei anghofio’n wir gan bobl yn y Blaid Lafur. Am nad yw ffermwyr yn gyffredinol yn pleidleisio dros Lafur, nid oes ganddynt unrhyw ddiddordeb ynddynt o gwbl.

Yn amlwg, nid oedd yr Aelod dros Ganolbarth a Gorllewin Cymru yn gwrando ar fy atebion i Paul Davies. Nid wyf yn cytuno â chi nad oes gweithredu wedi bod o gwbl. Unwaith eto, rydych yn dyfynnu’r 43 y cant, ond nid ydych yn sôn am y gostyngiad o 16 y cant yn nifer yr achosion newydd mewn buchesi hefyd.

Ar 740 o achosion newydd mewn buchesi, o ran niferoedd, mae’n 740 set newydd o drasiedi ac nid wyf yn ystyried hynny’n dderbyniol mewn unrhyw fodd. O ran y trafodaethau sy’n digwydd ar hyn o bryd mewn perthynas â gadael yr Undeb Ewropeaidd, onid yw Ysgrifennydd y Cabinet yn deall y gallai hyn fod yn gwbl angheuol yn y trafodaethau hyn i fuddiannau ffermwyr Cymru? Oherwydd rydym i gyd yn cofio beth ddigwyddodd gyda BSE, ac ymhell ar ôl i BSE beidio â bod yn broblem hyd yn oed, nid oedd y Ffrancwyr yn caniatáu i gig eidion Prydain fynd i Ffrainc a gallaf yn hawdd weld, yn ystod y trafodaethau hyn, sut y gallai’r sefyllfa mewn perthynas â TB mewn gwartheg yng Nghymru yn arbennig fod yn rwystr mawr i allu Llywodraeth Prydain i drafod mynediad di-dariff i gynnyrch ffermio o Gymru.

Rwy’n credu ei bod yn drueni mawr ein bod yn gorfod cael trafodaethau gadael yr UE o gwbl, i fod yn berffaith onest gyda chi. Clywsoch fy ateb i Paul Davies. Rwy’n deall y pryderon ynglŷn â hynny a byddaf yn parhau i gael y trafodaethau hynny. Mae’n ddyddiau cynnar iawn yn y trafodaethau ar adael yr UE, fel y gwyddoch.

Rwy’n ymwybodol iawn, wrth gwrs, fod Ysgrifennydd y Cabinet ar ochr aflwyddiannus y ddadl â phobl Cymru ar ba un a oedd yn beth da i Gymru aros yn yr UE. Roedd yn drawiadol fod y niferoedd mwyaf o bleidleisiau o blaid gadael yr UE mewn seddi y mae Llafur wedi eu hystyried yn draddodiadol yn seddi cryfaf eu cadarnleoedd, sy’n dangos cyn lleied o gysylltiad sydd gan y Blaid Lafur fodern â’u cefnogwyr traddodiadol eu hunain.

Ond ar fater arall sydd hefyd o ddiddordeb mawr i ffermwyr Cymru, y parthau perygl nitradau: dywedwyd wrthym y byddai ymgynghoriad yn cael ei gynnal ar hyn. A all Ysgrifennydd y Cabinet ddweud wrthyf pa bryd y bydd yn dechrau, os yw’n mynd i ddechrau o gwbl? A yw hi’n deall y gallai hyn hefyd olygu cynnydd enfawr yn y costau i ffermwyr ar adeg pan fo incymau ffermio wedi bod yn plymio?

Byddwn yn ymgynghori yn nes ymlaen y mis hwn.