Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliannau 1 a 2 yn enw Paul Davies.

Symudwn ymlaen at eitem 8 ar yr agenda, sef dadl Plaid Cymru ar Brexit a Chynulliad Cenedlaethol Cymru. Galwaf ar Steffan Lewis i gynnig y cynnig—Steffan.

Cynnig NDM6336 Rhun ap Iorwerth

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn datgan ei hun fel senedd genedlaethol Cymru.

2. Yn mynnu bod yr holl bwerau ac adnoddau a gaiff eu harfer ar hyn o bryd ar lefel yr UE o fewn meysydd cymhwysedd datganoledig yn cael eu harfer gan Gynulliad Cenedlaethol Cymru ar ôl i’r DU adael yr Undeb Ewropeaidd.

3. Yn mynnu ymhellach fod Llywodraeth y DU yn ceisio cymeradwyaeth Cynulliad Cenedlaethol Cymru ar gyfer pob cytundeb masnach yn y dyfodol â’r UE a gwledydd eraill o amgylch y byd er mwyn diogelu buddiannau economi Cymru.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Dirprwy Lywydd, ac rwy’n cynnig y cynnig yn ffurfiol yn enw Rhun ap Iorwerth. Mae hon yn ddadl amserol, yn dod fel y mae ar y diwrnod y cawsom Araith y Frenhines a oedd yn drwm o Brexit, ac yn ystod yr wythnos pan ddechreuodd trafodaethau ffurfiol rhwng y DU a’r UE. Dyma’r wythnos hefyd pan fo Llywodraeth Cymru wedi ymhelaethu ymhellach ar y cynigion a gyhoeddwyd gyntaf yn ‘Diogelu Dyfodol Cymru’, y Papur Gwyn ar y cyd rhwng Plaid Cymru a Llywodraeth Cymru ar gynnal datganoli a chreu strwythurau llywodraethu ar y cyd rhwng y gwledydd datganoledig a Llywodraeth y DU wedi inni adael yr UE.

Cyn mynd ymhellach, DIrprwy Lywydd, hoffwn fachu ar y cyfle ar ran Plaid Cymru i egluro’r sefyllfa yn dilyn sylwadau rhwng y Prif Weinidog ac arweinydd fy mhlaid ddoe ar fater aelodaeth o’r farchnad sengl. Ddoe, dywedodd y Prif Weinidog, ac rwy’n dyfynnu:

‘mae ei phlaid eisoes wedi cytuno na allwch chi fod yn aelod o’r farchnad sengl heb fod yn aelod o’r UE. Dyna’r hyn a gytunwyd gennym ni, os yw hi’n cofio hynny.’

Yn y modd cryfaf posibl, rwyf am gofnodi nad yw hynny’n wir, nid yw erioed wedi bod yn wir, ac na fydd byth yn wir chwaith. Safbwynt Plaid Cymru, ers y diwrnod ar ôl y refferendwm y llynedd, yw y dylai’r DU barhau’n aelod o’r farchnad sengl yn dilyn ein hymadawiad â’r UE. Ar 21 Medi y llynedd, cyflwynwyd cynnig gennym yn y Cynulliad hwn yn galw am ganlyniad o’r fath, cynnig a gafodd ei drechu, yn anffodus, gan wneud y Senedd hon y gyntaf yn yr ynysoedd hyn i gefnogi’r hyn a elwir yn Brexit caled.

Safbwynt Llywodraeth Cymru oedd nad oedd aelodaeth o’r farchnad sengl yn bodoli y tu allan i’r UE. Nid yw hwnnw’n safbwynt a rennir gan Blaid Cymru. Fodd bynnag, cymerodd y ddwy blaid ran adeiladol mewn proses a arweiniodd at gyhoeddi Papur Gwyn ar y cyd, yn cydnabod y gallai ‘mynediad llawn a dirwystr at y farchnad sengl’, yr ymadrodd a ffafriai Llywodraeth Cymru, ac ‘aelodaeth o’r farchnad sengl’, yr ymadrodd llaw-fer cyffredin a ddefnyddir gan bron bawb arall, fod yr un fath â’i gilydd mewn gwirionedd.

Dyna pam, drwy gydol y Papur Gwyn ar y cyd, y mabwysiadwyd yr ymadrodd newydd, ‘cymryd rhan yn y farchnad sengl’, i ddarparu ar gyfer y ddau safbwynt hwnnw. Roedd yn darparu sylfaen ar gyfer parch a chydweithio er budd cenedlaethol. Llywydd, mae’n fater o onestrwydd i mi na ddylai fy safbwynt a safbwynt fy mhlaid gael eu camfynegi, ac mae’n destun gofid mawr fod hynny wedi digwydd ddoe.

Mae’n bwysig am mai mater aelodaeth o’r farchnad sengl yw’r mater sy’n diffinio ein cyfnod bellach. Mae Llywodraeth leiafrifol Dorïaidd yn San Steffan, a’i thrwyn yn gwaedu ar ôl etholiad cyffredinol y DU yn ddiweddar, wedi rhoi cyfle i bob un ohonom sy’n ceisio osgoi Brexit caled sicrhau perthynas gyda’r UE yn y dyfodol sy’n cynnal ein budd economaidd ac yn sicrhau parhad yn y bartneriaeth wleidyddol gyda’n cyfeillion a’n cynghreiriaid ar y cyfandir—cyfle a oedd yn ymddangos yn bell ychydig wythnosau’n ôl. Yn wir, rwy’n croesawu’n fawr iawn y darn a gyhoeddwyd ddoe yn ‘The Guardian’ gan fwy na 50 o wleidyddion, yn galw am barhau ein haelodaeth o’r farchnad sengl. Roedd llawer o Gymru ymhlith ei awduron, yn cynnwys Madeleine Moon, Stephen Doughty, yr Arglwydd Hain, Ann Clwyd a Chris Bryant.

Mae ein cynnig heddiw yn ailddatgan ymrwymiad y Cynulliad hwn i’r Papur Gwyn yng Nghymru, y cyhoeddiad mwyaf cynhwysfawr a gyhoeddwyd hyd yma yn y DU yn fy marn i ar y berthynas gyda’r UE yn y dyfodol, a’r fframwaith ar gyfer diogelu cyfansoddiad Cymru. Rydym yn nodi gyda gofid mawr fod Llywodraeth y DU yn parhau i fod yn amharod ar hyn o bryd i ymgysylltu’n briodol â’r Llywodraethau a’r Seneddau datganoledig ar Brexit sy’n gweithio i bawb. Yn wir, mae’n adlewyrchiad o natur anghytbwys yr undeb gorganolog ac anghyfartal hwn fod y trafodaethau pwysicaf a gafwyd erioed mewn cyfnod o heddwch wedi cychwyn heb fod unrhyw gynnig wedi’i wneud hyd yn oed ar drafodaethau llawn a phriodol rhwng gwledydd yr ynysoedd hyn, heb sôn am fod wedi’u cwblhau.

Credaf y bydd ymagwedd aros i weld Llywodraeth y DU yn cael ei hamlygu’n fuan iawn fel un sy’n anghynaladwy, yn annheg ac yn anfoddhaol i bobl Cymru. Ni allant fforddio aros i weld pan fo tynged eu swyddi a’u cymunedau yn y fantol.

Diolch yn fawr iawn. Rwyf wedi dethol y ddau welliant i’r cynnig. Galwaf ar Mark Isherwood i gynnig gwelliannau 1 a 2, a gyflwynwyd yn enw Paul Davies—Mark Isherwood.

Gwelliant 1—Paul Davies

Dileu pwynt 2 a rhoi yn ei le:

Yn nodi Papur Polisi Llywodraeth y DU ‘The United Kingdom’s exit from, and new partnership with, the European Union’ sy’n nodi ein bod eisoes wedi ymrwymo na chaiff unrhyw benderfyniadau a wneir ar hyn o bryd gan y gweinyddiaethau datganoledig eu tynnu oddi arnynt ac y byddwn yn defnyddio’r cyfle i ddwyn y broses o wneud penderfyniadau yn ôl i’r DU i sicrhau bod mwy o benderfyniadau yn cael eu datganoli.

Gwelliant 2—Paul Davies

Dileu pwynt 3 a rhoi yn ei le:

Yn nodi bod Prif Weinidog y DU wedi bod yn glir am ei bwriad i gael cytundeb wedi’i deilwra sy’n gweithio i’r DU gyfan, sy’n sicrhau’r fasnach fwyaf rhydd bosibl o ran tariff a rhwystr â’n cymdogion Ewropeaidd, drwy gytundeb masnach rydd newydd, cynhwysfawr, hyderus ac uchelgeisiol.

Cynigiwyd gwelliannau 1 a 2.

Diolch. Rydym yn dathlu’r ffaith mai Cynulliad Cenedlaethol Cymru yw Senedd genedlaethol Cymru ac rwy’n falch o gynnig gwelliannau 1 a 2, gan nodi bod papur polisi Llywodraeth y DU ym mis Chwefror 2017, ‘The United Kingdom’s exit from, and new partnership with, the European Union’, yn datgan:

rydym eisoes wedi ymrwymo na fydd unrhyw benderfyniadau a wneir ar hyn o bryd gan y gweinyddiaethau datganoledig yn cael eu dwyn oddi wrthynt a byddwn yn manteisio ar y cyfle i ddod â’r broses o wneud penderfyniadau yn ôl i’r DU er mwyn sicrhau bod mwy o benderfyniadau’n cael eu datganoli.

Mae Prif Weinidog y DU wedi dweud yn glir iawn ei bod eisiau cytundeb pwrpasol sy’n gweithio ar gyfer y DU gyfan, gan groesawu’r fasnach fwyaf didariff a dirwystr sy’n bosibl gyda’n cymdogion Ewropeaidd. Fel y dywedodd y Prif Weinidog yn ei haraith yn Lancaster House ym mis Ionawr, byddai bod ar y tu allan i’r UE ond yn aelod o’r farchnad sengl yn golygu cydymffurfio â rheolau a rheoliadau’r UE sy’n gweithredu...y "4 rhyddid" i nwyddau, cyfalaf, gwasanaethau a phobl.

Ychwanegodd:

I bob pwrpas byddai’n golygu peidio â gadael yr UE o gwbl. A dyna pam y dywedodd y ddwy ochr yn ymgyrch y refferendwm yn glir y byddai pleidlais i adael yr UE yn bleidlais i adael y farchnad sengl.

Yn lle hynny, meddai’r Prif Weinidog, rydym yn ceisio cymaint o fynediad â phosibl ati drwy gytundeb masnach rydd newydd, cynhwysfawr, beiddgar ac uchelgeisiol.

Yn fwy diweddar, dywedodd hefyd fod angen i ni sicrhau ein bod yn cael y cytundeb masnach cywir fel y gall ffermwyr barhau i allforio eu cynnyrch i’r Undeb Ewropeaidd, ond hefyd... i fasnachu o amgylch gweddill y byd.

Hyn ac nid Brexit caled yw nod datganedig Llywodraeth y DU wedi bod drwyddi draw. Er, fel y dywedodd y Prif Weinidog, pe baem yn cael gwared ar ein safbwynt negodi ar unwaith drwy wrthod y syniad o gerdded ymaith heb gytundeb, byddai Brwsel wrth ei bodd. Fel y dywedodd y Canghellor y penwythnos diwethaf, byddai peidio â chael cytundeb yn gytundeb gwael, er y byddai un a luniwyd yn bwrpasol i gosbi yn waeth.

Wrth i drafodaethau symud ymlaen yn awr, mae’n fuddiol i’r ddwy ochr gydnabod na all fod ond dau enillydd neu ddau gollwr. Y DU yw partner allforio mwyaf yr UE, gan warantu miliynau o swyddi. Mae o fudd enfawr i’r UE gytuno ar gytundeb masnach rydd cyfeillgar i’r DU a’r UE. Y DU yw partner masnachu mwyaf ond un Iwerddon o ran gwerth, a’r mwyaf o ran cyfaint. Mewn cyfarfodydd gyda chynrychiolwyr o Lywodraeth Iwerddon ddydd Llun, clywodd y pwyllgor materion allanol y dylai mater yr ardal deithio gyffredin gael ei ddatrys heb unrhyw broblem go iawn, ac na fyddai Brexit yn cau’r fantais amser o ddefnyddio pont dir y DU i gael mynediad at farchnadoedd y cyfandir. Fel y dywedodd yr Ysgrifennydd Tramor y penwythnos diwethaf:

Fe allwn, ac mae’n rhaid inni gyflawni ewyllys y bobl. Gallwn adlewyrchu mandad y mwy na 80% o ASau y mae eu maniffestos wedi’u hymrwymo i gefnogi Brexit.

Os ydym yn ei gael yn iawn, meddai,

(ac mae llawer mwy o ewyllys da ar y ddwy ochr nag y meddyliech), yna gallwn sicrhau partneriaeth ddofn ac arbennig â’r UE; UE cryf wedi’i gadarnhau gan, ac yn cefnogi Teyrnas Unedig gref—ac sy’n dal i fasnachu a chydweithio’n agos â’i gilydd hefyd.

Rydym yn mynd i gyflawni, dywedodd, nid Brexit meddal neu Brexit caled—ond Brexit agored, un sy’n sicrhau bod y DU yn dal i droi tuag allan, ac yn ymwneud mwy â’r byd nag erioed o’r blaen.

Roedd y Prif Weinidog yn llygad ei le. Ni allwch fod yn aelod o’r farchnad sengl heb fod yn aelod llawn. Er bod Jeremy Corbyn a John McDonnell wedi mynnu bod Llafur wedi ymrwymo’n ffurfiol i fynd â Phrydain allan o’r farchnad sengl a’r undeb tollau, dywedodd Ysgrifennydd Brexit yr wrthblaid Lafur y penwythnos diwethaf y dylai’r opsiwn o barhau aelodaeth y DU o undeb tollau’r UE gael ei adael ar y bwrdd. Mae hyn yn groes i reddf gan y byddai’n atal y DU rhag trafod cytundebau masnach ryngwladol y tu allan i’w haelodaeth o’r farchnad sengl, ac fel y clywsom hefyd yn Iwerddon ddydd Llun, gallwch adael yr undeb tollau a pharhau i gael trefniadau tollau wedyn.

I ailddatgan, mae’r Ceidwadwyr Cymreig eisiau fframweithiau wedi’u cytuno ar draws y DU sy’n parchu’r setliad datganoli wrth i gynlluniau a mentrau cyllido gael eu dychwelyd o’r Undeb Ewropeaidd. Rydym yn croesawu’r cadarnhad felly, yn y nodiadau i gyd-fynd ag Araith y Frenhines heddiw, y bydd y Bil diddymu, sy’n trosglwyddo deddfwriaeth bresennol yr UE i gyfraith y DU, yn drefniant trosiannol i ddarparu sicrwydd yn syth ar ôl gadael ac yn caniatáu trafodaeth ac ymgynghori manwl â’r gweinyddiaethau datganoledig o ran ble y mae angen fframweithiau cyffredin parhaol. Rwy’n pwysleisio ein bod yn credu bod yn rhaid cytuno ar y fframweithiau hynny. Diolch.

Diolch i Blaid Cymru am ddod â’r drafodaeth bwysig yma i’r adwy heddiw. Mae’r drafodaeth, wrth gwrs, yn dilyn o’r drafodaeth ddoe ar Brexit a datganoli, ac, wrth gwrs, mae hefyd yn rhoi cyfle inni heddiw i ystyried rhai o’r pwyntiau sydd yn Araith y Frenhines. Mae bron yn flwyddyn ers i bobl Cymru bleidleisio i adael yr Undeb Ewropeaidd—penderfyniad rydw i’n meddwl fydd yn dal i greu canlyniadau andwyol dros ben ar ein heconomi ac ar swyddi yn ein gwlad ni.

Now, we’ll be discussing some of the consequences of Brexit, a year on, at a conference that I’m hosting in Hay-on-Wye this weekend, where we’ll hear a whole range of experts, including Sir Keir Starmer, Lord John Kerr, the author of article 50, and Neil Kinnock, the former Vice President of the European Commission, along with lots of other business and trade union and academic experts. There are a few tickets left, if anyone would like to join us.

Un peth fyddwn ni’n ei drafod yn y gynhadledd yw’r ffordd y mae canlyniadau’r etholiad wedi newid y sefyllfa. Rwy’n credu ac yn gobeithio bod Brexit caled ar ben, ac rydw i’n mynd i ddiffinio Brexit caled, achos rydw i’n meddwl bod hynny’n un o’r problemau—nid oes neb cweit yn deall beth yw Brexit caled. Rydw i’n meddwl mai Brexit caled yw un sy’n rhoi rhwystro mewnfudo yn flaenoriaeth o flaen pob penderfyniad arall yn y drafodaeth. Rydw i’n obeithiol nawr y byddwn ni’n symud tuag at Brexit synhwyrol, un meddal, sydd yn rhoi swyddi a’r economi yn flaenoriaeth dros bopeth arall. Ond ni fydd gobaith i ni ennill y ddadl yma os na fydd ein pleidiau ni’n cydweithredu lle mae hynny’n bosibl. Rydw i’n falch i glywed bod Steffan Lewis yn cytuno â hynny heddiw, ac rydw i’n meddwl ei bod hi’n bwysig i ni gydweithredu. Mae angen i ni dawelu’r rhethreg, rydw i’n meddwl, os yn bosibl. Mae’r mater yma yn un bwysig dros ben i’n gwlad ni. Mae’n rhoi rôl ein gwlad a’n pobl yn gyntaf. Y ffaith yw ein bod ni mewn trafodaeth gyda 27 o wledydd eraill. So, mae 27 yn erbyn un. Er fy mod i’n teimlo’n angerddol tuag at yr Undeb Ewropeaidd, rydw i’n teimlo mwy o angerdd fyth tuag at fy ngwlad i, ac rydw i yn meddwl ei bod hi’n bwysig ein bod ni’n cael y gorau posibl i Gymru ac i’r Deyrnas Unedig.

Heddiw, rydym wedi clywed yr araith frenhinol; beth yw blaenoriaethau Llywodraeth Prydain. Mae’r Prif Weinidog wedi dweud ei bod hi eisiau gweld Brexit sy’n gweithio i Brydain oll. Ond, sut mae hynny’n bosibl os nad yw hi wedi siarad gyda Chymru? Nid oes dal ddim trafodaeth wedi bod gyda Llywodraeth Cymru ar y ‘great repeal Bill’, er ei fod e yn araith y Frenhines heddiw, ac rydw i’n siŵr bod drafft ohono ar gael. Rydw i’n falch i weld bod Carwyn Jones wedi cyhoeddi ddoe fod Llywodraeth Cymru yn edrych nawr ar baratoi ‘continuity Bill’ rhag ofn bod y ‘great repeal Bill’ yn sefyll ar draed Llywodraeth Cymru. Mae’n hollbwysig bod y pwerau sy’n perthyn i Gymru, ac a fenthycwyd i’r Undeb Ewropeaidd pan sefydlwyd y Cynulliad, yn dod yn ôl yn uniongyrchol yma. Nid oes nodi yn Araith y Frenhines heddiw, mewn perthynas ag amaeth na physgota, bod unrhyw rôl gan Lywodraeth Cymru; jest brawddeg bach yn cymryd yn ganiataol y bydd polisïau cenedlaethol newydd yn cael eu cyflwyno.

Jest ar y pwynt yna, a ydy hi’n rhannu’r pryder sydd gennyf i, fod y frawddeg sydd yn Araith y Frenhines sy’n dweud na fydd pwerau’n cael eu tynnu oddi ar y Cynulliad ddim yn unrhyw ateb i beth a ddaw o’r pwerau hynny sydd nawr ar lefel yr Undeb Ewropeaidd, ac a ddylai ddod yn syth i’r Cynulliad hwn yn sgil gadael yr Undeb Ewropeaidd?

Wel, nid wyf yn meddwl bod beth sydd yn Araith y Frenhines yn ei gwneud hi’n ddigon clir yn union ble—y ffaith y dylai’r pwerau yna ddod yn uniongyrchol yn ôl atom ni. Mae’r ffaith ei bod hi’n sôn, ac yn cymryd yn ganiataol, y bydd yna bolisi amaethyddol dros Brydain, heb unrhyw ymgynghoriad, rydw i’n meddwl, yn cymryd y Siambr yma yn ganiataol; nid yw’n dderbyniol. Byddwn i’n hoffi gofyn i’r Aelodau mwy goleuedig yn y Blaid Dorïaidd sydd yn y Siambr heddiw i gael gair bach tawel i egluro i Theresa May sut mae datganoli yn gweithio.

Mae’n ddiddorol i weld bod Bil tollau a Bil fydd yn galluogi Prydain i ffurfio ei gytundebau masnach ei hunan yn mynd i gael eu cyflwyno. Fe fydd dim ond angen y biliau yma os ydym ni’n gadael y ‘customs union’. Ond nid wyf yn meddwl y dylai Theresa May gymryd yn ganiataol y bydd yna fwyafrif yn y Senedd i adael y ‘customs union’. Dyma pam rydw i’n poeni rhywfaint—. Rydw i wedi addo i Steffan Lewis na fyddaf yn gas, so nid wyf eisiau gwneud rhyw bwynt mawr am hyn, ond mae trydydd pwynt Plaid Cymru yn cynnig ger ein bron ni heddiw—. Tra fy mod i’n cytuno’n llwyr y dylai’r Cynulliad gael rôl mewn cytundeb masnach gyda’r Undeb Ewropeaidd, gan, wrth gwrs, y bydd yn cael effaith arnom ni, nid wyf, ar hyn o bryd, yn gyfforddus gyda’r eirfa yn y cynnig, sydd yn derbyn y ffaith y byddwn ni’n gadael y ‘customs union’, gan sôn am gytundebau gyda gwledydd eraill yn y ffordd mae wedi’i ysgrifennu. So, rydw i’n gobeithio y bydd Plaid Cymru yn derbyn y pwynt am y rhesymau rydw i wedi’u hegluro. Nid wyf am wneud pwynt mawr ohoni—ond dyna pam mae jest gyda fi rhywfaint o ofid ein bod ni’n derbyn ein bod ni’n dal yn mynd i adael y ‘customs union’. Nid wyf yn meddwl y dylem ni. Diolch.

Wrth gwrs, yn dilyn ymlaen o’r pwynt hwnnw, mae’r ddeddfwriaeth ymbaratoi yn Araith y Frenhines heddiw, a oedd yn cyfeirio at y cytundebau masnach—roeddent yn creu adran gyfan, wrth gwrs, at yr union ddiben hwn, felly mae Llywodraeth y DU yn amlwg yn dal i ffafrio’r llwybr hwn.

Mae’r pwynt am yr undeb tollau yn cael ei wneud yn dda. Nid yw’n wir, wrth gwrs, fod aelodaeth o’r farchnad sengl a chytundebau masnach yn anghydnaws â’i gilydd. Yn wir, mae aelodau Cymdeithas Masnach Rydd Ewrop—y mae pob un ohonynt, i bob pwrpas, drwy wahanol ddulliau, oddi mewn i’r farchnad sengl, naill ai drwy drefniant dwyochrog yn achos y Swistir neu drwy’r Ardal Economaidd Ewropeaidd—yn rhydd i gytuno ar gytundebau masnach, naill ai gyda’i gilydd neu’n unigol yn wir. Mae’r Swistir, er enghraifft, newydd gadarnhau cytundeb masnach yr wythnos diwethaf gyda’r Pilipinas (Ynysoedd Philippines), ac mae’n agored i aelodau eraill o Gymdeithas Masnach Rydd Ewrop fod eisiau gwneud hynny.

Felly, mae aelodaeth o’r farchnad sengl—rydym yn aml yn clywed gan y bobl Brexit caled y byddai’n atal y cytundebau masnach. A dweud y gwir, nid yw aelodaeth o’r farchnad sengl yn atal cytundebau masnach rhag cael eu croesawu mewn unrhyw fodd. Y pwynt allweddol—

David Rees a gododd—

Iawn, fe ildiaf.

Diolch i’r Aelod am dderbyn ymyriad. Rwyf eisiau eglurhad ar un peth. Rydym yn siarad o hyd am aelodaeth o’r farchnad sengl. A oes diffiniad cyfreithiol ar gael o aelodaeth o’r farchnad sengl, er mwyn inni allu bod yn glir ynglŷn â’r hyn y mae’n ei olygu mewn gwirionedd?

Nid wyf am gadw pobl ar y pwynt hwn, oherwydd credaf fod Steffan Lewis wedi’i nodi’n gampus iawn. Rwy’n teimlo bron fel pe bawn mewn moment ‘Alice in Wonderland’ yma, wyddoch chi, pan fyddaf yn clywed gwleidyddion aeddfed yn gwrthod derbyn yr ymadrodd y mae pawb arall yn y byd yn ei ddefnyddio mewn gwirionedd, gan gynnwys swyddogion yr Undeb Ewropeaidd a chan gynnwys y Sefydliad Astudiaethau Cyllid. A dweud y gwir, roedd Full Fact, a fu’n gwasanaethu’n glodwiw yn ystod yr ymgyrch etholiadol, yn dwyn gwleidyddion i gyfrif pan oeddent yn gynnil gyda’r hen actualité—roeddent hyd yn oed yn dweud,’Ydy, mae aelodaeth o’r farchnad sengl yn bodoli. Dyma ydyw—’. Mae’r farchnad sengl yn ddeuaidd—rydych naill ai ynddi neu’r tu allan iddi, a dyna’r broblem. Gallwch ddewis eich iaith eich hun, os dymunwch. Dyna ni, rydym yn garedig ym Mhlaid Cymru, yn creu’r ymadrodd hwn, nad oes neb arall yn ei ddefnyddio, gyda llaw—’cymryd rhan yn y farchnad sengl’—ond ni allwch ddweud nad yw aelodaeth o’r farchnad sengl yn bodoli, gan fod gweddill y byd yn ei alw’n hynny. 

Gadewch i ni fynd yn ôl at y pwynt craidd—[Torri ar draws.]. Mae hyd yn oed Stephen Kinnock yn defnyddio ‘aelodaeth o’r farchnad sengl’—dylech gael gair gydag ef. Gadewch i ni fynd yn ôl at bwynt craidd y trydydd paragraff yn y cynnig hwn, sef llais Cymru. Os oes cytundebau masnach yn mynd i fod, pwy sy’n mynd i fod yn gwrando arnom? Wrth gwrs, mae’n rhaid i ni gyferbynnu ein sefyllfa â’r sefyllfa roedd y Senedd Walwnaidd ynddi—aelod o’r cytundeb masnach economaidd cynhwysfawr rhwng Canada a’r Undeb Ewropeaidd. Wrth gwrs, roeddent yn ei ddal yn ôl oherwydd rhai pryderon a oedd ganddynt yn ôl ym mis Chwefror. Yr hyn nad yw pobl yn sylweddoli o bosibl mewn gwirionedd yw bod yr un broses wedi cael ei dilyn yng Nghanada, a’r wythnos diwethaf yn unig y cafodd y cytundeb masnach economaidd cynhwysfawr ei gadarnhau yng Nghanada, gan ei fod wedi gorfod mynd i bob talaith a thiriogaeth unigol, a Quebec oedd y dalaith olaf i’w gefnogi.

Mae’r un egwyddor yn berthnasol yn Awstralia—y cytundeb masnach rydd rhwng Singapôr ac Awstralia er enghraifft, a darparu cydnabyddiaeth gilyddol i nwyddau rhwng Awstralia a Seland Newydd. Roedd yn rhaid i bob un o diriogaethau—gwladwriaethau a thiriogaethau—Awstralia gytuno i’r cytundebau hynny, a hynny er gwaethaf y ffaith fod adran 92 o gyfansoddiad Awstralia yn nodi bod marchnata, masnachu a chyfathrachu cwbl ddi-dâl rhwng y gwladwriaethau.

Maent yn cydnabod pwysigrwydd, mewn sefyllfa ffederal, cydnabod buddiannau’r tiriogaethau gwladwriaethol datganoledig hynny, ac eto yr hyn a gawn gan Lywodraeth y DU ar hyn o bryd yw’r addewid y bydd y bwrdd masnach a chomisiynwyr masnach ei Mawrhydi yn cael eu hadfer—yn ôl â ni i’r ddeunawfed ganrif. Rwyf bron yn meddwl tybed a ydynt yn mynd i ddod â Chwmni India’r Dwyrain yn ei ôl hefyd.

Rwy’n cefnogi gwleidyddiaeth y ffrynt unedig, ac mae hwn yn ffrynt lle mae’n rhaid inni fod yn unedig, oherwydd ni allwn ganiatáu sefyllfa lle mae ein buddiannau economaidd dilys ac unigryw yn cael eu hanwybyddu gan y canol.

Wrth edrych o gwmpas y Siambr heddiw, rwy’n meddwl ein bod yn dioddef—ar wahân i Blaid Cymru ac UKIP—o flinder Brexit. O leiaf rydym yma i gymryd rhan yn y ddadl.

Nid oes gennym unrhyw anhawster, wrth gwrs, gyda chefnogi Plaid Cymru ar ddau bwynt cyntaf y cynnig hwn. Fel y dywedais lawer tro o’r blaen, ni ddylid defnyddio proses Brexit mewn unrhyw ffordd i danseilio neu i dynnu’n ôl o’r setliad datganoli y mae pobl Cymru wedi pleidleisio drosto ddwywaith mewn refferenda. Byddai hynny’n bradychu popeth y safwn drosto.

Ond mae pwynt 3 yn gwbl afrealistig. Y gwahaniaeth, wrth gwrs, rhwng Canada ac Awstralia yw nad oes ganddynt, yn eu systemau ffederal, yr anghydbwysedd enfawr rhwng poblogaethau fel sydd gennym yn y Deyrnas Unedig rhwng Lloegr, yr Alban, Cymru a Gogledd Iwerddon. Lle mae Lloegr yn 85 y cant o boblogaeth y wlad, mae’n anochel yn yr amgylchiadau hynny nad yw Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn mynd i dderbyn yr hyn y mae’r cynnig hwn yn gofyn amdano. Felly, ni allaf ddeall pam ei fod yn cael ei gyflwyno. Y cyfan y gallwch ei wneud yn yr amgylchiadau hynny yw tanseilio’r pwynt da, sef y dylai buddiannau Cymru gael eu hystyried yn briodol gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig, wrth gwrs, am eu bod yn anochel yn wahanol i rannau eraill o’r wlad, yn arbennig mewn amaethyddiaeth fel y gwyddom. Mae’r sefyllfa mewnforio/allforio yng Nghymru yn wahanol i’r Deyrnas Unedig yn ei chyfanrwydd.

Er bod gennym ddiffyg aruthrol mewn masnach gyda’r UE—rydym yn allforio gwerth £250 biliwn y flwyddyn o nwyddau iddynt, maent hwy’n allforio gwerth ymhell dros £300 biliwn i ni. Felly, mae 7 y cant o’n cynnyrch domestig gros yn y DU wedi’i gyfrif—dim ond 7 y cant, ac mae 93 y cant yn fasnach fewnol neu’n fasnach gyda gweddill y byd; gadewch i ni ei gadw mewn persbectif, rwy’n dweud hynny wrth Eluned Morgan—felly mae canran fwy o’n cynnyrch gwladol gros yn cael ei fwyta gan yr hyn a brynwn ganddynt hwy. Dyna yw ein testun bargeinio gyda hwy.

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Gwnaf, yn sicr.

Diolch i chi am gymryd yr ymyriad. A allwch dderbyn ei bod yn hanfodol canolbwyntio ar yr hyn y gallwn ei wneud a ble y gallwn geisio dylanwadu? Pan fyddwch yn dweud ein bod mewn diffyg enfawr, nid ydym ni yng Nghymru mewn diffyg o’r fath. Mae gennym warged.

Dywedais hynny funud yn ôl. Mae parhau i ddadlau ar y sail fod yna unrhyw bosibilrwydd y bydd y Deyrnas Unedig yn mabwysiadu’r polisi hwn yn wastraff llwyr ar amser ac mewn gwirionedd, mae’n tanseilio’r pwyntiau da y gallem eu gwneud. Dyna’n bennaf yw’r hyn rwyf am ei ddweud yn y ddadl hon.

Unwaith eto, nid yw’r syniad fod aelodaeth o’r farchnad sengl, sut bynnag y’i diffinnir, yn mynd i fod yn bosibl, yn wleidyddiaeth ymarferol. Pam yr ydym yn aredig tywod yn y fath fodd? Byddem yn y farchnad sengl ar y sail honno, ond yn methu cymryd rhan yn y broses o wneud penderfyniadau. Mae hynny, mewn ffordd, yn waeth na’r hyn sydd gennym yn awr. Nid yn unig hynny, ond byddem yn gwneud cyfraniad ariannol, sef un o’r dadleuon o blaid gadael yr UE yn y lle cyntaf. Rydym yn cyfrannu, fel y gwyddom, £8 biliwn net bob blwyddyn, a byddai rhan sylweddol iawn o hwnnw’n parhau i gael ei dalu pe baem yn aelodau o’r farchnad sengl, hyd yn oed ar sail model y Swistir neu’r model Norwyaidd, y ddau ohonynt yn wahanol iawn wrth gwrs.

Mae’r Swistir yn rhydd i ymrwymo—ac mae wedi gwneud, mewn gwirionedd—i gytundeb masnach rydd gyda Tsieina, er bod yr UE wedi bod yn gwbl analluog i gytuno ar un dros y 50 mlynedd diwethaf. Rydych yn edrych ar y rhestr o’r 56 o wledydd y mae gan yr UE gytundebau masnach â hwy: maent yn cynnwys Jersey a Guernsey, er enghraifft, Andorra, Montenegro a San Marino. Nid oes ganddynt gytundebau masnach ag unrhyw wlad o faint sylweddol yn y byd ar wahân i Dde Corea a Mecsico.

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Nid wyf yn credu bod gennyf amser, mae’n ddrwg gennyf. Y cyfle gwych i ni wrth fod y tu allan i’r undeb tollau yw y gallwn ymrwymo i gytundebau masnach gyda’r chwaraewyr mawr yn y byd. Mae’n anodd, mae’n amlwg yn cymryd amser i lunio cytundebau masnach rydd. Nid oes gennym y posibilrwydd hwnnw pan fydd yn rhaid cytuno gyda 27 aelod-wladwriaeth arall ar fanylion y cytundebau hynny, a dyna pam y mae’r UE wedi bod yn analluog i ymrwymo i’r rhain. Mae Canada ar y ffordd, ond pa mor hir y mae wedi cymryd i drafod y cytundeb hwnnw? Nid oes cytundeb masnach yn mynd i fod gyda’r Unol Daleithiau bellach, ond gallwn gytuno ar un. Mae’r Unol Daleithiau yn hynod o bwysig i economi Cymru am mai hwy yw ein cyrchfan allforio cenedlaethol unigol mwyaf. Felly, dyma’r rhyddid sydd gennym o ganlyniad i fod y tu allan i’r UE.

Rwy’n synnu bod Plaid Cymru yn parhau i ymladd y frwydr hon, a gollwyd flwyddyn yn ôl. Iawn, wrth gwrs y dylai Llywodraeth Prydain siarad yn ystyrlon ar sail reolaidd â Llywodraeth Cymru, ond os mai’r cyfan y mae’r Prif Weinidog yn ei wneud yw parhau i rygnu ymlaen am rywbeth nad yw Llywodraeth Prydain byth yn mynd i gytuno iddo, beth yw diben y trafodaethau hynny? Os ydych am lwyddo, ewch gyda’r graen ac nid yn ei erbyn. Rwyf wedi ei annog, felly, i gynnwys Andrew R.T. Davies a minnau mewn ymateb cyffredin i Lywodraeth y Deyrnas Unedig, oherwydd, wedi’r cyfan, mae hon yn frwydr rydym wedi’i hymladd ac wedi’i hennill. Rwyf wedi bod yn ymladd y frwydr hon ers cyn i’r rhan fwyaf o’r Aelodau gyferbyn gael eu geni, ar ôl ymuno â’r gynghrair yn erbyn y farchnad gyffredin yn 1967. Ac wrth gwrs, rwyf am i Gymru gael y canlyniad y maent ei eisiau, ond o leiaf, mae’r dull a ddefnyddiaf yn un sydd â rhyw obaith o lwyddo, lle nad oes gobaith o gwbl gan eu dull hwy.

Nawr, gyda refferendwm Brexit, erthygl 50, y Bil diddymu mawr a Deddf Cymru 2017, mae yna gryn dipyn o ansicrwydd gwleidyddol y dyddiau yma, a pheryglon i ni fel cenedl yn hyn oll. Mae pawb yn sôn am barchu canlyniad refferendwm, ond ar goll mae’r angen i barchu refferendwm 2011 a phenderfyniad pobl Cymru i gael mwy o bwerau i’r Senedd yma. Nid yw pobl Cymru wedi pleidleisio i golli pwerau o Gymru, ond efo Deddf Cymru 2017, rŷm ni wedi colli grymoedd—193 o faterion wedi’u cipion yn ôl i San Steffan, fel materion cadwedig iddynt hwy, ac yn ogystal â phob peth sy’n berthnasol i’r rheini hefyd, pa bynnag mor wan ydy’r cysylltiad. Heb anghofio pwerau Harri VIII hefyd, lle gall Gweinidogion y Deyrnas Unedig newid Deddfau fan hyn heb ddweud wrthym ni.

Nawr, efo’r Bil diddymu mawr, y papur ymgynghorol yna efo’r clawr glas yn wreiddiol, yn dweud, ym mharagraff 4.2, fod San Steffan yn mynd i gymryd—

Diolch yn fawr i ti am ildio. Fel cyd-aelod o’r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, rydw i’n siŵr ei fod yn sylweddoli nad oes modd cyflwyno unrhyw is-Ddeddf yn San Steffan sy’n effeithio ar bwerau’r lle yma heb i’r pwyllgor hwnnw wybod ac inni allu ei drafod o a chyflwyno adroddiad i’r Cynulliad hwn.

Pwerau Harri VIII—mae angen eu darllen nhw mewn manylder, yn amlwg.

Yn ôl i beth mae papur ymgynghorol y Bil diddymu mawr yn ei ddweud, ym mharagraff 4.2, sef bod San Steffan yn mynd i gymryd y pwerau nôl o Frwsel, gyda’r perig y byddant yn cadw’r rheini dros feysydd datganoledig. Ar ôl colli pwerau yn Neddf Cymru, byddwn efallai mewn perig o golli pwerau hefyd dan y Bil diddymu mawr—amaethyddiaeth, amgylchedd, trafnidiaeth—

Environment: as species champion for the year for grey seals—lunch time, again—my new aquatic friends are very concerned about Wales losing environmental powers that we’ve had here for years and that we want to stay here for years. That’s what I’m hearing from the rocks of Worm’s Head.

Yn y meysydd hyn, felly, mae’r trafod efo Ewrop ar sail Cymru, yr Alban, Gogledd Iwerddon a Lloegr. Dyna beth sy’n digwydd mewn materion datganoledig: y pedair gwlad. Mae’n wastad wedi digwydd a dylai gario ymlaen fel yna. Ac efo’r Bil diddymu mawr, mae yna gonfensiwn o San Steffan yn ymgynghori efo’r Alban a Chymru mewn meysydd datganoledig cyn deddfu, ond efo Cymru a Deddf Cymru, mae defnydd o’r gair ‘normally’ yn allweddol, achos gellir dadlau, efo’r Bil diddymu mawr, nad yw’n achos ‘normal’. Felly, nid oes rhaid i San Steffan drafod efo ni.

Fe ddywedodd Theresa May, i’w dyfynnu:

‘I will not be held to ransom by any devolved administrations’ or ‘divisive nationalists’, whoever they may be.

Hydref diwethaf oedd hynny. Mae’r tirlun gwleidyddol yn amlwg wedi newid yn frawychus iddi hi ers hynny ac ers yr etholiad cyffredinol. Disgwylir iddi weithio efo’r gwledydd datganoledig nawr a pheidio â llusgo pwerau nôl o fan hyn i San Steffan.

Enillwyd pleidlais yma yn y Senedd yn ddiweddar i gael Bil parhad yma er mwyn cadw gafael ar holl ddeddfwriaeth Ewropeaidd ym meysydd sydd wedi’u datganoli, a’u cadw yma yng Nghymru—cadw’r morlo llwyd yn hapus—parhad o’r sefyllfa bresennol, felly. Mae amaethyddiaeth, amgylchedd a’u rheoleiddio eisoes yma yn y Senedd nawr. Mae angen parhad o hynny, nid eu colli i San Steffan. Bil parhad amdani, felly. Diolch yn fawr.

Diolch. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol, Mark Drakeford.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Wel, bythefnos yn ôl, ar y dydd Mercher cyn etholiad cyffredinol y mis hwn, roedd yn rhaid i mi esbonio i’r Siambr na fyddai’r Llywodraeth yn gallu cefnogi rhai elfennau mewn cynnig manwl gan Blaid Cymru ar Brexit, oherwydd ar y pryd dywedais fy mod yn meddwl ei bod yn bwysig iawn, wrth i ni gychwyn ar y cyfnod ar ôl yr etholiad, ein bod yn cadw at yr achos sylfaenol a nodwyd gennym yn ‘Symud Cymru Ymlaen’, fel y cytunwyd rhwng ein dwy blaid. Heddiw, bydd ochr y Llywodraeth yn pleidleisio o blaid y cynnig llawer tynnach hwn oherwydd ein bod yn credu ei fod yn mynegi rhai diddordebau Cymreig a rennir, ac roeddwn yn falch iawn o glywed yr hyn a ddywedodd Steffan Lewis wrth gyflwyno’r ddadl am y ffordd y mae ein Papur Gwyn ar y cyd yn parhau i gynrychioli’r mynegiant gorau o’r safbwynt a rannwn.

Dirprwy Lywydd, dylwn fod yn glir nad yw’r Llywodraeth am gefnogi’r naill na’r llall o ddau welliant y Ceidwadwyr. Mae’n ymddangos fel pe baent wedi cael eu drafftio fel pe na bai’r etholiad cyffredinol erioed wedi digwydd. Yn wir, maent yn adlewyrchu sefyllfa’r Blaid Geidwadol yn fwy cyffredinol, wedi’i dal yng ngoleuadau damwain car a achoswyd ganddynt hwy eu hunain. Nid yw ailadrodd safbwynt y Prif Weinidog yn y dyddiau cyn iddi luchio ei mwyafrif ymaith yn ddigon da. Rhoddwyd y safbwynt hwnnw gerbron yr etholwyr ar 8 Mehefin. Dywedwyd wrthym mai hwn oedd y cwestiwn allweddol a oedd yn ysgogiad i alw’r etholiad, a phan fo’r cyhoedd wedi penderfynu fel arall, ni all Llywodraeth y DU ddal ati, fel y mae gwelliannau’r Blaid Geidwadol i’r ddadl hon yn ei wneud, fel pe na bai dim wedi digwydd.

Nawr, mae’r cynnig sydd gerbron y Cynulliad yn datgan ein cymwysterau democrataidd i gynrychioli buddiannau Cymru. Mae’n ailddatgan ein safbwynt hirsefydlog fod cymwyseddau datganoledig a arferir ar lefel yr UE yn parhau, fel y mae Dr Dai Lloyd newydd ddweud, a chyda’r holl awdurdod a gafodd gan ei ffrindiau ar ben draw Pen Pyrod—y dylai’r cymwyseddau hynny aros yma yn y Cynulliad Cenedlaethol pan fydd Brexit wedi digwydd. Yr wythnos diwethaf, cyhoeddodd y Prif Weinidog ein papur ar Brexit a datganoli. Mae’r ddogfen yn nodi’n glir, fel rydym wedi pwysleisio dro ar ôl tro, y bydd pwerau a ddatganolwyd eisoes i Gymru yn parhau wedi’u datganoli ar ôl i ni adael yr Undeb Ewropeaidd. A gadewch i mi fod yn gwbl glir wrth yr Aelodau y byddwn yn gwrthwynebu unrhyw ymgais gan Lywodraeth y DU i adennill unrhyw bwerau dros feysydd cymhwysedd datganoledig er ei fwyn ei hun. A dyna safbwynt rydym wedi’i fynegi—

A wnewch chi ildio?

Gwnaf, wrth gwrs.

Yn syml, o ystyried eich sylw yn y fan honno a’ch sylw cynharach yn eich cyfeiriad cyntaf at y gwelliannau, a gwelliant 1—mae gwelliant 1 yn ymrwymo na fydd unrhyw benderfyniadau a wneir ar hyn o bryd gan y gweinyddiaethau datganoledig yn cael eu dileu, ac yn sôn am y cyfle i ddod â mwy o benderfyniadau i’w gwneud ar y lefel ddatganoledig. O’r hyn a ddywedwch, nid ydych yn gwrthwynebu hynny, ac wrth gydnabod gwelliant 1, mae’n siŵr y byddech yn cydnabod yr ymrwymiad hwnnw.

Y broblem gyda’r gwelliant, a’r broblem gyda’r hyn y mae’r Aelod newydd ei ddweud, yw’r amwysedd dwfn sy’n sail i’r datganiad hwnnw. Fel y clywsom eisoes yn y ddadl hon, mae Araith y Frenhines heddiw yn cynnwys brawddeg sydd i’w gweld yn gweithredu i’r cyfeiriad arall yn llwyr, drwy ddweud y bydd yna drefniadau cenedlaethol ym maes yr amgylchedd ac amaethyddiaeth na ellir eu cyflawni heb fynd â chyfrifoldebau sydd eisoes wedi’u datganoli iddo oddi wrth y Cynulliad Cenedlaethol hwn. Rydym wedi dweud yn gwbl glir wrth Lywodraeth y DU, cyn ac ers yr etholiad cyffredinol, os ydynt yn dewis mynd ar hyd y llwybr hwnnw—ac rydym wedi egluro wrthynt pam nad oes unrhyw angen iddynt fynd ar hyd y llwybr hwnnw, oherwydd byddwn yn barod i ddod at y bwrdd a thrafod ffyrdd o gyflawni trefniadau synhwyrol ar draws y DU heb iddynt weithredu yn y modd hwnnw—ond os ydynt yn dewis gwneud hynny, bydd ganddynt frwydr ar eu dwylo. Mae’n frwydr nad oes angen iddynt ei chael, ond bydd yn frwydr, Dirprwy Lywydd, y byddant hwy eu hunain wedi’i hachosi.

Nawr, rydym yn dweud bod datganoli yn rhan sefydledig o gyfansoddiad y DU, a bod yn rhaid felly i ymadawiad y DU â’r UE barchu ac adlewyrchu realiti datganoli. Ysgrifennodd Prif Weinidog Cymru at Brif Weinidog y DU yr wythnos diwethaf. Pwysleisiodd fod y Bil diddymu—mae’n ddiddorol gweld bod y gair ‘mawr’ wedi diflannu o’r Bil diddymu yn unol ag uchelgeisiau mwy cymedrol Mrs May—ond dywedodd Prif Weinidog Cymru yn glir wrth Brif Weinidog y DU fod y—[Torri ar draws.] Gostyngeiddrwydd—dyna sydd wrth wraidd absenoldeb mawredd. Dywedodd y Prif Weinidog yn glir fod yn rhaid i’r Bil barchu’r setliadau datganoli presennol yn llawn ac fel y dywedais, fod Llywodraeth Cymru yn barod i weithio’n adeiladol ac yn gadarnhaol â Llywodraeth y DU i helpu i fframio’r ddeddfwriaeth i gyflawni hynny. Rwyf wedi siarad yn uniongyrchol gyda’r Ysgrifennydd Gwladol dros ymadael â’r Undeb Ewropeaidd ers yr etholiad cyffredinol, ac unwaith eto, nodais ein safbwynt ar y mater hwnnw, ac mae Simon Thomas ac Eluned Morgan ill dau yn iawn i leisio pryder ynglŷn â sut y caiff hynny ei gynrychioli bellach yn Araith y Frenhines.

Mewn dogfen a gyhoeddwyd gan Brif Weinidog Cymru, rydym yn argymell sefydlu cyngor Gweinidogion y DU ar gyfer trafod a chytuno ar fframweithiau o’r fath. Mae’r ddogfen bolisi ‘Brexit a Datganoli’ yn ei gwneud yn glir y gellid defnyddio cyngor Gweinidogion ar gyfer y DU i gael cytundeb ar feysydd lle mae pwerau a gadwyd yn ôl a phwerau datganoledig yn cydgysylltu, a lle mae gan y gweinyddiaethau datganoledig ddiddordeb cryf ym mholisi Llywodraeth y DU, hyd yn oed pan na fydd y polisi hwnnw wedi’i ddatganoli’n ffurfiol. Bydd angen trafodaethau a chytundeb ar draws y DU ynglŷn â rhai agweddau ar bolisi sydd heb ei ddatganoli er mwyn sicrhau cyfreithlondeb polisïau ar draws y Deyrnas Unedig gyfan.

A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ildio?

Wrth gwrs.

Ar y pwynt hwn hoffwn ymyrryd yn hytrach nag ateb, oherwydd credaf fod y pwynt hwn yn bwysig. Mae wedi siarad am y berthynas rhyngddo a’i Lywodraeth a’r Llywodraethau eraill yn y Deyrnas Unedig, a sut y gellid ailsefydlu honno. A all roi rhywfaint o sicrwydd fod unrhyw arwydd o San Steffan ar hyn o bryd eu bod yn ailymgysylltu â Gweinidogion Llywodraeth Cymru, fod cyfarfodydd gweinidogol yn cael eu cynnal, fod cyfarfodyddd dwyochrog yn cael eu cynnal, cyfarfodydd pedairochrog—beth bynnag sydd ei angen i ysgogi rhai o’r trafodaethau hyn sydd angen inni eu cael?

Wel, mae’r peirianwaith Llywodraeth hwnnw’n ailddechrau. Fel y dywedais, rwyf wedi siarad yn uniongyrchol â David Davis, mae gennyf alwad gyda Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys yfory ac rwyf wedi dod yn syth i’r Siambr o gyfarfod o Gyd-bwyllgor Gweinidogion Ewrop, lle rwy’n cynrychioli Cymru—roedd Gweinidogion yr Alban yn rhan ohono, ac roedd cyfres o Weinidogion Llywodraeth y DU o gwmpas y bwrdd hefyd. Nid absenoldeb peirianwaith yw’r hyn sydd wedi bod yn rhwystredig dros y misoedd diwethaf, Dirprwy Lywydd, ond yr ysbryd y gweithredwyd y peirianwaith hwnnw o’i fewn, a dyna sydd angen inni ei weld yn cael ei newid.

Dirprwy Lywydd, rwy’n gobeithio y caniatewch i mi ymdrin yn olaf â’r trydydd pwynt yn y cynnig, oherwydd mae’n bwynt pwysig a godwyd gan Eluned Morgan ac rwyf am wneud yn siŵr fod safbwynt Llywodraeth Cymru yn glir wrth gefnogi’r cynnig. Oherwydd bod y rhan hon o’r cynnig yn cyfeirio at gytundebau masnach yn y dyfodol, mae’n enghraifft o faes polisi, er nad yw wedi’i ddatganoli, sydd o ddiddordeb Cymreig uniongyrchol, o ystyried y rhyngddibyniaeth gydag agweddau allweddol ar y cyd-destun polisi a rheoleiddio ar gyfer meysydd datganoledig megis dur, amaethyddiaeth a physgodfeydd.

Rydym wedi dweud yn glir mai rhan lawn a dirwystr yn y farchnad sengl yw ein prif flaenoriaeth. Mae hynny’n sylfaenol bwysig i ni yng Nghymru, ac rydym yn parhau i gredu y dylai’r DU barhau i fod yn rhan o undeb tollau, am gyfnod trosiannol fan lleiaf, ac nid ydym wedi cael ein hargyhoeddi gan ddadleuon Llywodraeth y DU dros adael. Rwy’n deall, wrth gwrs, y byddai aros yn rhan o undeb tollau yn golygu, cyhyd ag y byddem yn rhan ohoni, na allai fod unrhyw drafodaethau masnach rhwng y DU a gwledydd eraill ledled y byd. Yn y cyd-destun hwn y cefnogwn gynnig Plaid Cymru. Nid ydym yn derbyn bod cytundebau masnach gyda gwledydd eraill yn well na pharhau’n aelodau o undeb tollau, ond os na allwn fod yn y sefyllfa honno, yna mae’r cynnig yn adlewyrchu lle byddai angen i ni fod.

Llywydd, gadewch i mi orffen drwy ddweud fy mod yn awyddus i bwysleisio fy mod yn credu mai’r safbwynt a amlinellwyd gennym yn y Papur Gwyn, ‘Diogelu Dyfodol Cymru’ yw’r dull cywir o sicrhau’r canlyniad gorau i Gymru o hyd. Mae’n ddogfen sydd nid yn unig wedi gwrthsefyll prawf amser, ond credaf ei bod yn fwy perthnasol heddiw hyd yn oed nag ar y diwrnod y’i cyhoeddwyd ac mae ei gallu i ddylanwadu ar ddigwyddiadau yn gryfach heddiw nag ydoedd yn ôl pan gafodd ei chyhoeddi gennym yn gyntaf. Edrychaf ymlaen at barhau i ddadlau drosti gydag eraill yn y Siambr hon sydd o’r un farn.

Diolch yn fawr iawn. Galwaf ar Simon Thomas i ymateb i’r ddadl.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd, a diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet am gloi’r drafodaeth mewn ffordd gymodlon, a byddaf i’n dychwelyd at rai o’i sylwadau ef yn y man. Ond, pwrpas y ddadl gan Blaid Cymru heddiw oedd sicrhau ein bod ni’n cadw ffocws yma yng Nghymru ar beth sydd yn hollbwysig i Gymru, i economi Cymru ac i’n cymunedau ni. Rydym ni’n gwneud hynny heb unrhyw ymddiheuro bod yna ddadl ar Brexit eto. Mae yna wyth Bil yn ymwneud â Brexit yn Araith y Frenhines, so gallaf i ddweud wrthych chi os ydych chi wedi danto ar Brexit erbyn hyn, mae yna fwy o lawer i ddod yn ystod y ddwy flynedd nesaf o Senedd San Steffan.

Ond rydym ni’n cynnig y ddadl yma gan ein bod ni’n meddwl bod y sefyllfa wleidyddol wedi newid gan fod Llywodraeth San Steffan, a’r Blaid Geidwadol yn benodol, wedi mynd at y wlad ond deufis yn ôl, cofiwch chi—ond deufis yn ôl—gan chwilio am fandad am y fath o Brexit yr oedden nhw’n ei ddymuno. A beth oedd y fath o Brexit? Roedd e’n cael ei alw’n Brexit caled, ond roedd e wedi cael ei osod allan yn glir iawn yn araith Lancaster House. Brexit a oedd yn gadael yr Undeb Ewropeaidd, ie, ond hefyd yn gadael y farchnad sengl a gadael yr undeb dollau. Mae Plaid Cymru o’r farn ein bod ni am aros yn y ddau sefydliad yna, a dyna beth sydd wedi ei gytuno rhyngom ni a’r Blaid Lafur yn y Papur Gwyn.

Ond yn fwy pwysig byth, fe ddywedodd pobl—nid pobl Cymru’n unig, ond dywedodd pobl dros Brydain i gyd—eu bod nhw yn erbyn y Brexit roedd Theresa May yn ei ddymuno. Mae’n wir nad oedd modd canfod yn union pa fath o Brexit roedd pobl yn dymuno ei weld drwy ethol Senedd grog, ond nid y fath o Brexit a fyddai’n dinistrio economi Cymru a swyddi Cymru. Erbyn hyn, wrth gwrs, rydym ni wedi gweld y tro byd sy’n digwydd, gyda’r Canghellor bellach yn sôn am gadw swyddi, y Canghellor bellach yn sôn am gadw rhyw fath o gyfundrefn dollau, y Canghellor bellach yn sôn am gyfnod trosiannol—rhywbeth nad oedd ar agenda’r Blaid Geidwadol cyn yr etholiad diwethaf a rhywbeth sydd wedi newid yn llwyr, felly. Dyna pam roedd Plaid Cymru’n meddwl ei bod hi’n bwysig bod y Cynulliad yn ailddatgan, os nad mewn mwyafrif llwyr, drwy fwyafrif o’r pleidiau yma, mai dyma’r egwyddorion y dylem ni sefydlu’r trafodaethau Brexit arnynt.

Rydym ni’n gryf iawn o’r farn y dylai’r holl bwerau ac adnoddau a arferir ar hyn o bryd ar lefel yr Undeb Ewropeaidd o fewn y cyfrifoldebau datganoledig gael eu harfer gan Gynulliad Cenedlaethol Cymru wedi i Gymru adael yr Undeb Ewropeaidd. Roeddwn i’n eithaf hoff o beth ddywedodd Eluned Morgan, fod y pwerau yma wedi eu benthyg i’r Undeb Ewropeaidd a’u bod nhw’n dychwelyd yn y modd yna. Efallai nad yw hynny’n gyfreithiol gywir, ond rydw i’n meddwl ein bod ni’n deall y cysyniad yn hynny o beth. Dyna pam nad yw’r addewid yng ngwelliant 1 gan y Ceidwadwyr ac yn Araith y Frenhines—sef rhywbeth yr ydym ni wedi ei glywed o’r blaen, a dweud y gwir—na fydd pwerau yn cael eu symud oddi wrth y Cynulliad yn hen ddigon o lawer i ni. Ni ddylai fod yn ddigon i unrhyw blaid sydd wedi ei hethol i Senedd genedlaethol Cymru, achos nid yw’r addewid yna i beidio â thynnu grymoedd oddi arnom ni yn ateb i’r cwestiwn o beth ddaw o’r grymoedd hynny sy’n cael eu rhyddhau ar lefel yr Undeb Ewropeaidd ac wedyn yn cael eu dychwelyd i Gymru yn uniongyrchol, yn ein barn ni.

I’d like to turn to some of the individual contributions to the debate now, and say that, first of all, I think the Cabinet Secretary adequately—more than adequately—dealt with the point around the customs union and the concerns that Eluned Morgan had. I’d just put on record that Plaid Cymru’s position is exactly that set out by the Cabinet Secretary, and we believe we should remain in the customs union, at least for the time being. But if there were to be negotiations—this is an important point: we don’t have a choice about this; it is the Westminster Government that will decide this—if there were to be those negotiations, then surely we should be part of them and have an equal say to the other nations of the United Kingdom in those negotiations on trade deals.

It was raised by Neil Hamilton that this was unrealistic, because the examples given by Adam Price, whether they be Australia or Canada, were different sorts of nations that had different spatial states with different populations. Well, there are 13.6 million people in Ontario and 146,000 people in Prince Edward Island—I didn’t know Prince Edward had got a job as an island, but there we are. This is the real difference, I think: in Canada, both of them are provinces; both of them had an equal say in the trade deal that Canada set as its trade deal. So, I don’t think that his argument is legitimate. And I think Neil Hamilton’s argument and Mark Isherwood’s argument share a common fount, I have to say. The foundation of the argument is the same. The foundation is that we’re a marvellous country, the UK, it’s beyond belief how wonderful we are, and therefore these Europeans will have to do deals with us. Well, trade doesn’t work like that. Adam Price mentioned that we might have to go back to the eighteenth century. Well, just go back to the nineteenth century; go back to Disraeli. What does Disraeli say about trade?

‘Free trade is not a principle. It is an expedient.’

And when we come to negotiate our relationship with the other remaining 27 European nations, they will all have expediencies that they will all need to exercise, and the principle of free trade, which isn’t that principled anyway, will get sacrificed from time to time on the altar of political reality. That is why it’s important that the voice of Wales is heard in these discussions, and is not diluted in any way, shape or form.

Eluned Morgan said that she was concerned that we’ll still have severe economic effects from the decision to leave the European Union. She’s not the only one. Mark Carney thinks we’ll have severe economic effects. He warned in the Mansion House speech only two days ago that we’ll have a wage squeeze coming in as a direct result of that.

And it is important. As the seals bark from Rhossili, it is important, as well, that we protect not only the economy, but the standards and the protections and workers’ rights that we have currently as members of the European Union. Not because we want to do so simply because they’re in existence, but because we do think that a Conservative Government propped up by the DUP would see these as ripe to be taken away from us. And a repeal Bill, which will only temporarily, perhaps, preserve them, while the Conservatives and the DUP get to work on the detail of what they’d like to deprive us of in terms of our rights, has to be protected in the Welsh context. And that’s why the seals of Rhossili—and the seals of Pembrokeshire as well, if I may say so, which I’m sure are equally protected by Dai Lloyd—are right to demand a continuity Bill, I think, now: that we state what we seek to preserve here within our own Assembly.

The Cabinet Secretary was very emollient and quite generous, I think, in his approach to how we’ve set out this debate—not only the motion in itself, but the context of the motion. But I have to say this, going back to the opening and the very precise and very well-argued remarks of Steffan Lewis, we have not heard a clear elucidation, really, of the Welsh Government’s position now. We know what it was in the White Paper, and we accept that, but politics do change—I accept that—and let’s be honest, the general election didn’t just change the Conservatives, it changed the Labour Party as well. There’s a different kind of Labour Party that we’re facing now.

So, where, now, do we lie? And I don’t think debate is the right place to iron out these kinds of finesses. It is a theological question to a certain extent. But we want to have this discussion because we want to understand where, now, when you’ve got over 50 Labour MPs and politicians of great note, and lords, who say, ‘It’s membership of the single market’ when they are writing, together with other Conservatives, ‘We want to preserve membership of the single market’—something that Plaid Cymru can subscribe to—and yet we can’t have the First Minister reply to Leanne Wood and say, ‘Yes, membership of the single market.’ We couldn’t even have him say ‘participation’ in quite the way that it says in the White Paper.

I think that’s something that needs to be resolved, because I also think there’s a job of work to be done on behalf of the people of Wales here, and I think there’s certainly more than one party in the Assembly that can do this, and there are individuals from more than two parties. I think there are individuals elsewhere that might be interested in taking this forward as well. And I would like to see us work as much as possible in concert on these issues, but in order to do so, the First Minister himself must give a very clear undertaking on what he’s seeking to achieve on behalf of Wales.

Diolch. Y cynnig yw derbyn y cynnig heb ei ddiwygio. A oes unrhyw aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Felly fe bleidleisiwn ar yr eitem hon yn ystod y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.