Symudwn yn awr at ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg ar y diweddariad ar gofrestru’n gynnar ar gyfer TGAU, a galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg i wneud y datganiad. Kirsty Williams.

Diolch yn fawr iawn, Llywydd dros dro. Ddoe, cyflwynodd y rheoleiddiwr annibynnol, Cymwysterau Cymru, argymhellion clir i ni ar fater cofrestru’n gynnar ar gyfer TGAU. Aethant ati i ymgysylltu'n eang â gweithwyr addysgu proffesiynol yn ystod eu gwaith ac maent wedi dod i gasgliadau pendant. Hoffwn achub ar y cyfle hwn i ddiolch iddynt am eu hadroddiad a'u hystyriaethau. Hoffwn ddiolch hefyd i'r nifer o weithwyr addysgu proffesiynol a gefnogodd y gwaith hwn, a'r athrawon, rhieni a disgyblion lawer sydd wedi cysylltu â mi ar y mater hwn. Rwyf wedi treulio amser dros y misoedd diwethaf yn ystyried y cyfraniadau hyn a'r dewisiadau sydd ar gael cyn gweld adroddiad Cymwysterau Cymru er mwyn i mi allu ymateb yn gyflym heddiw.

Fel Ysgrifennydd y Cabinet, rwyf i o’r farn bod codi safonau, lleihau'r bwlch cyrhaeddiad a sicrhau system y gall y cyhoedd fod â hyder ynddi wrth wraidd ein cenhadaeth genedlaethol. Mae budd gorau dysgwyr wedi bod ar flaen fy meddwl wrth i mi ystyried y mater penodol hwn o gofrestru’n gynnar a chofrestru amryfal ar gyfer TGAU. Dywedais yn yr haf nad yw'r duedd tuag at fwy o ddefnydd o gofrestru’n gynnar yn gynaliadwy, gan gynnwys ar gyfer blwyddyn 10, pan na fydd y rhan fwyaf o ddysgwyr ond wedi cwmpasu hanner y cwrs. Nid yw fy marn ar hyn wedi newid. Haf diwethaf, gwelsom 43,000 o ddysgwyr blwyddyn 10 yn cael eu cofrestru ar gyfer TGAU Saesneg iaith a Chymraeg iaith a'r ddau TGAU mathemateg, ac roedd rhai yn defnyddio'r dull ar draws y garfan gyfan o ddysgwyr.

Mae'n amlwg bod llawer gormod o ddisgyblion yng Nghymru nad ydynt yn cael eu caniatáu i gyrraedd eu potensial llawn. Gwnaeth bron i 9,500 o ddisgyblion sefyll TGAU rhifedd mathemateg yn gynnar ym mis Tachwedd 2016 a chael gradd A neu lai ond ni chawsant eu hail-gofrestru wedyn ar gyfer yr arholiad yr haf diwethaf. O'r disgyblion hynny, llwyddodd 30 y cant i ennill gradd C. Bodloni yw hyn yn hytrach na herio, ac mae'n dal rhai o'n pobl ifanc yn ôl. Mae Cymwysterau Cymru hefyd wedi cyfrifo'r gost ar gyfer cofrestru’n gynnar y llynedd, sef mwy na £3.3 miliwn, ac mae hynny'n anghynaladwy, yn enwedig ar adeg pan fo cyllidebau ysgolion dan gymaint o bwysau.

Bydd yr Aelodau'n cofio fy natganiad ar 24 Mai ar asesu ar gyfer dysgu, a oedd yn canolbwyntio ar gynyddu sgiliau athrawon ar asesu ffurfiannol. Mae Cymwysterau Cymru yn amlygu'r defnydd amhriodol o asesiadau TGAU at ddibenion ffurfiannol. Yn syml, nid yw'r TGAU wedi'u cynllunio ar gyfer hyn. Dylai fod gan ysgolion y modd o asesu cynnydd dysgwyr a llunio addysgu a dysgu parhaus heb ddibynnu ar TGAU allanol, cost uchel, lle mae llawer yn y fantol.

Mae adroddiad Cymwysterau Cymru yn amlygu cymhlethdod ac amrywiaeth y farn ar y mater o gofrestru’n gynnar. Nid oes un dull addas sy'n addas i bawb, ac rwyf wedi derbyn bob amser y gallai cofrestru’n gynnar fod o fudd i rai dysgwyr o dan rhai amgylchiadau, fel y rhai hynny sy'n barod i ddangos dealltwriaeth lawnach ac sy'n dymuno ymgymryd â dysgu pellach yn y pwnc, ac mae'n rhaid ei ddefnyddio yng nghyd-destun cwricwlwm eang a chytbwys.

Mae cymhelliant yn effeithio ar lefel y dysgwr unigol, ac mae’r adroddiad yn dangos pa mor amrywiol yw safbwyntiau athrawon. Mae yna broblemau gwirioneddol o ran amser dysgu yn cael ei gymryd i baratoi ar gyfer TGAU lle mae llawer yn y fantol. Mae tystiolaeth o gynnydd yn llwyth gwaith athrawon a dysgwyr, a baich asesu cynyddol, a mwy o botensial i ddysgwyr flino ar arholiadau. Mae canfyddiadau Cymwysterau Cymru yn glir: maent o'r farn bod y defnydd eang o gofrestru’n gynnar yn peri risg sylweddol i ddysgwyr ac i'n system arholi. Nid yw’r buddion posibl yn gorbwyso hynny. Felly, mae angen inni weithredu i atal patrymau cofrestru TGAU amhriodol.

Rwyf wedi derbyn argymhelliad clir Cymwysterau Cymru i newid mesurau perfformiad cyfnod allweddol 4 i ymagwedd ‘cofrestriad cyntaf yn unig sy’n cyfrif’. Bydd hyn yn annog ysgolion i gofrestru dysgwyr pan fyddant yn hyderus eu bod yn barod i gael y canlyniadau gorau posibl. Ni fydd yn atal ysgolion rhag cofrestru’n gynnar, na chofrestru eto os ydyn nhw, neu ddysgwr, yn dymuno gwella canlyniadau, ond ni fydd y canlyniadau ailsefyll yn cyfrif tuag at fesur perfformiad yr ysgol, hyd yn oed pan fo'r canlyniad yn uwch. Gadewch imi fod yn gwbl glir, Llywydd dros dro: bydd ein pobl ifanc yn gallu defnyddio eu canlyniad gorau wrth gael mynediad at ddysgu pellach neu’r byd gwaith. Mae'r newid dim ond yn berthnasol i’r modd y byddwn ni yn ystyried perfformiad yr ysgol. Bydd hyn yn rhan o'r fframwaith asesu a gwerthuso ehangach a gyhoeddir y flwyddyn nesaf.

Rwyf hefyd wedi derbyn barn Cymwysterau Cymru y dylai ysgolion allu cofrestru dysgwyr ym mis Tachwedd am y tro cyntaf mewn Cymraeg iaith a Saesneg iaith—rhywbeth sydd ar gael ar gyfer y ddau TGAU mathemateg yn unig ar hyn o bryd. Bydd hyn yn rhoi dewisiadau cofrestru cynharach priodol a hyblyg i ysgolion, os ydynt yn teimlo bod hynny o fudd, yn arbennig ar gyfer y myfyrwyr hynny sydd mewn perygl o ymddieithrio neu sy'n barod i symud ymlaen i ddysgu pellach. Rwyf wedi gwrando ar bryderon yr ysgolion o ran gwneud newidiadau hanner ffordd drwy'r flwyddyn academaidd. Rwy'n cydnabod bod angen amser ar ysgolion i gynllunio eu haddysgu, eu dysgu a'u hymagweddau at TGAU. Felly, bydd y newidiadau i fesurau perfformiad yn dod i rym ar gyfer adroddiadau haf 2019. Mater i'r rheoleiddiwr yw rhyddhau cofrestru cynnar ym mis Tachwedd ar gyfer Cymraeg iaith a Saesneg iaith, ond rwy'n disgwyl i hyn fod ar gael i ysgolion yn y flwyddyn academaidd nesaf. Byddwn hefyd yn cyhoeddi canllawiau diwygiedig ar gyfer ysgolion ynghylch pa bryd y gall cofrestru’n gynnar fod o fudd i fathau penodol o ddysgwyr, a phryd nad ydyw, er mwyn gefnogi eu penderfyniadau yn y dyfodol.

Mae'r newidiadau yr wyf wedi’u cyhoeddi yn ffurfio rhan o'n trefniadau pontio ar gyfer atebolrwydd a byddant yn helpu ysgolion i weithredu er budd gorau'r disgybl ac nid er hunan-fudd canfyddedig y sefydliad. Os ydym ni bob amser yn ymrwymedig i roi buddiannau'r dysgwr yn gyntaf, a sicrhau eu bod yn gallu cyflawni eu potensial llawn, yna gallwn ni fod yn hyderus y byddwn yn codi safonau ac yn lleihau'r bwlch cyrhaeddiad.

A gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei datganiad heddiw a chofnodi fy niolch am waith Cymwysterau Cymru wrth lunio adroddiad rhagorol? Mae’r ddau argymhelliad syml ond pwysig sydd yn yr adroddiad—sef cyfrif y radd gyntaf a ddyfarnwyd yn unig tuag at fesurau perfformiad a chodi'r cyfyngiad ar ailsefyll Saesneg iaith a Chymraeg iaith ym mis Tachwedd —yn rhai y mae'r Ceidwadwyr Cymreig yn eu cefnogi'n llwyr. Er fy mod yn croesawu'r datganiad heddiw, credaf mai'r hyn y mae angen i ni fod yn ei ofyn hefyd yw pam ei bod wedi cymryd cymaint o amser i gyrraedd y pwynt hwn. Gwn, mewn rhannau eraill o’r DU, eu bod wedi mynd i’r afael â'r mater hwn ers nifer o flynyddoedd, a byddwn yn ddiolchgar pe bai Ysgrifennydd y Cabinet yn gallu dweud wrthym pam ei bod wedi cymryd cymaint o amser i fynd i'r afael â'r mater hwn o gofrestru’n gynnar yn amhriodol pan fo'r problemau wedi bod yn amlwg ers rhai blynyddoedd. Efallai y gall Ysgrifennydd y Cabinet esbonio pam na roddwyd sylw i'r mater hwn cyn hyn. Rwy'n gwerthfawrogi mai dim ond ers 18 mis y mae hi wedi bod yn ei swydd, ond efallai bod rheswm penodol pam na roddwyd sylw i'r mater hwn cyn hyn.

Nid ydym yn sôn am niferoedd bach o ddisgyblion sy'n sefyll TGAU yn gynnar. Yn 2016-17, roedd bron i 19 y cant o holl ymgeiswyr TGAU yr haf yng Nghymru ym mlwyddyn 10 neu iau. Wrth gwrs, mae'r nifer hwnnw o gofrestriadau cynnar, ynghyd ag ailadrodd yr arholiad sawl gwaith, yn creu costau ychwanegol sylweddol i'r trethdalwr. Amcangyfrifodd un o'r adroddiadau bod y gost yn fwy na £3 miliwn yn ystod blwyddyn academaidd 2016-17. Pe byddai yna ddewisiadau cofrestru’n gynnar priodol, gellid bod wedi gwario'r arian hwnnw ar fwy o athrawon, cynorthwywyr dysgu, a gwerslyfrau ac ar rannau eraill o'r system addysg. Hefyd, mae'r adroddiad yn nodi anghysondeb mewn cyllidebau ysgolion wrth ariannu cofrestru’n gynnar, sydd wedi arwain mewn rhai achosion at ysgolion yn gofyn i rieni ariannu ailsefyll arholiadau, sy'n amlwg yn annheg. O gofio hyn, a wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddweud wrthym beth y mae hi'n ei amcangyfrif y bydd yr arbedion o lefelau mwy priodol o gofrestru’n gynnar ar ôl i'r newidiadau a gyhoeddwyd heddiw gael eu gweithredu? A wnaiff hi hefyd ystyried y mater o godi ffi ar rieni am ail-eistedd gan rai ysgolion, fel nad yw rhieni yn canfod eu hunain yn y sefyllfa honno yn y dyfodol?

Mae cofrestru disgyblion yn gynnar ar gyfer TGAU, gellir dadlau, wedi bod mwy er budd yr ysgolion na’r myfyrwyr yn y rhan fwyaf o achosion yng Nghymru. Fel y canfu adroddiad Cymwysterau Cymru, ystyrir yn aml mai mesurau perfformiad ysgolion yn aml sy’n sbarduno cofrestru’n gynnar. Mae ysgolion yn defnyddio canlyniadau TGAU ar gyfer eu cyfundrefn perfformiad ysgolion uwchradd, ac mae hynny'n rhoi pwysau enfawr ar athrawon i gynnal neu gynyddu nifer y myfyrwyr sy'n cyflawni canlyniadau rhwng y trothwy A * i C hwnnw. Wrth gwrs, yr hyn sydd wedi deillio o'r arfer hwn, yn anochel, yw bod ysgolion yn anelu at y graddau hawsaf hynny—graddau C—yn hytrach nag anelu at A *, A a B. O ganlyniad, mae disgyblion mwy abl a thalentog yn colli allan ar y graddau uchaf hynny y byddent wedi'u cyflawni pe byddent wedi cael eu cofrestru ar yr adeg briodol, ar ôl elwa ar ddigon o amser yn yr ystafell ddosbarth i ddatblygu eu dysgu. Rwy'n gwerthfawrogi y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn cyhoeddi canllawiau diwygiedig ar gofrestru’n gynnar, ond a wnaiff hi ddweud wrthym sut y bydd Llywodraeth Cymru yn sicrhau mai dim ond myfyrwyr sydd wedi’u paratoi'n gywir ac sydd wedi astudio'r cwricwlwm cyfan y mae ysgolion yn eu cofrestru ar gyfer TGAU? Ac a wnaiff hi hefyd ddweud wrthym pryd y bydd mewn sefyllfa i gyhoeddi'r canllawiau diwygiedig hyn?

Nawr, rwy’n derbyn o'r datganiad heddiw, na fydd canlyniad ailsefyll yn cyfrif tuag at berfformiad yr ysgol yn y dyfodol. Fodd bynnag, er mai dim ond un canlyniad y bydd ysgolion yn ei ystyried o gofrestru’n gynnar, fy nealltwriaeth i yw ei bod yn ofynnol i ddisgyblion ddatgelu eu holl ganlyniadau TGAU ar eu ffurflenni cais UCAS, nid eu canlyniadau gorau yn unig. Mae prifysgolion yn fwy tebygol o dderbyn myfyriwr a safodd yr arholiad unwaith a chael C na un a safodd yr arholiad dair gwaith cyn llwyddo i gael C, a gallai hynny arwain at lai o fyfyrwyr o Gymru yn mynychu y prifysgolion Grŵp Russell mwy cystadleuol yn y dyfodol. Felly, a wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet gadarnhau y bydd hi'n monitro derbyniadau i brifysgolion ymhlith y rhai sy'n cofrestru’n gynnar a rhai â chofrestriadau amryfal er mwyn mesur effaith y mater penodol hwn?

Rwy'n credu mai pryder y mae'n rhaid inni ei nodi o'r adroddiad hwn hefyd yw'r effaith y mae paratoi ar gyfer cofrestru’n gynnar wedi'i chael ar amser dysgu. Y pryder yw'r effaith ar grwpiau blwyddyn is ar hyn o bryd, sy'n canfod bod gan eu hathrawon lai o amser i baratoi ar gyfer gwersi neu i farcio gwaith cartref. Golyga hyn, hyd yn oed cyn dod at TGAU, nad yw myfyrwyr mewn rhai achosion yn cael eu paratoi'n ddigonol i symud ymlaen i'r cam nesaf hwn. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet gadarnhau y bydd hi'n adolygu effaith cofrestru’n gynnar ar grwpiau blwyddyn is? Ac efallai y gallai ddweud wrthym a fydd yr effaith hon yn cael ei hadlewyrchu mewn gwirionedd yn y canllawiau diwygiedig y mae'n bwriadu eu cyhoeddi maes o law.

Yn ei datganiad heddiw, mae hi hefyd yn nodi’n glir y bydd y mesurau perfformiad yn dod i rym ar gyfer adroddiad haf 2019. Ond a wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet gytuno i roi diweddariadau rheolaidd i'r Siambr ar eu heffaith ar gofrestru’n gynnar?

Felly, i gloi, Dirprwy Lywydd dros dro, a gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet unwaith eto am ei datganiad y prynhawn ’ma a chofnodi eto cefnogaeth Ceidwadwyr Cymru i’r argymhellion a wnaed gan Gymwysterau Cymru?

Llywydd dros dro, a gaf i ddiolch i Paul Davies, sydd gwneud dwy swydd unwaith eto fel llefarydd addysg y Ceidwadwyr? Dylai’n sicr fod yn gofyn am ran o gyflog ei swyddog cyfatebol. Ond rwy'n diolch o galon iddo am ei ddadansoddiad meddylgar o'r adroddiad sydd o'n blaenau.

Cwestiwn cyntaf yr Aelod oedd: pam ein bod ni wedi penderfynu gweithredu nawr? Wel, Paul, ni allaf roi cyfrif am y penderfyniadau y mae eraill wedi eu gwneud cyn fy nghyfnod i. Canlyniadau'r haf eleni oedd y set gyntaf o ganlyniadau cofrestru’n gynnar yn fy nghyfnod i. Byddwch yn ymwybodol fy mod wedi bod yn mynegi pryder ers i mi ddod i wybod am y lefelau uchel o gofrestru’n gynnar. Ond, a bod yn deg i'm rhagflaenwyr, os edrychwch chi ar y data yn yr adroddiad, mae hwn yn ffenomen gymharol newydd dros y ddwy flynedd ddiwethaf, a chaiff llawer o hwnnw, fel y nodir yn yr adroddiad, ei sbarduno gan nerfusrwydd ynghylch manyleb newydd yr arholiadau TGAU. Nawr, gallwn ddadlau ynghylch manteision neu anfanteision hynny beth bynnag a fyddont, ond mae hynny wedi bod yn ffactor sydd wedi sbarduno rhai o'r sgoriau. Felly, er bod tuedd gynyddol wedi bod, mae wedi cynyddu’n sylweddol dros y ddwy flynedd ddiwethaf. Ond rydym ni'n gweithredu nawr. Rwy'n gweithredu mor gyflym ar ôl cyhoeddi'r adroddiad ag y gallaf, ond mae'n rhaid i ni hefyd roi'r amser a'r cyfle i ysgolion gynllunio yn briodol. Yn syml, ni fyddai'n deg dweud y byddwn ni’n defnyddio'r mesur newydd hwn ar gyfer adroddiad y flwyddyn nesaf yn achos y myfyrwyr sydd eisoes wedi sefyll eu harholiadau. Ni fyddai'n deg i'r sector o gwbl. Felly, mae hyn yn rhoi amser i bobl gynllunio yn unol â hynny.

Mae Paul yn iawn bod ysgolion unigol wedi defnyddio'r arfer hwn i gael effaith wahanol, ond yn sicr, mewn rhai ysgolion, mae pwysau i gofrestru’n gynnar oherwydd bod eraill yn ei wneud, ac maent wedi teimlo efallai y byddai eu hysgol dan anfantais pe na byddent yn gwneud hynny hefyd. Rwyf hefyd yn ymwybodol o rai ysgolion nad ydynt yn cofrestru’n gynnar oherwydd y pwysau ariannol yn hytrach nag unrhyw reswm arall, a thrwy gael y rheol hon i bawb, mae'n creu cydraddoldeb i bob ysgol yn hynny o beth, o ran sut y byddant yn cael eu hasesu.

A gaf i ei gwneud yn hollol glir? Os oes ysgol yng Nghymru sy'n ystyried gofyn i rieni dalu am ailsefyll, mae angen iddyn nhw feddwl eto. Nid yw'n dderbyniol, ac rwyf yn ymwybodol bod hyn yn digwydd. Ddoe ddiwethaf, cefais neges e-bost gan dad-cu y gwnaeth ei wyres sefyll Saesneg yr haf yma. Cafodd C ar ddiwedd Blwyddyn 10. Mae hi a'i theulu yn awyddus iawn iddi gael cyfle arall i sefyll arholiad Saesneg hwnnw, ac mae'r ysgol wedi gofyn iddynt dalu i ailsefyll. Nawr, yn yr achos penodol hwnnw, mae'r tad-cu yn dweud ei fod mewn sefyllfa i helpu, ond faint o rieni a neiniau a theidiau plant eraill fydd yn y sefyllfa honno? Nid yw hynny'n adlewyrchu gwerthoedd system addysg Cymru, lle’r ydym yn anelu at ragoriaeth a chydraddoldeb.

Bydd yr Aelod yn ymwybodol bod llawer o'r ymddygiad hwn wedi ei sbarduno gan fesurau atebolrwydd, ac fel y cyhoeddais yn fy natganiad, ac yn y datganiad ysgrifenedig y gwnes bythefnos yn ôl mewn perthynas â chategoreiddio ysgolion, rydym ni mewn proses o bontio i set wahanol o fesurau atebolrwydd. Ond eto, gadewch imi fod yn glir: mae atebolrwydd yma i aros, ac a bod yn deg i'r penaethiaid a'r athrawon yr wyf i’n cyfarfod â nhw, maen nhw'n gwybod hynny, maen nhw'n deall hynny, ac maen nhw yn dymuno bod yn atebol am eu harferion. Mae angen inni weithio gyda'r proffesiwn i ddod o hyd i ffordd deg o greu system atebolrwydd sy'n sbarduno'r math o ymddygiad mewn ysgolion yr ydym yn dymuno ei weld ac, yn hollbwysig, sy’n mesur yr effaith y mae’r ysgol honno yn ei chael ar ddisgyblion unigol, ac nid set o fesurau atebolrwydd sydd efallai'n culhau'r pwyslais ar nifer fach iawn o blant yn y garfan, yr ydych chi wedi eu nodi'n gwbl gywir, y rhai ar y ffin rhwng C a D, ar draul plant eraill yn y system, boed y rhai hynny â chyrhaeddiad is neu'r rhai mwyaf abl a thalentog.

Rwyf yn dymuno bod mewn sefyllfa i fod â’r set newydd honno o fesurau atebolrwydd ar waith erbyn y flwyddyn nesaf. Caiff y canllawiau diwygiedig i ysgolion eu rhyddhau yn ddiweddarach eleni, ond byddwn yn cyfathrebu'r newid hwn i’r holl randdeiliaid—ysgolion, cynghorwyr herio, consortia rhanbarthol ac AALlau—a byddwn yn disgwyl y byddai’n rhaid i gynghorwyr herio yn y consortia rhanbarthol fod yn monitro perfformiad a phatrymau eu hysgolion unigol ym maes cofrestru’n gynnar. Gadewch imi fod yn glir: nid ydym ni’n atal cofrestru’n gynnar, ond mae'n rhaid gwneud hynny er budd gorau plant unigol, er mwyn iddynt fod yn sefyll eu harholiadau ar amser sy'n iawn iddyn nhw ac sy’n rhoi'r cyfle gorau iddynt gyflawni’r graddau uchaf un sydd o fewn eu gallu.

A gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei datganiad y prynhawn yma? A gaf i hefyd ategu’r diolch i Cymwysterau Cymru am eu hymchwil nhw ac am rannu’r wybodaeth gyda ni hefyd o flaen llaw?

Mae’n bwysig nad ydym ni’n anghofio, rydw i’n meddwl, yn y drafodaeth yma, pam mae hyn yn digwydd, ac mae’n rhaid i ni atgoffa ein hunain bod hyn yn digwydd oherwydd mai’r hyn y mae’r athrawon ei eisiau yw’r gorau i’r plant a’r gorau i’w hysgolion. Mae yna beryg bod hynny yn cael ei gladdu yn y drafodaeth yma. Dyna pam mae’r sefyllfa yma wedi codi, i bob pwrpas, ond mae’n rhaid i ni beidio ag amau, ac rydw i’n siŵr nad ydym ni’n amau, cymhellion yr athrawon i fynnu’r gorau i’w myfyrwyr a’r gorau i’w hysgolion. Mae hefyd yn bwysig, fel mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi ein hatgoffa ni yn ei datganiad, i ni gydnabod bod yna werth a bod yna bwysigrwydd mewn caniatáu defnyddio arholiadau TGAU yn gynnar, ac rydw i’n croesawu’r ffaith bod y Llywodraeth yn mynd i gyhoeddi canllawiau penodol ar hynny, oherwydd rydw i’n meddwl bod hynny yn mynd i fod o gymorth sylweddol.

Fel y dywedais i, rydw i’n croesawu’r datganiad, ac rydw i hefyd yn croesawu’r hyn y mae’r Llywodraeth yn bwriadu ei wneud yn sgil cynnwys y datganiad. Mae yna un cwestiwn yng nghefn fy meddwl i, serch hynny, ynglŷn ag elfen gyfyngedig, rywsut, yr ymchwil mae Cymwysterau Cymru wedi ymgymryd ag e: 59 o weithwyr proffesiynol yn y sector addysg, yn benaethiaid ysgolion, yn benaethiaid adrannau, yn athrawon ac yn y blaen; dim llywodraethwyr ysgol, dim rhieni, ac yn bwysicach na dim, wrth gwrs, dim ymgynghoriad â’r disgyblion a’r myfyrwyr eu hunain—yr union bobl sy’n cael eu heffeithio fwyaf gan y penderfyniad yma. Ble mae llais ieuenctid yn y drafodaeth yma, a ble mae llais pobl ifanc yn y penderfyniad yma? Rwyf yn meddwl ei bod yn wendid yn y broses os nad ydym ni wedi bod yn trafod gyda’r union bobl sy’n cael eu heffeithio fwyaf gan hyn. Ac mae Cymwysterau Cymru eu hunain yn dweud eu bod nhw, oherwydd cyfyngiadau yr ymchwil yma, wedi methu ymgymryd ag ymchwil pellach a fyddai’n rhoi ffynonellau o dystiolaeth ychwanegol er mwyn gwerthuso’r datganiadau a wnaethpwyd iddyn nhw gan yr athrawon.

Felly, fy nghwestiwn cyntaf i chi, Ysgrifennydd Cabinet, yw: a ydych chi’n hyderus bod gennych chi’r holl dystiolaeth sydd ei hangen arnoch chi i wneud y penderfyniad yma, a sut allwn ni fod yn sicr bod yr holl leisiau sy’n cael eu heffeithio gan hyn wedi cael eu clywed, ac wedi cael y cyfle i gael eu mynegi yn y drafodaeth sydd wedi arwain at y penderfyniad yma? Oherwydd mae’r farn wedi’i pholareiddio yn eithaf clir, onid yw hi, o safbwynt y dystiolaeth y mae Cymwysterau Cymru wedi ei chlywed—rhai yn teimlo eu bod nhw’n gryf o blaid yr hyn sydd yn digwydd, a rhai, ar y llaw arall, yn teimlo bod hyn yn ffordd anghywir i fynd o’i chwmpas hi. Ac mae’r polareiddio yna i fi yn mynnu bod y dystiolaeth sydd gyda ni mor gyhyrog ac mor ‘robust’ ag sy’n bosib cyn dod i’r penderfyniad yna.

I’d also like to ask you, Cabinet Secretary: what would you say to those people who felt, according to the research again from Qualifications Wales, that allowing only the first result to count towards a school performance measure would essentially be no different to completely removing the option of early entry because of the pressures that have been playing out previously, that the same pressure would come into play again, in terms of only putting forward pupils right at the end of the process, when, belt and braces, they will get the best possible result? That’s a concern that’s articulated in the research, and I’m just wondering how you would put those minds at rest.

The timescale you elaborate upon. You say that you’re mindful that schools need sufficient time to adapt, and I wholeheartedly agree. Qualifications Wales nevertheless suggest that the Welsh Government should undertake its own impact assessment on how soon to introduce any changes. So, I’m just wondering whether you have done that, and, if you have, whether that would be published by the Government. You’ve touched on the cost implications, and, again, I share many of your concerns. And whilst some people’s focus might be on saving money—and, clearly, that is one of a number of factors—for me, the main priority, clearly, is about doing what’s right for the pupil. Now, the conservative estimate of £3.3 million is very substantial at both school and system level within education in Wales. You’ve expressed your concern about the prospect of cost-sharing and the impact that will have on equity for individual students and, clearly, the long-term sustainability of schools. But my question to you is: if that does emerge, then what action will you take? You can tell people that they should think very carefully about it—well, should we not be acting to make sure that it doesn’t happen? So, maybe you could share any thoughts you have with us on that.

Could you tell us what your intention is in terms of evaluating the impact of the decision that you’re announcing today, and when you intend to do that? And, of course, in light of the new curriculum, the curriculum reform, how is the Government assessing the need for wider reform of how school performance is measured, and what impact particularly this is going to have, or these changes will have, within that wider process? Diolch.

A gaf i ddiolch i Llyr Gruffydd am ei ddatganiad a'i gwestiynau? Roedd, ‘Rydym yn cytuno eich bod chi'n gwneud hyn, ond—’, rwy'n amau, yn ceisio betio bob ffordd efallai o ran—. Dydw i ddim mewn sefyllfa i fetio bob ffordd. Mae’n rhaid imi wneud penderfyniad, ac rwyf wedi gwneud y penderfyniad hwnnw er budd gorau'r system arholi gyfan, er mwyn i ni allu cael hyder y cyhoedd a hyder cyflogwyr yn ein system, ac mewn ffordd yr wyf i o’r farn a fydd er budd gorau plant unigol. Mae gen i lawer iawn o hyder yn Cymwysterau Cymru. Roedd cefnogaeth drawsbleidiol ar gyfer sefydlu rheoleiddiwr annibynnol ar system arholiadau Cymru, ar ôl y ffiasgo ychydig o flynyddoedd yn ôl, y byddwch chi'n gyfarwydd iawn ag ef. Ac felly, mae’n briodol pan fo rheoleiddiwr annibynnol ein system arholiadau yn ysgrifennu adroddiad, yn gwneud argymhellion, eu bod wir yn cael eu hystyried o ddifrif.

Ond rydych chi'n iawn, mae Cymwysterau Cymru eu hunain yn cyfaddef yn yr adroddiad bod eu hymchwil yn gyfyngedig, a dyna pam y byddaf yn comisiynu rhagor o ymchwil ynghylch y maes penodol hwn, a fydd yn helpu i lywio ein canllawiau yn y dyfodol, ynghylch pa bryd y bydd cofrestru’n gynnar yn briodol. A byddwn yn datgan eto, ar gyfer rhai plant, mai cofrestru’n gynnar yw'r penderfyniad cywir. Ar gyfer y plant hynny, er enghraifft, a allai fod mewn perygl o ymddieithrio o'r ysgol, a pheidio â bod yn yr ysgol erbyn mis Mehefin ym mlwyddyn 11, efallai mai’r gallu i sefyll mathemateg a Saesneg ym mis Tachwedd fyddai’r penderfyniad cywir. Ar gyfer plant, er enghraifft, sydd yn arbennig o ddawnus ym maes mathemateg, mae’n debygol iawn mai gallu cofrestru’n gynnar, gan ganiatáu iddynt fynd ymlaen i astudio ar gyfer mathemateg pellach, fydd y penderfyniad cywir. Ond gadewch imi ddweud wrthych chi, hyd yn oed wrth edrych ar y rhai hynny sy'n cyflawni graddau da mewn mathemateg, nid yw nifer sylweddol o'r plant hynny yn mynd ymlaen i astudio mathemateg eto yn eu gyrfa ysgol ar lefel uwch. Ac mae hynny'n gyfle a gollwyd—o ddifrif.

A gaf i fod yn gwbl glir, i'r bobl hynny a ddywedodd ei bod yn dweud yn yr adroddiad, drwy newid mesur atebolrwydd yr ysgol, ein bod yn ei hanfod yn gwahardd cofrestru’n gynnar— nid ydym yn gwahardd cofrestru’n gynnar. Os yw'r ysgol o'r farn ei bod er budd gorau’r disgybl —ac, fel y gwnaethoch ddweud, siawns bod hynny yr un fath â bod er budd gorau'r ysgol—mae gan ysgolion yr hyblygrwydd i gofrestru myfyrwyr pan fyddant o’r farn bod hynny’n briodol. Y cyfan sy'n newid yw’r modd yr ydym ni’n cynnwys hyn yn ein mesurau atebolrwydd.

A gofynnodd yr Aelod y cwestiwn: sut mae hyn yn cyfrannu at ddiwygio atebolrwydd yn ehangach? Bydd yr Aelod yn ymwybodol o'm datganiad ysgrifenedig, yn gynharach y tymor hwn, yn rhan o'n trefniadau pontio; mae'r datganiad hwn heddiw yn rhan arall o'r trefniadau pontio hynny. Ac rwy'n gwybod ei fod yn ddarllenydd brwd o ‘Addysg yng Nghymru: Cenhadaeth ein cenedl’, sy'n datgan yn glir iawn, y byddwn, erbyn y flwyddyn nesaf, wedi cytuno ar set newydd o fesurau atebolrwydd ysgol gyda'r sector, ac erbyn yr adeg hon y flwyddyn nesaf, byddwn hefyd wedi cytuno ar set gyfan o fesurau atebolrwydd, ac rwy'n bwriadu cyhoeddi cerdyn adrodd ar addysg yng Nghymru.

Felly, nid yw hyn yn ymwneud â newid atebolrwydd ar gyfer ysgolion, mae'n ymwneud â datblygu system atebolrwydd ar gyfer y system addysg gyfan, ac amlinellir yr amserlen yn ‘cenhadaeth y genedl’.

O ran rhannu costau, mae hwn yn bryder mawr i mi. Fel y dywedais yn fy ateb i Paul Davies, rwy’n ymfalchïo, ac mae'r weledigaeth yn ‘cenhadaeth ein cenedl’ yn system sy'n seiliedig ar ddwy egwyddor sef cydraddoldeb a rhagoriaeth. Ac ni allwn gael tegwch os bydd rhai pobl yn cael rhoi cynnig ar arholiadau dro ar ôl tro oherwydd bod eu rhieni yn gallu talu am hynny. A byddaf yn defnyddio'r holl bwerau sydd gennyf, a'r holl ddulliau yr wyf yn gallu dylanwadu arnynt, i sicrhau nad yw hynny yn digwydd yn ysgolion Cymru. Ni allaf fod yn fwy clir na hynny, Llyr.

Hoffwn ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am eich datganiad heddiw. Ac fel cyn-athro ysgol uwchradd fy hun, rwy’n cytuno'n llwyr fod hwn yn fater cymhleth, ac nad oes un dull o gofrestru ar gyfer TGAU sy'n addas i bawb. Mae’n rhaid inni sicrhau bod disgyblion yn cael amser i gyflawni eu potensial llawn, nid eu cofrestru'n gynnar, a'u hannog i fancio gradd is nag y gallent fod wedi ei chyflawni ar ôl cwblhau eu hastudiaethau dros ddwy flynedd.

Rwy'n cydnabod y broblem o flinder arholiadau hefyd. Gall lefelau straen godi ymysg llawer o ddisgyblion sy'n sefyll amrywiol fodiwlau TGAU trwy gydol blwyddyn 10 a blwyddyn 11. Rwyf hefyd yn cydnabod bod athrawon yng nghyfnod allweddol 4 yn addysgu ar gyfer y prawf yn gyson. Rwy’n cytuno y bydd y diwygiadau hyn yn rhoi'r amser a'r cyfle i athrawon gyflwyno cwricwlwm eang a chytbwys.

Ond, Ysgrifennydd y Cabinet, gwnaethoch chi ddweud bod cofrestru’n gynnar yn gallu bod yn fuddiol iawn i'n disgyblion mwyaf galluog, gan ganiatáu iddynt ledaenu'r llwyth gwaith sy'n gysylltiedig â'u hastudiaethau, a chyflawni rhai cymwysterau yn gynnar, cyn symud ymlaen i ganolbwyntio ar rai eraill. Rwy'n falch y bydd ysgolion yn cael eu hannog i greu dulliau sy'n cael eu teilwra ar gyfer yr unigolyn, ond fy nghwestiwn yw: sut y caiff hyn ei fonitro? Mae hefyd yn cyd-fynd â chyngor Estyn, sef bod angen i ni wneud mwy i herio ein disgyblion mwyaf galluog yng Nghymru. Felly, sut y bydd Llywodraeth Cymru yn gwneud yn siŵr nad yw ysgolion yn annog y rhai hynny a allai gael gradd dda yn gynnar i beidio â gwneud hynny gan eu bod yn ofni y gallai methu wrth gofrestru’n gynnar effeithio ar berfformiad yr ysgol neu gyllideb yr ysgol?

Rydw i bob amser yn nerfus iawn pan fo Vikki yn codi i ofyn cwestiynau gan y bu hi’n ymarferydd yn ddiweddar, ond bydd Vikki yn gwybod mai un o ganlyniadau anfwriadol posibl cofrestru’n gynnar yw—a chyfeirir at hyn yn yr adroddiad—culhau'r cwricwlwm, fel bod yr holl wersi yn ymdrin â chael y plentyn hwnnw drwy arholiad. Nawr, peidiwch â fy nghamddeall i, mae arholiadau yn hanfodol bwysig, ond mae addysg yn ymwneud â mwy na hynny ac mae angen inni sicrhau bod cwricwlwm eang a chytbwys ar gael ar gyfer ein holl blant sydd wedi'i ategu gan gyfraith y wlad hon. Rydym ni hefyd yn gwybod, a dywedwyd hyn gan Paul Davies, eto, mai canlyniad anfwriadol arall ac effaith cofrestru’n gynnar yw colli amser dysgu. Gall hynny fod yn broblem i ddisgyblion yn is i lawr yr ysgol, y mae eu hathrawon yn cael eu symud i gael plant yn barod ar gyfer set barhaus o arholiadau allanol, neu gall fod ar draul pynciau eraill ar wahân i Saesneg, Cymraeg neu fathemateg. Ac fel athrawes hanes, rwy'n siŵr y byddai Vikki wedi bod yn ymwybodol o hynny, bod rhai pynciau, efallai, yn cael eu hystyried yn llai pwysig a bod amser gwersi ar gyfer y pynciau hynny yn cael eu cwtogi. Unwaith eto, mae hynny'n ganlyniad anfwriadol i rai o'r arferion hyn, a gobeithio y bydd y newidiadau hyn heddiw yn eu lliniaru.

Rwyf wedi gofyn i Estyn edrych ar sut y mae ysgolion wedi mynd i’r afael â gweithredu'r TGAU newydd a sut y maent wedi ymdopi â'r newid hwnnw. Mae'r adroddiad yn cydnabod bod y newidiadau hynny i TGAU wedi bod yn un o'r prif bethau sydd wedi sbarduno cynnydd mor fawr mewn cofrestru’n gynnar a byddwn yn ystyried hynny. Byddwn yn parhau i ofyn i'n cynghorwyr herio ac adolygu, yn rhan o'r consortia, sef ein modd o wella ysgolion, i adolygu hyn pan fyddant yn cwrdd â'u hysgolion unigol ynghylch pa benderfyniadau a pha ddewisiadau y mae ysgolion yn eu gwneud o ran sut y maent yn gweithredu cofrestru’n gynnar. Rwy'n gobeithio gwneud cyhoeddiad ar gefnogaeth ychwanegol benodol ar gyfer disgyblion mwy abl a thalentog yn ddiweddarach.

Diolch ichi am eich datganiad, Ysgrifennydd y Cabinet. Rwy'n cymeradwyo Cymwysterau Cymru am gynnal yr ymchwil hwn ac am gyhoeddi'r adroddiad. Rwyf hefyd yn cytuno â'r teimladau yr ydych yn eu mynegi yn eich datganiad, Ysgrifennydd y Cabinet. Mae'n ddiddorol nodi bod yr adroddiad yn nodi na fu unrhyw ymchwil sylweddol i farn gweithwyr proffesiynol ar gofrestru’n gynnar a chofrestru amryfal ar gyfer arholiadau. A all Ysgrifennydd y Cabinet esbonio pam na fu? Mae'r Blaid Lafur, sydd wedi bod yn rheoli system addysg Cymru ers 20 mlynedd bellach mewn un ffordd neu'r llall, yn ôl pob sôn yn gysylltiedig â’r undebau, felly pam ydych chi'n meddwl mai dim ond nawr, diolch i Cymwysterau Cymru, y mae barn gweithwyr addysg proffesiynol wedi’u ceisio ar y mater? Mae'r adroddiad hefyd yn sôn nad yw canllawiau Llywodraeth Cymru ar gofrestru’n gynnar a chofrestru amryfal yn cael llawer o groeso o gwbl gan rai o'r proffesiwn addysgu. Felly, lle’r oedd dealltwriaeth Llywodraeth Cymru o'r mater pan luniwyd y canllawiau hynny? Mae'n ymddangos bod methiant difrifol a hirdymor wedi bod yn y cyfathrebu rhwng yr undebau addysgu a'r Blaid Lafur, byddwn i’n awgrymu.

Rwy'n falch eich bod wedi penderfynu gweithredu'r ddau argymhelliad a wneir gan yr adroddiad. Fodd bynnag, mae'n siomedig, oni bai am yr adroddiad hwn, na fyddai gennych unrhyw awgrymiadau ar gyfer ymdrin â'r broblem ac mae hynny'n rhywbeth sy'n peri pryder imi a dylai bryderu rhieni pob plentyn oedran ysgol yng Nghymru. Ar wahân i weithredu'r ddau argymhelliad a wnaed yn yr adroddiad, beth ydych chi'n ei wneud i fynd i'r afael ag achos sylfaenol y broblem, nad yw o reidrwydd yn ysgolion yn cofrestru’r myfyrwyr ar gyfer arholiadau'n gynnar, ond y straen a’r pwysau gormodol y maent yn ceisio eu hosgoi trwy wneud hynny?

Felly, er fy mod yn croesawu'r syniadau hyn sydd wedi dod gan Cymwysterau Cymru, mae’n amlwg nad ydynt ond yn ymdrin â symptomau salwch sylfaenol ac annymunol diamheuol yn system addysg Cymru, nid gwraidd yr achos ei hun, sef diffyg gweledigaeth sy’n cyd-fynd, yn anffodus, â diffyg dadansoddi a chynllunio gan Lywodraeth Cymru. Mae Cymwysterau Cymru wedi cadarnhau bod rhai ysgolion yn cymryd camau i beidio â blaenoriaethu buddiannau addysgol ein plant er gwaethaf y ffaith nad ydynt yn dymuno gwneud hynny. Maent yn cael eu gorfodi gan y Llywodraeth i wneud hynny. Tybed a ydych chi’n cytuno â mi, Ysgrifennydd y Cabinet, ei bod yn gyhuddiad damniol ar y Llywodraeth hon ei bod wedi creu system addysg lle nad yw’n blaenoriaethu addysg plant Cymru. Beth fyddai'r Democratiaid Rhyddfrydol wedi ei wneud yn wahanol, neu a yw eich plaid chi yn hapus â safbwynt Llafur sy'n gwneud i ysgol boeni'n fwy am ei henw da ar bapur na’r cyfleoedd bywyd y mae'n eu rhoi i’w disgyblion? Diolch.

A gaf i ddweud yn fyr iawn, Llywydd dros dro, fy mod yn mwynhau perthynas heriol ond gynhyrchiol iawn â'r undebau llafur a dyna sut y dylai fod. Mae ganddyn nhw bethau y maen nhw'n dweud wrthyf i yr wyf i’n cytuno â nhw ac mae gen i bethau yr wyf i’n eu dweud wrthyn nhw y maen nhw’n anghytuno â nhw, ond byddwn yn symud y system addysg ymlaen mewn partneriaeth.

Dywed yr Aelod nad oes gennym weledigaeth ar gyfer addysg. Byddwn yn ei chyfeirio at yr union ddatganiad y gofynnodd gwestiynau i mi amdano dim ond pythefnos yn ôl. Mae ‘Addysg yng Nghymru: Cenhadaeth ein cenedl’ wedi cael croeso eang gan y rhai hynny yn y sector ac mae'n nodi'n glir iawn weledigaeth Llywodraeth Cymru ar gyfer ein system addysg.

Yr hyn sy'n amlwg o'r adroddiad hwn yw bod rhai canlyniadau anfwriadol wedi bod ynghylch hyblygrwydd ar gyfer cofrestru’n gynnar. Rwyf i, cyn gynted â phosibl, ar sail y dystiolaeth a ddarparwyd gan reoleiddiwr annibynnol ein system arholiadau, yn gwneud penderfyniad ac yn gwneud y dewis hwnnw, ac rwy’n falch iawn o wneud hynny.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei datganiad ac rwy’n croesawu ei chyfeiriadau, nad ydynt yn syndod, at bwysigrwydd cau'r bwlch cyrhaeddiad a'r pwyslais ar gofrestru cynnar amhriodol. Oherwydd, i lawer o ddisgyblion, wrth gwrs, y rhai hynny y mae gwella eu perfformiad yn hanfodol i gau'r bwlch cyrhaeddiad, cofrestru’n gynnar yw’r opsiwn cywir. Gall y gallu, yng nghyd-destun cyfle i astudio a chofrestru ar ei ben ei hun, i ganolbwyntio ar y cymhwyster hwnnw ac elwa ar gymorth mwy dwys, fod yn bwysig iawn i fyfyrwyr penodol er mwyn cael y canlyniad gorau posibl, sy'n bwysig ynddi ei hun, ond hefyd o ran rhoi hwb i'w hyder academaidd i barhau i aros mewn addysg. Felly, rwy’n croesawu’r ffaith y bydd yn cyflwyno canllawiau ar ba bryd y mae cofrestru’n gynnar yn briodol i rai myfyrwyr. Tybed a all hi rannu ei syniadau ar sut na fydd ysgolion sy'n dyfarnu yn unol â’r canllawiau hynny, er budd gorau disgyblion unigol, yn cael eu cosbi am wneud hynny trwy fesurau perfformiad diwygiedig.

Diolch, Jeremy. Mae'n amlwg imi o'm hamser yn y swydd bod mesurau atebolrwydd a sut yr ydym yn barnu ysgolion unigol yn allweddol wedyn i'r ymddygiad yr ydym yn ei weld yn yr ysgolion hynny, sydd i'w ddisgwyl ac sy’n rhesymol. Ond dim ond hyn a hyn y gall y mesurau atebolrwydd presennol ei gyflawni, ac rwy'n credu ei bod yn cael ei gydnabod, ar draws y sector, erbyn hyn, mai nawr yw’r amser i edrych eto ar sut a beth yw mesurau perfformiad ysgolion unigol. Fel y dywedais, rydym yn pontio i ffwrdd o'r hen ffordd o'i gwneud hi i system newydd a fydd yn cael ei chyhoeddi y flwyddyn nesaf.

Yn allweddol i'm hystyriaeth yn hynny o beth yw cydnabod y cysyniad o gynnydd mewn ysgol. Oherwydd, i rai myfyrwyr, mae C yn llwyddiant ac yn dangos gwaith caled ac ymroddiad y proffesiwn addysgu. Fodd bynnag, os daeth myfyriwr i'ch ysgol uwchradd a’i alluoedd ar ddiwedd blwyddyn 6 wedi’u rhagweld i fod yn rhywun sydd â'r potensial i fynd ymlaen a chael A*, yna mae C yn amlwg yn ganlyniad siomedig. Mae angen inni sefydlu system atebolrwydd sy'n cydnabod yr effaith y mae ysgolion yn ei chael ar gynnydd y plant, oherwydd mae pob plentyn yn unigolyn a bydd set o ganlyniadau pob plentyn yn adlewyrchu'n llawn eu galluoedd cynhenid ​​eu hunain. Mae angen system atebolrwydd arnom sy'n cydnabod effaith ysgolion ac sy’n cydnabod bod llwyddiant yn ymddangos yn wahanol iawn i unigolion gwahanol iawn. Nid yw ymagwedd un dull ar gyfer carfan gyfan, sef yr hyn yr ydym wedi'i weld weithiau gyda chofrestru’n gynnar, er budd gorau disgyblion unigol. Rydym yn gweithio'n galed iawn i fod mewn sefyllfa i sicrhau bod honno ar gael cyn diwedd haf nesaf.

Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet.