Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliant 1 yn enw Jane Hutt, a gwelliant 2 yn enw Rhun ap Iorwerth. Os derbynnir gwelliant 1, bydd gwelliant 2 yn cael ei ddad-ddethol.

Symudwn yn awr at eitem 7, sef dadl y Ceidwadwyr Cymreig ar ardrethi busnes. Galwaf ar Russell George i gynnig y cynnig.

Cynnig NDM6170 Paul Davies

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn cydnabod bod y diwydiant manwerthu yn cyflogi 130,000 o bobl yng Nghymru, ac yn gwneud cyfraniad allweddol i economi Cymru.

2. Yn nodi mai cyfradd y siopau gwag yng Nghymru yw 14 y cant, a bod y gyfradd a ragwelir o ran cau siopau yn uwch yng Nghymru nag yn unman arall yn y DU dros y ddwy flynedd nesaf.

3. Yn gresynu nad yw Llywodraeth Cymru wedi defnyddio mesurau arloesol a chefnogol i gynorthwyo busnesau wrth bontio i drefniadau ailbrisio Asiantaeth y Swyddfa Brisio, gan adael busnesau Cymru i wynebu ardrethi uchel, ynghyd â system o ad-daliadau dros dro, a phroses araf o apeliadau.

4. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i:

a) dileu ardrethi busnes ar gyfer pob busnes sydd â gwerth ardrethol o hyd at £12,000, a rhoi cymorth sy’n lleihau’n raddol i’r rhai sydd â gwerth ardrethol o hyd at £15,000;

b) gweithredu ffordd ragweithiol o ddiwygio’r system ardrethi busnes hynafol mewn ffordd radical, a gwneud Cymru yn genedl flaengar o ran mynd i’r afael â’r angen i ddarparu amgylchedd busnes mwy cefnogol; ac

c) rhoi cap ar unwaith ar y lluosydd, a chynllun wedi’i amserlennu ar gyfer gostyngiad graddol mewn ardrethi.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn gynnig y cynnig pwysig hwn yn ffurfiol yn enw Paul Davies a thrwy wneud hynny, ddatgan bod gennyf innau hefyd gyfran mewn busnes bach fy hun.

Amcan y ddadl hon heddiw yw cydnabod cyfraniad aruthrol busnesau bach a chanolig eu maint a’r diwydiant manwerthu i economi Cymru. Busnesau bach yw asgwrn cefn economi Cymru. Ystadegyn rwy’n aml yn hoff o’i ddyfynnu yw bod 99 y cant o’r holl fusnesau yng Nghymru yn fusnesau bach. Pe bai gan bob un o’r rheini adnoddau i gyflogi un aelod ychwanegol o staff, byddai diweithdra yng Nghymru yn cael ei ddileu i bob pwrpas.

Nawr, un ffordd o leddfu’r pwysau ar fusnesau bach a rhyddhau’r arian parod mawr ei angen fyddai i Lywodraeth Cymru ddefnyddio’r ffactorau sbarduno economaidd sydd ar gael iddi i fod yn brifddinas treth isel ar gyfer busnesau a dileu’r angen i fusnesau bach dalu ardrethi yn gyfan gwbl. Ond buaswn yn dweud wrthych am beidio â chymryd fy ngair i am hynny. Gyda’ch caniatâd, ac os yw’r dechnoleg yn caniatáu, Ddirprwy Lywydd, hoffwn ddangos ffilm o unigolion yn siarad ynglŷn â sut yr effeithiwyd arnynt gan ardrethi busnes. Ar wahân i’r perchennog busnes cyntaf a ddangosir ar y ffilm, a gysylltodd â mi yn uniongyrchol, ffilmiwyd yr unigolion eraill gan swyddogion y Cynulliad at ddibenion ymchwiliad i ardrethi busnes gan Bwyllgor yr Economi, y Seilwaith a Sgiliau. Felly, dylwn ddweud nad yw dangos y fideo’n awgrymu bod yr unigolion a gafodd eu ffilmio gan swyddogion y Cynulliad yn cefnogi’r cynnig hwn neu unrhyw welliant arall yn wir, a bod eu ffilm yn cael ei dangos yn syml fel gwybodaeth gefndirol am y mater hwn. Rwy’n deall bod aelodau eraill y pwyllgor wedi nodi eu bod yn fodlon i’r clipiau hyn gael eu dangos hefyd.

Dangoswyd DVD. Mae’r trawsgrifiad mewn dyfynodau isod yn drawsgrifiad o’r cyfraniadau llafar ar y DVD. Mae’r cyflwyniad ar gael drwy ddilyn y linc hon:

Cyflwyniad DVD.

Megan Lawley: ‘Helo, fy enw i yw Megan. Mae gennyf siop ddillad yn y Drenewydd. Rwyf newydd gael drafft o fy ardrethi newydd drwodd ar gyfer Ebrill 2017 ac maent wedi codi’n sylweddol. Rwyf bellach mewn sefyllfa lle y mae’n rhaid i mi benderfynu pa un a wyf yn symud i Swydd Amwythig, lle y buaswn yn cael rhyddhad llawn, neu a wyf am gau fy musnes. Buaswn yn gwerthfawrogi’n fawr pe bai Llywodraeth Cymru yn gallu cefnogi busnesau bach a helpu pobl fel fi ledled y wlad.’

Alex Martin Jones: ‘Roedd yna adegau pan oeddwn yn benthyca arian gan y teulu i dalu’r ardrethi busnes pan ddechreuais yn gyntaf, oherwydd ei fod yn dod yn weithredol ar unwaith. Mae gennych le i anadlu rhywfaint gyda’r bil TAW a phopeth, ond yr ardrethi busnes—bang! Dônt yn weithredol ar unwaith.’

Chris Studt: ‘Felly, os ydych newydd agor busnes, dylech fod ar gam lle rydych yn addurno’r lle. A ddylech chi fod yn talu ardrethi wrth addurno lle mewn gwirionedd? Ac a ddylid cael ychydig o amser i ymsefydlu er mwyn i chi allu cael y busnes ar ei draed?’

Katia Fotiadou: ‘Byddai wedi helpu pe baem wedi cael y tamaid bach hwnnw o ryddhad, yn enwedig yn ystod y chwe mis pan nad oeddem yn masnachu, gan nad oedd unrhyw arian yn dod i mewn. Dim ond arian yn mynd allan oedd yna. Ac eto, roedd rhaid i ni ddal i dalu bob mis, am chwe mis, hanner yr hyn rydym yn ei dalu’n rhent yma fel ardrethi busnes. Rwy’n meddwl y byddai ychydig o ostyngiad efallai am y flwyddyn gyntaf, neu am chwe mis, neu rywbeth felly’n gweithio yn ôl pob tebyg, ac yn annog pobl i sefydlu busnesau yn yr unedau gwag sydd dros y lle ym mhobman.’

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Clywsom gan nifer o berchnogion busnesau bach sy’n dweud wrthym, fel gwleidyddion, i wrando arnynt, ac mae sefydliadau fel y Ffederasiwn Busnesau Bach a Chonsortiwm Manwerthu Cymru hefyd wedi ymuno i alw am ddiwygio’n sylfaenol yr hyn y buaswn yn ei ddweud sy’n system ardrethi busnes hen ffasiwn. Siaradodd Megan yn y Drenewydd am y posibilrwydd o orfod symud ei busnes i Swydd Amwythig, lle y buasai’n gallu cael rhyddhad ardrethi llawn, a siaradodd Alex yn Wrecsam am fenthyca arian gan y teulu er mwyn talu’r ardrethi busnes. A holodd Chris a Katia a ddylid gosod ardrethi busnes ar unwaith wrth i fusnesau gychwyn, busnesau sydd, wrth gwrs, yn chwarae eu rhan bwysig yn lleihau nifer y siopau gwag mewn ymgais i wrthdroi dirywiad y stryd fawr.

Nawr, roedd toriad treth ar gyfer busnesau bach yn addewid a bedlerwyd yn helaeth gan ymgeiswyr Llafur cyn etholiad y Cynulliad—addewid a dorwyd yn y flwyddyn gyntaf, byddwn yn dweud. Aeth yr Aelod Llafur dros Ganolbarth a Gorllewin Cymru, Eluned Morgan—rwy’n sylweddoli nad yw yn ei lle heddiw—i gaffi a siop lyfrau Hours yn Aberhonddu gan addo y byddai busnesau, ac rwy’n dyfynnu datganiad i’r wasg y Blaid Lafur, yn anadlu ochenaid o ryddhad os dychwelir Llafur i rym ar Fai 5 gan y byddai Llywodraeth Lafur Cymru yn cwtogi’r ardrethi busnes a delir gan fusnesau bach ym Mhowys. Mewn gwirionedd, ni allai dim fod ymhellach o’r gwir. Mae Llywodraeth Cymru wedi torri’r addewid hwn o doriad treth i fusnesau bach a chanolig a honnodd mai parhau â chynllun sydd eisoes wedi bod ar waith ers nifer o flynyddoedd yw’r toriad treth. Nawr, dyma beth y mae’r Ffederasiwn Busnesau Bach wedi’i ddweud am hyn, ac rwy’n eu dyfynnu hwy:

mae disgrifio penderfyniad o’r fath fel toriad treth ar gyfer busnesau bach yn gwbl gamarweiniol a dyma’r ffurf waethaf ar sbinddoctora.

Yn lle’r toriad treth a addawyd ganddynt, byddai rhyddhad ardrethi i fusnesau bach yn 2017-18 yn aros yn union yr un fath ag yn 2016-17, ac mae llawer o gwmnïau bach bellach yn wynebu cynnydd dramatig yn eu biliau, wrth gwrs, yn dilyn ailbrisio ardrethi. Mae hyn yn wahanol i’r sefyllfa yn Lloegr, lle y mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi cynlluniau i gynyddu’r rhyddhad ardrethi i fusnesau bach er mwyn sicrhau na fuasai unrhyw fusnes sydd â gwerth ardrethol o dan £12,000 yn talu ardrethi o gwbl. Nawr, hoffwn ddweud wrth Ysgrifennydd y Cabinet, dilynwch arweiniad Llywodraeth y DU, ond mewn gwirionedd, buasai’n well gennyf ddweud, os gwelwch yn dda gadewch i ni gael gwell system yng Nghymru er mwyn cynyddu a chefnogi busnesau bach yng Nghymru. Gadewch i ni fod yn uchelgeisiol. Gadewch i ni gael y system orau o blith holl wledydd y DU er mwyn cefnogi busnesau bach.

Rwy’n sylweddoli y bydd gan Ysgrifennydd y Cabinet a minnau farn wahanol ar beth yw toriad treth, ond rwy’n gwerthfawrogi bod Ysgrifennydd y Cabinet yn agored i ddiwygio ac edrychaf ymlaen at glywed ei sylwadau. Gobeithiaf y bydd yna dir cyffredin y gallwn gytuno arno, ac edrychaf ymlaen at gyfraniadau’r Aelodau eraill yn ystod y ddadl y prynhawn yma.

Rwyf wedi dethol y ddau welliant i’r cynnig. Os derbynnir gwelliant 1, bydd gwelliant 2 yn cael ei ddad-ddethol. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol i gynnig gwelliant 1 a gyflwynwyd yn enw Jane Hutt yn ffurfiol. Ysgrifennydd y Cabinet.

Gwelliant 1—Jane Hutt

Dileu pwyntiau 3 a 4 a rhoi yn eu lle:

Yn ailddatgan annibyniaeth Asiantaeth y Swyddfa Brisio yn dilyn datganoli ardrethi annomestig i Gymru.

Yn nodi nad diben gwaith ailbrisio Asiantaeth y Swyddfa Brisio yw codi refeniw ychwanegol ac er bod rhai gwerthoedd ardrethol wedi cynyddu at ei gilydd maent wedi lleihau.

Yn nodi'r canlynol gan Lywodraeth Cymru:

a) penderfyniad i estyn y cynllun Rhyddhad Ardrethi i Fusnesau Bach ar gyfer 2017-18, gan leihau'r dreth y mae 70,000 o fusnesau bach yng Nghymru yn ei thalu;

b) penderfyniad i sefydlu'r cynllun Rhyddhad Ardrethi i Fusnesau Bach yn gynllun parhaol o 2018, gan roi sicrwydd i fusnesau bach y bydd y lleihad yn eu treth yn parhau;

c) ymrwymiad i adolygu'r cynllun Rhyddhad Ardrethi i Fusnesau Bach er mwyn ei wneud yn gynllun symlach a thecach i fusnesau yng Nghymru;

d) penderfyniad i gyflwyno cynllun rhyddhad trosiannol gwerth £10 miliwn ym mis Ebrill 2017 er mwyn cynnig cymorth ychwanegol i fusnesau bach sy'n elwa ar y cynllun Rhyddhad Ardrethi i Fusnesau Bach ac y mae'r gwaith ailbrisio wedi effeithio arnynt.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Yn ffurfiol.

Diolch yn fawr iawn. Galwaf yn awr ar Adam Price i gynnig gwelliant 2, a gyflwynwyd yn enw Rhun ap Iorwerth. Adam.

Gwelliant 2—Rhun ap Iorwerth

Dileu pwynt 4 a rhoi yn ei le:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i:

a) ehangu'r cymorth pontio sydd ar gael i fusnesau bach y mae gwaith ailbrisio ardollau annomestig 2017 wedi effeithio arnynt;

b) dileu ardrethi busnes ar gyfer pob busnes sydd â gwerth ardrethol o hyd at £10,000 y flwyddyn, a rhoi cymorth sy'n lleihau'n raddol i fusnesau sydd â gwerth ardrethol o rhwng £10,000 ac £20,000;

c) eithrio pob busnes rhag talu unrhyw ardrethi yn ystod eu blwyddyn gyntaf o fasnachu, er mwyn annog dechrau busnesau newydd;

d) cyflwyno lluosydd hollt ar gyfer busnesau bach a mawr fel yn yr Alban a Lloegr; ac

e) archwilio disodli ardrethi busnes yn gyfan gwbl gan ffurfiau eraill o drethi nad ydynt yn rhwystro cyflogaeth, adfywio canol trefi a buddsoddi mewn gwaith a pheiriannau.

Cynigiwyd gwelliant 2.

Rwy’n falch iawn o gynnig y gwelliant ar ran grŵp Plaid Cymru.

Rwy’n meddwl nad oes dwywaith amdani; mae hon yn dreth eithriadol o anflaengar. Os edrychwch ar ei hanes, mae’n mynd yn ôl i 1601, mewn gwirionedd—cyflwyno hen ddeddf y tlodion. Yn y bôn, y broblem gyda hi am ganrifoedd, wrth gwrs, oedd ei bod yn wir fod y galw am dir ac eiddo yn anhyblyg i bob pwrpas am nad oedd gennych unrhyw ddewisiadau. Os oeddech yn awyddus i fasnachu, roedd angen i chi wneud hynny o eiddo ffisegol. Nid yw hynny’n wir bellach, wrth gwrs. Yn gynyddol, mae siopau’n wynebu eu cystadleuwyr mwyaf drwy werthiannau ar-lein, ac yn wir gwerthiannau ar-lein nad ydynt wedi eu lleoli yn y DU hyd yn oed. Felly, mae’n ymwneud â daearyddiaeth yn ogystal.

Y rheswm pam y mae’r dreth wedi goroesi, wrth gwrs, yw ei bod yn hawdd i’w chasglu. Mae busnesau bach yn tueddu i dalu eu trethi. Ni allant fforddio’r math o dechnegau osgoi trethi arloesol sydd ar gael i fusnesau corfforaethol mwy o faint a dyna pam ei bod wedi aros ar y llyfrau fel treth, ond rwy’n meddwl ei bod yn hen bryd yn awr i ni weithredu i ddiddymu’r dreth hon mewn gwirionedd, a chael rhywbeth sy’n addas i’r diben yn ei lle ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain.

Yn ei hanfod, y broblem gyda’r dreth, fel y clywsom mewn rhai o’r cyfraniadau, yw ei bod yn effeithio’n anghymesur ar y busnesau sydd leiaf tebygol o allu talu. Os ydych yn fusnes llwyddiannus a phroffidiol, fel cyfran o’ch trosiant, byddwch yn talu llai. Gyda busnesau ymylol, mewn gwirionedd, gallwn weld sefyllfa lle y mae’r dreth yn eu gwthio i golled, ac yna mae’n rhaid iddynt gau. Fel y clywsom, mae busnesau newydd angen y cymorth ychwanegol hwnnw yn y blynyddoedd cyntaf, a chânt eu heffeithio’n anghymesur. Mae’n gwneud buddsoddi mewn eiddo masnachol yn anatyniadol o gymharu â buddsoddi mewn eiddo preswyl, ac mae hynny’n effeithio’n andwyol, wrth gwrs, ar ganol ein trefi.

Mae’n dreth sydd angen i ni gael gwared arni. Dyna pam ein bod wedi blino ar adolygiadau. Faint o adolygiadau a gawsom gan y Llywodraeth hon, gan Lywodraethau blaenorol, ac yn y blaen? Roedd yna oddeutu tri grŵp gorchwyl a gorffen y gallwn ddod o hyd i adroddiadau arnynt, yn yr ychydig flynyddoedd diwethaf hyd yn oed. Yn anffodus, am ei bod yn dreth atyniadol o safbwynt y Llywodraeth, gan ei bod yn darparu ffynhonnell sefydlog o refeniw, nid yw’n achos o farwolaeth drwy fil o doriadau; mae’n fywyd drwy fil o doriadau. Felly, yr hyn rydym wedi ei weld yw cyfres gyfan o ostyngiadau, ac mae ychydig ohonynt wedi’u cyhoeddi—rhai ychwanegol, neu newidiadau i ostyngiadau presennol—gan y Canghellor.

Felly, mae wedi cadw’r dreth yn fyw drwy wneud treth wael ychydig yn well. A dweud y gwir, yr hyn rydym ei angen yw bwrw ymlaen â’r adolygiad tymor hirach a disodli’r dreth hon. Mae yna gynigion diddorol—adolygiad Mirrlees; mae Gerry Holtham wedi awgrymu symud tuag at ffurf ar drethiant gwerth tir; mae yna gorff cyfan o lenyddiaeth sy’n mynd yn ôl dros 100 mlynedd ar hynny. Ceir gwrth-gynnig diddorol ar dreth ar werthiannau, a allai gydraddoli’r gystadleuaeth rhwng manwerthwyr ar-lein a manwerthwyr ffisegol mewn gwirionedd. Mae hyn wedi digwydd yn Unol Daleithiau America, lle y maent wedi cyflwyno treth leol ar werthiannau er mwyn helpu Main Street, fel bod Amazon o leiaf yn gweithredu ar sail gyfartal o gymharu â busnesau lleol. Efallai fod y syniad o dreth leol ar werthiannau, a ninnau wedi ein rhyddhau efallai o safbwynt rhai o’n Haelodau gyferbyn, o hualau cyfraith yr UE o ran cyflwyno ardrethi rhanbarthol ac ardrethi lleol o dreth ar werthiannau—mae gennym y gallu yn awr i edrych ar y posibilrwydd o dreth leol ar werthiannau. Gallai Cymru arloesi. Gallai Cymru gael gwared ar y dull hen ffasiwn 400 oed hwn o drethu busnesau a dangos i weddill y DU mewn gwirionedd beth y gallwn ei wneud o ran cynhyrchu math o dreth fusnes nad yw’n cosbi arloesedd a menter a buddsoddi yn ein canol trefi, ond sy’n ei wobrwyo yn lle hynny.

Nid wyf yn meddwl bod rhaid i mi ddweud wrth neb yma fod busnesau bach yn asgwrn cefn ein heconomi yng Nghymru, gan mai dyna yw 99.4 y cant o’r holl fusnesau yng Nghymru. Yn 2015-16, cafwyd cynnydd o 2.1 y cant yn nifer y busnesau bach a chanolig newydd—sef 99,860—pob un yn fusnes bach, a phob un allan yno ar eu pen eu hunain. Mae llawer ohonynt yn unig fasnachwyr sy’n dechrau’n fach ac mae ganddynt lawer o flaenoriaethau’n cystadlu ac yn gwrthdaro ddim ond i allu cadw drws y siop ar agor.

Rydym i gyd yn gwybod am lawer o enghreifftiau gwych yn ein hetholaethau ein hunain, gyda llawer ohonynt yn hyrwyddo ein diwydiant twristiaeth lleol—yn enwedig ein busnesau lletygarwch, ein manwerthwyr ar ein strydoedd mawr a’n diwydiant gwasanaethau gwych. Busnesau bach a chanolig yw 61 y cant o gyflogaeth y sector preifat, gan ddarparu’r hyn sy’n cyfateb i 673,600 o swyddi amser llawn. Dyna nifer aruthrol o bobl. Mae llawer ohonynt yn gwneud hynny heb unrhyw gefnogaeth gan y sector cyhoeddus, na’r Llywodraeth Lafur hon yng Nghymru yn wir.

Ond mae cefnogaeth i fusnesau bach a chanolig yn brin, yn enwedig yng Nghymru. Rwy’n falch o weld bod Llywodraeth y Deyrnas Unedig o ddifrif ynglŷn â busnesau bach. Yma, rydym wedi gweld cynnydd o ddim ond 20 busnes canolig ei faint ers 2014. Ddoe, cyhoeddodd Barclays ganfyddiadau sy’n dangos bod cyfran y busnesau bach a chanolig twf uchel yng Nghymru wedi gostwng 2.2 y cant yn ystod y 12 mis diwethaf, y dirywiad gwaethaf ond un yn y DU ar ôl yr Alban ac o gymharu â phob rhanbarth yn Lloegr sydd wedi gweld ac wedi tystio i gynnydd.

Ni ddarparodd Llywodraeth Cymru fwy na 10 grant y dydd drwy Cyllid Cymru—a hynny ar draws Cymru gyfan—y llynedd. Mae’r Athro Dylan Jones-Evans wedi datgan bod y bwlch cyllido rhwng y cyllid sydd ei angen ar fusnesau bach a chanolig yng Nghymru a’r hyn y gallant ei gael yn £500 miliwn y flwyddyn. Mae hynny’n llawer o arian, wyddoch chi, os ydych yn fusnes bach. Mae’n ymddangos mai fersiwn wedi’i hailbecynnu o Cyllid Cymru yw banc datblygu Cymru. Cynigiwyd argymhellion amrywiol ar gyfer banc datblygu. Yn wir, mae gennym ni, y Ceidwadwyr Cymreig, syniadau da sy’n llawer gwell na Cyllid Cymru. Hyd yn oed yn awr, fel rhan o’i chytundeb â Phlaid Cymru, mae Llywodraeth Lafur Cymru yn amharod iawn i gyflwyno unrhyw fanylion am y banc datblygu Cymru sydd ar y ffordd, er ei fod i fod yn weithredol y flwyddyn nesaf mewn gwirionedd.

Ond er mwyn i ni wneud y ddadl yn ystyrlon heddiw, rhaid i Gynulliad Cenedlaethol Cymru allu craffu ar achos busnes unrhyw fanc datblygu er mwyn sicrhau bod busnesau’n cael cefnogaeth lawn drwy’r cynigion a bod methiannau Cyllid Cymru, methiannau rydym i gyd yn rhy gyfarwydd â hwy dros nifer o flynyddoedd, yn cael sylw llawn. Yr hyn rydym yn bryderus yn ei gylch yw y bydd yn barhad o Cyllid Cymru, yr ystyriwyd ers amser hir ei fod yn anaddas i’r diben ac yn brin o ymgysylltiad. Efallai y gallai Ysgrifennydd y Cabinet daflu mwy o oleuni ar hyn.

Mae lefelau rhyddhad ardrethi busnes yng Nghymru yn rhoi ein busnesau bach a chanolig o dan anfantais amlwg o gymharu â busnesau tebyg yn Lloegr a’r Alban. Nid yw Llywodraeth Cymru wedi cefnogi busnesau drwy broses ailbrisio’r swyddfa brisio, yn rhy aml ni chaiff rhyddhad caledi yn ôl disgresiwn ei ddyfarnu lle y bo angen ac mae rhyddhad ardrethi gwell ar gael i fusnesau bach a chanolig yn Lloegr a’r Alban. Ar gyfer 2017-18, amcangyfrifir y bydd busnes sydd â gwerth ardrethol o £12,000 yn atebol i dalu ychydig o dan £6,000 mewn ardrethi busnes yng Nghymru, ond yn Lloegr byddai’r ffigur yn sero. Byddai dyled busnes sy’n werth £10,000 yn £3,323. Yn yr Alban, byddai’r ffigur yn sero.

Mae’r Ffederasiwn Busnesau Bach wedi beirniadu Llywodraeth Lafur Cymru, ac rwy’n gwneud hynny hefyd, am eu sbin ar eu haddewid maniffesto i dorri trethi i fusnesau bach. Ddirprwy Lywydd, mae’r Ffederasiwn Busnesau Bach yn llygad ei lle yn dweud nad yw gwneud rhyddhad ardrethi i fusnesau bach yn barhaol yn golygu toriad treth o gwbl.

Mae Ceidwadwyr Cymru wedi cefnogi ein busnesau bach ers amser maith a byddwn yn parhau i wneud hynny. Mae gennym nifer o gynigion i’w cefnogi: creu canolbwynt i fusnesau bach, gan sicrhau bod ein busnesau bach a chanolig yn cael eu cynrychioli go iawn, gan ddarparu pwynt cyswllt clir, gwella mynediad i gymorth a’i wneud yn hawdd i’w lywio; banc datblygu rhanbarthol—busnesau i gael gafael ar gyllid ar y stryd fawr ac ar garreg eu drws; rhyddhad ardrethi busnes llawer gwell, gan ddiddymu ardrethi i bob busnes sydd â gwerth ardrethol o hyd at £12,000 a’i leihau’n raddol i’r rhai sydd â gwerth ardrethol o hyd at £15,000. Lywydd, mae gennyf westywyr yn lleol sy’n talu ardrethi busnes o tua £120,000, manwerthwyr sy’n talu £70,000 y flwyddyn—

A ydych yn dirwyn i ben, os gwelwch yn dda?

[Yn parhau.]—yn llawer uwch na’u rhenti. Lywydd, rydym yn croesawu adolygiad o ardrethi busnes, ond mae’n rhy ychydig, yn rhy hwyr. Galwn am roi cap ar unwaith ar y lluosydd a gweithredu dull rhagweithiol o ddiwygio ein system ardrethi busnes hynafol mewn ffordd radical yng Nghymru.

A gaf i ddweud, fel aelod o’r pwyllgor, gyda’r aelodau eraill sydd yma heddiw, mor ddiolchgar oeddwn i i’r rhanddeiliaid a ddaeth i drafod y mater hwn gyda ni dros frecwast rhyw fis yn ôl? Cawson ni fore diddorol iawn, a byddwn i’n annog pawb i ddarllen yr adroddiad am ddarlun cytbwys o’r drafodaeth a gawson ni y bore hwnnw.

Business rates are obviously a major part of any business expenditure and particularly in the case of small businesses, so it’s right, of course, that we make sure that they are fit for purpose, and I’m glad the Cabinet Secretary has indicated an intention to review several aspects of the non-domestic rates regime. One of the things that became evident in the discussion that we had in that stakeholder breakfast was that those who understand how business rates work would say that they are pretty straightforward, in general terms, in Wales; it gets more complex when you look at reliefs and exemptions and so on. But that said, there is still a general lack of understanding, really, of the basis on which they’re calculated.

A wnewch chi ildio?

Yn sicr, gwnaf.

Rwy’n cytuno; roedd hwnnw’n fater a ddaeth i’n sylw. Rwy’n credu mai rhan o’r broblem yw bod yna ddryswch rhwng—. Nid yw’n broblem i Lywodraeth Cymru yma, ond y swyddfa brisio sy’n gosod y prisiad, yr awdurdod lleol sy’n casglu’r arian, ac yna mae Llywodraeth Cymru yn dosbarthu’r arian yn ganolog. Rwy’n credu nad yw busnesau’n deall hynny, a dyna ran o’r broblem. Nid cyfrifoldeb Llywodraeth Cymru yw hyn yn gyfan gwbl, ond dyna ran o’r broblem sy’n achosi llawer o’r dryswch, rwy’n credu.

Yn hollol. Hynny yw, mewn gwirionedd, yr hyn a glywsom, ac roeddwn yn mynd i obeithio y gallai Llywodraeth Cymru roi camau ar waith i helpu i egluro hynny, yn rhan o’r adolygiad, ond yn amlwg, gan gydnabod ei bod yn broblem ar draws pob rhan o’r DU yn—

A wnaiff yr Aelod dderbyn ymyriad ar y pwynt hwnnw?

Gwnaf, yn sicr.

Gyda’r gydnabyddiaeth honno, rwy’n meddwl efallai y byddai Russell George yn cydnabod bod y Ceidwadwyr wedi amcangyfrif yn llawer rhy isel y cymhlethdodau sy’n gysylltiedig ag adolygu ardrethi busnes i greu system fwy blaengar, ond dyna beth y mae’r Llywodraeth wedi ymrwymo i’w wneud, felly dyna rydym yn debygol o’i weld yn wir.

Diolch i chi am yr eglurhad hwnnw. Y mater mawr arall a gododd yn y drafodaeth honno, rwy’n meddwl, oedd cwestiwn ailbrisio a’r cyfnod rhwng ailbrisiadau. Gall bylchau, yn amlwg—bylchau hir—olygu amodau annheg i rai busnesau, lle nad yw’r prisiad yn olrhain y perfformiad economaidd cyffredinol, ac rwy’n credu ei bod yn glir o’r ailbrisiadau diweddaraf yng Nghymru fod effeithiau’r argyfwng ariannol yn dal i gael eu teimlo’n bendant iawn yma. Er bod gwerthoedd cyffredinol yn Lloegr wedi codi, yn bennaf o ganlyniad i’r perfformiad economaidd cryf yn ne-ddwyrain Lloegr, yng Nghymru, wrth gwrs, bydd y rhan fwyaf o fusnesau’n wynebu biliau is o ganlyniad. Y naill ffordd neu’r llall, bydd ailbrisiadau amlach yn helpu i ddatrys hynny, a hoffwn ofyn i Lywodraeth Cymru edrych ar hynny fel rhan o’r adolygiad.

Mae’r cynnig yn galw arnom i geisio dod yn genedl flaenllaw mewn perthynas ag ardrethi busnes, ac yn wir, gofynnodd Russell George yn benodol i ni edrych am ysbrydoliaeth gan Lywodraeth y DU ar rai o’r pethau hyn. Ar ryddhad trosiannol, lle roedd Janet Finch-Saunders yn awyddus iawn i ni ddilyn arweiniad Lloegr, rwy’n cymeradwyo Llywodraeth Cymru am beidio â dilyn esiampl y Llywodraeth Geidwadol yn San Steffan, sydd wedi gwneud i dalwyr ardrethi eu hunain, a welodd leihad yn eu gwerth ardrethol, i ysgwyddo’r baich o ariannu’r rhai y mae eu gwerth ardrethol hwy wedi codi. Felly, mae Llywodraeth Cymru wedi dewis ariannu hynny ei hun, sy’n arwydd clir o’i chefnogaeth i’r sector, ac un o nifer o ffyrdd y buaswn yn dweud bod y system yma eisoes yn decach ac yn fwy cadarn na’r system yn Lloegr.

Y gwahaniaeth mwyaf trawiadol, rwy’n credu, yw cynlluniau’r Llywodraeth Geidwadol yn San Steffan i ailddosbarthu, i bob pwrpas, incwm ardrethi busnes gan gynghorau tlotach i gynghorau mwy cyfoethog, gan eu galluogi i gadw 100 y cant o’u hardrethi busnes. Mae hynny’n amlwg yn cymhlethu’r anghydraddoldebau sy’n bodoli eisoes, a phe bai hynny’n cael ei efelychu yng Nghymru, byddai’n hynod o niweidiol i rannau helaeth o’r wlad.

Clywsom rybuddion hefyd, na chawsant eu hadlewyrchu yn y clipiau fideo, am beryglon dilyn y broses apelio a gyflwynwyd yn Lloegr, ac sydd wedi bod yn andwyol iawn i fusnesau o ran yr amser y mae’n ei gymryd a’r costau. Rwy’n siŵr y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn rhoi sylw i’r rhybuddion hynny pan fydd yn cyflwyno ei ymgynghoriad ar y broses apelio yn benodol. Rwy’n tynnu sylw’r rhai ar feinciau’r Ceidwadwyr, yn arbennig, sydd wedi gofyn i ni gael ein hysbrydoli gan esiampl Lloegr, os mai’r prawf yw pa gyfran o’ch busnesau bach sydd wedi eu heithrio rhag ardrethi busnes 100 y cant, mae ein system yma, sy’n cynnwys 50 y cant o’n busnesau bach, yn gwneud yn eithaf da yn erbyn system Lloegr lle y mae’r ffigur hwnnw’n draean yn unig.

Ond mae’r cynnig yn ehangach nag ardrethi busnes yn syml ac mae’n edrych ar gefnogaeth i’r sector manwerthu yn fwy cyffredinol, sy’n cysylltu â thrafodaeth ehangach ynglŷn â sut y gallwn adfywio canol ein trefi yn wyneb grymoedd economaidd gwirioneddol sy’n tynnu i’r cyfeiriad arall. Buaswn yn ychwanegu bod llawer o drefi, gan gynnwys Castell-nedd yn fy etholaeth i, wedi manteisio ar gymorth Llywodraeth Cymru i ddatblygu ardaloedd gwella busnes, nad ydynt yn boblogaidd gan bawb, yn amlwg, ond maent yn gyfle i gydweithio’n agos rhwng llywodraeth leol, busnesau a rhanddeiliaid eraill.

Hoffwn dynnu sylw at sylwadau yn yr astudiaeth ddofn ddiweddaraf a grybwyllodd Steffan Lewis yn gynharach yn ystod y trafodion heddiw, a chredaf ei bod yn werth eu hystyried o ran datganoli pwerau datblygu economaidd pellach i lefel leol, ac edrych yn ddychmygus ar safleoedd busnes dros dro a siopau dros dro, ac yn y blaen.

Rwy’n credu mai un o’r rhesymau sylfaenol pam y mae canol ein trefi yn y sefyllfa y maent ynddi yw oherwydd y wasgfa ar gyllidebau aelwydydd ac incwm gwario y rhai sy’n eu defnyddio fwyaf, sy’n rhywbeth y mae gennyf ofn nad yw datganiad yr hydref heddiw wedi gwneud unrhyw beth i fynd i’r afael ag ef.

Ers cenedlaethau, mae canol ein trefi wedi bod yn galonnau masnachu ein cymunedau. Maent yn ganolog i economïau lleol iach a llewyrchus, yn ffynhonnell balchder dinesig a chanolbwynt bywyd y gymuned. Ond heddiw, mae gormod o’n siopau stryd fawr yn dirywio, gyda llai o gwsmeriaid a siopau gwag.

Mae newidiadau i ffordd o fyw pobl wedi golygu newidiadau i’r ffordd y maent yn siopa. Mae datblygiad siopau ar gyrion trefi mewn rhai achosion wedi cael effaith niweidiol ar ganol trefi ledled Cymru. Mae siopwyr yn hoffi’r cyfleustra a’r dewis y mae siopau ar gyrion trefi sy’n darparu parcio am ddim yn eu cynnig. Gwelwyd cynnydd o dros 4.6 y cant yn nifer yr ymwelwyr â pharciau manwerthu yng Nghymru. Mae hyn wedi achosi gostyngiad yn ei sgil yn nifer yr ymwelwyr â’n strydoedd mawr. Mae e-fasnach yn un o’r marchnadoedd sy’n tyfu gyflymaf yn Ewrop. Mae ffigurau manwerthu ar gyfer Prydain ym mis Medi eleni yn dangos cynnydd o 22 y cant mewn gwerthiannau ar-lein o’i gymharu â’r un mis y llynedd.

Felly, mae ein strydoedd mawr o dan bwysau. Caiff hyn ei adlewyrchu yn y cyfraddau siopau gwag. Yn 2014, caeodd 159 o siopau stryd fawr yng Nghasnewydd. Ar hyn o bryd, mae un o bob wyth safle manwerthu yng Nghymru yn wag. Mae adroddiad diweddaraf y Local Data Company yn nodi mai Casnewydd yw un o’r canol trefi sy’n perfformio waethaf o ran siopau a safleoedd hamdden gwag, gyda chyfradd o dros 25 y cant.

Mae’r Ceidwadwyr Cymreig wedi bod yn galw ers nifer o flynyddoedd am strategaeth i adfywio ein strydoedd mawr. Ac eto, er gwaethaf geiriau cynnes Llywodraethau olynol yng Nghymru, mae’n amlwg mai ychydig a gyflawnwyd. Mae angen gweithredu ar frys i adfywio ein strydoedd mawr fel canolfannau twf economaidd. Mae arnom angen strategaeth reoli glir ar gyfer canol ein trefi. Mae cyfleusterau parcio gwael, ffioedd parcio uchel, tagfeydd traffig a diffyg trafnidiaeth gyhoeddus i gyd yn atal cwsmeriaid rhag siopa yng nghanol trefi, ac mewn ardaloedd penodol eraill. Yn fwy pwysig, nid oes llawer o doiledau cyhoeddus, nid oes llawer o gaeau chwarae i blant, ac yn olaf, nid yw croesi a cherdded ar hyd y ffordd fawr yn hawdd iawn i bobl anabl. Mae angen i ni hyrwyddo cynlluniau parcio am ddim, trafnidiaeth gyhoeddus gyfleus a chynlluniau parcio a theithio gyda’r nod o wneud canol trefi’n hwylus i gerddwyr a beicwyr. Dylai cynlluniau annog cymysgedd go iawn o siopau a swyddfeydd yng nghanol trefi, yn ogystal â thai, i ddod â phobl i mewn i’r ardaloedd hynny, yn enwedig yn ystod y nos. Ac mae angen i ni edrych eto ar ardrethi busnes, sy’n parhau i fod yn rhwystr sylweddol i dwf a llwyddiant busnesau yng Nghymru.

Ddirprwy Lywydd, fe welsom y ffilm, ac fe glywsoch, foneddigion a boneddigesau, fy nghyd-Aelodau yma, ond digwyddodd un enghraifft nodweddiadol yn fy swyddfa etholaeth. Daeth etholwr i fy swyddfa—mae wedi bod yn rhedeg siop am y 14 mlynedd diwethaf ar y ffordd fawr, ac roedd newydd ehangu siop o fewn ei siop lle roedd ei swyddfa, er mwyn cael gwared ar y swyddfa ac ehangu ychydig o gondolas i wneud ei arwynebedd yn fwy. Dyfalwch beth? Daw’r swyddfa brisio yno a chodi ei ardrethi. Nid oedd wedi ymestyn ei siop, nid oedd yr arwynebedd wedi cynyddu, nifer y gondolas yn unig, nwyddau’r siop, oedd wedi cynyddu. Cafwyd cynnydd o bum gwaith yn yr ardrethi ar gyfer y busnes hwn, o £3,000 i £15,000,. Felly, yr hyn a wnaeth oedd gwerthu ei fusnes. Dyna un enghraifft nodweddiadol, yn ddiweddar iawn.

Ar y Stryd Fawr yng Nghasnewydd, mae’r rhenti fel arfer o gwmpas £14,000 ac mae’r ardrethi o gwmpas yr un ffigur bron. Sut y gall busnes newydd redeg busnes gydag agwedd o’r fath? Mae yna rai syniadau arloesol y credaf y dylai’r Gweinidog eu hystyried. Yn gyntaf, dylai masnachu fod yn gwbl ddi-dâl ar gyfer unrhyw fasnach. Yn ail, rhyddhad yn lleihau’n raddol yn seiliedig ar elw’r flwyddyn gyntaf; yn y drydedd flwyddyn, yn union yr un fath—maint elw’r ail flwyddyn. Syniadau arloesol iawn sy’n gallu rhoi cymhelliant newydd i entrepreneuriaid newydd a busnesau newydd i dyfu a ffynnu ar ein strydoedd mawr. Dyna un o’r rhesymau pam rwy’n meddwl bod ein busnesau ar y stryd fawr yn dirywio i’r fath raddau fel ei bod, weithiau, yn ardal nad oes neb eisiau mynd iddi, yn enwedig yn y nos.

Fel y dywedais, mae rhyddhad ardrethi busnes yn darparu cyfle i gefnogi menter ac ysgogi twf economaidd. Diddymu’r ardrethi ar gyfer busnesau sydd â gwerth ardrethol o lai na £12,000 a lleihau rhyddhad yn raddol hyd at £15,000—Ddirprwy Lywydd, rydym wedi bod yn dweud hyn ar yr ochr hon i’r Siambr ers blynyddoedd lawer. Rwy’n credu ei bod yn hen bryd i’r Llywodraeth wrando arnom. Byddai ein cynnig yn gweld 73 y cant o safleoedd busnes yn cael peidio â thalu ardrethi yn gyfan gwbl. Lywydd, mae pawb ohonom am weld stryd fawr brysur, busnesau lleol ffyniannus ac ymgysylltiad cadarnhaol â’r gymuned. Strydoedd mawr bywiog yw’r allwedd barhaol—

A ydych yn dirwyn i ben, os gwelwch yn dda?

Galwaf ar Lywodraeth Cymru i roi adfywio’r stryd fawr ar frig eu hagenda. Diolch.

Rwyf innau hefyd eisiau canolbwyntio ar fusnesau’r stryd fawr. Mae’n ffaith ddiymwad fod gostyngiad dramatig mewn siopa ar y stryd fawr ledled Cymru gyfan. Mae hon, wrth gwrs, yn broblem a rennir ledled gweddill y DU, ond mae’n ymddangos bod Cymru wedi cael ei tharo’n galetach na llawer o rannau eraill o’r wlad. Mae’n rhaid i ni ofyn y cwestiwn: a ellir atal y dirywiad hwn, neu o leiaf ei leddfu?

Un ffaith amlwg iawn a glywyd dro ar ôl tro gan y rhai sy’n ymwneud â’r diwydiant manwerthu ar y stryd fawr, yw ffioedd parcio. Mae ffioedd parcio yn dreth uniongyrchol ar y fasnach fanwerthu. Oes, mae yna lawer o broblemau eraill, fel y nodwyd heddiw, yn enwedig mewn perthynas ag ardrethi ac yn y blaen, ac mae’r rhan fwyaf ohonynt wedi cael sylw gan siaradwyr blaenorol, ond rwy’n credu bod hon yn un agwedd na ellir ei hanwybyddu ac mae modd unioni’r sefyllfa ar unwaith. Y broblem, wrth gwrs, yw bod cynghorau yn ystyried bod y llif refeniw hwn, sy’n sylweddol weithiau, yn ychwanegiad i’w groesawu i’w cyllidebau, cymaint felly fel bod llawer o gynghorau wedi dewis cynyddu’r llif arian hwn o un flwyddyn i’r llall. Er enghraifft, roedd Casnewydd i fyny 113 y cant rhwng 2014 a 2015. Cafodd Penybont gynnydd o 108 y cant ar gyfer yr un blynyddoedd, fel Merthyr ar 83 y cant, ac roedd Caerfyrddin i fyny 76 y cant—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Gwnaf, wrth gwrs.

A gaf fi ofyn i’r Aelod a all gadarnhau, er bod y cyfraddau dyddiol ar gyfer parcio ym Merthyr yn £3.50, fod yna gyfradd barcio fisol o ddim ond £29 mewn gwirionedd, sy’n ostyngiad sylweddol i unrhyw un sy’n gorfod defnyddio’r meysydd parcio hynny’n rheolaidd?

Ie, diolch, Dawn. Rwy’n derbyn hynny’n llwyr, ond rydym yn sôn am bobl sy’n siopwyr achlysurol y rhan fwyaf o’r amser, ac ni fyddent yn dymuno cael un o’r tocynnau misol hyn.

Mae’n anodd credu’r cynnydd yn y ffioedd yng Nghasnewydd, o gofio bod y dref yn llusgo ar ôl canol tref Cwmbrân, sy’n cynnig parcio am ddim ers blynyddoedd lawer, gan olygu bod gan Gasnewydd, fel y nododd Asghar eisoes, nifer uwch o siopau gwag na holl drefi eraill Cymru. Ac i ddychwelyd at Gaerfyrddin, pan gafodd y clociau parcio eu fandaleiddio, gan arwain at golli pythefnos o ffioedd parcio, nododd manwerthwyr yn y dref gynnydd o rhwng 15 y cant a 25 y cant yn eu gwerthiant. Mae ffioedd parcio yn cael eu hadfer yn llawn gan Gyngor Sir Caerfyrddin.

Mae rhai cynghorau yn ceisio cyfreithloni’r dreth hon drwy bwyntio at gostau cynnal a chadw ar gyfer meysydd parcio—gydag un hyd yn oed yn awgrymu ei bod yn costio £145 y flwyddyn iddynt am bob lle parcio. Wel, yn bersonol nid wyf wedi dod ar draws un o’r llefydd parcio hyn sydd wedi’u gorchuddio ag aur, mae’n rhaid. Er ein bod yn sylweddoli mai cyfrifoldeb awdurdodau lleol yw ffioedd parcio, mae yna lawer o ffyrdd y gall Llywodraeth Cymru eu defnyddio i—wel, gadewch i ni ei roi mor ysgafn â phosibl—i annog yr awdurdodau hynny i adolygu eu polisïau parcio. Rwy’n annog Llywodraeth Cymru i edrych eto ar yr hyn y gall ei wneud i gael gwared ar y malltod hwn ar fusnesau’r stryd fawr. Diolch.

Croesawaf y cyfle i gymryd rhan yn y ddadl heddiw, er nad oeddwn yn cymryd rhan yn y ddadl tan oddeutu hanner awr yn ôl, ond erbyn hyn rwy’n gwneud hynny. Felly, byddwn yn ddiolchgar os gall y Siambr fod yn amyneddgar â mi. Ond mae’n fater pwysig iawn, ac mae’r cynnig sydd ger ein bron heddiw yn cyffwrdd ar—fel yr amlygodd yr Aelod dros Gastell-nedd—adfywio’r stryd fawr a phwysigrwydd sicrhau bod yr adfywio hwnnw’n seiliedig ar fusnesau hyfyw gydag arian parod yn mynd drwy eu busnesau. Ardrethi busnes yw un o’r systemau symlach sy’n mynd ag arian oddi wrth fusnesau bach y mae taer angen iddynt gadw arian i greu swyddi a chreu cyfleoedd ar gyfer buddsoddi.

Nid mater o’r Blaid Geidwadol yn dod yma ac yn mynnu bod y Gweinidog yn gwneud pethau a rhoi rhestr o ddymuniadau o’i flaen yw hyn, fel sy’n gallu digwydd yn aml iawn yma ar brynhawn dydd Mercher, gan fod gan y Ceidwadwyr, a bod yn deg, hanes da, boed ym maes ardrethi busnes neu adfywio’r stryd fawr. Cyflwynodd David Melding, pan oedd yn llefarydd busnes a’r economi, yn ôl yn 2009, rwy’n meddwl—yn y trydydd Cynulliad—ein polisi ardrethi busnes o gyflwyno rhyddhad ardrethi busnes i fusnesau gwerth hyd at £12,500, a’i leihau’n raddol i rai gwerth hyd at £15,000. Mewn dadl ar ôl dadl yn y Siambr hon, difrïodd Gweinidog yr Economi ar y pryd, Ieuan Wyn Jones, yr honiadau hynny a dweud ei bod yn gwbl afresymol gofyn am hynny i fusnesau, ac yn y pen draw, trodd Llywodraeth Cymru glust fyddar i’r apeliadau hynny dro ar ôl tro—apeliadau a seiliwyd ar sylwadau a wnaed gan y Ffederasiwn Busnesau Bach, Sefydliad y Cyfarwyddwyr, Cydffederasiwn Diwydiant Prydain a llawer o fusnesau a siambrau masnach o amgylch Cymru. Ac eto dyma ni, yn 2016, gydag ailbrisiad newydd ddigwydd sy’n gosod marc cwestiwn mawr dros hyfywedd llawer iawn o fusnesau bach a chanolig eu maint ar y stryd fawr ar hyd a lled Cymru.

Rwy’n sylweddoli, o’r hyn a ddywedodd y Prif Weinidog ddoe pan oedd yn cyffwrdd â’r pwynt hwn, ei fod i’w weld yn credu mai dim ond o’r Bont-faen a Bro Morgannwg a Sir Fynwy drwy Nick Ramsay y mae’r sylwadau’n dod, a sylwadau eraill o Sir Fynwy. Rhaid i mi ddweud bod y sylwadau a dderbyniais yn y cyfarfodydd rwyf wedi’u mynychu fel pe baent â’r broblem hon ar draws Cymru gyfan, ac mae’n fater y mae angen i Lywodraeth Cymru ymateb iddo. Dyna, yn sicr, yw ein rôl: dod yma a gwneud Llywodraeth y dydd yn ymwybodol o gynnwys ein bagiau post ac yn ymwybodol o’r sylwadau rydym yn eu cael.

Felly, rwy’n gobeithio y bydd y Gweinidog yn defnyddio cyfle’r ddadl hon heddiw. Yn amlwg, mae’r Llywodraeth wedi cyflwyno gwelliant—gwelliant ‘dileu popeth’—ond rwy’n gobeithio y bydd y Gweinidog, yn ei anerchiad i’r Siambr y prynhawn yma, yn defnyddio hynny’n gadarnhaol i amlinellu’r mesurau y bydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd. Rwy’n deall y bydd yn pwyso ar y gronfa drosiannol gwerth £10 miliwn a gyflwynwyd gan y Llywodraeth hyd yma, ond mae busnesau ac arweinwyr busnes yn dweud yn glir ei bod hi’n amlwg nad yw honno’n ateb anghenion busnesau gyda’r ymarferiad prisio sydd wedi’i wneud, a’r biliau y mae busnesau bach ar y stryd fawr, yn arbennig, yn eu hwynebu ac y bydd yn rhaid iddynt eu talu o 1 Ebrill y flwyddyn nesaf.

Mewn rhai ffyrdd, roedd yn galonogol gweld y Prif Weinidog ddoe yn cyfeirio mewn gwirionedd at y ffaith y gallai fod—gallai fod—ychydig bach o symud yn y maes hwn. Unwaith eto, rwy’n gobeithio y bydd y Gweinidog Cyllid yn defnyddio’i ymateb i’r ddadl heddiw i ddod â rhywfaint o oleuni efallai i’r twnnel hwn. Gallwn ddadlau a yw’r system yn Lloegr yn well na’r system yng Nghymru. Y ffaith amdani yw na fydd miloedd lawer o fusnesau ar hyd a lled Cymru yma yr adeg hon y flwyddyn nesaf os nad chânt fwy o gymorth. Dylai hynny, yn sicr, ei gwneud yn hanfodol fod y Llywodraeth yn mynd i’r afael â’r pryderon hyn.

Hoffwn dreulio ychydig o amser hefyd yn fy anerchiad, beth bynnag am rinweddau’r cynllun a gyflwynwyd hyd yma gan Lywodraeth Lafur Cymru yma, yn ystyried proses apelio Asiantaeth y Swyddfa Brisio, sy’n faes arall y nodwyd wrthyf ei fod yn achos pryder, ac yn arbennig y cyfnod o amser y mae’r swyddfa brisio yn ei gymryd i ymateb i geisiadau gan fusnesau a’r amser y mae’n ei gymryd i fusnesau fynd ar wefan y swyddfa brisio i weld mewn gwirionedd beth yw eu prisiad newydd, a gweld y dystiolaeth ddogfennol ynglŷn â sut y pennwyd y prisiad hwnnw. Cyfeiriaf at—ac fel y dywedais, pe bawn i wedi sylweddoli fy mod yn siarad, yn sicr buaswn wedi dod â’r llythyr a gefais ddoe gan yr Hare and Hounds yn Aberthin, sef tafarn y mae rhai pobl yn y siambr hon yn gyfarwydd â hi o bosibl, ar y cynnydd sylweddol y maent yn ei wynebu yn eu hardrethi busnes. Tynnodd y sawl a’i hysgrifennodd fy sylw at y cyfnod o amser y byddai’r broses y byddai’n rhaid iddynt fynd drwyddi’n rhan o’r drefn apelio yn ei chymryd, er mwyn deall yn y lle cyntaf sut y gallent apelio ac yna’r ffordd, y fethodoleg, roedd y swyddfa brisio wedi’i defnyddio i bennu’r cynnydd sylweddol yn yr ardrethi busnes. Mae hwn yn fusnes sy’n wynebu gorfod talu’r ddyled honno mewn ychydig dros bedwar mis, ac felly, byddwn yn gobeithio eto y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn gallu rhoi rhywfaint o sicrwydd i ni yn ei ymateb heddiw ynglŷn â pha lefel o gefnogaeth a dealltwriaeth y gall y swyddfa brisio eu rhoi i fusnesau yn y broses apelio, a hefyd i roi hyder i’r Aelodau na fydd busnesau yn cael eu cosbi os dônt o hyd i rwystrau a roddwyd yn eu ffordd wrth symud yr apeliadau hynny yn eu blaen. Ac rwy’n annog y Siambr heddiw i gefnogi’r cynnig sydd ger ein bron sy’n ceisio rhoi’r astell honno o gefnogaeth ar y llawr i fusnesau bach gerdded ar ei thraws ac yn y pen draw, i fod yno yr adeg hon y flwyddyn nesaf.

Diolch yn fawr iawn, a galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol, Mark Drakeford.

Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd.

Well, Russell George opened the debate, and I echo what he had to say in emphasising the important contribution of the retail industry to the Welsh economy, both through direct employment in the industry and in supply chain links. Jeremy Miles made a series of important points about how local economies and town centres can be supported, and both Mohammad Asghar and Adam Price set the changing context in which the high street has to operate today, from public toilets to internet shopping. And David Rowlands pointed out that these factors go far wider than Wales. In his contribution, he focused particularly on the impact of car parking charges on the high street. I look forward to his support in the final budget debate when, no doubt, he will want to welcome the £3 million that is part of our agreement with Plaid Cymru on the draft budget and which is specifically there to reduce car parking charges in our high streets, but to do so in a way that allows us to gather the hard evidence and to make a proper assessment of the impact that those charges have on footfall on our high streets.

Dirprwy Lywydd, I hope you'll forgive me if, in what I have to say, I will focus more specifically on the theme that has most often been reflected in this afternoon's debate, and that is to say the impact of non-domestic rates and the recent revaluation exercise. It's important that I set out the history of that exercise. The requirement to hold a revaluation every five years is set out in statute, but the UK Government decided to postpone the 2015 revaluation for reasons that Members here will not need a great deal of speculation to imagine why that date was inconvenient to them. Reluctantly, and taking into account the impact on ratepayers along the border, and those with properties in both England and Wales, we decided to postpone the revaluation in Wales as well, and part of this afternoon is about dealing with the impact of that delay.

Nawr, roedd Jeremy Miles yn cyfeirio at adroddiad pwyllgor yr economi, ac rwy’n croesawu’r adroddiad hefyd. Roedd lot o bethau diddorol, fel y gwelsom ni ar ddechrau’r ddadl, yn y ffordd yr oedd y pwyllgor wedi mynd ati i gasglu gwybodaeth.

I agree with a number of the recommendations in that interesting report and look forward to responding formally to it. I do think that we should look at the feasibility of more frequent revaluation, which would help smooth out some of the grinding of gears that we see and what happens when you delay a revaluation. As the report itself says, if we’re to do that—if we’re to move, for example, to three-year cycles—it cannot be simply by speeding up the current system and making it work faster; we’d have to go about the revaluation exercise in a different way. In order to do that, we’d have to rely on the Valuation Office Agency, because, again, it’s just important—[Interruption.] Yes, Andrew.

Rwy’n ddiolchgar i chi am dderbyn ymyriad. Yn amlwg mae wedi’i grybwyll yn y ddadl—mae ardrethi busnes a phrisio eiddo yn system dreth hirsefydlog yn y wlad hon. Felly, yn eich sylwadau, a ydych yn credu y byddai unrhyw ddiwygio ar y system honno yn dibynnu ar fod yn seiliedig ar eiddo, yn hytrach na system dreth drosiant efallai neu ryw fath o gydnabyddiaeth o’r rhyngrwyd? Oherwydd rydych yn cyfeirio at y ffaith efallai y byddai unrhyw ddiwygio’n seiliedig ar eiddo yn ei hanfod.

Na, Gadeirydd, fe ymdriniaf â’r pwynt hwnnw yn awr. Buaswn wedi dod ato yn nes ymlaen, ond fe wnaf hynny yn awr, ar bob cyfrif. Roeddwn yn cyfeirio’n syml iawn at un o’r argymhellion yn adroddiad Pwyllgor yr Economi, y Seilwaith a Sgiliau ar y system bresennol. A oes gennyf ddiddordeb mewn ymchwilio system amgen, system ddiwygiedig, ar gyfer trethi annomestig? Oes mae. Rwyf wedi rhoi gwaith ar y gweill. A yw’n rhaid seilio’r system honno ar eiddo? Nid wyf yn credu bod rhaid gwneud hynny o reidrwydd. Fel y clywsom yng nghyfraniad Adam Price, ceir cyfres o ddewisiadau eraill sydd eisoes wedi’u trafod yn helaeth o ran trethiant gwerth tir, treth ar werthiannau, neu dreth incwm leol, fel y mae chwaer blaid Plaid Cymru yn yr Alban wedi’i argymell. Yr hyn rydym yn brin ohono yw data cadarn a fyddai’n dangos beth fyddai effaith wirioneddol ac ymarferol y dewisiadau amgen hynny yn y cyd-destun Cymreig mewn gwirionedd. Mae’r ymchwil rwyf wedi’i gomisiynu yn ymwneud ag edrych ar sut y byddem yn cymhwyso’r syniadau hynny. Rwy’n meddwl bod rhinweddau’r syniadau’n hysbys iawn. Gwnaed llawer o waith eisoes. Yr hyn rydym yn brin ohono yw dealltwriaeth gymwysedig ynglŷn ag a fyddent yn arwain at ganlyniadau gwell yng nghyd-destun Cymru ai peidio. Os gallwn wneud hynny, yna cawn ddadl fwy gwybodus ynglŷn ag a fyddai newid mwy sylfaenol yn y ffordd rydym yn codi arian yn y ffordd hon yn iawn yn y dyfodol, ac rwy’n gobeithio y byddwn yn y sefyllfa honno yn ystod tymor y Cynulliad hwn.

Am y tro, mae’n rhaid i ni weithredu o fewn y system sydd gennym, lle y mae gennym swyddfa brisio. Mae’n gorff statudol, mae’n gwbl annibynnol ar Lywodraeth Cymru, mae’n cynnal ailbrisiadau, mae’n dod i’r casgliadau hynny, mae’r paramedrau wedi’u hymgorffori mewn deddfwriaeth sylfaenol, ond mae’n rhaid i’r ailbrisio fod yn niwtral o ran refeniw. Er bod yna gwmnïau, yn bendant—rwy’n deall, ac rwyf wedi darllen llythyrau gan unigolion yn y sefyllfa hon—sy’n gweld eu biliau’n cynyddu, ac nid yw hynny ond yn gallu digwydd am fod llawer o fusnesau eraill yng Nghymru yn gweld eu biliau’n lleihau. Nid yw ailbrisio yn codi unrhyw arian pellach o gwbl. Yn syml, mae’n ailddosbarthu’r baich mewn ffordd sy’n decach oherwydd ailbrisio. Pe na bai gennym drefn ailbrisio, byddai’r system yn mynd yn fwyfwy annheg flwyddyn ar ôl blwyddyn, ac mae hwnnw’n bwynt y mae adroddiad y pwyllgor yn ei gydnabod.

Cyhoeddodd Asiantaeth y Swyddfa Brisio ei rhestr ardrethu ddrafft ar 30 Medi, a gwnaeth hynny i roi cyfnod o chwe mis i dalwyr ardrethi wirio’r manylion ar gyfer eu heiddo a’i brisiad cysylltiedig. Gall talwyr ardrethi ddefnyddio’r chwe mis i roi gwybod i Asiantaeth y Swyddfa Brisio am unrhyw gamgymeriadau y credant eu bod wedi’u cynnwys yn yr ailbrisiad, ac i ofyn i Asiantaeth y Swyddfa Brisio ei ailystyried. Mae hynny’n digwydd. Pan ddaw’r rhestr newydd i rym, gall talwyr ardrethi sy’n dal i amau eu prisiad apelio, yn gyntaf oll i Asiantaeth y Swyddfa Brisio ei hun, ac yna ceir hawl i apelio yr holl ffordd i’r Uchel Lys. Mae tua 35 y cant o’r holl apeliadau yn mynd ymlaen i arwain at newid i’r rhestr ardrethu.

Rwy’n cytuno bod yr apeliadau yn cymryd gormod o amser ac mae’r system yn rhy feichus, a byddaf yn cyflwyno cynigion i ddiwygio’r system apelio yma yng Nghymru. Ond ni fyddaf yn gwneud hynny yn y ffordd y mae’r system wedi cael ei diwygio yn Lloegr, lle rwy’n credu bod y bwrdd wedi ei ogwyddo’n rhy bell yn erbyn y talwr ardrethi, ac yn ormodol o blaid Asiantaeth y Swyddfa Brisio.

Nawr, gan ein bod yn gwybod bod yna batrymau o enillion a cholledion, rydym yn gwybod bod yn rhaid i ni gyflwyno system i lyfnhau’r effaith i’r rhai sy’n cael eu heffeithio’n andwyol. Dyna pam y mae gennym gynllun rhyddhad trosiannol gwerth £10 miliwn, a bydd yn darparu cymorth ychwanegol i fwy na 7,000 o dalwyr ardrethi yng Nghymru. Bydd yn cael ei ariannu’n llawn gan Lywodraeth Cymru, yn wahanol i’r system yn Lloegr, sydd ond yn golygu mynd ag arian gan un set o enillwyr i geisio’i roi i gollwyr. Byddwn yn diwygio ein cynllun rhyddhad ardrethi i fusnesau bach sy’n werth £100 miliwn. Fe gymeraf nifer o’r pwyntiau a wnaed yn y ddadl y prynhawn yma wrth fynd ati i’w ddiwygio, a byddwn yn ymgynghori’n eang â rhanddeiliaid ar ffurf cynllun parhaol lle rwy’n meddwl y gallwn wneud yn well, darparu mwy o gymorth i’r busnesau rydym am eu helpu, a gweld ein strydoedd mawr yn ffynnu’n well yn y dyfodol oherwydd hynny.

Diolch yn fawr iawn. Galwaf ar Nick Ramsay i ymateb i’r ddadl—Nick.

Diolch, Ddirprwy Lywydd, ac a gaf fi ddiolch i’r Aelodau sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl y prynhawn yma? Mae’n ddadl amserol iawn o ystyried bod canlyniadau ailbrisiad ardrethi mis Ebrill nesaf yn dod yn amlwg bellach—a byddwn yn dweud mai ond yn ddiweddar y daethant yn amlwg, yn sicr i’r busnesau ar lawr gwlad sy’n mynd i wynebu codiadau.

Fel y dywedodd Russ George wrth agor, mae’r sefyllfa rydym ynddi yma yn gwrthgyferbynnu’n uniongyrchol â’r sefyllfa yn Lloegr, lle mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi cynlluniau i gynyddu’r rhyddhad ardrethi ar gyfer busnesau bach, gan sicrhau na fyddai unrhyw gwmni sydd â gwerth ardrethol o lai na £12,000 yn talu unrhyw ardrethi o gwbl. Clywais yr hyn y mae nifer o’r Aelodau wedi’i ddweud yn y Siambr y prynhawn yma, yn beirniadu’r sefyllfa ar draws y ffin yn Lloegr. Yn sicr, nid yw’n berffaith. Nid oes unrhyw system drethiant a fu erioed yn berffaith, na threfn ailbrisio ardrethi busnes yn wir, ond nid oes amheuaeth o gwbl fod busnesau yn fy etholaeth yn edrych ar draws y ffin ac yn gweld agweddau ar y ffordd y mae’r ailbrisio wedi cael ei drin yn Lloegr sy’n well na’r hyn sydd wedi digwydd yma neu’n sicr yn well na’r hyn sy’n cael ei addo yma. Felly, buaswn yn cadw hynny mewn cof. Yn amlwg, nid yw’n sefyllfa berffaith dros y ffin, ond rwy’n meddwl y byddai’n werth i Lywodraeth Cymru edrych dros y ffin ac edrych ar ffyrdd y gallwn wella’r math o gefnogaeth sydd gennym yma.

Mae’r busnesau rwyf wedi siarad â hwy—ac mae llawer ohonynt; nid oes gennyf ond llond llaw o’r negeseuon e-bost a gefais yn ystod y diwrnodau diwethaf. Ers cael fy ethol i’r Cynulliad, ni allaf gofio cael mater sydd wedi achosi’r fath loes mewn cyfnod mor fyr o amser ac sydd wedi cynhyrchu’r fath lwyth o negeseuon e-bost. Gallaf weld David Rowlands yn nodio; mae’n amlwg nad yw’n sefyllfa sy’n effeithio ar fy swyddfa i yn unig. Yn wir, mae yna ddicter allan yno. Mae yna anobaith, buaswn yn dweud. Rwyf hyd yn oed wedi cael gwahoddiad i arwerthiant cau siop yn Nhrefynwy ar gyfer mis Ebrill/mis Mai nesaf, wedi i hyn ddod i rym. Felly, na foed i ni fod dan unrhyw gamargraff o gwbl ynglŷn â maint y pryder a’r gofid sydd allan yno ar draws Cymru yn yr ardaloedd yr effeithir arnynt gan y codiadau hyn.

Rwy’n sylweddoli nad yw hon yn broblem ar draws Cymru gyfan. Nid ydym yn dweud ei bod. Yn sicr, fel y dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet, mae yna fusnesau sydd wedi gwneud yn eithaf da mewn gwirionedd yn sgil ailbrisio ardrethi busnes. Dyna agwedd ar unrhyw ymarfer ailbrisio; byddech yn disgwyl hynny. Rwy’n credu mai’r hyn nad ydym wedi’i weld o’r blaen yw maint y niwed i’r lleiafrif mawr o fusnesau yr effeithir arnynt. Rwy’n credu mai’r hyn sy’n dod yn glir, fel y dywedodd Andrew R.T. Davies yn ei gyfraniad, yw bod nifer y busnesau sy’n cael eu heffeithio gan y broblem hon yn cynyddu bellach. Nid oeddem yn gwbl ymwybodol o nifer yr ardaloedd yr effeithir arnynt. Gwyddem fod y Bont-faen wedi cael ei heffeithio. Gwyddwn fod Trefynwy wedi’i heffeithio. Ond gwn yn awr fod Cas-gwent wedi’i heffeithio ac ardaloedd gwledig eraill, felly mae hon yn broblem lawer mwy nag a ragwelwyd gennym ar y cychwyn.

Mae’r busnesau yr effeithiwyd arnynt yn wynebu naid enfawr—10 y cant mewn rhai achosion. Wrth gwrs, fel rydym wedi dweud—. Ac yn uwch na hynny mewn rhai achosion eraill; gwn am un busnes yng Nghas-gwent sy’n wynebu cynnydd hyd at 100 y cant oherwydd gwahanol amodau. Mae hyn wedi’i waethygu gan y lluosydd, y deallaf ei fod yn amod angenrheidiol yn sgil cynnal agwedd niwtral o ran refeniw tuag at ailbrisio. Serch hynny, mae’r lluosydd yn effeithio ar hyn ac felly hefyd, wrth gwrs, absenoldeb system ddigonol o ryddhad ardrethi y mae angen i’r busnesau hynny ei gweld.

Gadewch i ni fod yn onest, fel y mae nifer o’r Aelodau ar draws y Siambr wedi bod, am yr hyn rydym yn sôn amdano yma: nid yw hyn yn ddim llai na’r hoelen yn yr arch i lawer o fusnesau ar draws y wlad. Rydym yn siarad llawer yn y Siambr hon, fel y dywedodd Mohammad Asghar, am yr angen i gefnogi busnesau, am safleoedd manwerthu, am yr angen i adfywio ein strydoedd mawr. Rydym wedi cael dadleuon ar hynny a’r pleidiau eraill hefyd, ac rydym wedi cael adroddiadau pwyllgor ar adfywio ein strydoedd mawr, ond ni fydd diben i hyn yn y pen draw os nad awn i’r afael â’r broblem y mae ein busnesau yn ei hwynebu, nid mewn 10 mlynedd neu 20 mlynedd, ond y flwyddyn nesaf, pan ddaw hyn i rym yn llawn. Felly, oni bai ein bod yn mynd benben â’r broblem hon yn awr, bydd llawer o’r trafodaethau eraill rydym wedi eu cael yn y Siambr hon dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf o ddiddordeb academaidd yn unig.

Fel y mae ein cynnig yn ei amlygu, mae cyfradd bresennol y siopau gwag eisoes bron yn 14 y cant, gyda’r gyfradd a ragwelir o siopau’n cau yn uwch yng Nghymru nag yn unman arall yn y DU dros y ddwy flynedd nesaf. Felly, yn anffodus, nid ydym yn cychwyn o le gwych ar ddechrau’r broses hon. Felly, ni allwn fforddio i bethau waethygu. Ni allwn fforddio peidio â mynd benben â’r broblem hon a gwneud yn siŵr fod y cwmnïau hyn, y busnesau hyn, sydd angen cefnogaeth, yn ei gael.

Adam Price—yn eich sylwadau, Adam, fe wnaethoch nifer o bwyntiau diddorol iawn mewn gwirionedd, yn galw am ailwampio’r drefn ardrethi busnes yn ei chyfanrwydd, trefn a ddisgrifiwyd gennych fel treth 400 oed. Ac wrth gwrs, mae’n gynnig deniadol i gael gwared ar dreth anflaengar. Y cwestiwn go iawn, wrth gwrs, yr aethoch ymlaen i siarad amdano, yw beth rydych yn ei gael yn ei lle, ac fe awgrymoch dreth tir fel un posibilrwydd. Ac wrth gwrs, os nad ydych yn poeni am golli’r incwm os byddwch yn cael gwared ar y dreth—rhywbeth na allai Llywodraeth Cymru fforddio’i wneud, wrth gwrs, felly byddai arnom angen pethau yn ei lle, a soniodd Ysgrifennydd y Cabinet am hyn hefyd.

Felly, clywsom rai opsiynau a ddarparwyd fel dewis arall, ac rwy’n meddwl ein bod i gyd yn cytuno bod hyn yn bendant yn werth ei archwilio; rydym yn cytuno â’r agwedd honno ar eich cynnig. Ni ddylem gau’r drws ar ddiwygio ardrethi busnes yn llwyr yng Nghymru ac fel y dywedoch, gan ein bod yn gadael yr Undeb Ewropeaidd, un o ganlynebau hynny, mewn gwirionedd, yw y gallwn yn awr edrych ar y ffordd y mae trethiant yn gweithio yng Nghymru a gallwn ystyried gwneud rhywbeth yma na fyddai wedi bod yn bosibl ychydig flynyddoedd yn ôl. Fodd bynnag, mae angen llawer mwy o waith ar hyn, a’r hyn rydym yn sôn amdano bellach yw darparu cymorth uniongyrchol i’r busnesau yr effeithir arnynt, nid y flwyddyn nesaf, nid ymhen dwy flynedd, ond yn awr.

Rydym yn siarad llawer yn y Siambr hon, ond nid wyf yn meddwl bod yna achos wedi bod erioed lle y mae mwy o angen gweithredu nag yn awr—a gweithredu ar unwaith. Fel y dywedodd Janet Finch-Saunders—wel, darparodd Janet Finch-Saunders gyflwyniad o bolisi’r Ceidwadwyr Cymreig ers yr etholiad, a chyn hynny. Fe wnaethoch achos cryf dros ben, Janet—gwn eich bod wedi cael profiad uniongyrchol o hyn yn Llandudno yn eich etholaeth—achos cryf iawn dros ddarparu llawer mwy o gymorth go iawn i fusnesau bach a safleoedd manwerthu ar draws Cymru. Roedd eich neges yn syml iawn yn y bôn ac wrth gwrs, mae hon yn broblem eithaf syml mewn gwirionedd sy’n galw am ateb syml, sef mwy o gymorth.

Hoffwn dynnu eich sylw, Jeremy Miles—rwy’n cytuno gyda rhai o’r pethau a ddywedoch, mewn gwirionedd, ond roeddech yn cwestiynu faint o gefnogaeth i fusnesau a fyddai yn natganiad yr hydref heddiw, a hoffwn nodi bod y Canghellor wedi cyhoeddi y bydd rhyddhad ardrethi gwledig yn Lloegr yn cael ei gynyddu’n sylweddol. Felly, yn Lloegr, maent yn ystyried darparu llawer mwy o gefnogaeth ar gyfer busnesau mewn ardaloedd gwledig ar draws y ffin, felly rwy’n meddwl na fyddai unrhyw beth llai yma yng Nghymru yn ddigon da. Ac fel y dywedodd Russell George wrth agor y ddadl, pam y bodlonwn ar ail orau? Pam nad ydym yn sicrhau bod y system rydym yn mynd i’w chael yma yng Nghymru o’r safon orau mewn gwirionedd—o’r safon orau yn y DU o leiaf? Mae angen i hyn fod yn fwy nag ateb digonol i’r broblem; gadewch i ni wneud rhywbeth yn y fan hon a allai roi’r cymorth i fusnesau yng Nghymru ar yr un sylfaen mewn gwirionedd â busnesau ledled y DU a’u rhoi ar y blaen. Rydym wedi bod yn siarad am hynny ers amser hir iawn, ond fel y dywedais, mae’n bryd gweithredu bellach.

I gloi, Ddirprwy Lywydd, gadewch i ni fod yn uchelgeisiol dros Gymru. Gadewch i ni ddefnyddio’r broblem hon, y broblem hon yn y tymor byr, tymor canolig, i symud ymlaen a darparu system sy’n gallu goresgyn heriau heddiw a heriau’r dyfodol. Gadewch i ni gymell economïau lleol, gadewch i ni wneud yn siŵr fod ein busnesau yn y sefyllfa orau i allu goresgyn yr heriau y maent yn eu hwynebu. Ond os na allwn oresgyn y rhwystr hwn a wynebwn dros yr ychydig fisoedd nesaf, yna rydym yn mynd i’w chael yn anodd iawn goresgyn y rhwystrau y bydd yr ychydig flynyddoedd nesaf yn eu rhoi yn ein ffordd.

Diolch yn fawr iawn. Y cynnig yw derbyn y cynnig heb ei ddiwygio. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Diolch yn fawr. Felly, gohiriwn y pleidleisio o dan yr eitem hon tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.