Trown yn awr at lefarwyr y pleidiau i ofyn cwestiynau i Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant. Mark Isherwood yw’r cyntaf heddiw.

Diolch. Wrth gwrs, mae’n rhaid i ni ganmol arloesedd cymdeithasau tai trosglwyddo.

Bythefnos yn ôl, fe siaradoch o blaid datganoli plismona ar gynnig a oedd hefyd yn credu ei bod yn well cydgysylltu materion plismona arbenigol, fel gwrthderfysgaeth, ar lefel y DU. Pe bai hyn yn digwydd, sut y byddai hynny’n gweithio, o ystyried bod y Prif Weinidog wedi galw am bwerau sy’n cyfateb i’r rhai a ddatganolwyd i Fanceinion, sef pwerau comisiynydd heddlu a throseddu, ac sydd felly yn eithrio materion gweithredol? Ond hyd yn oed pe bai’n cynnwys materion gweithredol, y cynsail yn America, Ffrainc a’r Eidal, ymhlith llawer o genhedloedd eraill, yw bod gennych, yn y pen draw, ddau heddlu ar wahân ar wahanol lefelau sy’n atebol i wahanol bobl. Felly, sut y byddai hynny’n gweithio?

Wel, mae yna fodel sydd eisoes yn gweithredu yn yr Alban, lle y ceir gwaith gwrthderfysgaeth rhwng ffiniau. Nid yw hynny’n effeithio ar unigolion mewn perthynas â gweinyddiaeth y DU. Gallwn weld hynny’n gweithredu yn yr un ffordd ar sail Cymru-Lloegr a’r DU yn ogystal. Rwy’n credu mai’r hyn rydym wedi bod yn glir iawn yn ei gylch mewn perthynas â datganoli plismona yw ei fod yn cyd-fynd yn dda iawn â’r gwasanaethau a ddarperir eisoes gyda’r gwasanaethau brys a’r system farnwrol rydym hefyd yn gobeithio y caiff ei throsglwyddo i Gymru.

Wel, unwaith eto, hoffwn wybod a ydych yn rhagweld pwerau o ran comisiynwyr heddlu a throseddu yn unig, fel y mae’r Prif Weinidog, mae’n ymddangos, neu rywbeth mwy.

Ond gan ehangu’r pwnc, gwelsom sylwadau gan gydgysylltydd atal caethwasiaeth Cymru yr wythnos diwethaf, a oedd wedi mynegi pryderon na chynhelir archwiliadau mewn nifer o bwyntiau mynediad i Gymru i atal caethwasiaeth a gweithgareddau masnachu pobl. Dywedodd y byddai’r wythnos hon yn wythnos o weithredu gan luoedd Cymru gyda’r nod o fynd i’r afael â masnachu pobl a chaethwasiaeth fodern, y dywedodd ei fod wedi cynyddu 400 y cant mewn pum mlynedd, gan gynnwys plant dioddefwyr. A allwch ddweud wrthym pa ran rydych chi a Llywodraeth Cymru wedi’i chwarae yn yr ymgyrch hon a briffio’r Cynulliad ar yr hyn sydd wedi digwydd, yn awr neu yn y dyfodol?

Byddwn yn hapus iawn i roi’r wybodaeth ddiweddaraf i’r Aelodau yn y Siambr yn nes ymlaen ynglŷn â manylion y rhaglenni llwyddiannus rydym yn eu gweithredu. Byddwn hefyd yn cynnig gwasanaethau ein cydgysylltydd atal masnachu pobl i unrhyw Aelodau sy’n dymuno cael eu briffio ar y mater hwn—eu briffio’n bersonol neu friffio plaid hefyd. Byddwn yn hapus i ni drefnu hynny hefyd. Ni yw’r unig ran o’r DU sydd wedi buddsoddi, fel Llywodraeth Cymru, mewn cydgysylltydd atal masnachu pobl. Rwyf wedi crybwyll hyn ar lefelau uchel iawn yn San Steffan, oherwydd er fy mod yn credu ei bod yn syniad gwych cael cydgysylltydd atal caethwasiaeth, rydym yn ynys, ac nid ydym ond yn rhan o’r ynys honno. Rwy’n credu ei bod yn ddyletswydd ar yr Alban a Lloegr i fynd ar drywydd y mater hwn hefyd, a byddwn yn annog yr Aelod i grybwyll hynny wrth ei arweinwyr gwleidyddol er mwyn ceisio datrys y broblem hon yng Nghymru a Lloegr.

[Anghlywadwy.]—roedd eich rhagflaenydd yn gweithio gyda Llywodraeth y DU ar ei deddfwriaeth atal caethwasiaeth yn y DU a chyflwyno swyddog yno sy’n gweithio gyda’r cydgysylltydd atal caethwasiaeth yng Nghymru.

Ond gan aros gyda thema plant ar gyfer fy nghwestiwn olaf, o ystyried y tri anghydraddoldeb penodol a nodir yn adroddiad ‘Breuddwydion Cudd’ Comisiynydd Plant Cymru—. Dywedai fod angen i bobl ifanc sy’n gadael gofal

‘gael yr un math o gyfleoedd, cymorth a chefnogaeth ag y mae pob rhiant yn ceisio’u rhoi i’w plant wrth iddyn nhw ddechrau dod o hyd i’w ffordd yn y byd.’

Pa gamau rydych yn eu cymryd i sicrhau bod y rhai sydd mewn gofal cymdeithasol sy’n cyrraedd 18 oed yn dal i fod â hawl i gael gofal o’r fath wrth astudio ar gyfer Safon Uwch? A pha argymhellion sydd gennych i sicrhau bod pobl ifanc sy’n gadael gofal yn parhau i gael cefnogaeth briodol hyd nes eu bod yn 25—dwy o’r tair galwad allweddol yn yr adroddiad hwnnw rwy’n credu?

Yn wir, ac rydym yn gweithio drwy’r gwaith hwnnw gan y comisiynydd plant. Mae eich cyd-Aelod, David Melding, yn cadeirio grŵp ar blant sy’n derbyn gofal ar fy rhan. Mae’r cyngor a ddaw gan y tîm hwnnw’n amhrisiadwy ar gyfer llunio ffordd wahanol inni allu cefnogi plant yn y system gofal cymdeithasol. Rwy’n gwbl ymrwymedig i wneud newidiadau yn y maes hwnnw, ac yn ddiweddar rydym wedi lansio dyfarniad Dydd Gŵyl Dewi gwerth £1 miliwn, a fydd ar ei ffordd i awdurdodau lleol i’w ddosbarthu rhwng pobl ifanc dan 25 oed, y credaf y dylent gael mynediad at rywfaint o arian wrth iddynt dyfu fyny. Nid wyf wedi clustnodi hwn fel—. Rydym wedi’i glustnodi fel dyfarniad Dydd Gŵyl Dewi gwerth £1 miliwn, ond rwy’n hoffi meddwl am y peth fel ‘banc mam a dad’ i raddau, fel sydd gan bob un ohonom ar gyfer ein plant, lle gallant fynd at warcheidwad neu berthynas a dweud, ‘Edrychwch, rwyf eisiau mynd i’r fan hon heno’—fel y gwnâi fy merch, neu fel y gwnâi eich teulu chi. Mae’r bobl ifanc hyn mor ddifreintiedig, mae’n rhaid i ni eu cynorthwyo mewn rhyw ffordd, ac mae hwn, gobeithio, yn gam i’r cyfeiriad cywir i helpu i gynnal math arferol o fywyd.

Diolch. Symudwn yn awr at lefarydd Plaid Cymru, Bethan Jenkins.

Ysgrifennydd y Cabinet, yng ngoleuni’r ymosodiad ym Manceinion yr wythnos hon, roeddwn yn credu y byddai’n briodol gofyn beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud o ran cydlyniant cymunedol. Rwy’n gofyn yn y cyd-destun hwn: ychydig flynyddoedd yn ôl, ysgrifennais at Heddlu De Cymru yn gofyn am rai o’r rhesymau pam fod dynion ifanc yng Nghaerdydd, er enghraifft, yn troi i edrych ar eithafiaeth fel ffordd o fyw, neu fel rhywbeth a fyddai’n rhoi cysur iddynt, ac nid oeddent yn gallu rhoi’r wybodaeth honno i mi am ei bod wedi cael ei diogelu. Nid wyf yn credu bod rhai o’r materion hynny wedi diflannu a hoffwn ddeall gennych beth rydych yn ceisio ei wneud i weithio gyda chymunedau er mwyn sicrhau, os ydym yn canfod bod yna achosion lle y gallant droi at eithafiaeth, ein bod yn deall y rhesymau am hynny, a sut rydych yn gweithio gyda chymunedau i geisio atal hynny, fel bod ganddynt rywbeth i weithio gydag ef yn eu cymunedau, yn hytrach na’u bod, o bosibl—o bosibl—yn teimlo wedi’u dieithrio.

Rwy’n credu bod yr Aelod yn codi cwestiwn pwysig a pherthnasol iawn, ac rydym yn cydymdeimlo â’r teuluoedd a’r unigolion a gafodd eu heffeithio gan y bomio ym Manceinion ddau ddiwrnod yn ôl. Mae cydlyniant cymunedol yn un rydym yn ei gymryd o ddifrif, gan weithio gydag awdurdodau lleol, gyda’r heddlu, a chyda grwpiau gweithredu ar lawr gwlad. Ers 2012, rydym wedi ariannu wyth cydgysylltydd cydlyniant cymunedol rhanbarthol ar hyd a lled Cymru. Tua £360,000 yw’r grant ar gyfer swyddi a ddyfarnwyd ar gyfer 2017-18. Ni ddylem danbrisio’r rôl bwysig y mae hynny’n ei chwarae yn y gymuned, ond mae’n ymwneud â pherchnogaeth gymunedol, ac mae’r ymgysylltiad a’r ymddiriedaeth yn bwysig iawn, fel y gallwn fynd y tu ôl i’r llenni lle y ceir achosion o radicaleiddio yn dod i’r amlwg. Ac rwy’n credu mai’r hyn rydym wedi llwyddo i’w wneud gyda’r cydgysylltwyr yw mynd i mewn i’r gofod hwnnw, a byddwn yn parhau i ariannu hynny, yn enwedig mewn perthynas â’r pwysau hwn hefyd.

Diolch. Bydd yn ddiddorol gweld dadansoddiad o hynny, oherwydd roeddwn eisiau mynd ymlaen i ofyn yn benodol am grwpiau sydd mewn perygl, oherwydd gwyddom efallai nad yw mor syml â dweud eu bod yn gwneud hyn oherwydd bod ganddynt gŵyn wleidyddol bosibl, neu eu bod yn teimlo wedi’u dieithrio’n wleidyddol a bod hynny’n eu gyrru i wneud hyn. Mae’n bosibl, fel y gwelsom gyda throseddwyr eraill a gyflawnodd ymosodiadau yn Ewrop yn flaenorol, fod ganddynt record droseddol hir eisoes, yn aml yn cynnwys trais domestig, ac mae llawer wedi dioddef tlodi mawr, sydd hefyd, felly, yn ychwanegu at eu synnwyr o deimlo’n ynysig. Nid wyf am funud yn dweud bod yr hyn a wnant yn dderbyniol, ond rwy’n credu bod yn rhaid i ni geisio edrych ar y grwpiau sydd mewn perygl, a cheisio eu hatal rhag cyrraedd y cam lle teimlant fod hyn yn rhywbeth y maent angen neu eisiau ei wneud gyda’u bywydau. Felly, a oes cymunedau yng Nghaerdydd, yn y grwpiau arbennig hynny, a nodwyd gennych ac rydych yn gweithio gyda hwy ar hyn o bryd?

Oes, ac ochr yn ochr â’r heddlu ar draws Cymru gyfan, a’r DU yn wir, mae yna ddull o weithredu sy’n seiliedig ar gudd-wybodaeth o ran sut yr edrychwn ar grwpiau penodol, a gallwn eu cefnogi yn hynny o beth. Rwy’n credu bod yr Aelod yn iawn i godi—er y gallai digwyddiadau hanesyddol fod wedi cael effaith ar eu bywydau fel oedolion, nid yw hynny bob amser yn wir chwaith. A dyna pam ei bod yn anodd iawn adnabod radicaleiddio neu derfysgaeth, am na allwn ddisgrifio sut y mae terfysgwr yn edrych. Y ffaith amdani yw bod yn rhaid i ni edrych yn ôl ar rai o’u problemau hanesyddol, a dyna pam y bydd rhai o’n rhaglenni eraill, a fydd yn cydberthyn i’r broses o fynd i’r afael â materion sy’n ymwneud â phrofiadau niweidiol yn ystod plentyndod, yn rhoi arwydd i ni weithiau o’r llwybr y mae unigolyn yn ei ddilyn. A dyma pam ein bod yn dysgu ochr yn ochr â’n hasiantaethau eraill, ac mae llawer o waith wedi’i wneud ynglŷn â pham fod radicaleiddio’n digwydd. Rwy’n credu bod llawer iawn o waith i’w wneud o hyd, ond mae ein gwasanaethau cudd-wybodaeth yn gweithio’n galed iawn ar hyn.

Ac mae fy nhrydydd cwestiwn yn rhywbeth sydd wedi bod ar fy meddwl ers Manceinion, a llawer ohonom yma heddiw’n ogystal, mewn perthynas ag eithafiaeth, nid yn unig o ran sut y byddem yn gweld grwpiau lleiafrifol, ond grwpiau asgell dde yn ogystal, sy’n ymosod ar unrhyw un sy’n Fwslim yn ein cymdeithas ar hyn o bryd, a hynny cyn eu bod yn gwybod beth yw crefydd y cyflawnwr posibl hyd yn oed. Cawsom ddadl yr wythnos diwethaf am gam-drin ar-lein ac rydym wedi gweld cynnydd yn y math hwnnw o gam-drin gan bobl sy’n byw yn ein plith. A dweud y gwir, rwy’n teimlo cywilydd ynglŷn â rhai o’r pethau rwyf wedi bod yn eu darllen, yn ymosod ar bobl mewn cymunedau nad ydynt yn haeddu hynny am nad ydynt rithyn yn fwy euog o hyn na’r un ohonom.

Felly, roeddwn yn meddwl tybed beth y gallech ei wneud o ran siarad â’r Ysgrifennydd addysg ynglŷn â chael trafodaethau gyda hi ynglŷn â chael mwy o addysg, ar oedran cynharach, mewn perthynas â sut y gallwn ddangos parch tuag at ein gilydd, sut y gallwn ddefnyddio cyfryngau ar-lein, ond hefyd, mewn perthynas â gweithgareddau terfysgol, sut y gallwn ddeall beth ydyw. Er enghraifft, bûm yn astudio ym mhrifysgol Aberystwyth ac nid oedd unrhyw gwrs ar derfysgaeth tan ar ôl i 9/11 ddigwydd, a chafodd cwrs ei gyflwyno yn arbennig er mwyn inni ddeall beth oedd hynny’n ei olygu a sut y gallem ddeall y byd mewn perthynas â hynny. Nid wyf yn gwybod a yw hynny’n digwydd ar gyfer ein pobl ifanc ac rwy’n credu ei fod yn troi cymunedau yn erbyn ei gilydd yn hytrach na’u huno. Felly, gwn ei fod yn fater cymhleth, ond sut rydych yn mynd ati i geisio deall rhai o’r rhesymau cymhleth iawn sydd gan bobl dros ymosod ar eraill nad oes ganddynt ddim i’w wneud â’r gweithredoedd ofnadwy sy’n digwydd ar lwyfan y byd?

Ie, rwy’n teimlo bod dau bwynt i gwestiwn yr Aelod: mae un yn ymwneud â’r agwedd addysgol ar hyn. Mae gwaith yn cael ei wneud yn ein hysgolion i drafod a siarad am oddefgarwch a chrefydd gydag unigolion. Rwy’n credu bod honno’n elfen bwysig wrth i ni symud ymlaen, mae’n ymwneud â chymdeithasau’n bod yn oddefgar tuag at ei gilydd a’n dealltwriaeth o gredoau crefyddol.

Gadewch i ni fod yn glir iawn, ac rwy’n cytuno â’r Aelod ar hyn—mae’n ffiaidd, y casineb sy’n ymddangos ar gyfryngau cymdeithasol gan unigolion anwybodus. Gadewch i mi fod yn glir iawn: nid yw Mwslimiaid yn derfysgwyr. Terfysgwyr yw terfysgwyr, a dyna’r gwahaniaeth. Rwy’n credu bod yn rhaid i ni fod yn glir iawn am ein huchelgais i sicrhau bod Cymru yn lle croesawgar. Rydym eisiau helpu pobl, ac rydym eisiau cefnogi pobl. Yn sicr, nid oes lle i wybodaeth anghywir, yn seiliedig ar grefydd, ar gyfryngau cymdeithasol neu’n wir mewn unrhyw fan lle y gallwn gael sgyrsiau.

Diolch. Ac yn olaf llefarydd UKIP, Gareth Bennett.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy’n credu bod newyddion i’w groesawu wedi dod yn ddiweddar gan eich cyd-Aelod, Lesley Griffiths, ynglŷn â’r posibilrwydd o gynnwys rheol ‘asiant y newid’ mewn rheoliadau cynllunio mewn perthynas â diogelu cerddoriaeth fyw. Credaf fod hwnnw’n ddatblygiad i’w groesawu. Mae’n rhywbeth a allai helpu tafarndai sy’n cynnal sioeau cerddoriaeth fyw. Efallai fod yna ffyrdd eraill y gall Llywodraeth Cymru helpu yn y maes hwn. Gwn eich bod wedi cael trafodaethau gyda CAMRA—yr Ymgyrch dros Gwrw Go Iawn—yn gynharach yn nhymor y Cynulliad, felly roeddwn yn meddwl tybed beth oedd canlyniad y trafodaethau hynny ac a ydych yn ystyried unrhyw fesurau eraill i ddiogelu tafarndai.

Ie, ac nid cyfrifoldeb un Gweinidog yw hyn. Yn wir, ar ôl i Lesley Griffiths wneud y cyhoeddiad ar fater lleoliadau cerddoriaeth, siaradais â Ken Skates ddoe ddiwethaf am y cyfleoedd adfywio ac o bosibl, meysydd o ddiwylliant y gellid eu dynodi ar gyfer adfywio, a allai gynnwys lleoliadau celfyddydau ac adloniant yn aml.

Cyfarfûm â CAMRA, ac rydym wedi cael trafodaethau o fewn ein tîm ynglŷn â’r cyfleoedd posibl o ran ateb Cymreig i dafarndai ac adeiladau eraill sy’n cael eu cynnal yn gyhoeddus yng Nghymru. Gobeithio y byddaf yn gallu gwneud cyhoeddiad ar hynny cyn bo hir.

Iawn, diolch am hynny. Fe arhosaf am y cyhoeddiad wrth gwrs, ond mae rhai syniadau wedi cael eu gwyntyllu gan CAMRA yn y gorffennol. Nid wyf yn gwybod a yw hi’n rhy gynnar o bosibl i ofyn beth yw eich barn chi ar y rhain. Mae un ohonynt—rwy’n derbyn ei fod yn croesi portffolios i raddau—yn ymwneud â chynllunio a pha mor hawdd yw hi i dafarndai yng Nghymru gael eu newid gan y perchnogion, gan gadwyni o dafarndai, o fod yn dafarndai i fod yn siopau neu fflatiau. Y rheswm am hyn yw nad oes gennym system gynllunio mewn gwirionedd, fel sydd ganddynt yn yr Alban, lle mae angen caniatâd cynllunio datganedig ar gyfer newid defnydd. Felly, roeddwn yn meddwl tybed a oedd hwnnw’n newid y gallech ei ystyried ar gyfer Cymru.

Fel y dywedais, mae’n fater i’w drafod ar draws y Cabinet a bydd cynllunio’n rhan o’r hyn a welwn ar gyfer ein hadeiladau cyhoeddus yn y dyfodol. Rwy’n credu bod yna lawer o ffactorau y mae’n rhaid i ni fod yn ofalus yn eu cylch hefyd. Nid oes un ateb sy’n addas i bawb, a beth bynnag sy’n digwydd yn yr Alban—os ydych am ddewis y darnau da yn yr Alban a’r darnau da yng Nghymru, mae bob amser yn anodd gwneud hynny. Mae’r materion sy’n ymwneud â hawl gymunedol i brynu ac yn y blaen, neu’r hawl i gofrestru, yn rhywbeth rwy’n edrych arno, ond rwy’n ofalus ynglŷn â diogelu adeilad nad oes unrhyw fwriad i’w brynu yn y tymor hir, er mwyn atal cais cynllunio yn unig. Mae’n rhaid inni gael cydbwysedd yn y mater. Rwy’n credu y gallai trafodaethau pellach gyda CAMRA esblygu yn dilyn fy nhrafodaethau a fy nghyhoeddiadau yn y dyfodol agos.

Iawn, diolch am hynny. Nawr, rwy’n gwybod eich bod hefyd yn gyfrifol am Swyddfa’r Post. Yn y cwestiynau i’r Prif Weinidog yr wythnos diwethaf, roedd y Prif Weinidog yn tynnu sylw at yr angen am gyd-leoli, sy’n rhywbeth rydym wedi siarad amdano mewn llawer o wahanol feysydd polisi. Roeddwn yn meddwl tybed a oedd unrhyw bosibilrwydd o annog tafarndai, efallai, i gyd-leoli gyda swyddfeydd post, a allai honno fod yn ffordd ymlaen i helpu hyfywedd tafarndai yn y dyfodol.

Wel, rwy’n siŵr y dylech fynd gyda Darren Millar i’w dafarn leol lle y gallwch gael peint, stamp a chyri, i gyd yn yr un lle. Ymwelais â’r dafarn, amser maith yn ôl, gyda’r Aelod. Rwy’n siŵr y byddai’n hoffi mynd â chi rywbryd i ddangos beth y gellir ei wneud yn ein cymunedau pan fo cyfleoedd yno.

Diolch yn fawr iawn. Dychwelwn at y cwestiynau ar y papur trefn yn awr. Cwestiwn 3, David Melding.