<p>Cwestiynau Heb Rybudd gan Arweinwyr y Pleidiau</p>

2. 1. Cwestiynau i’r Prif Weinidog – Senedd Cymru am 1:34 pm ar 11 Hydref 2016.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 1:34, 11 Hydref 2016

Cwestiynau yn awr gan arweinwyr y pleidiau. Rwy’n galw yn gyntaf yr wythnos yma arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig, Andrew R.T. Davies.

Photo of Andrew RT Davies Andrew RT Davies Conservative

(Cyfieithwyd)

Diolch i chi, Lywydd. Brif Weinidog, rwy’n gofyn y gyfres hon o gwestiynau fel cefnogwr o leddfu’r tagfeydd traffig o amgylch Casnewydd. Ond, roedd cyhoeddiad yr wythnos diwethaf yn hynod siomedig, o ran yr oedi posibl cyn dod o hyd i ateb i’r problemau traffig yn y rhan honno o Gymru. Cyflwynwyd llythyr eglur i Aelod yn y Cynulliad yma yr wythnos diwethaf, a oedd yn amlygu sut yr oedd Llywodraeth Cymru wedi rhyngweithio mewn gwahanol weithdai, ymgynghoriadau, ac, yn wir, amlygwyd y newid methodoleg mor gynnar â 2014, ac fe’i cadarnhawyd mewn gweithdai ym mis Mawrth 2015, cyn ei gyflawni ym mis Gorffennaf 2016. Pam roedd o’n gymaint o syndod i Lywodraeth Cymru bod y fethodoleg hon yn newid ac y gallai, yn y pen draw, oedi datblygiad y prosiect?

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 1:35, 11 Hydref 2016

(Cyfieithwyd)

Mae hon yn stori ryfedd, Lywydd, yr hoffwn, rwy’n credu, gyda'ch caniatâd, ymhelaethu arni. Yn gyntaf oll, roedd y llythyr a dderbyniwyd gan Mohammad Asghar yn ddyddiedig 6 Hydref. Roedd yn ymddiheuro am yr oedi cyn ymateb—rhyfeddol, o ystyried y ffaith i’r cyhoeddiad gael ei wneud ar 3 Hydref. Rwy’n meddwl tybed pryd yr anfonwyd y llythyr hwnnw’n wreiddiol, felly, oherwydd, fel rheol, nid ydym yn cael ymateb o fewn tri diwrnod gan yr Adran Drafnidiaeth yn ymddiheuro am yr oedi. Mae hynny'n rhyfedd, onid yw?

Yn ail, wrth gwrs, nid yw'n iawn i ddweud bod y wybodaeth, y data cynllunio, gerbron Llywodraeth Cymru ar unrhyw adeg cyn mis Gorffennaf eleni. Ni roddwyd unrhyw arwydd gan yr Adran Drafnidiaeth o sut y byddai’r data cynllunio hynny yn edrych. A dweud y gwir, dywedasant, ar ôl y refferendwm, eu bod yn credu y byddai oedi cyn cyhoeddi'r data hynny—dyna ddywedwyd wrth ein swyddogion. Nid yw'n wir ychwaith bod y wybodaeth gan swyddogion cyn diwedd mis Gorffennaf. Yr hyn a ddigwyddodd mewn gwirionedd oedd bod ein swyddogion wedi darganfod bod Highways England wedi derbyn y wybodaeth bythefnos ymlaen llaw. Nid oedd wedi ei rhannu gyda ni fel Llywodraeth. Gofynnwyd am y wybodaeth; ni chafodd ei darparu tan 28 Gorffennaf.

Hyd yn oed yn fwy rhyfedd yw bod y data a ddarparwyd fel rheol, rwy’n deall—fel rheol—yn cael eu darparu ar ffurf ddrafft, lle caniateir cyfnod ymgynghori o naw i 12 mis er mwyn i'r data gael eu harchwilio a'u cwestiynu. Y tro hwn, nid ydynt wedi eu cyhoeddi ar ffurf ddrafft; maen nhw wedi eu cyhoeddi ar ffurf derfynol, sy'n peri pryder i ni gan fod y data mor hynod o wallus. Er enghraifft, mae'n defnyddio data cynllunio ar gyfer Cymru nad ydynt wedi eu cynnwys yn y cynllun cyflawni lleol ac nad ydynt wedi’u gwreiddio mewn ffaith. Ni ddarparwyd unrhyw wybodaeth i ni o ran o ble y cafodd yr Adran Drafnidiaeth afael ar y wybodaeth hon.

Unwaith y caiff y data eu darparu, mae'n cymryd amser maith i weld beth yw effaith y data hynny ar unrhyw gynllun ffordd penodol, a dyna pam, fel rheol, y ceir y cyfnod naw i 12 mis i hynny ddigwydd. Y tro hwn, dim byd. Fe'i gwnaed yn derfynol yn syth. Rhyfedd, felly, bod Highways England wedi ei hysbysu o’n blaenau ni, ac, wrth gwrs, rydym ni’n gwybod, ar ôl dadansoddi'r data, mai’r hyn y mae’r gyfres hon o ddata yn ei wneud, mewn gwirionedd, yw bod o fudd i gynlluniau yn Llundain, de-ddwyrain Lloegr a dwyrain Lloegr ar draul pobman arall. Hyd yn oed yn fwy rhyfedd, onid yw?

Felly, rydym ni’n galw ar yr Adran Drafnidiaeth i ailystyried y ffigurau hyn, i weithio gyda ni i ailystyried y ffigurau hyn, i ddweud wrthym ble y daethant o hyd i'r data cynllunio, ac i weithio gyda ni er mwyn darparu ffigurau sy'n llawer mwy cywir i gyd-destun Cymru. Felly, ceir llawer o faterion rhyfedd a godwyd yn y fan yna, nad ydym wedi derbyn ateb iddynt eto.

Photo of Andrew RT Davies Andrew RT Davies Conservative 1:38, 11 Hydref 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch i chi am yr ateb manwl iawn yna, Brif Weinidog. Nid wyf yn credu bod llawer sy’n rhyfedd am unrhyw ran o hyn. Rydym ni wedi bod yn dweud dros y flwyddyn ddiwethaf bod angen ailystyried y fethodoleg fel y gellid gwerthuso’r llwybr glas a du ar sail yr un fethodoleg, fel y gellid, yn y pen draw, cymharu’r ddau lwybr yn ffafriol, ac y gallech fwrw ymlaen â’r llwybr glas neu’r llwybr du. Ateb Llywodraeth Cymru i'r argyfwng traffig o gwmpas y de-ddwyrain—oherwydd mae yn argyfwng; gall y dagfa ar yr M4 ar adegau penodol o'r dydd ymestyn yn ôl dros 12 milltir—yw ffafrio’r llwybr du. Felly, a allwch chi ymrwymo i gael ateb traffig ar waith erbyn 2021 fel y gall pobl fod yn hyderus y bydd yr ymrwymiad yn eich maniffesto i ddarparu’r ateb hwnnw yn cael ei fodloni erbyn 2021?

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 1:39, 11 Hydref 2016

(Cyfieithwyd)

Gallaf, dyna'r nod, ond nid yw o gymorth pan fo gennym ni adrannau Llywodraeth yn Whitehall sy’n ymddwyn fel hyn. Roedden nhw'n gwybod bod ymchwiliad cyhoeddus a fyddai'n dechrau yn ystod hydref eleni, ac eto ni chafodd y data hyn—bu’n rhaid i ni ofyn amdanynt, bu’n rhaid i ni ofyn amdanynt; ni chawsant eu darparu hyd yn oed, ac ni chawsom ein hysbysu eu bod yn bodoli hyd yn oed. Ac yna, wrth gwrs, gweithiodd swyddogion yn galed iawn trwy fis Awst i edrych ar y data, i weld beth y byddent yn ei olygu i gynlluniau ffyrdd Cymru. Nid dim ond Cymru yr effeithir arni; mae pob man y tu allan i dde-ddwyrain Lloegr yn cael ei effeithio'n andwyol gan y data hyn. Felly, cyn belled ag y mae’r Adran Drafnidiaeth yn y cwestiwn, byddwn yn ei hannog i ailystyried y data hyn, i gael proses briodol, lle cyhoeddir data ar ffurf drafft ac y rhoddir cyfle wedyn i archwilio’r data hynny, i archwilio eu cadernid, yn hytrach na mabwysiadu'r dull rhyfedd ac anarferol y mae wedi ei fabwysiadu hyd yn hyn.

Photo of Andrew RT Davies Andrew RT Davies Conservative

(Cyfieithwyd)

Wel, rwy’n anghytuno â chi am y broses ryfedd ac anarferol. Hynny yw, fel yr wyf i wedi dweud, mae’r broses hon wedi bod ar waith ers dwy flynedd, a nodwyd yn eglur, yn 2016, y byddai'r newid hwn yn dod yn ddiweddarach i chi ac, yn amlwg, ni wnaeth eich Llywodraeth ymateb. Roedd Traffic Scotland yn rhan o’r trafodaethau ac roedd Adran Seilwaith Gogledd Iwerddon mewn trafodaethau gyda'r Adran Drafnidiaeth. Maen nhw i gyd ar y llythyr hwn ac yn cael eu nodi fel cyfranogwyr yn y gweithdai a'r ymgynghoriad. Ond yr hyn sy'n bwysig yw ein bod yn dod o hyd i ateb i'r tagfeydd traffig sy'n bodoli yn ne-ddwyrain Cymru. Mae eich Llywodraeth wedi mynegi ei dewis o’r llwybr du yn eglur, ac rydych chithau wedi dweud ar goedd pe byddech chi’n cefnogi'r llwybr glas y gallech chi anghofio am ennill etholiadau yng Nghasnewydd am genhedlaeth.

Felly, ai ennill etholiadau yw sail y penderfyniadau ynghylch y tagfeydd traffig a'r atebion i ddatrys y tagfeydd hynny neu a ydych chi wir yn ystyried beth yw’r ateb gorau yn ariannol ac o ran ymdrin ag amcanestyniadau traffig yn y dyfodol, Brif Weinidog?

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 1:40, 11 Hydref 2016

(Cyfieithwyd)

Mae'n ffaith fod y llwybr glas yn mynd heibio llawer iawn o gartrefi a fyddai'n effeithio, rydym ni’n meddwl, ar hyd at 4,000 o bobl. Dyna’r gwirionedd. Byddai'n mynd heibio yn agos iawn, iawn at eu tai ac, a dweud y gwir, byddai’n rhaid dymchwel rhai adeiladau, masnachol a phreswyl. Ni ellir osgoi hynny, ac rwy’n amau’n fawr iawn a fyddai unrhyw Lywodraeth yn cael ei hystyried yn ffafriol pe byddai'n bwrw ymlaen â'r llwybr glas heb ymgynghoriad priodol. Rydym ni wedi dweud yn yr ymchwiliad cyhoeddus y bydd yr ymchwiliad cyhoeddus yn ystyried y llwybrau du a glas. Rydym ni eisiau i'r ymchwiliad fod mor eang â phosibl ac i fod mor agored â phosibl, fel y gall pobl weld bod y broses yn un y gallant fod â ffydd ynddi. Ond mae’n rhaid i mi ddweud unwaith eto: mae unrhyw awgrym bod Llywodraeth Cymru wedi ei chynnwys neu’n gwybod am y data a ddarparwyd ar 25 Gorffennaf yn anghywir—yn gwbl anghywir ac yn gwbl anwir. Nid wyf yn ei gyhuddo ef o ddweud hynny, ond rwy’n dweud bod y wybodaeth y mae wedi ei derbyn, yn syml, yn anghywir. Yr hyn sy’n digwydd yw eu bod yn gweithio ar hyn, ac yna’n hysbysu pobl am yr hyn y maen nhw'n ei wneud. Y tro hwn, ni wnaethant hyd yn oed dweud wrthym pryd yr oedd y ffigurau’n mynd i gael eu cyhoeddi. Fe wnaethant eu rhannu gyda Highways England yn gyntaf. Ni ddywedasant wrthym eu bod wedi gwneud hynny hyd yn oed. Bu’n rhaid i ni ofyn amdanynt a, phan gawsant eu rhannu gyda ni, fe’u rhannwyd gyda ni ar y sail fod hynny’n anarferol. Fel rheol, caiff y data eu rhannu ac mae naw i 12 mis ar gael i archwilio’r data’n ofalus. Ni wnaethpwyd hyn y tro hwn, ac mae gennym ni yn y fan yma gyfres o ddata ar hyn o bryd a fyddai o fudd i Lundain a de-ddwyrain Lloegr ar draul pawb, ac ni allwn dderbyn hynny.

Photo of Leanne Wood Leanne Wood Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Diolch, Lywydd. Brif Weinidog, cyhoeddodd Ysgrifennydd Cartref y DU gynlluniau yr wythnos diwethaf i orfodi cwmnïau i gyhoeddi rhestrau o'u gweithwyr tramor—cam at yn ôl, rwy'n siŵr y byddwch yn cytuno â mi. Nid yw'n eglur sut yn union y bwriedir defnyddio’r wybodaeth hon, ond rwy'n pryderu y gallai fod wedi ein tywys i lawr llwybr tywyll iawn yn wir. Ers hynny, mae Llywodraeth y DU wedi camu yn ôl o’r safbwynt hwnnw, yn dilyn protestiadau’r cyhoedd, ond bydd y data yn dal i gael eu casglu mae cwestiynau i'w gofyn o hyd am yr hyn a fydd yn digwydd i'r data hynny. A allwch chi atal unrhyw un o'r mesurau hyn rhag digwydd yng Nghymru?

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 1:43, 11 Hydref 2016

(Cyfieithwyd)

Wel, rwy'n credu mai ‘hwb’ yw’r gair sy'n cael ei ddefnyddio nawr. Maen nhw’n awyddus i roi hwb i gwmnïau i’r cyfeiriad hwnnw. Yr hyn y gallaf ei ddweud cyn belled ag yr ydym ni yn y cwestiwn fel Llywodraeth, yw nad ydym ni’n mynd i wneud hynny, ac ni fydd unrhyw un o'r cyrff yr ydym ni’n eu noddi yn gwneud hynny ychwaith. Yn y pen draw, mater i gwmnïau yw pwy maen nhw’n eu cyflogi. Nid wyf yn credu ei bod yn ddefnyddiol cael rhestrau o bobl a fyddai'n cael eu defnyddio yn erbyn y busnesau hynny am lawer iawn o resymau: yn gyntaf, oherwydd yr hyn yr wyf yn credu yw ochr sinistr y mater, sef awgrymu os nad oes gan bobl basbort y DU, yna eu bod nhw rywsut yn dwyllwyr yn y swyddi sydd ganddynt, sef y neges y byddai’n ei chyfleu mewn gwirionedd; ac yn ail, ni allaf feddwl am unrhyw wrthanogaeth mwy pwerus i fuddsoddwr na dweud wrtho, 'Os byddwch chi’n dod i Gymru, neu’n dod i'r DU, bydd yn rhaid i chi ddweud wrthym faint o weithwyr o'r tu allan i'r DU y byddwch yn eu cyflogi '. Nid oes rhaid iddynt wneud hynny mewn gwledydd eraill, ac mae hynny'n rhwystr arall i fuddsoddiad cyn belled ag y mae Cymru yn y cwestiwn. Fel finnau, gwn iddi rannu'r un farn yn gyflym iawn ac yn gyhoeddus iawn pan wnaed y cyhoeddiad. Nid wyf yn credu mai creu rhestrau o bobl o'r tu allan i'r DU gyda’r nod o ddefnyddio’r bobl hynny yn erbyn y cwmnïau sy'n eu cyflogi yw'r ffordd iawn ymlaen i Gymru nac i Brydain.

Photo of Leanne Wood Leanne Wood Plaid Cymru 1:44, 11 Hydref 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch i chi am yr ateb, Brif Weinidog. Rwy’n croesawu'n fawr y farn yr ydych chi wedi ei mynegi yn y fan yna. Mae llawer o'n problemau yng Nghymru nad ydynt yn deillio o bobl benodol yn symud i mewn i'r wlad, ond maen nhw’n deillio o'r ffaith bod llawer o'n pobl ifanc yn symud allan a ddim yn dychwelyd, ac mae hyn yn arbennig o wir am raddedigion, lle mae gennym ni gyfradd gadw is nag unrhyw wlad arall yn y DU. Bu llawer o bwyslais ar fewnfudo, yn enwedig o ran y ddadl ar Brexit, ac eto ychydig iawn o sylw a roddwyd i allfudo. Mae Plaid Cymru o’r farn y dylai graddedigion gael byw a gweithio yn lle maen nhw’n dewis, ond dylem ni hefyd allu cymell rhai ohonyn nhw i ddod yn ôl fel y gallwn ni weld adenillion ar ein buddsoddiad cyhoeddus, os mynnwch, yn eu haddysg. Ni yw'r unig blaid sydd wedi cynnig mecanwaith, trwy addysg uwch, i gymell myfyrwyr i ddychwelyd i weithio, a byddwch yn ymwybodol ein bod wedi cyflwyno’r cynigion hyn cyn etholiad mis Mai. Yn yr etholiad hwnnw, nid oedd gennych chi unrhyw bolisi ar hyn a honnwyd gennych y byddai Plaid Cymru yn codi ffioedd ar fyfyrwyr. Os byddwch yn gweithredu adolygiad Diamond, mae ffioedd yn debygol o gael eu codi gan eich Llywodraeth chi. A wnewch chi dderbyn nawr bod angen i ni gymell graddedigion i ddychwelyd i Gymru ar ôl astudio? Os ydych chi’n cytuno â mi, beth ydych chi’n bwriadu ei wneud am y peth?

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 1:45, 11 Hydref 2016

(Cyfieithwyd)

Wel—[Torri ar draws.]—realiti'r sefyllfa, os wyf yn cofio—rwy’n credu fod y Gweinidog wedi ymyrryd yn y fan yna, ond rwyf yn mynd i ateb y cwestiwn. Os wyf yn cofio, byddai'r polisïau yr oedd hi’n eu dilyn ym mis Mai yn golygu y byddai myfyrwyr wedi cael eu cymell i aros yng Nghymru, yn yr ystyr y byddai eu ffioedd wedi cael eu talu pe byddent wedi astudio yng Nghymru, ond nid yn rhywle arall. Nid yw hwnnw'n safbwynt y byddwn yn ei rannu. [Torri ar draws.] O’m safbwynt i, yr hyn yr wyf i eisiau ei wneud yw gwneud yn siŵr ein bod ni’n denu myfyrwyr i mewn i Gymru, nid yn unig y rhai sydd o Gymru, ond o’r tu allan i Gymru hefyd, a gwneud yn siŵr bod swyddi medrus yno ar eu cyfer.

I mi, nid yw'n gwestiwn o ba un a ydyn nhw’n gadael, mae'n gwestiwn o’u galluogi i ddychwelyd. Oherwydd nid wyf yn gweld unrhyw reswm pam na fyddai pobl ifanc eisiau gadael, ennill profiad yn rhywle arall, a dod yn ôl a dod â’r profiad hwnnw yn ôl gyda nhw, yn yr un modd ag y gwn y bydd pobl a fydd yn dod i Gaerdydd yn eu hugeiniau ac yna’n dychwelyd i gefn gwlad Cymru pan fyddant yn hŷn. Rwy'n credu eu bod yn mynd â’u profiad yn ôl gyda nhw. I ni, mae'r cwbl yn ymwneud â sicrhau bod y swyddi ar gael yno. Dyna pam mae diweithdra yn 4.1 y cant—is na'r Alban, is na Lloegr, is na Gogledd Iwerddon—a dyna pam rydym ni’n gweld Cymru fel lle da i fuddsoddi ynddo, i ddod â swyddi medrus, ar ran cynifer o gwmnïau rhyngwladol.

Photo of Leanne Wood Leanne Wood Plaid Cymru 1:46, 11 Hydref 2016

(Cyfieithwyd)

Brif Weinidog, rydych chi wedi camddeall yn llwyr yr hyn yr oeddem ni’n ei gynnig cyn yr etholiad hwnnw. Yr hyn yr ydych chi newydd ei ddweud y dylem ni fod yn ei wneud yw’r union beth yr ydym ni’n ei ddweud y dylid ei wneud, a'r hyn yr oeddech chi’n ymosod arnom ni amdano yn yr etholiad hwnnw. Rwy’n awgrymu bod angen i chi gael eich briffio’n well y tro nesaf.

Hoffwn droi nawr at fater difrifol a godwyd gyda mi gan wirfoddolwr o Gymru yng ngwersyll ffoaduriaid Calais. Ddoe ddiwethaf, cytunodd Llywodraeth y DU i roi llety i 378 o blant o'r gwersyll yn Calais sydd â chysylltiadau yma yn y DU. Dywedodd y fenyw sydd wedi cysylltu â mi wrthyf ei bod wedi dod ar draws plentyn ar ei ben ei hun yn Calais sy'n cael ei gam-drin yn ddychrynllyd, gan fasnachwyr mewn pobl. Adroddodd stori i mi o sut y rhoddwyd heroin i’r bachgen ifanc 12 oed hwn gan fasnachwyr, gan addo iddo y bydd yn helpu iddo gyrraedd y DU yn haws ac yn gwneud ei daith yn haws. Ac ar ôl iddo ddod yn gaeth i heroin, cafodd ei roi gan y masnachwyr i ddynion rheibus y tu allan i'r gwersyll, nid ffoaduriaid eraill, a dalodd i’r masnachwyr hynny, a thrais oedd y pris o wrthod, ynghyd â thynnu heroin yn ôl, y mae, wrth gwrs, yn gwbl gaeth iddo erbyn hyn.

Nawr, rwy'n siŵr y byddwch chi’n cytuno â mi, Brif Weinidog, fod hon yn sefyllfa hollol wrthun, ac rwy'n siŵr y byddwch chi, fel minnau, eisiau gwneud yr hyn a allwch i helpu plant mewn sefyllfaoedd agored i niwed fel hyn. Yn ystod yr ail ryfel byd, gwnaethom yr hyn a allem, wrth gwrs, i helpu'r plant Kindertransport. I helpu’r plant hyn heddiw, mae angen i ni sicrhau bod ein systemau amddiffyn plant yn barod ac yn fodlon rhoi llety i blant a fydd yn arbennig o agored i niwed a allai gael eu hanfon i Gymru. Os ydym ni am gael y plant hynny allan o sefyllfa lle maen nhw’n agored iawn i niwed, ni allwn gymryd y risg o’u rhoi mewn sefyllfa arall lle maen nhw’n agored i niwed. Felly, sut gallwch chi sicrhau bod adrannau gwasanaethau cymdeithasol awdurdodau lleol yng Nghymru yn barod i gamu ymlaen a helpu'r plant hyn nawr?

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 4:48, 11 Hydref 2016

(Cyfieithwyd)

Pwy all anghytuno â'r dystiolaeth rymus y mae arweinydd yr wrthblaid wedi ei rhoi i ni? Nid oes gennyf unrhyw reswm i beidio â chredu’r hyn a ddywedwyd. Mewn amgylchedd o anobaith, bydd rheibwyr yn ffynnu, ac mae'n ymddangos bod hynny'n wir yn Calais.

Yr wythnos diwethaf, cefais gyfarfod ag aelod etholedig cyfrifol Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru dros ffoaduriaid, Dyfed Edwards, arweinydd Gwynedd, a thrafodwyd rhai o’r materion hyn gennym, gan gynnwys plant heb gwmni. Mae'n wir dweud mai prin yw’r ffoaduriaid sydd wedi dod i Gymru hyd yn hyn, ond siaradodd y ddau ohonom am sut y gallwn helpu awdurdodau lleol i ailsefydlu ffoaduriaid sy'n oedolion yn ogystal â phlant heb gwmni. Wrth gwrs, cytunodd y ddau ohonom i gydweithio hefyd er mwyn gwneud yn siŵr, pan fyddwn yn teimlo y dylai cyllid ddod o ffynhonnell nas datganolwyd, bod y cyllid hwnnw’n dod o Whitehall. Ond, yn sicr, roedd yn gyfarfod da ac yn pwysleisio, unwaith eto, ein bod ni ein hunain a CLlLC yn sicr eisiau sicrhau bod plant yn cael hafan ddiogel yng Nghymru a’u bod yn gallu symud i ffwrdd yn barhaol oddi wrth y math o gamfanteisio y mae hi wedi ei rannu gyda ni.

Photo of Mr Neil Hamilton Mr Neil Hamilton UKIP

(Cyfieithwyd)

Brif Weinidog, yn y flwyddyn 2000, roedd Cymru yn ail o'r gwaelod yn y tablau cynghrair ymhlith y gwledydd a rhanbarthau Lloegr yn y DU o ran enillion wythnosol gros. Yn y cyfamser, mae enillion wedi cynyddu 55 y cant yn yr Alban, 51 y cant yng Ngogledd Iwerddon, ond dim ond 46 y cant yng Nghymru. Felly, mae gennym ni’r fraint ddigysur erbyn hyn o fod ar waelod y tablau cynghrair hynny. Bu gennym Lywodraethau Llafur un ai yng Nghaerdydd neu yn San Steffan am naill ai’r holl gyfnod hwnnw neu’r rhan fwyaf ohono. A ydych chi a'ch plaid yn derbyn unrhyw gyfrifoldeb am yr hanes hwn o fethiant?

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 1:50, 11 Hydref 2016

(Cyfieithwyd)

Wel, roedd ef yn aelod o'r Blaid Geidwadol unwaith, yn y 1980au, ac os edrychwch chi ar yr ystadegau—a gallaf roi’r graffiau iddo ar hyn—cynyddodd anghydraddoldeb yn sylweddol—yn sylweddol—yn y 1980au o’i gymharu ag unrhyw ddegawd arall. Dyna pryd y dechreuodd pobl golli hyder mewn gwleidyddiaeth, pan welsant anghydraddoldeb yn cynyddu. Gallaf ddweud wrtho, os edrychwn ni ar y lefel o gyflogaeth yng Nghymru, ei bod yn uwch nag erioed, yn llawer uwch nag yr oedd pan yr oedd ef yn y Llywodraeth. Mae diweithdra yn 4.1 y cant, yn llawer is nag yr oedd pan yr oedd ef yn y Llywodraeth. 13.7 y cant yw diweithdra ymhlith pobl ifanc yng Nghymru; 14.1 yw cyfradd y DU. Roedd y gostyngiad yng Nghymru bron i 5 y cant dros flwyddyn. Dyna Twf Swyddi Cymru i chi, a'r ffordd y mae'n gweithredu mewn gwirionedd. Felly, cyn belled ag y mae niferoedd yn y cwestiwn, rydym ni’n gwybod bod yr economi yn symud i'r cyfeiriad cywir.

Mae'n iawn i ddweud mai’r her yw sicrhau ein bod yn codi incwm pobl. Y ffordd i wneud hynny yw gwneud yn siŵr eu bod yn meddu ar y sgiliau sydd eu hangen arnynt er mwyn dod â swyddi sy'n talu'n dda i mewn gan fuddsoddwyr sy'n dod o dramor, ond hefyd bod y gallu a’r hyder ganddynt i sefydlu eu hunain mewn busnes a llwyddo yn y dyfodol. Nid oedd yr un o'r pethau hyn ar waith pan yr oedd ef yn aelod o'r Blaid Geidwadol. Ni wnaeth unrhyw blaid fwy i ddryllio ein heconomi, i godi diweithdra a chreu mwy o anghydraddoldeb na'r blaid yr oedd ef yn aelod ohoni ar un adeg.

Photo of Mr Neil Hamilton Mr Neil Hamilton UKIP 1:51, 11 Hydref 2016

(Cyfieithwyd)

Nid wyf yn bwriadu, Lywydd, ailadrodd y dadleuon ynghylch gaeaf o anfodlonrwydd 1979, a arweiniodd at yr holl doriadau a ddigwyddodd yn y 1980au; rydym ni yma i siarad am yr unfed ganrif ar hugain, nid yr ugeinfed. Ond, gan edrych ymlaen at y dyfodol, er na wnaiff y Prif Weinidog dderbyn ei gyfrifoldeb am yr hanes hwn o fethiant, onid yw’n amlwg bod angen i ni greu economi fenter yng Nghymru nawr, awdurdodaeth treth isel, o siarad yn gymharol, ac economi lle mae gennym ni reoleiddio cymesur? Mae'r cyfle y mae Brexit yn ei gynnig i ni yn rhoi’r dulliau i ni ar gyfer cyflawni’r hyn y mae ef a minnau ei eisiau, sef mwy o ffyniant i bobl Cymru.

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 1:52, 11 Hydref 2016

(Cyfieithwyd)

Nid wyf yn synnu nad yw eisiau trafod ei hanes yn y 1980au, ond roedd un ymadrodd yn y fan yna a dynnodd fy sylw—creu economi treth isel. Nawr, roeddwn i’n meddwl mai neges ei blaid ef oedd nad oedden nhw eisiau gweld unrhyw ddatganoli treth i'r lle hwn. Felly, mae’n rhaid iddo wneud ei feddwl i fyny ynghylch yr hyn y mae'n ei olygu trwy hynny. Rwy'n credu bod rhinwedd o edrych, er enghraifft, ar y ffordd y mae treth gorfforaeth yn gweithredu, yn enwedig o ran gostyngiadau treth, ac rwy’n credu bod angen i'r Trysorlys fod yn llawer mwy hyblyg o ran y pwerau y mae'n eu rhoi yn hynny o beth. Beth am, er enghraifft, gael system o ostyngiadau treth ar gyfer ymchwil a datblygu yng Nghymru? Dyma’r mathau o bwerau y credaf fydd yn ymarferol, heb fod â gormod o berygl o ran unrhyw golled incwm posibl trwy fformiwla Barnett. Felly, rwy’n credu ei bod yn hollol gywir i ddweud ein bod ni eisiau gwneud yn siŵr bod Cymru yn lle da i fuddsoddi ynddo. Rydym ni’n ei weld—rydym ni wedi gweld nifer o fuddsoddwyr mawr yn dod i mewn i Gymru yn ystod y flwyddyn ddiwethaf a thu hwnt. Ceir her Brexit, o sicrhau buddsoddwyr yn y dyfodol y bydd ganddynt fynediad at y farchnad Ewropeaidd, mwy nag America a Rwsia gyda’i gilydd, ac rydym ni’n bwriadu gwneud yn siŵr eu bod yn gweld Cymru fel lle naturiol i fuddsoddi er mwyn cael mynediad at y farchnad honno yn y dyfodol.

Photo of Mr Neil Hamilton Mr Neil Hamilton UKIP 1:53, 11 Hydref 2016

(Cyfieithwyd)

Nid yw fy mhlaid yn erbyn datganoli trethi incwm fel y cyfryw, yr hyn yr ydym ni yn ei erbyn yw datganoli treth incwm heb refferendwm, fel yr addawyd i ni cyn 2011. Ond, gan symud i’r dyfodol a'r cyfleoedd y mae Brexit yn eu cynnig, onid yw braidd yn siomedig bod y grŵp cynghori ar Ewrop y mae'r Prif Weinidog wedi ei benodi, o 20 aelod, yn cynnwys llawer o wleidyddion ac academyddion, ond ychydig iawn o bobl â phrofiad busnes ymarferol? Cyn belled ag y gallaf ei ddeall o edrych ar yr enwau, ychydig iawn o’r bobl deilwng hyn oedd o blaid gadael yr Undeb Ewropeaidd mewn gwirionedd. Yn wir, yr unig un y gallaf ei nodi yn bendant yw fy ffrind anrhydeddus dros Ogledd Cymru, Nathan Gill. Oni fyddai'n synhwyrol, felly, i gael mwy o bobl sy’n gweld Brexit fel cyfle yn hytrach na rhywbeth i'w ofni yn y grŵp hwn?

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 1:54, 11 Hydref 2016

(Cyfieithwyd)

Nid ailymladd y refferendwm yw diben y grŵp; mae’r canlyniad yn eglur. Diben y grŵp yw cynghori’r Llywodraeth—nid gwneud penderfyniadau, ond cynghori’r Llywodraeth—ar ffyrdd posibl ymlaen. Er enghraifft, edrych ar fodelau fel Norwy—a ellir addasu hwnnw? A oes modelau eraill? Dyma'r pethau y mae angen i ni eu hystyried. Mae Nathan Gill yn aelod o'r grŵp hwnnw. Mae'n ASE, dyna pam mae yn y grŵp, ac mae’n rhywun sydd wedi cyfrannu'n helaeth at waith y grŵp hyd yn hyn, ac mae'n rhywun a all ddod â’i brofiad yn Ewrop a’i ddefnyddio i effaith dda yn ein grŵp.