Detholwyd y gwelliant canlynol: gwelliant 1 yn enw Rhun ap Iorwerth.

Symudwn ymlaen yn awr at eitem 6 ar yr agenda heddiw, sef dadl y Ceidwadwyr Cymreig ar berfformiad Llywodraeth Cymru. Galwaf ar Andrew R.T. Davies i gynnig y cynnig.

Cynnig NDM6257 Paul Davies

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

Yn credu bod Llywodraeth Cymru o dan arweiniad Llafur yn methu o ran pobl Cymru.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Ddirprwy Lywydd, a chynigiaf y cynnig yn enw Paul Davies ar y papur trefn heddiw yn ffurfiol, cynnig a oedd yn galw am lawer iawn o feddwl a llythrenogrwydd i’w roi at ei gilydd, ac mae’n datgan yn syml:

‘Yn credu bod Llywodraeth Cymru o dan arweiniad Llafur yn methu o ran pobl Cymru.’

Rwy’n deall bod arweinydd y tŷ yn ymateb ar ran y Llywodraeth. Nid yw’n syndod na fyddwn yn derbyn gwelliant Plaid Cymru sydd wedi ei ychwanegu at ein cynnig. Roedd hi’n anodd pwyso a mesur hwnnw hefyd a threuliasom amser hir yn ei drafod yn y grŵp. Ond rwy’n gobeithio y bydd Plaid Cymru yn ystyried, oherwydd, o gofio’r iaith sydd wedi dod gan Blaid Cymru yn ystod y dyddiau a’r wythnosau diwethaf, mae’n ymddangos bod yna elfen o anhapusrwydd gyda Phlaid Cymru, ac yn sicr mae’n ymddangos mai’r sefyllfa ar hyn o bryd yw nad ydynt o reidrwydd yn cael y gorau o ddau fyd, fel y dywedodd eu harweinydd yn eu cynhadledd, o ran eu trefniadau gyda Llywodraeth bresennol Llafur Cymru.

Byddai’n drueni os na all y gwrthbleidiau uno o gwmpas y cynnig hwn y prynhawn yma i bleidleisio ar yr hyn sydd ger ein bron. Oherwydd mae’n ffaith fod Llywodraeth Lafur Cymru wedi ennill yr etholiad yn ôl ym mis Mai diwethaf. Nid yw’r cynnig hwn yn ceisio gwadu hynny, a daeth y Llywodraeth at ei gilydd a ffurfio, yn amlwg, ar ôl yr etholiad hwnnw. Ond mae’r rhan fwyaf o lywodraethau, pan fyddant yn dod i fodolaeth, yn meddu ar ryw egni, yn enwedig yn y flwyddyn gyntaf, y 18 mis cyntaf, pan fyddant yn gosod llwybr ac yn nodi’r llwybr hwnnw i ddangos bod ganddynt egni a’u bod yn awyddus i wneud y newid a’r diwygiadau sydd eu hangen mor daer, yn enwedig yn yr amgylchedd yr ydym ynddo heddiw ac wrth inni symud ymlaen yn y blynyddoedd i ddod.

Mae’n ddiddorol, wrth wylio’r Llywodraeth, sut y mae’n gweithio dros yr ychydig fisoedd diwethaf—neu beidio, boed fel y bo. Mae yna gwestiwn ynglŷn ag a allwch ysgwyddo cydgyfrifoldeb y Llywodraeth. Mae’n ddiddorol gweld Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg, sydd newydd gerdded i mewn yn awr. Mae’n ddiddorol ystyried yr un bleidlais Ewropeaidd o bwys a gynhaliwyd ryw dair wythnos yn ôl, pan oedd yr Ysgrifennydd addysg yn methu cefnogi safbwynt y Llywodraeth i wrthwynebu gwelliant Plaid Cymru a gyflwynwyd y diwrnod hwnnw. Rwy’n credu y byddai’r rhan fwyaf o bobl yn gweld hynny braidd yn rhyfedd, a dweud y lleiaf, pan fyddwch yn meddwl am gydgyfrifoldeb. Yna gwelsom gynhadledd Democratiaid Rhyddfrydol dros y penwythnos, lle roeddech yn mynd i fod yn gwrthwynebu bwriad y Llywodraeth, y tu allan i’r Siambr hon, i ddeddfu ar yr hawl i brynu. Eto i gyd, yn ôl yr hyn a ddeallaf, mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi nodi y bydd yn arfer cydgyfrifoldeb ac yn pleidleisio i wahardd yr hawl i brynu yma yng Nghymru, a dof at hynny yn nes ymlaen yn fy araith.

Credaf ei bod yn drueni mawr, wrth edrych ar yr wythnosau cynnar a’r misoedd cynnar hyn, fod y Llywodraeth wedi cael cymaint o anhawster wrth geisio cydlynu ei hun, ac yn arbennig, gyda Phlaid Cymru. Maent yn dweud eu bod yn cael y gorau o’r ddau fyd, ond ychydig cyn y Nadolig, gwelsom Adam Price, sydd wedi gadael y Siambr, yn taflu ei bapurau i’r awyr mewn anobaith llwyr yn syth ar ôl i ni gael Ysgrifennydd yr economi yn gwneud ei araith arweinyddiaeth—neu, mae’n ddrwg gennyf, ei araith ym Maes Awyr Caerdydd am ddatblygiadau seilwaith economaidd—pan nad oedd neb wedi ymgynghori â hwy o gwbl ar yr hyn a oedd yn yr araith honno. Mae hynny’n sicr yn gofyn y cwestiwn: sut yn union y mae’r Llywodraeth hon yn gweithio, a sut yn union y maent yn mynd i ymdrin â rhai o’r heriau gwirioneddol y mae angen meddwl o ddifrif amdanynt ac atebion cadarnhaol gan Lywodraeth y dydd? Yn anffodus, nid ydym yn gweld hynny’n digwydd ac nid ydym yn ei weld yn dod gan y Llywodraeth a ffurfiwyd ar ôl mis Mai.

Mae’r ddogfen wych hon a gafodd ei rhoi at ei gilydd sy’n amlinellu gwerth pum mlynedd o waith—pum mlynedd. Rwyf wedi bod yn gwneud fy ngorau i geisio meddwl beth ar y ddaear y gallaf wneud â hi: nid yw hyd yn oed yn ddigon llydan i gynnal neu ddal drws ar gau neu agor drws, pa bynnag ffordd y byddech eisiau ei ddefnyddio. Rwy’n dal i geisio meddwl am syniadau ynglŷn â beth y gellid ei wneud â hi, er y gallai fod yn ôl pob tebyg nad dyma’r lle gorau i awgrymu beth i’w wneud gyda’r ddogfen hon gan fod gennym Gofnod y Trafodion. Oherwydd mae hi mor eang ei natur, yn wir, fel na ellir cyfiawnhau ei galw’n rhaglen lywodraethu o gwbl, a bod yn deg. Am werth pum mlynedd o waith, cawn 15 tudalen o—wel, o ddim byd, a bod yn onest gyda chi. Rwy’n gobeithio y bydd arweinydd y tŷ yn fwy cadarnhaol yn ei hymateb mewn gwirionedd ac yn cynnig rhai atebion i ni nad yw’r ddogfen hon yn eu cynnig i ni, mae’n amlwg, yn—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

[Yn parhau.]—ei rhaglen lywodraethu. Rwy’n hapus i gymryd yr ymyriad.

Diolch i chi am gymryd yr ymyriad. Efallai y gallaf roi rhywfaint o gyngor i chi: defnyddiwch hi ar gyfer eich maniffesto nesaf. Mae’n gweithio.

Wel, rwy’n amau a yw’n gweithio, mewn gwirionedd, oherwydd—. Mae hynny’n fy arwain yn daclus iawn at y problemau, y problemau dwfn, y mae pobl Cymru yn eu hwynebu. Rwy’n gweld y Dirprwy Weinidog sgiliau yn eich llongyfarch ar ymyriad mor wych. [Chwerthin.] Os yw’n haeddu llongyfarchiadau, pam y mae un o bob saith o bobl yng Nghymru ar restr aros? Pam y mae’r Llywodraeth hon yn methu mynd i’r afael ag un o’r rhwystrau mawr sydd wedi bod o amgylch gwddf y GIG yma yng Nghymru ers 17 mlynedd, sef mynd i’r afael â’r rhestrau aros sydd wedi tyfu dros y blynyddoedd?

Nid Llywodraeth y DU ydyw—gallaf glywed yr Aelod dros Aberafan yn dweud ar ei eistedd mai Llywodraeth y DU yw’r rhwystr. Os edrychwch ar amseroedd triniaeth yma ar gyfer cataractau, er enghraifft, yn Lloegr, cewch eich gweld o fewn 58 diwrnod; yma, mae’n 107 o ddiwrnodau. Llwybr treulio uchaf, 21 diwrnod; 32 diwrnod yng Nghymru. Llawdriniaethau’r galon, 40 diwrnod; 48 diwrnod yng Nghymru. Llawdriniaethau’r clun—rhywbeth y bydd yr Aelod dros Aberconwy yn gwybod amdano’n fuan am fod ei gŵr yn mynd i mewn yn fuan i gael ei glun wedi’i wneud—yn Lloegr, 76 diwrnod i gael triniaeth; mae pobl yn aros 226 diwrnod yma yng Nghymru i gael y driniaeth honno. Ar ddiagnosis, clefyd y galon—38 diwrnod yn Lloegr; 46 diwrnod yma yng Nghymru. Ar hernia, 43 diwrnod yn Lloegr; 120 diwrnod yng Nghymru. Dyna’r ffeithiau. Nid fy ffeithiau i ydynt, ond ffeithiau Ymddiriedolaeth Nuffield a wnaed yn eu hadroddiad diweddar. Felly, mae’r Aelod dros Aberafan yn dweud ei fod yn faniffesto llwyddiannus. Nid wyf wedi gweld unrhyw beth yn ystod 12 mis cyntaf y tymor hwn i ddangos bod y Llywodraeth hon yn cael y llaw uchaf ar restrau aros.

A phan edrychwch ar recriwtio i’r GIG yng Nghymru, dywedir wrthym fod yn rhaid inni aros am yr ymgyrch recriwtio newydd y mae Llywodraeth Cymru wedi’i chyflwyno, wrth i feddygfeydd ar hyd a lled Cymru gau. Cawsom ymgyrch recriwtio yn ôl yn 2011 gan y Gweinidog iechyd ar y pryd yn y Cynulliad hwn, ac ni weithiodd honno’n dda iawn, pan welwch swyddi mewn practisau meddygon teulu a swyddi meddygon ymgynghorol yn wag ar hyd a lled Cymru. Fel y dywedais, nid wyf yn dadlau ynglŷn â hawl y blaid Lafur i gael Llywodraeth yma; chi a enillodd yr etholiad. Rwy’n cydnabod hynny. Ond dylai fod gennych egni. Dylai fod gennych awydd i ymdrin â’r problemau dyfnion hyn, ac nid oes. Pan edrychwch ar ein byrddau iechyd, mae pedwar o’r chwe bwrdd iechyd yn destun rhyw fath o fesurau arbennig yma yng Nghymru, ac rwy’n sylweddoli bod pryderon ynglŷn ag iechyd ar draws y Deyrnas Unedig, ond nid oes unman gyda’r mathau hynny o ffigurau lle y mae pedwar o’r chwech—dim ond chwe bwrdd iechyd sydd gennych—yn destun mesurau arbennig o ryw fath neu’i gilydd.

Ym maes addysg, rydych yn edrych ar y safleoedd PISA a ddaeth allan cyn y Nadolig. Roedd gennym Brif Weinidog a ddywedodd yn gwbl briodol, pan ddaeth i’w swydd yn 2009, mai addysg oedd ei brif flaenoriaeth polisi, a’i fod am ddatblygu gwelliannau ar draws addysg yn gyffredinol. Roedd yn mynd i fuddsoddi i wella’r canlyniadau ar gyfer plant yng Nghymru. A beth y mae safleoedd PISA yn dweud wrthym? Rydym yn mynd am yn ôl mewn addysg yma yng Nghymru, ac ni all honno fod yn sefyllfa, ar ôl chwech neu saith mlynedd o arweinyddiaeth, sy’n rhoi unrhyw hyder i unrhyw un o gwbl, heb sôn am yn y Siambr hon, ond y tu allan i’r Siambr hon. Mae gwariant fesul ysgol yn dal i fod yn ddiffygiol iawn o’i gymharu â rhannau eraill o’r Deyrnas Unedig, fel y clywodd y pwyllgor addysg yn ddiweddar gan yr undebau athrawon, lle y rhoddodd Rex Phillips ffigurau o £607 fel y gwahaniaeth rhwng ysgol uwchradd yng Nghymru ac ysgol uwchradd yn Lloegr. Gwerir £607 y disgybl yn fwy mewn ysgol uwchradd yn Lloegr nag yng Nghymru. [Torri ar draws.] Fe gymeraf yr ateb hwnnw’n llawen.

A ydych yn gwybod pam? A ydych wedi ystyried efallai mai un o’r rhesymau yw bod gwariant cyfalaf yng Nghymru gan awdurdodau lleol yn cael ei gadw ar wahân, ond yn Lloegr, mewn academïau, mae’n cael ei gadw gan yr academïau?

Nid yw hynny’n cyfrif amdano, Mike. Yr hyn a wn yw bod y bwlch hwnnw’n £32 yn y ffigurau a roddwyd i ni ar ddechrau datganoli. Mae bellach yn £607. Mae hynny wedi digwydd o dan eich arweiniad chi—o dan arweiniad y Blaid Lafur—ac nid yw’r Llywodraeth hon yn rhoi unrhyw hyder i ni ei bod yn ymdrin â’r mater penodol hwnnw. Pan edrychwch ar niferoedd athrawon, elfen hanfodol o unrhyw system addysg lwyddiannus, unwaith eto, mae’r dystiolaeth yn dangos bod llai o athrawon yn yr ystafelloedd dosbarth yng Nghymru, ac mae dros 3,500 o athrawon wedi’u cofrestru i fod yn y proffesiwn—. [Torri ar draws.] Llai o athrawon. Caf fy nghywiro’n ramadegol gan fy nghyd-Aelodau.

O ran yr economi, pan edrychwn ar ffiasgo ardrethi busnes: dywedwyd wrthym ym maniffesto Llafur fod trefn ardrethi busnes newydd yn mynd i gael ei chyflwyno a fyddai’n rhyddhau busnesau oddi wrth y drefn ailbrisio ardrethi busnes a oedd yn dod yn fuan. A beth a gawsom? Cawsom fusnes ar ben busnes yn lobïo Aelod ar ben Aelod i ddweud bod eu bywoliaeth a’u dyfodol dan fygythiad. Pan edrychwch ar yr amodau cyflog mynd adref cyffredinol yma yng Nghymru, mae bron i £100 yr wythnos yn llai yn y pecyn cyflog cyfartalog yng Nghymru o gymharu â rhannau eraill o’r Deyrnas Unedig. Gennym ni y mae’r cyflog mynd adref isaf yn unrhyw ran o’r Deyrnas Unedig. Sut y mae hynny’n rhoi hyder i ni fod y Llywodraeth hon yn mynd i’r afael â’r materion a’r problemau dyfnion hyn? A phan edrychwn ar y ffordd y mae’r datblygiadau seilwaith yn cael eu prosesu drwy Lywodraeth Cymru, fel y clywsom yn y ddadl flaenorol, mae’n ymddangos mai gwleidyddiaeth pwrs y wlad yw ffordd osgoi Llandeilo, fel rhan o gytundeb ar y gyllideb, pan fo pentref i lawr y ffordd o’r fan hon, Dinas Powys, sef y pentref mwyaf yng Nghymru, wedi bod yn galw am ffordd osgoi dros yr 50 mlynedd diwethaf, ac nid yw’n cael ei ystyried hyd yn oed ar gyfer cael ffordd osgoi. [Torri ar draws.] Rwy’n hapus i gymryd yr ymyriad.

Rwy’n mwynhau ei berorasiwn helaeth yma’n fawr. A gaf fi ofyn yn syml, ar fater seilwaith cenedlaethol, lle y mae’r trydaneiddio o’r tu hwnt i Gaerdydd i lawr i Abertawe a gorllewin Cymru? Pa bryd y mae’n mynd i ddigwydd—os o gwbl?

Esgusodwch fi. Cyn i chi barhau, a wnaiff pawb dawelu? Oherwydd pan fyddwch yn gweiddi, rhaid i rywun arall weiddi’n uwch na chi i gael eu clywed. A gawn ni dawelu rhywfaint, ac fe wrandawn?

Mae’n ddrwg gennyf, Ddirprwy Lywydd. Byddwn yn falch o dderbyn ymyriad gan yr Aelod dros Ogwr er mwyn iddo allu cywiro’r Cofnod i ddweud sawl gwaith y pleidleisiodd dros weld y Llywodraeth Lafur yn trydaneiddio rheilffyrdd yng Nghymru pan oedd yn Aelod Seneddol. Rwy’n credu y bydd yn dangos na phleidleisiodd unwaith, ond mae’r Ceidwadwyr yn trydaneiddio’r rheilffordd rhwng Paddington a Chaerdydd, a bydd yn parhau i drydaneiddio y tu hwnt i Gaerdydd. Mae hynny’n fwy nag y gwnaeth y Blaid Lafur erioed. Byddwn wrth fy modd yn ildio, ond mae’r cloc yn mynd yn drech na fi’n araf bach.

Os edrychwch ar yr ystadegau economaidd, nid yw’r Llywodraeth hon yn dangos yr hyder sydd ei angen i ddweud ei bod yn Llywodraeth newydd, gydag egni newydd ac ysgogiad newydd i ymdrin â’r problemau economaidd dwfn sy’n wynebu Cymru. Ni all hynny fod yn iawn. Ni all yr Aelodau ganiatáu i’r Llywodraeth fwrw rhagddi yn y ffordd hon am y pedair blynedd nesaf. Byddwn ni, ar yr ochr hon i’r tŷ, yn sicr yn parhau i herio’r Llywodraeth ar bob cyfle ac yn gweithio i sicrhau y gellir gwireddu dyheadau a ffydd pobl yn ein gwlad wych. Dyna pam y cyflwynasom y cynnig hwn heddiw. Gobeithiaf y bydd Plaid Cymru yn ystyried eu gwelliant. Mae’n siŵr y caf fy siomi yn hynny o beth yn ôl pob tebyg, ond bydd yn dda gweld y gwrthbleidiau’n dod at ei gilydd ac yn pleidleisio i ddangos nad oes gennym hyder yn y rhaglen lywodraethu bresennol—ac yn hytrach na rhedeg ar ôl y penawdau, eu bod yn gweithredu gyda sylwedd ac yn pleidleisio dros y cynnig sydd gerbron y Cynulliad heddiw.

Diolch. Rwyf wedi dethol y gwelliant i’r cynnig, a galwaf ar Simon Thomas i gynnig gwelliant 1 a gyflwynwyd yn enw Rhun ap Iorwerth.

Gwelliant 1—Rhun ap Iorwerth

Cynnwys ar ddiwedd y pwynt:

‘a bod ei methiannau yn cael eu cymhlethu gan weithredoedd Llywodraeth Geidwadol y DU’.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. Rwy’n meddwl ein bod wedi cael enghraifft dda iawn yn awr o redeg ar ôl y penawdau a pheidio â chynhyrchu unrhyw sylwedd o gwbl. Rwy’n sylweddoli bod y Ceidwadwyr yn gwrthwynebu’r Blaid Lafur. Yr hyn nad wyf yn ei gael yw unrhyw synnwyr o’r hyn y byddent yn ei wneud pe baent mewn Llywodraeth yng Nghymru, neu unrhyw syniadau blaengar neu gadarnhaol sydd ganddynt ar gyfer ein heconomi neu ein cymdeithas.

Nawr, ni fydd yn syndod o gwbl i’r Ceidwadwyr, na’r Blaid Lafur o ran hynny, fod Plaid Cymru yn dweud wrth y ddwy blaid, ‘Deled pla i gartrefi’r ddwy ohonoch!’ Nid ydym yn sefyll yma i gefnogi’r naill neu’r llall o’r pleidiau unoliaethol sydd eisiau ein clymu at undeb a fu mor aflwyddiannus yn diogelu buddiannau pobl Cymru neu’n adeiladu economi Cymru. Nid ydym yn derbyn y naratif hwnnw o gwbl, ac yn y lle hwn fel yr wrthblaid etholedig, byddwn bob amser yn ceisio gweithio gyda Llywodraeth y dydd i gyflawni’r hyn sydd orau ar gyfer ein cymunedau, yr hyn sydd orau i Gymru—a byddwn yn gweithio gydag unrhyw blaid yn hynny o beth.

Rwy’n credu fy mod yn deall pam y cyflwynodd y Ceidwadwyr y cynnig braidd yn ddinod ond syml hwn heddiw. Gwelsant ein bod wedi pleidleisio yn erbyn y gyllideb atodol yr wythnos diwethaf, a gwnaeth hynny iddynt feddwl, ‘A, dyna bleidlais yn erbyn y cyflenwi, gadewch i ni gyflwyno cynnig ar yr hyder, a gadewch i ni weld a allwn gael rhyw fath o rywbeth seneddol ar waith yma’. Ond nid ydym yn dilyn confensiynau San Steffan yn y lle hwn. Yn sicr, nid yw Plaid Cymru yn gwneud hynny. Nid ydym mewn perthynas â’r Blaid Lafur sy’n berthynas o hyder a chyflenwi, neu’n berthynas glymblaid. Rydym yn rhan o ateb i Gymru a gytunwyd rhyngom a’r Blaid Lafur ar yr adeg yr etholwyd y Prif Weinidog gennym. Oherwydd, fel y mae arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig wedi gorfod derbyn—ac mae’n rhaid i ni ei dderbyn hefyd—y Blaid Lafur a enillodd yr etholiad; ac felly roedd eu henwebiad ar gyfer Prif Weinidog yn haeddu ein sylw a’n cefnogaeth bosibl, neu oddefgarwch o leiaf, yn y Siambr hon. O ganlyniad i hynny, cawsom gyfres o gytundebau, yn arwain at y gyllideb, sydd, o’n rhan ni, wedi cyflawni llawer o’r pethau y credwn eu bod yn bwysig i Gymru. Rydym wedi gweld ffrwyth hynny, boed yn gronfa arloesol ar gyfer cyffuriau, boed yn adnoddau ychwanegol ar gyfer datblygu economaidd, neu’r hyn a wnaethom ar ardrethi busnes. Rydym wedi gweld hynny’n cael ei gyflawni yn y broses dros y flwyddyn ddiwethaf.

Felly, rydym yn hyderus wrth fynd yn ôl at y bobl a bleidleisiodd dros Blaid Cymru ynglŷn â’r hyn a wnaethom, ar ôl cael ein hethol i’r lle hwn. Yr hyn nad oes gennym, fodd bynnag, yw unrhyw hyder yn Llywodraeth Geidwadol y DU i gyflawni yn yr un modd. Rydym newydd weld hynny yn ystod yr wythnos ddiwethaf, gyda’r gyllideb a’r tro pedol mawr a wnaed heddiw. Y ffaith amdani yw hyn: bellach, ar ôl bron i 10 mlynedd o wleidyddiaeth caledi, twf cymedrol yn unig a gofnodwyd yn yr economi, fawr o dwf o gwbl mewn cynhyrchiant ar draws y DU, ac mae Cymru hyd yn oed ymhellach ar ôl na hynny o ran cynhyrchiant. Erbyn 2022, bydd pobl 18 y cant yn waeth eu byd nag yr oeddent yn 2008. Nawr, rwy’n gwybod bod hynny’n syth ar ôl dirwasgiad, ond y ffaith amdani yw nad yw gwleidyddiaeth caledi, fel y bu’r Ceidwadwyr yn gweithio drwyddi, wedi cyflawni ar ran pobl Cymru.

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Fe gymeraf ymyriad.

A fyddech yn cytuno nad yw caledi erioed wedi gweithio, o Hoover yn Unol Daleithiau America, i Wlad Groeg heddiw, a’r cyfan y mae’n ei wneud yw gwneud pobl yn dlotach?

Rwy’n meddwl y byddwn i a Mike Hedges yn rhannu safbwynt Keynesaidd ar y byd yn hyn o beth. Byddwn yn dweud wrtho fod y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol wedi dod i’r Pwyllgor Cyllid y bore yma. Ni wnaethant ddweud wrth y Pwyllgor Cyllid y bore yma oherwydd ei fod yn eu hadroddiad, ond dywedasant ei bod hi’n amlwg fod cyfuno cyllidol yn parhau i ostwng cynnyrch domestig gros. Mewn geiriau eraill, mae caledi’n niweidio’r economi. Ond mae San Steffan yn mynnu glynu ato, waeth beth yw’r niwed y mae’n ei achosi. Rhaid i mi ddweud, er bod y Blaid Lafur wedi newid ychydig dros y flwyddyn ddiwethaf, i ddechrau, fe ymrwymasant i’r siarter caledi. Fe gefnogodd hyd yn oed Jeremy Corbyn a John McDonnell y siarter caledi. Dyna pam eu bod yn wrthblaid mor aneffeithiol yn San Steffan ers hynny—hyd at ac yn cynnwys heddiw, fel y gallaf weld yn y cwestiynau i’r Prif Weinidog.

Mae seilwaith yn rhywbeth a allai ein gwthio allan o galedi. Ond mae hyd yn oed y prosiectau seilwaith a allai fod o fudd i Gymru—megis trydaneiddio i Abertawe, megis y morlyn llanw, megis bargen ddinesig Abertawe—i gyd wedi’u hoedi gan wleidyddiaeth Llywodraeth y DU a’i hystyriaethau. Felly, rwy’n meddwl ei bod yn rhy syml, mewn gwirionedd, i’r Ceidwadwyr yn San Steffan a chyn Geidwadwyr yma yn y Siambr hefyd—[Torri ar draws.] Nid oes gennyf amser bellach, mae’n ddrwg gennyf, Mark. Rwy’n derbyn eich safbwynt, ond nid oes gennyf amser yn awr. Rwy’n credu ei bod yn hawdd iawn iddynt orfoleddu am y sefyllfa wael y mae Cymru ynddi—y rhygnu cyson a gawn na allem byth dalu ein ffordd ac na allem byth fod yn annibynnol. Oherwydd y ddwy blaid unoliaethol a’r hyn y maent wedi’i wneud i Gymru, rydym yn y sefyllfa wael hon ac yn methu gwneud y penderfyniadau allweddol drosom ein hunain, penderfyniadau y mae pobl yr Alban yn gallu eu gwneud. Felly, hyd nes y bydd hynny’n newid, byddwn yn parhau i fod yn llais yr wrthblaid yn y lle hwn, i’r Ceidwadwyr ac i’r Blaid Lafur—neu’n hytrach i’r llywodraeth glymblaid, fel y’i disgrifiwyd yn ddefnyddiol gan Peter Black yn awr. Byddwn yn parhau i fod yn llais clir gwleidyddiaeth amgen yn y lle hwn. Dyna yw ein safbwynt ni.

Mae Llywodraeth Cymru wedi bod mewn grym yng Nghymru ers 18 mlynedd. Am 11 o’r 18 mlynedd, roeddent yn llywodraethu law yn llaw â Llywodraeth Lafur yn San Steffan. Dros y 18 mlynedd hir a wastraffwyd, maent wedi methu’n systematig â gwella bywydau ein haelodau mwyaf agored i niwed yn y gymdeithas. Mae un o bob pump o blant yng Nghymru yn dal i fyw mewn tlodi. Dyna drueni. Mae’n uwch nag yn Lloegr neu’r Alban, ac yn uwch na chyfartaledd y Deyrnas Unedig. Er iddynt wario £500 miliwn ers 2001 ar eu rhaglen Cymunedau yn Gyntaf a glodforwyd yn fawr, maent wedi methu codi lefelau ffyniant yn y rhannau mwyaf difreintiedig o Gymru. Rwy’n cynrychioli nifer o’r cymunedau hynny yn ne-ddwyrain Cymru. Mae’r cymunedau hyn wedi cael eu siomi gan fethiant Llafur i dorri cylch tlodi ac amddifadedd. O blith 12 rhanbarth y Deyrnas Unedig, Cymru yw’r tlotaf ond dau, ac mae hynny’n drueni. Er gwaethaf y nod o ddileu tlodi plant erbyn 2020, mae’r cyfraddau wedi aros yn llonydd. Y mis diwethaf, cyfaddefodd Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant fod Cymunedau yn Gyntaf, yn ei eiriau ef, heb gael yr effaith ar lefelau tlodi cyffredinol yn y cymunedau hyn, sy’n parhau i fod yn ystyfnig o uchel. Aeth ymlaen i ddweud bod angen dull newydd sy’n ymdrin ag achosion sylfaenol tlodi.

Er gwaethaf y cyfaddefiad hwn o fethiant, nid ydym wedi cael unrhyw gyhoeddiad clir ynglŷn â’r hyn a ddaw yn lle Cymunedau yn Gyntaf. Yn lle hynny, bydd y rhaglen bresennol yn parhau tan fis Mawrth 2018 a bydd toriadau o 30 y cant yn y cyllid. Mae’n bosibl mai un o’r rhesymau dros fethiant Cymunedau yn Gyntaf yw na chyrhaeddodd digon o arian y prosiectau rheng flaen yng Nghymru. Er enghraifft, gwariodd clwstwr Cymunedau yn Gyntaf yng Nghaerffili, Ddirprwy Lywydd, £375,000 ar brosiectau rheng flaen y llynedd. Fodd bynnag, gwariasant fwy na £2 filiwn ar staffio. Mae Cymunedau yn Gyntaf wedi addo cymaint a chyflawni cyn lleied.

Addysg yw’r ffordd orau allan o dlodi o hyd, ond mae Llafur Cymru wedi methu darparu’r sgiliau sydd eu hangen ar gynifer o’n plant er mwyn iddynt lwyddo mewn bywyd. Mae’r canlyniad PISA diweddar, a grybwyllodd Andrew yn gynharach, yn tynnu sylw at y bwlch cynyddol rhwng y sgiliau y mae busnesau eu hangen gan eu gweithwyr a’r ddarpariaeth addysg yng Nghymru. Mae mwy nag un rhan o bump o fyfyrwyr Cymru heb y sgiliau darllen i allu gweithredu yn y gweithle. Unwaith eto, dyma’r gyfran uchaf o blith unrhyw genedl yn y Deyrnas Unedig. Rydym yn wynebu prinder sgiliau yma yng Nghymru. Profodd mwy na 72 y cant o fusnesau Cymru anhawster i recriwtio staff cywir yn 2015. Mae 61 y cant o fusnesau Cymru yn ofni na fyddant yn gallu recriwtio digon o weithwyr gyda sgiliau lefel uwch i ateb y galw ac i dyfu. Mae cyflogwyr mewn diwydiannau amrywiol yn aml yn mynegi pryderon eu bod yn ei chael hi’n anodd dod o hyd i raddedigion sydd â’r sgiliau neu’r profiad gwaith cywir yng Nghymru.

Ddirprwy Lywydd, deuthum i fyw yng Nghymru 47 mlynedd yn ôl. Roedd yn arfer bod yn ddinas wych, Casnewydd, ac yn dref ffyniannus. Ond os edrychwch arni yn awr, yn hytrach na symud ymlaen, rwy’n credu ei bod yn mynd am yn ôl ym mhob agwedd ar fywyd. Mae hyn yn wir. Rwy’n gwybod bod hyn yn rhywbeth—rwyf wedi’i weld. Rwy’n adnabod y bobl sy’n byw yno. Pa un a fyddwch yn edrych ar addysg, tai, trafnidiaeth, beth bynnag—a gallaf gyfrif llawer o feysydd eraill lle y mae hyd yn oed ein cynghorau’n cael trafferth i gyflawni—. [Torri ar draws.] Roeddem yn trafod casglu sbwriel yma, rhywbeth a arferai fod yn dda iawn bob wythnos, ond nid mwyach—bob pythefnos. Ac mae mwy o sbwriel—[Torri ar draws.] Na, nid oes gennyf amser. Mae mwy o sbwriel ar y strydoedd yn awr nag ar gyfer ailgylchu yn ôl pob tebyg. Mae’n rhwystredig. Mae’n peri rhwystredigaeth i mi weld y wlad y dewisais wneud fy nghartref ynddi yn llithro ymhellach ac ymhellach ar ôl rhannau eraill o’r Deyrnas Unedig a’r byd. Ni all Llywodraeth Cymru osgoi ei chyfrifoldeb a throsglwyddo’r bai i eraill ar yr ochr arall i’r sianel, i Lywodraeth San Steffan. Mae hynny’n hollol ffôl. Maent wedi cael 18 mlynedd i newid ac i wneud bywyd yn well yng Nghymru, ac nid ydynt wedi gwneud hynny. Maent wedi gwneud cam â Chymru, ac mae’n drueni. Diolch.

Mae’n bleser mawr gennyf siarad yn y ddadl heddiw, i gofnodi’r gwaith ardderchog y mae’r Llywodraeth Lafur hon wedi’i wneud yng Nghymru, ac yn parhau i wneud, wrth i bobl Cymru brofi effaith ymosodiadau a methiant y Llywodraeth Dorïaidd yn San Steffan. Nid oes ond angen i’r Aelodau edrych ar fy etholaeth i i weld sut y mae Llywodraeth Lafur Cymru yn darparu arweinyddiaeth gref ar gymorth economaidd ynghyd â buddsoddiad ar gyfer ein dyfodol, tra bo’r Llywodraeth Dorïaidd yn troi ei chefn arnom.

Ddirprwy Lywydd, gallwn dreulio gweddill yr awr gyfan yn tynnu sylw at lwyddiannau Llywodraeth Lafur Cymru a methiannau Torïaidd, ond yn fy nghyfraniad fe ganolbwyntiaf ar ddwy enghraifft yn unig a oedd yn amlygu gwahaniaethau o’r fath. Yn gyntaf, mae’r diwydiant dur, fel y byddech yn disgwyl, y cyfeirir ato’n aml fel curiad calon Port Talbot, wedi cael cefnogaeth ddiwyro gan y Llywodraeth Lafur hon yng Nghymru, ac mae’n parhau i fod yn ymrwymedig i wneud popeth yn ei gallu i sicrhau dyfodol hirdymor gweithfeydd Tata yng Nghymru. Mae’n parhau i weithio’n agos gyda’r undebau llafur a Tata Steel yn hyn o beth, ac ers y cyhoeddiadau am golli swyddi y llynedd, a gwerthu busnes Tata Steel yn y DU wedyn, mae Llywodraeth Cymru wedi cynnig cefnogaeth sylweddol yn amodol ar gadw cynhyrchiant a swyddi dur ar bob safle Tata yng Nghymru. Mae cefnogaeth o’r fath yn cynnwys darparu dros £4 miliwn ar gyfer sgiliau a hyfforddiant, pecyn a fydd yn helpu i ddatblygu gweithlu safleoedd Tata yng Nghymru yn y dyfodol, gan wella cynllunio ar gyfer olyniaeth a hwyluso trosglwyddo sgiliau ar gyfer y gweithlu aeddfed i’r cyflogeion ifanc—maes hanfodol bwysig i sicrhau hirhoedledd cynhyrchu dur yng Nghymru, a maes sy’n dangos hyder Llywodraeth Cymru yn nyfodol hirdymor cynhyrchu dur yng Nghymru.

Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi cyhoeddi cymorth gwerth £8 miliwn tuag at fuddsoddiad £18 miliwn yn y gwaith pŵer ar safle Port Talbot, gan ostwng costau ynni a lleihau allyriadau carbon. Yn y grŵp trawsbleidiol ar ddur yn ddiweddar yma yn y Cynulliad, dywedodd uwch-swyddogion undebau llafur wrthym y bydd hyn yn newid popeth i Bort Talbot, gan helpu tuag at ostwng costau ynni. Felly, beth y mae Llywodraeth Dorïaidd y DU wedi ei wneud? A oes unrhyw un eisiau ateb? [Torri ar draws.] O, iawn, rwy’n hapus i gymryd ymyriad.

Pecyn o fesurau ar gyfer ynni gwyrdd; mae £132 miliwn wedi mynd i gwmnïau trwm ar ynni fel Tata Steel, a mwy i ddod i fyny at yr ad-daliad o £400 miliwn a gynigiwyd gan y Trysorlys yn Llundain. Mae hynny’n llawer mwy nag wnaethoch ar ardrethi busnes, nad ydych wedi mynd i’r afael â hwy o gwbl o’r fainc flaen hon.

Roeddwn yn aros am honno. A gaf fi atgoffa’r Aelod fod ei blaid, mewn gwirionedd, wedi addo’r pecyn hwnnw yn 2011? Yn 2014 cymeradwyodd yr UE becyn mewn gwirionedd, yn 2015 cymeradwywyd un arall ganddynt, a’i ymestyn, ac erbyn 2016 roeddem yn dal heb gael yr arian. Pan gaiff cyhoeddiadau eu gwneud am golli swyddi, pan gafodd cyhoeddiadau eu gwneud am werthiannau—dros bedair blynedd o aros i Lywodraeth y DU wneud rhywbeth. Felly peidiwch â dweud wrthyf eu bod yn ymateb. Roeddent yn araf i ymateb. Gwnaethant alw uwchgynhadledd ar ddur pan gafodd Redcar ei gau. Roedd digon o aer poeth yn dod gan wleidyddion i gadw’r melinau rholio i fynd am gryn amser. Ond wyddoch chi, roeddent angen help i sicrhau chwarae teg, a dyna’r oll y gofynnai’r diwydiant amdano—chwarae teg. Ni ddigwyddodd. Fe wnaethant fethu rhoi’r camau angenrheidiol ar waith i leihau’r costau ynni ar gyfer pob gwaith Tata a chwmnïau dur eraill, ac mae ansawdd dur yn y wlad hon ymhlith y gorau yn y byd. Ac mae angen hynny arnom i gefnogi ein diwydiant, ond er gwaethaf addewidion ynglŷn â chaffael, aeth y Weinyddiaeth Amddiffyn i Ffrainc mewn gwirionedd i gael dur ar gyfer llongau tanfor Trident, ac mae Llywodraeth y DU wedi methu ymrwymo i gaffael dur Prydain ar gyfer HS2. Mae’n ofnadwy, mewn gwirionedd. Ac mewn cyferbyniad, mae Llywodraeth Cymru wedi archwilio’r angen am ddur yn y dyfodol mewn prosiectau seilwaith ac adeiladu yn y sector cyhoeddus yng Nghymru, ac mae wedi ymrwymo i ddefnyddio caffael er mwyn agor cyfleoedd hygyrch, gan wneud mwy nag y mae Llywodraeth y DU wedi ei wneud erioed mewn gwirionedd.

Mae fy ail enghraifft—oherwydd fe wnes i ddweud dwy—yn adlewyrchu’r cynnydd ar adeiladu ysgolion modern o’r radd flaenaf ar gyfer ein plant. Yn Lloegr, gwelsom y Llywodraeth Dorïaidd yn diddymu’r rhaglen adeiladu ysgolion ar gyfer y dyfodol, a byddai hynny mewn gwirionedd wedi arwain at gysyniad tebyg. A phe bai wedi bod dan reolaeth y Llywodraeth yn Lloegr, ni fyddem wedi gweld unrhyw ysgolion yn cael eu hadeiladu yng Nghymru o gwbl. Yma yng Nghymru, rydym yn falch o raglen ysgolion yr unfed ganrif ar hugain. Ond yn fwy nag adeiladu ysgolion newydd, mewn gwirionedd mae’n rhaglen sy’n canolbwyntio adnoddau ar adeiladu’r ysgol gywir yn y lle cywir i gyflwyno addysg o’r blynyddoedd cynnar hyd at addysg ôl-16. Mae’n darparu amgylcheddau dysgu a fydd yn ei gwneud hi’n bosibl i strategaethau gael eu gweithredu’n llwyddiannus er mwyn sicrhau canlyniadau addysgol gwell. Mae’n creu adeiladau cyhoeddus sy’n bodloni safonau adeiladu cenedlaethol ac yn lleihau’r costau y bydd yn rhaid i ysgolion ddod o hyd iddynt.

Ddydd Llun mewn gwirionedd, ymwelodd Ysgrifennydd y Cabinet ag un o’r rhain, Ysgol Bae Baglan, a gwelodd drosti ei hun yr ysgol wych o’r radd flaenaf a ddaeth yn lle tair hen ysgol uwchradd yn fy etholaeth. Mae £20 miliwn gan Lywodraeth Cymru wedi caniatáu i bobl ifanc yn Llansawel, Sandfields, Port Talbot a Baglan i elwa o gyfleusterau modern o’r radd flaenaf. Ac maent yn adeiladu tair ysgol newydd arall yn Aberafan—newyddion gwych a chefnogaeth wych gan y Llywodraeth hon yng Nghymru.

Ddirprwy Lywydd, daw’r gwir i’r golwg bob amser ac mae’r ddadl hon yn ein hatgoffa bod y Llywodraeth Lafur hon yn buddsoddi yn ein dyfodol, tra bod y Torïaid mewn grym yn San Steffan wedi dangos eu bod naill ai’n ein hanwybyddu neu’n ceisio cosbi’r rhai sy’n wynebu’r risg fwyaf. Mae Llywodraeth Lafur Cymru yn ymladd dros y Cymry a chydnabuwyd hynny gan y Cymry fis Mai diwethaf.

Caf fy nhemtio i beswch a dweud y geiriau ‘Cwrt Sart’ ond ni wnaf.

Roedd Andrew R.T. Davies yn siarad yn gynharach am ynni, ac mae 18 mlynedd yn amser hir i unrhyw blaid, ac rwy’n golygu unrhyw blaid, i fod mewn Llywodraeth. Nid yw fawr o bwys pwy sy’n eu cynnal, mae’n dal i fod yn amser hir. Ond yr un peth sy’n dda amdano yw ei fod yn rhoi cyfnod hir i’r pleidiau hynny i gynllunio, ac rwy’n credu bod hynny’n beth da.

Ers dyddiau Alastair Campbell o bolisïau wedi’u hysgogi gan benawdau, mae byrdymhoriaeth wedi dod yn nodwedd lai na defnyddiol o wleidyddiaeth. Mae’r math hwn o ddisgwyliad ‘dangos i mi yn awr’ yn rhoi pwysau ar Lywodraethau i ddod o hyd i rywbeth newydd sgleiniog i dynnu sylw ar gefn pob cyllideb, ac mae cylch cyllideb blynyddol yn dod â’i anawsterau ei hun i gynlluniau hirdymor.

Mae 18 mlynedd hefyd yn rhoi llawer o amser i bleidiau wneud camgymeriadau. Rwy’n meddwl y gallwn gael maddeuant am wneud ambell gamgymeriad. Mae pawb yn camgymryd o bryd i’w gilydd. Ond fy anhawster sylfaenol â’r Llywodraethau Llafur hyn yw bod 18 mlynedd yn amser hir i unioni’r camgymeriadau hynny. Ac nid ydynt wedi gwneud hynny—maent yn parhau i’w gwneud. Mae 18 mlynedd hefyd yn amser hir i feio pawb arall. Yn yr oddeutu chwe blynedd y bûm yma, yr ymateb arferol i graffu yw, ‘Wel, nid fy mai i yw hyn, Miss, ond bai y Torïaid yn San Steffan.’ Wel, byddwn yn disgwyl ymateb mwy aeddfed gan unrhyw un sy’n 18 oed. Bu’n rhaid i’r Torïaid chwarae’r llaw a gawsant ac mae angen i’r Llywodraeth yma wneud yr un fath, yn enwedig gan eu bod wedi cael 12 mlynedd yn fwy o ymarfer. A byddwn, fe fyddwn yn disgwyl i blaid a fu mewn grym ers 18 mlynedd wneud pethau’n wahanol i Lywodraeth y DU. Y rheswm pam y mae gennym ddatganoli yw er mwyn rhoi anghenion pobl Cymru yn gyntaf. Rydych wedi gweld y Ceidwadwyr Cymreig yn datblygu polisïau sy’n dra gwahanol i rai cydweithwyr yn San Steffan, oherwydd bod anghenion Cymru yn benodol. Ond realiti hynny yw bod yr anghenion hyn yn benodol yn awr, ac nid mewn ffordd dda, o ganlyniad i 18 mlynedd o Lywodraeth wael yma. Rhestrau aros y GIG, addysg a sgiliau a safonau—er gwaethaf yr ysgolion newydd hyfryd—gwerth ychwanegol gros, tlodi plant, penderfyniadau buddsoddi gwael ynghyd â marwolaethau busnesau bach, symudedd cymdeithasol gwael, difaterwch tuag at gymunedau gwledig.

Yn y chwe blynedd y bûm yma, nid San Steffan yn unig y mae’r Llywodraeth dan arweiniad Llafur wedi’u beio. Cafwyd cyfres o, ‘Rwy’n disgwyl i’r byrddau iechyd wneud hyn’, ‘Mater i awdurdodau lleol yw hwnnw’, ‘Dyna fater i’r pennaeth ei benderfynu’. A byddwn yn mynd rywfaint o’r ffordd tuag at dderbyn yr ymatebion hynny, fel cefnogwr lleoliaeth a sybsidiaredd fy hun, pe baent yn cael eu dilyn gan adnoddau digonol yn sgil pob disgwyliad newydd, a phe baent yn destun rhywfaint o atebolrwydd gweladwy.

Yr wythnos diwethaf, roeddwn yng Ngholeg Penybont, sydd wedi cael canlyniad dwbl ardderchog o’i arolwg Estyn. Mae hyn yn wyrth am ddau reswm. Y cyntaf yw eu bod wedi llwyddo i wrthsefyll colli 150 o aelodau o staff yn dilyn y toriadau andwyol a wnaeth Llywodraeth Cymru ddwy flynedd yn ôl, a’r ail yw bod 88 y cant o’u dysgwyr yn is na lefel 1 mewn rhifedd ac 84 y cant yn is na lefel 1 mewn llythrennedd.

Nawr, dyma fyfyrwyr a aned o dan Lywodraeth Lafur Cymru. Maent wedi cael eu haddysgu yn unol â pholisi Llafur Cymru. Daw eu hanner o ardaloedd a gategoreiddiwyd fel y rhai ‘mwyaf difreintiedig’, y mwyaf difreintiedig ar ôl oes gyfan o bolisi Llafur Cymru. Nid yw ein hathrawon newydd y byddwn yn disgwyl cymaint ganddynt yn oes Donaldson ond yn adnabod y system addysg a gawsant eu hunain. Sut y gallwn ddychmygu bod TAR naw mis yn agos at fod yn ddigon hir iddynt edrych am y syniadau newydd hynny pan oedd eu profiad eu hunain yn ymwneud naill ai â methiant i gael y graddau, neu ddim disgwyliad o gwbl? Nid wyf yn amau penderfyniad Ysgrifennydd y Cabinet i beidio â gwastraffu potensial cenhedlaeth arall, ond nid oes gennyf unrhyw synnwyr o gyfeiriad yr arweinyddiaeth ynglŷn â sut y bydd y Llywodraeth hon dan arweiniad Llafur yn gwella canlyniadau 18 mlynedd o gamgymeriadau. Dyma’r un hen stwff: yr unig rai y gellir ymddiried ynddynt i sicrhau newid yw awdurdodau lleol sydd wedi diffygio eisoes, ond nid ydych yn rhoi adnoddau digonol iddynt wneud yr hyn y gofynnwch iddynt ei wneud—nid ar gyfer addysg; oedi wrth gynllunio unrhyw beth fel bod busnesau lleol â syniadau da yn rhoi’r gorau i’r holl syniad o weithio mewn partneriaeth a bwrw ymlaen â’r hyn a wnânt, gan gau’r caead ar eu harbenigedd yn hytrach na’i rannu; diffyg didwylledd ynglŷn â pha mor effeithlon y mae gwasanaethau cyhoeddus yn gweithio, rhag ofn ei fod yn ymosodiad ar y gweithlu pan fo’r gweithlu, mewn gwirionedd, yn teimlo ei fod yn cael ei werthfawrogi pan fo’n gallu gwneud ei waith cystal ag y gall heb wastraff a heb ymyrraeth gyson, a byddwch yn cael ymyrraeth gyson pan nad oes gweledigaeth ar y brig, a dim llais ar y gwaelod.

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Rwy’n brin o amser braidd, ond os gallwch ei gadw’n gyflym.

Diolch i chi am gymryd yr ymyriad. A ydych yn cytuno felly hefyd fod—? Rydych yn dweud cael y gorau gan y gweithlu—un ffordd o gael y gorau gan y gweithlu yw gweithio mewn partneriaeth gyda’r gweithlu, fel y gwelwn ar draws Castell-nedd Port Talbot, lle y ceir partneriaeth wych rhwng y gweithlu a’r cyngor. Dyna ffordd o gael llwyddiant.

Yn hollol; dyna oedd fy mhwynt. Rwy’n meddwl nad yw rhai o’r partneriaethau hyn yn gweithio oherwydd, mewn gwirionedd, nid yw’r sector preifat yn chwarae cymaint o ran ag y gallai, ac rwy’n credu bod hynny’n drueni mawr i Gymru.

Dyma a welais dros y chwe blynedd diwethaf. Rwy’n gwybod mai hyn a hyn o arian sydd i’w gael, ond pa mor dda y cafodd ei wario? Nid oes unrhyw weledigaeth, na dewrder, ac mae Cymru angen i’w Llywodraeth fod yn ddigon dewr i wneud rhywbeth. Rydych wedi cael y fraint o fod yn Llywodraeth hir. Mae’n ymddangos mai eich cynllun hirdymor oedd gwneud yr un peth drosodd a throsodd i gael yr un canlyniad, a dyna yw eich camgymeriad anfaddeuol.

Nid yw UKIP yn cael unrhyw anhawster o gwbl i gefnogi’r cynnig hwn heddiw. Y gorau y gellir ei ddweud am y Llywodraeth Lafur yng Nghaerdydd yw bod ei phroblemau’n ddifrifol ond nid yn angheuol, sef y gwrthwyneb i sefyllfa’r Blaid Lafur yn San Steffan, sydd â phroblemau angheuol ond nid yn ddifrifol. Yn ffodus, nid oes gennym—[Torri ar draws.] Yn ffodus, nid oes gennym Jeremy Corbyn yn Brif Weinidog yng Nghymru i osod y polisïau economaidd sydd wedi creu llwyddiant mor enfawr yn Venezuela a Cuba, y gwledydd eraill yn y byd y mae’n eu mawrygu. Nid yw hynny’n dweud ein bod yn cymeradwyo popeth y mae’r Llywodraeth Geidwadol yn San Steffan yn ei wneud hefyd, a gwelsom yn ystod yr wythnos ddiwethaf sut y mae un camgymeriad enbyd wedi cael ei wrthdroi bellach, ac mae dyn enwog y fan wen wedi llwyddo i newid meddwl y Canghellor a’i droi’n ddyn y faner wen, a da hynny hefyd.

Ond mae’n rhaid i mi ddweud fy mod wedi synnu braidd gan araith Simon Thomas am yr hyn y mae’n golygu i fod yn wrthblaid yn y lle hwn, oherwydd cyfeiriodd at hawl y Blaid Lafur i barhau i fod yn Llywodraeth y wlad hon fel pe baent wedi ennill yr etholiad fis Mai diwethaf. Y gwir amdani yw, nid yn unig na lwyddasant i ennill mwyafrif o’r seddi, ond 33 y cant o’r bleidlais yn unig a gawsant. Nid wyf yn credu bod hynny’n gymhwyster ysgubol ar gyfer arwain y wlad hon, ac ar ôl 18 mlynedd byddwn wedi meddwl y byddai gan y gwrthbleidiau fwy o uchelgais na bod yn byst pwll i Carwyn Jones gynnal ei weinyddiaeth sigledig. Yn anffodus, mae Plaid Cymru yn wrthblaid ffug, oherwydd ar bob cyfle pan fo pleidlais o hyder i bob pwrpas—a gwelsom hyn y dydd o’r blaen gyda’r gyllideb atodol—gwyddom na fyddant yn gwthio’r fantais mewn gwirionedd mewn pleidleisiau a gawn ar y cyd fel gwrthbleidiau. Maent yn cadw’r Llywodraeth sigledig hon yn ei lle, ac felly ni allant feio methiannau’r Llywodraeth Lafur yn gyfan gwbl ar y Blaid Lafur, oherwydd mewn gwirionedd hwy yw cynorthwywyr y Blaid Lafur yn hyn oll. A thros y 18 mlynedd diwethaf, o bryd i’w gilydd, maent wedi bod yn gynorthwywyr ffurfiol mewn gwirionedd. Erbyn hyn hwy yw’r rhai anffurfiol ond, serch hynny, hebddynt, ni fyddai’r Blaid Lafur yn Llywodraeth Cymru. A thros y 18 mlynedd diwethaf, fel y dywedodd Andrew R.T. Davies yn ei araith agoriadol, mae Cymru wedi dod yn rhanbarth tlotaf gorllewin Ewrop fwy neu lai. Rydym wedi ein gweld yn mynd am yn ôl mewn 18—. [Torri ar draws.] O, ewch ymlaen.

Diolch i chi am ildio; rwy’n ddiolchgar iawn i chi. A wnaiff egluro felly pa Lywodraeth Cymru amgen y mae’n ei hargymell?

Wel, byddai Llywodraeth Cymru amgen yn un gydag ef a minnau, rwy’n meddwl, a byddai’n Llywodraeth amgen iawn yn wir, wrth gwrs. Mae’n wir dweud y byddai’n sicr yn glymblaid enfys o bleidiau pe bai Plaid Cymru, y Ceidwadwyr, UKIP a’r aelodau annibynnol wedi cyfuno er mwyn darparu newid Llywodraeth ar gyfer Cymru. Ond mae newid cystal â gorffwys, fel y maent yn ei ddweud, ac rwy’n meddwl beth bynnag y byddai unrhyw beth yn well na’r hyn sydd gennym.

Mae Cymru wedi symud tuag yn ôl yn y 18 mlynedd diwethaf, ac o fod yn ail o’r gwaelod o holl ranbarthau Lloegr a gwledydd y Deyrnas Unedig, rydym bellach ar waelod y tabl cynghrair. Nododd Andrew Davies fod pedwar o’r chwe bwrdd iechyd naill ai’n destunau mesurau arbennig neu ymyrraeth wedi’i thargedu, ac mae’r canlyniadau PISA yn siarad drostynt eu hunain. Ar yr holl brif fynegeion cyflawniad, mae’r Llywodraeth Lafur wedi methu ac mae’n sicr yn bryd cael newid o ryw fath.

Rhaid i mi ddweud, synnais yr eilwaith pan ddywedodd Simon Thomas y byddai’r cyfan yn sydyn yn wahanol iawn pe baem yn cael annibyniaeth yng Nghymru, oherwydd gallem symud wedyn tuag at wynfyd Keynesaidd lle y gellid casglu arian yn tyfu ar goed a’i wario. Ond wrth gwrs, sut y gallai wneud hynny? Oherwydd oni bai bod gan Gymru ei harian ei hun, ni fyddai’n gallu argraffu’r arian y mae ef am ei wario. Hwn oedd y cwestiwn na allai’r SNP mo’i ateb yn ystod ymgyrch refferendwm yr Alban. Pe baent yn dod yn genedl annibynnol, sut y byddent yn rheoli eu cynlluniau gwariant pe baent naill ai’n rhan o ardal yr ewro, neu pe baent yn rhan o ardal sterling? Ac nid oes ateb i’r cwestiwn hwnnw. Yr ateb, wrth gwrs, yw hyn: er bod y Llywodraeth yn San Steffan wedi dyblu’r ddyled genedlaethol yn y saith mlynedd diwethaf—ac mae’n rhaid mai dyna’r polisi mwyaf Keynesaidd a gawsom erioed yn y wlad hon—nid yw hynny wedi sicrhau’r effaith y mae Plaid Cymru yn meddwl y byddai wedi’i wneud pe baent yn cael cyfle i wneud hynny yng Nghymru.

Mae dyfodol Cymru gyda diwydiannau’r dyfodol, ym meysydd uwch-dechnoleg—dyfodol digidol y wlad hon. Yr hyn a welwn yn digwydd ar yr ochr arall i bont Hafren, gyda champws technoleg newydd Dyson yn Hullavington—awr yn unig o ble rydym ni yma yng Nghaerdydd—dyma’r math o ddiwydiannau y dylem fod yn eu denu i Gymru. Dylem edrych ymlaen at amgylchedd gyda threthi isel, lefel isel o reoleiddio sy’n mynd i wneud Cymru’n esiampl i ddenu’r buddsoddiad sydd ei angen arnom i gynhyrchu’r swyddi hynny ar gyfer y dyfodol.

Hoffwn ddiolch i’r Ceidwadwyr Cymreig am roi cyfle i mi godi yn y ddadl hon i dynnu sylw at waith Llywodraeth Lafur Cymru mewn gwirionedd. Byddai’r un mor esgeulus ar fy rhan i ddechrau heb grybwyll ‘Spreadsheet Phil’ hyd yn oed ymhellach yn sgil cyhoeddiadau heddiw. Yr wythnos diwethaf, achosodd Canghellor Torïaidd Llywodraeth y DU lawer iawn o ddicter gydag un o’r enghreifftiau mwyaf amlwg o dorri addewid mewn gwleidyddiaeth—enghraifft o dorri addewid a fyddai’n achosi i Nick Clegg hyd yn oed gochi. Nid yn aml yn y Siambr hon y byddaf byth, gobeithio, yn dyfynnu David Cameron, ond fe roddaf gynnig arni. Trydarodd ar 25 Mawrth yn 2015,

Rwyf fi wedi diystyru codi TAW. Pam na wnaiff Ed Miliband ddiystyru codi cyfraniadau Yswiriant Gwladol? Mae Llafur bob amser yn codi’r Dreth Swyddi.

Member of the Senedd:

Nid ydynt yn ei godi.

Ond a bod yn deg—rwy’n sylweddoli—fe ddywedodd Dave unwaith, i’r rhai sydd â chof hir heddiw, ‘Mae gormod o drydariadau’n gwneud—’.

Ond a bod o ddifrif, torrodd y Ceidwadwyr, er gwaethaf y troeon pedol, addewid maniffesto penodol ac uniongyrchol a bradychodd 1.6 miliwn o bobl hunangyflogedig yn uniongyrchol. Mewn cyferbyniad, mae Llywodraeth Lafur Cymru wedi cyflawni ei haddewidion i bobl Cymru. Gadewch i mi awgrymu wrth y Ceidwadwyr Cymreig y byddent yn well eu byd yn treulio’u hamser yn ceisio dod o hyd i’r twll du o £2 biliwn yng nghyllideb Geidwadol y DU yn hytrach na cheisio gweiddi yn y gwynt yn y Siambr hon. Mae hyd yn oed y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol, a sefydlwyd gan y Llywodraeth hon yn y DU, wedi datgan y byddwn 18 y cant yn waeth ein byd yn 2020.

Fis Mai diwethaf, rhoddodd pobl Cymru eu dyfarniad ar Lywodraeth Lafur Cymru yn y blwch pleidleisio. Dywedodd y Ceidwadwyr Cymreig wrthym mai Andrew R.T. Davies oedd y Prif Weinidog yn mynd i fod—roedd gan bobl Cymru farn wahanol. Ac aeth y Ceidwadwyr Cymreig o fod yn brif wrthblaid i fod yn drydydd grŵp y Cynulliad hwn. Felly, os yw ACau Torïaidd Cymru yn galw hynny’n gynnydd, yna rwy’n cytuno eu bod yn anelu i’r cyfeiriad cywir a hir y parhaed.

Mae Cymru’n parhau i gyflawni’n well na gweddill y DU o ran lleihau diweithdra ac mae anweithgarwch economaidd a nifer yr hawlwyr yng Nghymru yn gostwng yn gyflymach na chyfartaledd y DU. Mae Cymru’n mwynhau lefelau uwch nag erioed o fewnfuddsoddi, ffigurau twristiaeth uwch nag erioed, y cyfraddau diweithdra isaf yn y DU, y cyfraddau ailgylchu gorau yn y DU, y cyfraddau ailgylchu gorau ond un yn Ewrop a’r trydydd gorau yn y byd, a chanlyniadau TGAU cystal â’r gorau erioed. Mae’r GIG yng Nghymru’n trin mwy o bobl nag erioed o’r blaen, yn gyflymach nag erioed o’r blaen, er gwaethaf y galw uwch nag erioed. [Torri ar draws.] Mae’r GIG yng Nghymru’n darparu gwell gofal iechyd i bobl ledled Cymru. Gwasanaeth ambiwlans Cymru yw’r gorau yn y DU. Mae cyfraddau goroesi canser yn parhau i wella o flwyddyn i flwyddyn, ac mae amseroedd aros cyffredinol wedi gostwng 20 y cant ers y llynedd. Ac rydym ni yng Nghymru yn amddiffyn bwrsari hyfforddi nyrsys y GIG, a dorrwyd ac a dociwyd yn Lloegr gan beri diffyg ac anfantais i’r GIG yn Lloegr.

A cheir heriau, yn amlwg. Eto i gyd, dro ar ôl tro, mae pobl Cymru wedi cyflwyno eu barn—

Andrew R.T. Davies a gododd—

Mae’n ddrwg gennyf, nid oes gennyf amser.

[Yn parhau.]—ac wedi dweud mai’r Blaid Lafur Gymreig yw gwir blaid Cymru: ar eu hochr, gyda hwy ac yn sefyll drostynt.

Ddirprwy Lywydd, deuthum i’r Cynulliad hwn o lywodraeth leol ac yng Nghymru, o dan Lafur, er gwaethaf toriadau grant bloc ar hyd y raddfa i Gymru, mae cyllid refeniw llywodraeth leol wedi cael ei ddiogelu, ar £4.114 biliwn—y setliad gorau, wedi’i ddiogelu yn dilyn blynyddoedd o doriadau gan Lywodraeth y DU, lefel o amddiffyniad na chafodd ei roi i lywodraeth leol yn Lloegr o dan y Torïaid. Mae cyllidebau’r Cyngor yno wedi cael eu torri 10 y cant mewn arian parod. Mae pobl agored i niwed—defnyddwyr mwyaf awdurdodau lleol yn Lloegr—yn dioddef, ond yng Nghymru, mae’r cyllidebau hynny wedi cynyddu 2.5 y cant. I roi hyn yn ei gyd-destun, cynyddodd gwariant Caerdydd £67 miliwn ac yn Lerpwl, gwelodd ostyngiad o £75 miliwn. Yng ngeiriau Catatonia—ac rwy’n addo na fyddaf yn eu canu—’Bob dydd, pan fyddaf yn deffro, rwy’n diolch i Dduw mai Cymraes wyf fi’ am fy mod wedi gwasanaethu mewn llywodraeth leol fel athrawes, ac yng Nghymru, o dan Lafur, mae adeiladau ysgol yn cael eu gwella’n sylweddol gyda rhaglen adeiladu ysgolion ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain sy’n werth £2 biliwn—y rhaglen adeiladu ysgolion fwyaf a welodd Cymru erioed, ar ôl blynyddoedd o ddadfuddsoddi cyn datganoli mewn asedau ysgolion. Yn Islwyn, mae Ysgol Uwchradd odidog Islwyn yn codi o’r ddaear; yn Lloegr, fel y dywedwyd gan lawer, mae’r Torïaid wedi chwalu a diddymu rhaglen adeiladu ysgolion Llafur. Felly, os yw’n wir—ac mae’n wir—rwy’n dweud wrthyf fy hun, ‘Diolch i Dduw mai Cymraes wyf fi’, oherwydd fel y gŵyr yr Aelodau Ceidwadol yn eu calon, mae bywyd yn well o dan Lafur Cymru. Diolch.

Janet Finch-Saunders. [Torri ar draws.] Janet Finch-Saunders. Breuddwydio?

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Mae’r ddadl heddiw’n troi’r sbotolau ar brosesau Llywodraeth Lafur Cymru ac felly hefyd ar ei methiannau—Llywodraeth sydd wedi methu’n systematig â gwella safonau byw ar gyfer ein trigolion yma yng Nghymru. Nid yw 21 y cant o’n myfyrwyr yn cyrraedd lefelau hyfedr o ddarllen; y canlyniadau PISA a gwerth ychwanegol gros yw’r rhai isaf yn y DU; mae cyllid ar gyfer gwasanaethau meddygon teulu wedi gweld toriad o £20 miliwn dros bedair blynedd; mae gwariant y pen ar y GIG yn is nag unman arall yn y DU; mae amseroedd aros ar gyfer triniaethau cyffredin ddwywaith a hanner yn hwy yng Nghymru nag yn Lloegr; mae un o bob saith yn dal i oedi ar restr aros y GIG; ac mae 127 o gleifion wedi aros dros 105 o wythnosau am driniaethau megis gosod cluniau a phen-gliniau newydd—do, yn y GIG yng Nghymru. Felly, ni ddylai fod yn syndod, felly, fod Ymddiriedolaeth Nuffield wedi dweud,

Dylai amseroedd aros Cymru sy’n ymestyn ganu larymau ymhlith llunwyr polisi.

Yr hyn a olygant wrth hynny, wrth gwrs, yw Llywodraeth Lafur Cymru. Nawr, rydym yn wynebu argyfwng gofal cymdeithasol—rhagolwg y bydd costau’n dyblu dros y 13 mlynedd nesaf, ac eto nid oes unrhyw flaengynlluniau rheoli gwaith strategol yn eu lle gan y Llywodraeth Lafur hon.

Yn lleol, cafwyd £299 miliwn o doriadau i gyllidebau llywodraeth leol ers 2013 sydd wedi arwain at erydu llawer o’n gwasanaethau lleol hanfodol. Mae’r dreth gyngor, ar y llaw arall, yn codi 3.6 y cant eto eleni ar gyfartaledd, gyda Chonwy, Ceredigion a Sir Benfro’n codi biliau 5 y cant sy’n llawer uwch na chwyddiant, diolch i Blaid Cymru a Llafur—uwch na phob un ond tri chyngor yn Lloegr a’r Alban, ac erbyn hyn mae llawer mwy yn wynebu codiadau pellach o hyd at 4.6 y cant ar gyfer 2017-18.

Ddirprwy Lywydd, mae ein trigolion yn talu cyfran sylweddol uwch o’u pecynnau cyflog tuag at filiau’r dreth gyngor nag unrhyw wlad arall ym Mhrydain. Nid oes fawr o ryfedd, felly, fod Cyngor Ar Bopeth wedi labelu’r dreth gyngor fel y broblem ddyled fwyaf yng Nghymru i’n teuluoedd am yr ail flwyddyn yn olynol. Mae methiant Llywodraeth Lafur Cymru i wneud defnydd priodol o gyllid canlyniadol o dros £94 miliwn a ddaeth i Gymru ac a ddarparwyd gan, ie, y Llywodraeth dan arweiniad y Ceidwadwyr yn San Steffan rhwng 2010 a 2016 yn golygu bod dros £794 o’u hincwm wedi’i ddwyn oddi wrth dalwyr y dreth gyngor yng Nghymru—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Na wnaf, mae’n ddrwg gennyf. Rwyf wedi dechrau, fe orffennaf. Rydych bob amser yn awyddus i sôn am San Steffan; wel, gadewch i mi ddweud wrthych, mae treth gyngor eiddo band D yn San Steffan yn £669. Eiddo band D yng Nghonwy: £1,401. Mae ardrethi busnes yn parlysu ein hunigolion mwyaf gweithgar a llawn menter. Yn Lloegr, dan Lywodraeth Geidwadol, caiff ein busnesau eu gwerthfawrogi, cânt eu hystyried yn bwysig, cânt eu cefnogi, ac maent bellach wedi cael £3.6 biliwn mewn rhyddhad trosiannol. Byddai’r hyn sy’n cyfateb mewn termau ariannol i’r cymorth hwn o ran ei werth ar gyfer Cymru, pe bai’n cael ei ddarparu, yn £180 miliwn, ac eto mae’r brolio diweddar yn sgil cronfa gwerth £10 miliwn i liniaru’r cynnydd arswydus hwn yn sarhad enfawr—yn warth llwyr—gan brofi, unwaith eto, nad yw Llafur Cymru yn deall busnes.

Ar fand llydan, y cyflymder cyfartalog yng Nghymru yw’r isaf o blith rhanbarthau’r DU. Yn Aberconwy, mae safleoedd unigol, a rhai cymunedau cyfan bron yn cael eu heithrio o brosiect Cyflymu Cymru, tra bod y daith ffibr yn parhau i adrodd ar ddata annibynadwy dan Lafur Cymru mewn grym, wedi’u cefnogi, wrth gwrs, yn y blynyddoedd diwethaf gan Blaid Cymru a’r Democratiaid Rhyddfrydol. Yr un hen stori. Beth arall y gallaf ei ddweud? Ond mae fy etholwyr yn Aberconwy wedi gweld cynnydd o 230 y cant ym miliau’r dreth gyngor; eu bwrdd iechyd lleol yn dod yn destun mesurau arbennig, ac yn aros yno am 22 mis bellach; a chau ein hysgolion gwledig, yn groes i ddymuniadau nifer o rieni a llywodraethwyr. Mae Llywodraeth Lafur Cymru yn gwneud cam â fy etholaeth, ac mae’n sicr yn gwneud cam â phobl Cymru. Diolch.

Yn ei araith agoriadol, roedd arweinydd yr wrthblaid—er nad wyf yn siwr y gallaf ei alw’n hynny eto; gwelaf nad yw Neil McEvoy wedi’i restru fel Aelod Plaid Cymru mwyach. Dywedodd ei fod yn disgwyl gweld Llywodraeth newydd gydag egni newydd ac ysgogiad newydd. Rwy’n meddwl ei fod wedi mynd mor bell hyd yn oed â dweud ei fod am 18 mis wedi rhagweld ffrwydrad o egni. Ond wrth gwrs nid Llywodraeth newydd dan arweiniad Llafur yw hon i bob pwrpas. Nid y 18 mis cyntaf ydyw. Dyma ddiwedd 18 mlynedd ac a dweud y gwir, mae’n dangos.

Mae gennym wyth dangosydd economaidd allweddol Llywodraeth Cymru a osodwyd ganddynt hwy eu hunain, a’r cyntaf ohonynt—y pwysicaf yn fy marn i—oedd gwerth ychwanegol gros y pen. Rydym yn ddeuddegfed allan o 12 o ranbarthau Lloegr a’r tair gwlad: Cymru, £18,002; y DU, £25,351. Rydym yn mynd i lawr y rhain ac rydym yn ddegfed allan o 12; yn unfed ar ddeg allan o 12; yn ddeuddegfed allan o 12; yn nawfed allan o 12; yn unfed ar ddeg allan o 12; yn gydradd ddegfed allan o 12. Mae un, mewn gwirionedd, lle rydym ychydig yn well, ond nid yw’r holl ddata ar gael ar yr un hwnnw. Nid wyf yn meddwl bod unrhyw beth yn fwy pwysig na’r ddau brif wasanaeth cyhoeddus sydd wedi’u datganoli: y gwasanaeth iechyd ac addysg.

Rydym yn edrych ar atgyfeiriadau canser brys gan feddygon teulu. Rydym wedi gosod targed o 95 y cant i ni’n hunain i bobl gael eu gweld o fewn dau fis, ac eto nid yw ond yn 86 y cant. Amser aros o bedair awr mewn adrannau damweiniau ac achosion brys: dim ond 82 y cant yng Nghymru sy’n cael eu gweld o fewn hynny. Yn Lloegr, mae’n 86 y cant, o’i gymharu â’r targed o 95 y cant a osodwyd ganddynt. Rydym yn ei weld ar gyfer amseroedd aros: dair gwaith mor hir ar gyfer gosod clun newydd neu hernia; bron ddwywaith mor hir ar gyfer llawdriniaethau cataract; ac mewn gwirionedd, yr unig reswm y mae gennym y niferoedd hynny yw oherwydd Ymddiriedolaeth Nuffield. Y realiti yw bod Llafur, pan nad ydynt yn cyrraedd eu targedau, yn rhoi’r gorau i gasglu’r data. Ond un darn o ddata sydd ar gael yn y gwasanaethau iechyd yw marwolaethau, ac ar gyfer marwolaethau y gellir eu hosgoi yng Nghymru mae gennym 240 o bob 100,000 o bobl, o’i gymharu â 221 yn Lloegr. Mewn un flwyddyn yn unig, mae hynny’n awgrymu bod 600 o farwolaethau ychwanegol a marwolaethau y gellir eu hosgoi yng Nghymru, a 10,000 o bosibl dros gyfnod datganoli.

Gan droi at addysg, dywedodd arweinydd yr wrthblaid fod y canlyniadau PISA yn mynd tuag yn ôl, a chlywais fwmian gan Aelod Llafur, ‘Nac ydym.’ Ond edrychwch arnynt. Hynny yw, mathemateg, mae nifer Cymru’n 478 o gymharu â 493. Mae’r bwlch hwnnw’n tyfu, ac mae’n gostwng yng Nghymru o gymharu â’r niferoedd blaenorol. O ran darllen, mae gennym 477 yng Nghymru o’i gymharu â 500 yn Lloegr. Mae’r bwlch hwnnw wedi dyblu yn y degawd diwethaf, ac mae’r nifer yng Nghymru wedi bod yn gostwng. Wedyn, mewn gwyddoniaeth, mae gennym Gymru ar 485, o’i gymharu â 505 yn ôl yn 2006; eto, mae’r bwlch rhyngom a Lloegr wedi dyblu. Felly, dyna’r record o ran y gwasanaethau cyhoeddus allweddol.

Ond wedyn edrychwn hefyd ar y mater cyfansoddiadol, ac nid oes gennym unrhyw setliad datganoli sefydlog. Yn lle hynny, mae’r Prif Weinidog wedi gosod Cymru ar daith ansicr drwy ddweud y dylai’r Alban fod yn fodel ar ein cyfer. Nawr, nid wyf yn beio Llywodraeth Cymru dan arweiniad Llafur yn gyfan gwbl am natur anfoddhaol Deddf Cymru 2017, ond rwy’n meddwl hefyd fod peth cyfrifoldeb am hynny ar fainc flaen Llafur ac Aelodau Seneddol Llafur Cymru, sy’n fwyafrif, a dyna rwy’n credu yw barn Syr Humphrey a’i ddylanwad niweidiol ar y Llywodraeth Geidwadol yn San Steffan. Ond newidiadau go ymylol a gawsom wrth ddrafftio, rwy’n credu, ac eto cawsom areithiau gan gynifer o Aelodau Llafur, gan gynnwys y fainc flaen, yn dweud ‘A, nid yw’n wych, mae’n cynnwys yr holl broblemau hyn, ond at ei gilydd, a phenderfyniad ‘at ei gilydd’ ydyw i raddau helaeth, mae’n wych fod confensiwn Sewel yn mynd i gael ei godeiddio yn y gyfraith a chaiff y Ddeddf ei barnu wedyn gan y llysoedd, ac ar y sail honno, dylem bleidleisio drosti.’ Eto i gyd, o fewn ychydig o wythnosau, cawsant eu tanseilio, ac yn sgil ymyrraeth y Cwnsler Cyffredinol, dywedir wrthym gan y Goruchaf Lys nad yw’r ffaith ei bod yn gyfraith yn gwneud unrhyw wahaniaeth o gwbl, ac mae’n parhau’n gonfensiwn.

Ac yna, ar ôl gadael yr UE, gwelwn sut y mae safbwynt Llywodraeth Cymru wedi esblygu. Nid wyf eisiau bod yn rhy feirniadol o hyn; mae’n rhywbeth y bu gennyf obsesiwn yn ei gylch ar hyd fy oes. Mae’r Prif Weinidog wedi arwain arno ac mae wedi paratoi ar ei gyfer dros y naw mis diwethaf ac mae ei ddealltwriaeth wedi datblygu. Ond mae wedi bod â thri safbwynt gwahanol ar y rhyddid i symud. Ar un adeg, fe ddywedodd, yn synhwyrol iawn, na allem fod yn aelodau o’r farchnad sengl—yn wir, fe bleidleisiodd yn erbyn cynnig gan Blaid Cymru arno—gan ein bod angen ymdrin â rhyddid i symud. Yn anffodus, ymddengys bod y safbwynt hwnnw yn awr wedi mynd yn ôl, ac mae mynediad rhydd a dilyffethair at y farchnad sengl, rwy’n meddwl, yn rhywbeth a fyddai’n cael consensws. Ond wedyn, pan fydd hwnnw wedyn yn dod yn gyfranogiad llawn yn y farchnad sengl, fel y dywedais o’r blaen, beth ar y ddaear yw ystyr hynny? Gwelais fod Jane Hutt, arweinydd y tŷ, wedi mabwysiadu fformiwleiddiad newydd wrth ateb cwestiynau ddoe—cyfeiriodd at ‘gyfranogiad’ yn y farchnad sengl. Ond yn y pen draw, a ydym yn mynd i wneud yr hyn y mae pobl Cymru eisiau? Fe wnaethant bleidleisio dros adael. A ydym yn mynd i ddod allan o’r farchnad sengl? A ydym yn mynd i gyfyngu ar y rhyddid i symud? A ydym yn mynd i fabwysiadu ymagwedd synhwyrol at hyn a chefnogi, mewn gwirionedd, yr hyn a benderfynodd pobl Cymru, neu a ydym yn mynd i geisio cofleidio Llywodraeth yr Alban? Y cyfan y mae Llywodraeth yr Alban yn malio amdano yw annibyniaeth.

Mae’r syniad o fframwaith y DU yn y dyfodol fel rhywbeth y mae perthynas Cymru â Lloegr neu gyda Llywodraeth y DU, a phwysigrwydd enfawr hynny i ni—mae’r syniad y dylai hynny fod yn seiliedig ar beth bynnag y mae Nicola Sturgeon awydd ei ysgogi neu ei gael fel argymhelliad mewn trafodaethau ar fframwaith y DU yn anghywir yn fy marn i. Mae angen inni weld Llywodraeth Cymru yn arwain ar ddod o hyd i fodel datganoli sefydlog, nid yr annibyniaeth a gefnogir gan 6 y cant o’r wlad, er hynny, ni waeth faint o Aelodau sydd yno gyferbyn yn awr, ac edrychwn ar y Llywodraeth am arweiniad ar hynny. Yn anffodus, nid yw’n gwneud hynny, ac rwy’n falch iawn o gefnogi cynnig y Ceidwadwyr heddiw.

Diolch yn fawr iawn. Galwaf yn awr ar arweinydd y tŷ, Jane Hutt.

Ddirprwy Lywydd, rwy’n falch iawn o gael cyfle i ymateb i’r ddadl hon, ac rwy’n bwriadu siarad am ein record a bod yn bositif ynglŷn â beth y mae’r Llywodraeth Lafur hon yng Nghymru yn ei gyflawni yng Nghymru, gan mai record ydyw o Lywodraeth Lafur Cymru yn cyflawni ar ran pobl Cymru.

Felly, gadewch i ni ddechrau gyda’r economi: llai o bobl allan o waith yng Nghymru a nifer bron gyfuwch ag erioed mewn gwaith. Mae’r ffigurau diweddaraf yn tystio i hyn: mae’r gyfradd ddiweithdra yng Nghymru bellach yn parhau i fod yn is na chyfartaledd y DU, ac rydym wedi creu degau o filoedd o swyddi newydd. Y llynedd yn unig, helpodd Llywodraeth Cymru i greu a diogelu 37,500 o swyddi. Ond rydym hefyd wedi ymateb i’r heriau economaidd, ac mae cefnogi ein hymgyrch Achubwch ein Dur yn enghraifft o hynny, fel y dywedodd David Rees. Rydym wedi rhoi camau ar waith i ddiogelu’r diwydiant dur yma yng Nghymru. Diolch i’r £60 miliwn o gymorth y mae Llywodraeth Lafur Cymru wedi’i neilltuo ar gyfer cefnogi’r diwydiant dur, rydym wedi gallu cadw swyddi dur a chynhyrchiant dur yma yng Nghymru.

Ddirprwy Lywydd, mae mwy na 15,000 o bobl ifanc ar draws pob un o’n hetholaethau wedi cael cymorth i gael gwaith drwy raglen gyntaf Twf Swyddi Cymru, ac mae cyfraddau llwyddiant prentisiaethau yn uwch yng Nghymru nag yn Lloegr. Rydym yn cynorthwyo degau o filoedd o fusnesau bach gyda’u hardrethi busnes ac rydym wedi gwrando ac ymateb i’w pryderon ynglŷn ag ailbrisio drwy greu dau gynllun rhyddhad pwrpasol.

Sut rydych yn ymateb i ffigurau swyddogol sy’n dangos mai gan Gymru y mae’r lefel uchaf o bobl nad ydynt mewn gwaith, y lefel uchaf o dangyflogaeth, a’r ganran uchaf o weithwyr nad ydynt ar gontractau parhaol o blith 12 cenedl a rhanbarth y DU?

Mae ffigurau’r Swyddfa Ystadegau Gwladol, wrth gwrs, yn dangos yn awr fod diweithdra yng Nghymru yn 4.4 y cant, o’i gymharu â 4.7 y cant ar draws y DU gyfan. Mae ffigurau’r Swyddfa Ystadegau Gwladol yn siarad drostynt eu hunain. Ond hefyd, rydym yn parhau i fwrw ymlaen â gwelliannau mewn iechyd a gofal cymdeithasol. Gadewch i ni egluro’r sefyllfa eto: rydym yn gwario 6 y cant yn fwy ar iechyd a gofal cymdeithasol yma yng Nghymru nag yn Lloegr, ac mae pobl yn cael eu trin yn gyflymach ac yn byw’n hirach, mae amseroedd aros yn gostwng—mae’r ffigurau canser diweddaraf yn brawf o hynny. Bydd ein cronfa triniaethau newydd gwerth £16 miliwn y flwyddyn yn darparu mynediad cyflymach a mwy cyson at feddyginiaethau newydd ac arloesol. Mae amseroedd ymateb ambiwlansys yng Nghymru yn uwch na’r targed yn gyson ac ymhlith y gorau yn y DU. Mae lefelau oedi wrth drosglwyddo gofal yn agos at fod yn is nag erioed er gwaethaf cynnydd yn y galw am ofal ysbyty—yn wahanol iawn i Loegr lle y mae lefelau oedi wrth drosglwyddo gofal, yn ôl ffigurau Llywodraeth y DU ei hun, wedi codi’n uwch nag erioed ac mae gofal cymdeithasol yn wynebu argyfwng dwfn.

O ran addysg, mae perfformiad disgyblion yng nghyfnod allweddol 4 yn parhau i godi. Mae’r bwlch rhwng plant sy’n derbyn prydau ysgol am ddim a’u cyfoedion yn culhau. Mae absenoldeb o’n hysgolion cynradd ar y lefel isaf erioed. Ac fel y dywedwyd eisoes y prynhawn yma, rydym ddwy ran o dair o’r ffordd drwy’r rhaglen adeiladu ac adnewyddu ysgolion fwyaf uchelgeisiol ers y 1960au—mae 112 o 150 o ysgolion a cholegau naill ai wrthi’n cael eu hadeiladu neu wedi’u cwblhau. Diolch i chi unwaith eto, David Rees, am dynnu sylw at Ysgol Bae Baglan sy’n werth £40 miliwn yng Nghastell-nedd Port Talbot. Dylem fod yn falch o hyn—yng Nghastell-nedd Port Talbot, cafodd ei hagor yn swyddogol yr wythnos diwethaf gyda Kirsty Williams—ysgol sydd â lle ar gyfer 1,500 o ddisgyblion, yn lle tair ysgol uwchradd ac un ysgol gynradd. Bydd yn aros ar agor tan 10 o’r gloch y nos yn ystod yr wythnos, a bydd y ffreutur yn trawsnewid yn gaffi cymunedol. Dyna Lywodraeth Lafur Cymru yn buddsoddi yn ein plant a’n pobl ifanc, gan gefnogi ein hathrawon—yr amgylchedd dysgu gorau. Ysgol Bro Teifi yng Ngheredigion—un arall o’n hysgolion unfed ganrif ar hugain—oedd yr ysgol gymunedol cyfrwng Cymraeg gyntaf yng Nghymru a adeiladwyd yn bwrpasol ac a gyfunai ysgolion cynradd ac uwchradd. Cafodd ei chynllunio mewn partneriaeth ag athrawon a disgyblion, gan gysylltu pob cyfnod dysgu ar un safle. Ond rydym hefyd yn gweithredu pecyn unigryw o gymorth addysg uwch, gan warantu cymorth i fyfyrwyr yn gysylltiedig â’r cyflog byw cenedlaethol wrth iddynt gwblhau eu hastudiaethau.

Hefyd, Ddirprwy Lywydd, rydym yn cyflawni dros gymunedau ledled Cymru. Nid oes neb wedi crybwyll tai. Yn y Cynulliad diwethaf, fe wnaethom adeiladu mwy na 11,000 o gartrefi fforddiadwy, a dod â 5,000 o gartrefi gwag yn ôl i ddefnydd. Gwelais y tai a oedd wedi’u cau yn agor i bobl a oedd angen tai, a helpu 3,300 o brynwyr drwy Cymorth i Brynu—Cymru.

David Melding a gododd—

Arhoswch un eiliad. Erbyn 2021, byddwn wedi gwneud mwy, gan y byddwn yn adeiladu 20,000 yn rhagor o gartrefi fforddiadwy.

Dylem fod wedi adeiladu oddeutu 4,000 neu 5,000 o gartrefi’n fwy bob blwyddyn drwy gydol y cyfnod ers datganoli. Os nad ydych yn fy nghredu ynglŷn â’n sefyllfa a’r argyfwng rydym ynddo, a gaf fi eich cyfeirio at y memorandwm esboniadol ardderchog y mae’r Llywodraeth wedi’i gynhyrchu ar ddiddymu’r Bil hawl i brynu? [Chwerthin.]

Wel, rwy’n credu y byddai’r bobl sydd angen tai, ac sy’n cael budd, pobl rwyf wedi’u cyfarfod—nid yn unig o ran tai fforddiadwy a thai cymdeithasol, ond o ran y rhai sydd â mynediad at gymorth i brynu fel prynwyr am y tro cyntaf—yn anghytuno â’r modd yr ydych yn dadlau ynglŷn â ffigurau, sydd, wrth gwrs, yn glir iawn o ran yr 20,000 o gartrefi fforddiadwy yr ydym wedi ymrwymo iddynt yn ‘Symud Cymru Ymlaen’.

Ar yr amgylchedd, rydym wedi buddsoddi mewn mesurau i amddiffyn rhag llifogydd. Ddoe, clywsom am y statws yr ydym yn ei gyrraedd, mewn partneriaeth â llywodraeth leol, o ran bod yn arweinydd byd ym maes ailgylchu: ail yn Ewrop, trydydd yn y byd, yn ystod hanner cyntaf 2016-17. Fe wnaethom ailgylchu 62 y cant o’n gwastraff, yn sylweddol well, unwaith eto, na Lloegr—gwnaeth Carl Sargeant y pwynt hwnnw’n eglur iawn—lle y mae cyfraddau ailgylchu o dan 44 y cant. Onid ydych yn falch o fyw yng Nghymru, fel y dywed Rhianon Passmore? Rydym yn gwneud hyn i gyd yn erbyn cefndir o galedi, yng nghysgod Llywodraeth Geidwadol y DU sydd wedi methu’n systematig â buddsoddi mewn gwasanaethau cyhoeddus. Mae wedi cymryd oddi wrth y tlawd a’r bregus ar yr union adeg pan ddylai fod yn eu cefnogi. Mae wedi gwastraffu biliynau mewn hoff brosiectau sydd o fudd i’r cefnog a’r breintiedig. Felly, ni chymerwn unrhyw wersi gan y Ceidwadwyr am lywodraeth. Yn San Steffan, mae eu Llywodraeth hwy yn un sy’n torri addewidion—Llywodraeth a dorrodd ymrwymiad maniffesto yr wythnos diwethaf i beidio â chynyddu cyfraniadau yswiriant gwladol, fel y cawsom ein hatgoffa gan ddisgrifiad huawdl Rhianon Passmore. [Torri ar draws.] Do, y prynhawn yma—fel y dywedodd Simon Thomas yn gynharach, arogl y gwreichion gyda’r tro pedol, y tro pedol rhyfeddol, a rhoi’r gorau i’w cynlluniau. Ond mae gennyf gwestiwn difrifol i Andrew R.T. Davies, i chi ei ofyn i’ch cydweithwyr yn San Steffan. Mae’r tro pedol wedi gadael twll o £645 miliwn yn y gyllideb hon a’i gynlluniau gwariant ar gyfer gofal cymdeithasol ac ysgolion. Felly, hoffwn ofyn y cwestiwn: beth sy’n mynd i gael ei ddiddymu a’i dorri yn awr o ganlyniad i’r tro pedol?

Ond ar nodyn difrifol iawn am y gwrthdaro a’r gwahaniaethau rhwng ein gwerthoedd, dyma’r un Lywodraeth Dorïaidd a gafodd wared cyn pryd ar gynllun gwelliant Dubs ar ôl rhoi lloches ddiogel i un rhan o ddeg yn unig o’r ffoaduriaid sy’n blant yr addawodd yn wreiddiol y byddai’n rhoi lloches iddynt yn y DU. Mae hynny’n fy ngwneud yn ddig. Mae’n gwneud llawer o bobl yn ddig yma yng Nghymru. Oherwydd, yng Nghymru, mae gennym groeso cynnes i ffoaduriaid. Rydym yn cefnogi ein hawdurdodau lleol yn eu rôl hanfodol yn gofalu am ymfudwyr a cheiswyr lloches.

Felly, Ddirprwy Lywydd, bydd Llywodraeth Dorïaidd y DU wedi cymryd £1 biliwn gan Gymru yn y degawd ers 2011—arian y mae ein gwasanaethau cyhoeddus ei angen yn daer. Ddirprwy Lywydd, rwyf am gloi drwy ddychwelyd at ein record fel Llywodraeth Cymru. Ie, diolch i chi am gydnabod fy mod, fis Mai diwethaf, yn falch iawn pan ailetholodd pobl Cymru Lafur Cymru fel y blaid fwyafrifol i ffurfio Llywodraeth, a’n bod wedi nodi uchelgais, rhaglen lywodraethu, a bod Kirsty Williams yn rhan o’n Llywodraeth. Bydd ‘Symud Cymru Ymlaen’ yn ein helpu i gyflawni hynny. Ond hoffwn ddweud wrth y Cynulliad hwn, yn olaf, ein bod mewn grym ar adeg allweddol o bwysig—gellid dadlau mai dyma’r adeg bwysicaf o’r 18 mlynedd diwethaf. Chwe wythnos ar ôl etholiad y Cynulliad, pleidleisiodd Cymru dros adael yr Undeb Ewropeaidd. Fel Llywodraeth, rydym yn gweithio i sicrhau bod buddiannau gorau Cymru yn cael eu cynrychioli a’u diogelu yn ystod y trafodaethau i adael Ewrop. Rydym wedi gweithio’n agos gyda Phlaid Cymru i gynhyrchu’r Papur Gwyn ‘Diogelu Dyfodol Cymru’. Dyma ble rydym yn rhannu—ac mae’n rhaid i ni; mae’n ddyletswydd arnom i rannu—cyfrifoldeb, gan fod yn rhaid i ni roi buddiannau Cymru yn gyntaf. Dyna y mae’r Llywodraeth Lafur hon yn ei wneud, ac rwy’n falch o hynny.

Andrew R.T. Davies i ymateb i’r ddadl.

Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. Rwy’n croesawu ac yn llongyfarch pawb sydd wedi cyfrannu yn y ddadl yn eu ffordd arbennig eu hunain. Roedd yn amlwg nad aeth arweinydd y tŷ i’r afael â’r union bwyntiau a roddwyd iddi ynglŷn ag amseroedd aros ym maes iechyd, ynglŷn â recriwtio meddygon a nyrsys i gael ein gwasanaeth iechyd yn ôl i ble rydym am iddo fod, ynglŷn â’r mesurau arbennig ar gyfer pedwar o’n chwe bwrdd iechyd, ac ynglŷn â’r pwyntiau y cyffyrddodd Mark Reckless â hwy, lle y defnyddiodd y mynegeion sy’n cael eu cydnabod yn rhyngwladol. Mae Cymru, yn anffodus, wrth odre’r tablau cynghrair hynny. Nid oes yr un ohonom yn falch o hynny o gwbl. Rydym yn uchelgeisiol dros Gymru, ond yr hyn yr ydym ei eisiau yw Llywodraeth yn y lle hwn sydd â’r un uchelgeisiau â phobl Cymru. Yn anffodus, o’r arddangosiad a roddodd arweinydd y tŷ heddiw—. Y cyfan a roddodd oedd esgus gwael dros yr hyn a gyflawnwyd hyd yn hyn gan y Llywodraeth hon. A wyddoch beth sy’n fy ngwneud yn ddig, arweinydd y tŷ? [Torri ar draws.] Fe gymeraf ymyriad mewn munud. A ydych yn gwybod beth sy’n fy ngwneud yn ddig, arweinydd y tŷ? Fod cenhedlaeth ar ôl cenhedlaeth o blant ysgol wedi colli’r cyfle i gyrraedd eu potensial o dan y system addysg yr ydych wedi llywyddu drosti, lle rydych wedi bod yn Weinidog yr holl ffordd drwodd ers gwawrio datganoli. Sylwaf nad aethoch i’r afael â’r pwyntiau a roddais i chi ar addysg mewn perthynas â safleoedd PISA, mewn perthynas â’r cyllido—£607—ynglŷn â diffyg athrawon yn ein hysgolion, sydd oll yn ffigurau a roddodd yr undebau i’r pwyllgor addysg. Rydych wedi llywyddu dros y ffigurau hynny, ac rydych yn parhau i lywyddu dros y ffigurau hynny. Soniodd David Rees am—[Torri ar draws.] Mae’n ddrwg gennyf, Jenny, fe anghofiais. Fe gymeraf yr ymyriad. Mae’n ddrwg gennyf.

Os ydych mor ddig ynglŷn ag addysg, pam na wnaethoch gyflwyno cynnig i’w drafod ar ansawdd ein haddysg, yn lle’r cynnig dal popeth hwn sy’n ein harwain i unman ac yn gwastraffu amser y Cynulliad?

Wel, gyda pharch, Jenny, tair wythnos sydd gennym tan ddiwedd y tymor. Mae un rhan o bump o dymor y Cynulliad hwn wedi mynd. Rwy’n sylweddoli nad oeddech yma ar ddechrau’r ddadl, ond gwneuthum y pwynt fod Llywodraethau pan ddônt i rym yn meddu ar egni, ar fywiogrwydd, ac maent yn llawn o syniadau ac yn torri llwybr ar gyfer syniadau y mae pobl am eu cefnogi. Yn anffodus, nid yw’r Llywodraeth hon wedi gwneud dim ond parhau—[Torri ar draws.]—parhau gyda’r un polisïau a arweiniodd at ddirywiad mewn addysg, dirywiad mewn iechyd, a dirywiad yn yr economi. Crybwyllodd David Rees y diwydiant dur. Un peth y mae’r diwydiant dur wedi bod yn siarad amdano dro ar ôl tro yw help gydag ardrethi busnes. Nid yw’r Llywodraeth hon wedi gwneud unrhyw beth ynglŷn ag ardrethi busnes o gwbl. Mae Llywodraeth San Steffan wedi rhoi cronfa o £400 miliwn ar gyfer defnyddwyr trwm ar ynni—[Torri ar draws.] Nid oes gennyf lawer o amser, a bod yn onest gyda chi—£400 miliwn ar gyfer defnyddwyr trwm ar ynni, ac mae £130 miliwn ohono wedi cael ei ddarparu ar gyfer y defnyddwyr trwm ar ynni eisoes. A phwy roddodd y rhan fwyaf o’r tariffau ar waith a gododd brisiau ynni yn y wlad hon? Neb llai na Ed Miliband, yn ôl yn 2009 a 2010. Ef a’i gwnaeth—Llafur a’i gwnaeth. Gyda’r parch mwyaf i’r Aelod dros Islwyn, mae’n ffaith, pan edrychwch ar eich cymunedau yn Islwyn a’r prosiectau Cymunedau yn Gyntaf sydd bellach—. Diolch byth, dyna’r un peth y mae’r Llywodraeth hon wedi sylwi: na chawsant fawr o ddylanwad os o gwbl ar godi pobl allan o dlodi. Diolch byth, yr un peth y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi’i wneud yn ystod ei amser yn y swydd mewn gwirionedd yw dweud, ‘Digon yw digon’ a chau’r bont godi ar y prosiect hwnnw.

Eich Llywodraeth chi y dylech ei dwyn i gyfrif am y methiant i godi gwerth ychwanegol gros a gweithgaredd economaidd yn eich etholaethau. Ond mewn gwirionedd, os yw Plaid Cymru’n credu mai’r ffordd i annibyniaeth yw’r achubiaeth i Gymru, yna Duw a’n helpo, rhaid i mi ddweud, a bod yn onest gyda chi, oherwydd yn y pen draw, honno fyddai’r ffordd i ddinistr. Mae undeb y Deyrnas Unedig wedi cynnig cyfleoedd enfawr i Gymru a chryfder drwy rannu adnoddau’r undeb i gefnogi pob un o bedair rhan yr undeb hwnnw—[Torri ar draws.]

A gawn ni i gyd dawelu?

Mae ganddynt y cymhleth israddoldeb hwn. Mae gwir angen iddynt ddod drosto. Yn hytrach na dal dig—[Torri ar draws.]

[Anghlywadwy.]—tawelwch.

[Anghlywadwy.]—fe synnech beth y gallwch ei gyflawni.

Ond mae’r cynnig hwn heddiw, ar ddiwedd yr hyn sy’n un rhan o bump o dymor y Cynulliad hwn, yn ceisio tynnu sylw at sut y mae’r Llywodraeth yma wedi methu mynd i’r afael â phroblemau strwythurol dwfn gyda’r economi, gydag iechyd, gydag addysg, gyda thai, fel y nodwyd gan lefarwyr yma heddiw. Yn wir, arweinydd y tŷ a gyflwynodd y maes tai ei hun: 5,000 yn llai o dai yn cael eu hadeiladu bob blwyddyn ers datganoli. Dyna pam y mae gennym argyfwng tai, a’ch ateb yw cael gwared ar y ddeddfwriaeth hawl i brynu sydd wedi grymuso cymaint o bobl ar hyd a lled Cymru—140,000 o bobl yn byw yn eu cartrefi eu hunain ac yn berchen arnynt heddiw a chanddynt gyfran yn economi Cymru a chymdeithas Cymru, ac os ydych am sefyll yn erbyn dyhead, daliwch ati. Ond ar yr ochr hon i’r Siambr, byddwn yn parhau i wneud yn siŵr y gall pobl gyrraedd eu potensial llawn. Dyna pam y mae’r cynnig hwn gerbron y tŷ heddiw, ac rwy’n gobeithio y bydd yr Aelodau’n ei gefnogi.

Diolch. Y cynnig yw derbyn y cynnig heb ei ddiwygio. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Diolch yn fawr. Felly gohiriaf y bleidlais hon tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.

Cytunwyd y bydd y cyfnod pleidleisio yn digwydd yn awr, oni bai bod tri Aelod yn dymuno i’r gloch gael ei chanu. Nac oes? Iawn, symudwn at y pleidleisio.