Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad gan y Gweinidog Gofal Cymdeithasol a Phlant ar y Bil Cyllido Gofal Plant (Cymru), ac rydw i'n galw ar y Gweinidog i wneud ei ddatganiad. Huw Irranca-Davies.

Diolch, Llywydd, am y cyfle i wneud y datganiad yma ynghylch y Bil Cyllido Gofal Plant (Cymru) a gafodd ei gyflwyno i’r Cynulliad Cenedlaethol ddoe. Bydd y Bil, er yn dechnegol ei natur, yn ei gwneud hi’n bosib i Lywodraeth Cymru sefydlu system genedlaethol i reoli ceisiadau ac i wneud y gwiriadau cymhwystra angenrheidiol ar gyfer y cynnig gofal plant yng Nghymru.

Daeth Suzy Davies i’r Gadair.

Roedd y cynnig gofal plant yn ymrwymiad allweddol ym maniffesto Llafur Cymru 'Gyda'n gilydd dros Gymru', ac rydym ni wedi ymrwymo i ddarparu 30 awr yr wythnos o addysg gynnar a gofal plant wedi ei ariannu gan y Llywodraeth i rieni sy'n gweithio sydd â phlant tair a phedair oed yng Nghymru ar gyfer hyd at 48 wythnos y flwyddyn. Mae'r elfen gofal plant wedi ei bwriadu ar gyfer rhieni sy'n gweithio, sy'n golygu bod angen inni sefydlu ffordd y gall rhieni wneud cais am y cynnig a chael gwybod a ydynt yn gymwys ai peidio, ac rydym ni'n awyddus i sicrhau bod y broses hon yn gyflym ac yn hawdd.

Ym mis Medi, fe wnaethom ni ddechrau darparu ein cynnig gofal plant mewn saith ardal awdurdod lleol cychwynnol. Mae'r cyfnod arbrofol hwn yn hynod werthfawr. Rydym yn dysgu oddi wrth y ddarpariaeth ar lawr gwlad. Mae'n ein helpu i fireinio'r cynnig cyn y caiff ei gyflwyno'n ehangach. Mae gweithredu cynnar wedi tynnu sylw at rai o'r materion a'r heriau posib sy'n ymwneud â gweinyddu'r cynnig yn fwy hirdymor. Felly, ar hyn o bryd, mae awdurdodau lleol yn cynnal gwiriadau cymhwysedd unigol a phersonol i raddau helaeth. Rydym ni'n gwybod eu bod yn gweld hyn yn feichus, ac mae'n golygu llawer o adnoddau, ond hoffwn ddiolch iddynt am eu hymroddiad ac am eu hadborth hyd yma.

Ond wrth inni gamu i'r dyfodol, nid yw'n gwneud synnwyr i barhau gyda dull mor feichus, ac nid yw'n gwneud synnwyr bod yn rhaid i rieni ddarparu tystiolaeth copi caled o'u statws cyflogaeth ac enillion misol ac ati i'w hawdurdod lleol. Felly, wrth inni symud tuag at gyflwyno'n llawn y cynnig gofal plant yn 2020, rydym ni eisiau sefydlu un dull gweithredu cenedlaethol ar gyfer prosesu ceisiadau ac ar gyfer gwirio cymhwysedd. Bydd y Bil hwn yn ein galluogi i wneud hynny'n union.

Mae'r Bil yn rhoi grym i Weinidogion Cymru ddarparu cyllid gofal plant i rieni cymwys sy'n gweithio ac sydd â phlant tair a phedair oed ac i wneud rheoliadau ynghylch y trefniadau ar gyfer gweinyddu a gweithredu cronfa o'r fath. Mae hefyd yn galluogi Gweinidogion Cymru i gael gafael ar yr wybodaeth sydd ei hangen i gadarnhau cymhwysedd. Mae'n rhoi grym i Weinidogion Cymru ei gwneud hi'n ofynnol i rieni ddarparu gwybodaeth sy'n berthnasol i'w cais, ac i ganiatáu i rai adrannau o Lywodraeth y DU ddarparu gwybodaeth sy'n berthnasol i wneud y penderfyniad ynghylch cymhwysedd rhywun. Mae hon yn wybodaeth sensitif, ac mae'n briodol fod y Bil hefyd yn darparu ar gyfer ei chyfrif hi'n drosedd datgelu gwybodaeth o'r fath yn anghyfreithlon.

Mae'r Bil yn ei gwneud hi'n bosib hefyd cyflwyno cosbau ariannol mewn amgylchiadau penodol. Felly, er enghraifft, os yw person yn darparu gwybodaeth anwir neu gamarweiniol yn fwriadol i gefnogi eu cais am gyllid. Fodd bynnag, bydd ymgeiswyr hefyd yn gallu gofyn am adolygu unrhyw benderfyniadau o ran cosbau neu gymhwysedd ac, yn y pen draw, gallant apelio yn erbyn penderfyniadau i'r tribiwnlys haen gyntaf.

Rydym ni wedi ymchwilio i ffyrdd eraill o sefydlu'r broses hon, ac mae'r rhain wedi'u nodi yn y dogfennau sy'n cefnogi'r Bil, a gyhoeddwyd ddoe. Y dewis a ffefrir gennym ni yw cael y pŵer i wneud trefniadau ynghylch sut y dylid gweinyddu'r arian ar gyfer y cynnig, a dyna mae'r Bil yn ei wneud.

Y bwriad ar hyn o bryd yw trefnu i Gyllid a Thollau ei Mawrhydi weithredu'r system ar ran Gweinidogion Cymru, gan integreiddio gyda'r system sydd eisoes ar waith ar gyfer y cynnig sy'n berthnasol yn Lloegr. Credaf mai dyma'r dewis gorau. Rwy'n siŵr y bydd Aelodau yn cytuno, o gofio'r cyfyngiadau presennol ar y gyllideb, a'r cyfnod parhaus hwn o gyni a orfodir gan Lywodraeth y DU, nid yw hi'n gwneud synnwyr i ailddyfeisio atebion newydd lle mae rhai eisoes yn bodoli.

Bydd y Bil hwn yn sefydlu un ffordd o weithredu ledled Cymru. Ni fydd unrhyw loteri cod post wrth wneud cais am ofal plant yng Nghymru. Ymdrinnir â chais pawb yn yr un modd, a bydd yr un meini prawf a rheolau yn berthnasol. Rydym ni hefyd yn credu bod y dull hwn yn llai o risg o safbwynt twyll a diogelwch data.

Mae'r Bil yn gofyn am gydsyniad Prif Ysgrifennydd y Trysorlys a Gweinidogion eraill priodol Llywodraeth y DU. Hoffwn ddiolch i Brif Ysgrifennydd y Trysorlys, y Gwir Anrhydeddus Elizabeth Truss AS, am roi ei chydsyniad i'r darpariaethau perthnasol yn y Bil. Hoffwn hefyd ddiolch i Ysgrifennydd Gwladol Cymru a'i swyddfa am eu cefnogaeth dros y misoedd diwethaf wrth ddatblygu'r Bil hwn ac wrth ofyn am gydsyniad Ysgrifennydd Gwladol yr Adran Gartref a'r Ysgrifennydd Gwladol dros Waith a Phensiynau.

Mae'r pwerau gwneud rheoliadau, y mae'r Bil yn eu rhoi i Weinidogion Cymru, yn caniatáu i'r manylion gweithredol gael eu rhagnodi mewn is-ddeddfwriaeth. Bydd y rheoliadau yn manylu ynghylch pwy sy'n gymwys i gael arian o dan y cynllun, a sut y gallant fynd ati i wneud cais am y cyllid. Bydd y weithdrefn gadarnhaol yn berthnasol i bob is-ddeddfwriaeth, heblaw am y Gorchymyn Cychwyn. 

Felly, mae'n bleser gennyf gyflwyno'r Bil hwn i sylw Aelodau'r Cynulliad. Rwy'n edrych ymlaen yn fawr iawn i weithio gyda'r Cynulliad, a Phwyllgorau'r Cynulliad, dros y misoedd nesaf, gan fy mod yn credu bod y Bil hwn yn garreg filltir bwysig o ran cyflawni un o ymrwymiadau allweddol ein maniffesto.

Diolch yn fawr. Darren Millar.

Diolch, Cadeirydd. A gaf i ddiolch i chi am eich datganiad ac am y diweddariad a gefais gennych yn gynharach, gennych chi a'ch uwch swyddogion? Rwy'n credu bod hwn yn ddarn pwysig o ddeddfwriaeth y mae angen i'r Cynulliad ei wireddu fel y gallwn ddefnyddio'r fframwaith hwn yn gyfrwng ar gyfer y trefniadau ariannol y bydd angen iddynt fod ar waith ar gyfer y cynnig gofal plant newydd. A byddwch yn ymwybodol, wrth gwrs, bod y cynnig gofal plant newydd hefyd yn cyflawni un o'n hymrwymiadau maniffesto, ac ymrwymiadau maniffesto rhai o'r pleidiau gwleidyddol eraill sydd hefyd yn cael eu cynrychioli yn y Siambr hon, sef fod pob un ohonom ni'n awyddus i sicrhau fod pobl mewn gwaith yn gymwys i gael gofal plant rhad ac am ddim, er mwyn manteisio i'r eithaf ar y cyfleoedd i bobl ddychwelyd i'r gwaith a hefyd i ddarparu cyfleoedd ar gyfer datblygu plant a chyfleoedd addysg gynnar ar gyfer y plant hynny. Rwy'n credu ei bod hi'n gwbl briodol eich bod yn ceisio gwireddu'r uchelgais honno.

Nawr, er gwaethaf hynny, wrth gwrs, ceir rhai pryderon bod y meini prawf o ran manteisio ar ofal plant am ddim yn gyfyngol mewn modd sy'n golygu nad yw cynnig cynhwysfawr yn cael ei wneud. Mae'r comisiynydd plant ac eraill wedi mynegi eu pryderon bod y bobl ifanc hynny sy'n dod o gefndiroedd tlotach yn tueddu i fod tua 10 mis ar ôl eu cyfoedion o ran datblygiad pan fo nhw'n dair oed, ac ni chaiff llawer o'r rheini, wrth gwrs, os nad yw eu rhieni yn y gwaith, unrhyw gyfle i fanteisio ar yr y cynnig gofal plant o ansawdd uchel yr ydych chi a minnau eisiau rhoi cyfle i'n pobl ifanc fanteisio arno. Felly, tybed, Weinidog, a fydd y Llywodraeth yn ystyried y meini prawf cymhwysedd wrth inni symud ymlaen gyda'r Bil hwn, wrth iddo symud ymlaen i'r Cam Pwyllgor, fel y ceir cyfle nid yn unig i drafod datblygiad y fframwaith ariannol sy'n sail i'r cynnig gofal plant, ond hefyd i edrych yn fwy eang ar y meini prawf cymhwysedd a oedd ar wyneb y Bil, os mynnwch chi, er mwyn ei ehangu efallai.

Mynegwyd pryderon eraill ynglŷn â chynnwys aelodau o'r teulu sydd efallai yn wir yn warchodwyr plant neu yn berchnogion meithrinfa cofrestredig a thrwyddedig, a'u gallu i gynnig gofal plant a delir amdano drwy'r cynllun gofal plant newydd. Unwaith eto, credaf fod y Bil hwn yn gyfle i roi sylw i'r pryderon a grybwyllwyd yn hynny o beth. Gallaf weld bod rhywfaint o gyfeirio at rieni a allai fod yn warchodwyr plant ar wyneb y Bil, ac at eu heithrio yn benodol, ond beth am fodrybedd, ewythrod, teidiau a neiniau ac aelodau eraill o'r teulu estynedig, sydd o bosib wedi eu cofrestru a'u trwyddedu, sy'n darparu addysg gynnar a gofal plant o ansawdd uchel? Rwy'n credu y dylen nhw, hefyd, gael y cyfle i gymryd rhan yn y cynllun hwn ac i gael eu hariannu i gymryd rhan yn y cynllun.

Mynegwyd pryderon hefyd ynghylch gallu'r sector i ddarparu'r cynnig gofal plant, a thybed a allwch chi ddweud wrthym ni ble'r mae'r Llywodraeth arni o ran cynyddu'r gallu yn yr ardaloedd arbrofol hynny. Byddwch yn gwybod y bu rhai adroddiadau annibynnol sydd wedi awgrymu bod y capasiti sydd ar gael ar hyn o bryd yng Nghymru gyfwerth ag oddeutu dwy awr 40 munud pe manteisid arno'n llawn ledled y wlad ac y cofleidiwyd y cynnig hwn yn ei gyfanrwydd yr wythnos hon. Mae hynny'n amlwg yn bell o'r uchelgais y gall pob person ifanc cymwys cael y 30 awr llawn, felly tybed pa waith ydych chi'n ei wneud gyda'r Gymdeithas Genedlaethol Meithrinfeydd Dydd ac eraill er mwyn cynyddu'r capasiti hwnnw, a beth yw eich profiad yn yr ardaloedd arbrofol yn hynny o beth.

Yn ogystal, mynegodd Sefydliad Polisi Cyhoeddus Cymru rai pryderon difrifol ynghylch cost y cynnig gofal plant am ddim, yn eu hadroddiad gryn amser yn ôl. Roedden nhw'n tybio y gallai gostio hyd at £228 miliwn i'w weithredu ledled Cymru. Rwy'n sylweddoli nad yw'r holl fanylion o ran cyflwyno'r cynllun yn ei gyfanrwydd yn y Memorandwm Esboniadol mewn cysylltiad â'r Bil hwn, oherwydd mae'n ffurfio rhan fach o'r hyn yr ydych yn ei wneud, ond mae'n amlwg yn destun pryder, ac rwy'n gwybod fod Llywodraeth Cymru wedi dal ei thir o ran y pris hwn o £100 miliwn. Ond efallai y gallwch chi ddweud wrthym ni, o ystyried profiad parhaus yn yr ardaloedd arbrofol unwaith eto, a ydych chi'n dal yn teimlo y bydd £100 miliwn yn ddigonol i allu cyflawni'ch uchelgais.

A dim ond yn olaf, os caf i ddweud dim ond o ran cynnwys Cyllid a Thollau EM i gyflawni hyn, credaf fod hynny'n synhwyrol iawn. Mae'n amlwg iawn yn y Memorandwm Esboniadol a'r Atodiadau ariannol bod unrhyw ddewis arall yn ddiffygiol iawn o ran pa mor atyniadol ydyw, o ran cost-effeithiolrwydd cydweithio â CThEM. Rydych chi yn llygad eich lle: mae ganddyn nhw eisoes seilwaith sydd ar waith dros y ffin yn Lloegr, ac mae ehangu hynny i gynnwys cynllun Cymreig yn ymddangos yn synhwyrol iawn. Rwy'n falch iawn bod Llywodraeth y DU wedi ymgysylltu'n gadarnhaol, drwy gyfrwng Swyddfa Cymru a Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys, er mwyn rhoi'r caniatâd a'r cymorth priodol i hwyluso'r Bil hwn. Felly, rwy'n falch iawn o weld hynny ac edrychaf ymlaen at glywed eich ymateb.

Darren, diolch yn fawr iawn. Mae sawl pwynt yn y fan yna, ond a gaf i ddechrau drwy groesawu'ch cefnogaeth eang ar gyfer hyn? Fel y dywedwch yn gwbl briodol, ymddangosodd fersiynau o ofal plant, cynigion addysg gynnar, yn y rhan fwyaf o'r maniffestos o ryw fath, gydag amrywiadau ar y thema, wedi eu cyflwyno yn wahanol. Ond mae'n dda ein bod bellach mewn sefyllfa ble, gyda chymorth y tŷ hwn i'r Bil hwn, y gallwn ni symud i sefyllfa lle gallwn ni weld cyflwyno Cynllun Gofal Plant Cenedlaethol i Gymru yn llawn erbyn 2020, sy'n cynnwys yr elfennau hynny yn ogystal—nid dim ond gofal plant, ond hefyd y dylanwad hwnnw o ran addysg ac addysgeg hefyd. Felly, diolch am y gefnogaeth.

I droi at un o brif themâu y pwyntiau a wnaethoch chi, nid dyma'r cynnig cynhwysol. Yn wir, mae rhai wedi lobïo am gynnig llawer mwy cynhwysol, yn enwedig ymhlith y rhai—ac rwyf wedi trafod hyn gyda hi—y Comisiynydd Plant, ond ceir eraill hefyd. Ond nid dyma'r cynnig hwnnw; dyma, i raddau helaeth iawn, y cynnig sydd wedi dod yn uniongyrchol o'r maniffesto, sy'n canolbwyntio'n benodol ar rieni sy'n gweithio fel y disgrifir yn y Bil ac o fewn y ffiniau a fydd yn rhan o'r rheoliadau. Felly, ni fyddwn yn ymdrechu ar unrhyw adeg yn ystod o broses hon, gan gynnwys wrth iddo gyrraedd cam, gydag ewyllys Aelodau'r Cynulliad, ble gellir ei gyflwyno i'r Pwyllgor, i esgus fod hwn yn unrhyw beth heblaw'r hyn ydyw. Mae ceisio datblygu cynnig mwy cynhwysol yn rhywbeth ar gyfer y dyfodol, a bydd digon o gyfleoedd i ymchwilio i hynny, rwy'n siŵr. Ond mewn gwirionedd mae hwn yn fesur eithaf technegol a phenodol a fydd yn caniatáu i ni gyflwyno'r cynnig fel y mae wedi ei lunio ar hyn o bryd. Fodd bynnag, mae rhywfaint o hyblygrwydd o fewn hynny, sy'n eithaf diddorol wrth inni symud ymlaen i'r Pwyllgor, nid i wneud y cynnig cyffredinol, ond i edrych ar rai o'r grwpiau cyfansoddol hynny yn y byd gofal plant a gwarchod plant sydd â diddordeb bod yn rhan o hyn. Ond rwy'n credu mai un peth y mae'n rhaid inni fod yn glir yn ei gylch yw nad yw hyn mewn unrhyw ffordd i fod yn rhyw fath o gymhorthdal amgen i deuluoedd sy'n gofalu am eu plant eu hunain—mae hyn ar gyfer gwarchodwyr plant a chyfleusterau gofal plant cofrestredig a thrwyddedig, cofrestredig a thrwyddedig. Felly, mae llawer o rai eraill yn dweud, 'Wel, allwn ni ddim elwa hefyd?' Nid yw'r pwyslais ar hyn dim ond ar warchod plant; mae ar y buddion ehangach ar gyfer y plant sy'n rhan o hynny a sut mae hyn yn integreiddio. Ac mae hyn yn rhan o'r cynllun arbrofol—sut mae hyn yn integreiddio hefyd gyda phethau fel cynnig y blynyddoedd sylfaen ac yn y blaen. Felly, fe allwn ni ystyried hyn yn y Pwyllgor.

Fe wnaethoch chi sôn am y materion o ran capasiti a'r costau. Rydym yn dal yn ffyddiog, ond rhan o'r cynllun arbrofol, gyda llaw, yw er mwyn mewn gwirionedd ein helpu i fireinio'r sefyllfa yr ydym ni'n credu y byddwn ynddi o ran y costau, yn seiliedig ar elfennau o ddefnyddio, ac ati, ac ati. Felly, rydym ni yn mireinio hynny, ond rydym ni'n dal yn gwbl ffyddiog bod y costau cychwynnol y gwnaethom ni eu cyflwyno o fewn cwmpas yr hyn y gallwn ei gyflawni erbyn 2020 o ran cyflwyno'r cynllun yn llawn. Ac yn yr un modd, o ran capasiti, mae'n eithaf rhyfeddol ein bod o fewn y gwahanol fathau o ofal plant, y capasiti gwarchod plant, yn darganfod fod hynny'n eithaf gwahanol yn ddaearyddol. Mae yna—yn arbennig wrth edrych ar fy ochr dde yma—yn rhannau o Gymoedd y de, lawer o warchodwyr plant trwyddedig sy'n gofalu am eu hwyrion a'u hwyresau eu hunain ynghyd â dau neu dri neu bedwar o blant eraill. Mae hynny'n eithaf diddorol. Ond rhan o'r arbrawf hwn a'r ffordd yr ydym ni'n graddol gyflwyno'r cynllun yw er mwyn gwneud yn siŵr ein bod hefyd yn gwneud y gwaith hwnnw ochr yn ochr â hynny o feithrin gallu. Ac rydym ni yn gwneud llawer o waith gyda'r sectorau, gwahanol rannau'r sector, i feithrin gallu, i adnabod y bylchau lle gallai fod bylchau yn y ddarpariaeth, fel y byddwn ni erbyn 2019-20, yn barod i gyflwyno'r ddarpariaeth hon yn gyfan gwbl.

Cyllid a Thollau EM—diolch ichi am y croeso i'r ffaith ein bod wedi dewis yr opsiwn hwnnw. Fe wnaethom ni ystyried dewisiadau eraill. Fe wnaethom ni ystyried a ddylem ni ddarparu hyn, fel yr ydym ni ar hyn o bryd, drwy awdurdodau lleol. Rwy'n credu fy mod i wedi gwneud yn glir pam, o safbwynt cost a baich hynny, nad dyna'r ffordd briodol i wneud hyn, a hefyd diogelu data, rhannu gwybodaeth, ac ati, ac ati. Fe wnaethom ni hefyd ystyried cael endid annibynnol i wneud hyn, cael endid Cymreig newydd. Pam y byddem yn gwneud hyn pan mae'n fwy cost-effeithiol ac mae un eisoes yn bod sy'n gwneud hyn? Maent wedi cael rhai anawsterau mân, gyda llaw, yn y model yn Lloegr, ond un peth da yw ein bod yn ffyddiog, erbyn y bydd hi'n bryd inni gyflwyno'r cynnig, byddwn wedi goresgyn yr anawsterau hynny. Hwyrach yn y dyfodol y gallai Awdurdod Refeniw Cymru wneud hynny—mae'r Bil fel y mae wedi ei strwythuro yn caniatáu ystyried y cyfleoedd hynny yn y dyfodol os bydd angen inni—ond, fel y mae hi ar hyn o bryd, rydym yn awyddus iawn i symud ymlaen gyda model Cyllid a Thollau EM a diolchaf i'r Ysgrifenyddion Gwladol amrywiol sy'n ein helpu i hwyluso hyn.

A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad? Mae'n iawn, mae yn Fil technegol, ond rydw i'n edrych ymlaen at fynd i'r afael â'r Bil wrth i'r Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg graffu ar y Bil dros yr wythnosau a'r misoedd nesaf yma. 

Nawr, rydw i eisiau dechrau drwy daro nodyn o gonsérn, efallai, oherwydd byddwch chi'n gwybod bod Plaid Cymru yn cefnogi'r egwyddor o ehangu'r ddarpariaeth gofal plant yng Nghymru. Mae Plaid Cymru eisiau ei ehangu i bob plentyn tair i bedair oed yng Nghymru ac nid ei gyfyngu i blant o deuluoedd sy'n gweithio yn unig. Mi ddaeth hi'n glir o'r dystiolaeth a roddoch chi ychydig fisoedd yn ôl i'r pwyllgor fod y Llywodraeth yn dod at hwn o bersbectif y rhieni a'r elfen economaidd, efallai, yn fwy na'r elfen plant, tra, efallai, ein bod ni, fel Plaid—rŷm ni'n teimlo mai'r plant yw ffocws canolog y polisi yma, a gwella cyfleoedd bywyd neu addysgiadol y plant yna yn benodol. Felly, rydym ni'n cyd-weld â'r comisiynydd plant a'r adroddiadau sydd wedi cael eu cyhoeddi gan Achub y Plant ac eraill. Rŷm ni'n rhannu eu consérn nhw fod allgau plant o gartrefi di-waith o'r cynllun yma yn mynd i greu risg o ehangu'r bwlch addysg yna rhwng y rhai mwyaf difreintiedig a'u cyfoedion efallai ychydig yn llai difreintiedig, yn lle cau'r bwlch yna. Rydym ni am wneud cyfleoedd bywyd plant yn fwy cyfartal. Rydw i'n siŵr y byddwch chi'n cyfeirio at rai o'r rhaglenni eraill sy'n bodoli i gefnogi plant difreintiedig, fel Dechrau'n Deg ac yn y blaen, ond rŷm ni hefyd yn gwybod fod y rhan fwyaf o blant difreintiedig yn byw y tu allan i'r ardaloedd hynny. Felly, mae yna fwlch yn dal yn mynd i fod yn y ddarpariaeth, a hwnnw'n fwlch pwysig, rŷm ni'n teimlo, sy'n gorfod bod yn flaenoriaeth i ni fynd i'r afael â hyn.

Felly, mae pwyslais Llywodraeth Cymru yn bennaf, rwy'n credu, ar y rhiant sy'n gweithio, ond rhaid imi ddweud bod llawer o'r dystiolaeth yn awgrymu bod effaith y math hwn o raglen efallai yn gyfyngedig o'u rhan nhw, oherwydd rwy'n siŵr y byddwch yn ymwybodol y daeth adroddiad Sefydliad Polisi Cyhoeddus i Gymru, a gomisiynwyd gan y Prif Weinidog ddwy flynedd yn ôl i edrych ar y dewisiadau polisi gofal plant ar gyfer Cymru, i'r casgliad:

'Mae'r effaith ar allu gweithio ac oriau gwaith i famau mewn teuluoedd sydd â phlentyn o oedran targed yn eithriadol o fach.'

Maent yn dod i'r casgliad ei bod yn annhebygol

'o gyflawni'r naill amcan neu'r llall i unrhyw raddau nodedig, o bosibl i'r graddau y byddai rhywun hyd yn oed yn sylwi arnynt.'

Felly, dim ond edrych am sicrwydd wyf i eich bod yn argyhoeddedig y bydd buddsoddiad o £100 miliwn a mwy gan y Llywodraeth yn esgor ar y canlyniadau angenrheidiol hynny o ran yr effaith ar deuluoedd, yn gweithio oherwydd awgryma adroddiad y Sefydliad Polisi Cyhoeddus i Gymru nad dyna efallai o reidrwydd yr achos i'r graddau y byddem yn gobeithio.

Yn y papur yr ydych chi wedi'i gyflwyno i'r Pwyllgor Addysg, Plant a Phobl ifanc—ac yn sicr byddwn yn trafod agweddau ar hyn eto bore yfory pan rydych chi'n ymuno â ni yn y Pwyllgor—gwnaethoch chi gyfeirio at adroddiad a gyhoeddwyd gan Y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd y llynedd, sy'n sôn am fanteision i fenywod yn y farchnad lafur, ond wrth gwrs roedd yr adroddiad hwnnw'n canolbwyntio ar blant rhwng dim a thair blwydd oed, nid tair a phedair oed, fel y gwna'r polisi hwn, wrth gwrs. Mae'r adroddiad hwnnw yn cyfeirio at ddarpariaeth yn Québec, lle mae dadansoddiad o'r polisi yn y fan honno wedi canfod ei fod yn amlwg yn ffafrio teuluoedd sydd â'r incwm mwyaf. Felly, credaf y gallwch ddeall yr hyn yr wyf i'n ei ddweud, a byddai gennyf ddiddordeb clywed eich ymateb i hynny.

Yr ail bwynt yr hoffwn ei wneud yw bod cefnogaeth Plaid Cymru i'r polisi hwn, fel yr adlewyrchwyd yn y cytundeb compact ac fel y crybwyllwyd eisoes, yn seiliedig ar y gred, o leiaf, neu'r gobaith, fod hyn yn ddechrau taith y byddai'n ein harwain at sefyllfa lle ceir darpariaeth gynhwysol. Nawr, roeddech chi'n amharod iawn i ymrwymo i hynny nac i awgrymu bod gennych chi'r math hwnnw o uchelgais yn y Pwyllgor ychydig fisoedd yn ôl. Dim ond meddwl oeddwn i, tybed ydych wedi cael cyfle i ystyried ble fyddem ni o bosib yn mynd nesaf, oherwydd yn sicr rydym ni wedi gweld hynny fel cam cyntaf tuag at gyflwyno gwasanaeth cynhwysol. Os nad yw'r Llywodraeth yn bwriadu dangos yr un uchelgais honno yna byddem yn sicr yn siomedig iawn, iawn i ddweud y lleiaf. Ac nid dim ond ni sydd angen eglurder ynglŷn â hynny; rwy'n credu y byddai'r sector yn elwa gan wybod mai dyna'r sefyllfa yr ydym ni'n mynd tuag ati yn y pen draw yn ogystal.

Nawr, ydy, mae'n Fil technegol ac ychydig o fanylion sydd ar wyneb y Bil, mae'n rhaid imi ddweud, ac mae rhai manylion pwysig iawn hefyd yn cael eu gadael i'w rheoleiddio o ran beth fyddai'n cymhwyso plentyn, amgylchiadau y mae person i'w ystyried ai peidio yn gymar person, amgylchiadau y mae person i'w drin fel petai yn gwneud gwaith cyflogedig ai peidio, a dim ond meddwl wyf i: tybed a gyflwynwyd hyn braidd yn rhy gynnar? Onid ydym ni'n gwybod yr atebion i rai o'r cwestiynau hyn? Oherwydd gwyddom fod Ymchwil Arad yn cynnal gwerthusiad. Oni ddylem ni aros i hynny gael ei gyhoeddi yn yr hydref? Ac er fy mod i yn croesawu'r ffaith y bydd unrhyw reoliadau yn ddarostyngedig i'r weithdrefn gadarnhaol, wrth gwrs, gŵyr pob un ohonom ni, gyda gweithdrefn gadarnhaol, bod yn rhaid derbyn neu wrthod y broses; ni allwn ni ei diwygio. Felly, mae gennyf rai pryderon, er fy mod yn sylweddoli ei fod yn fesur technegol, efallai bod y lefel o—. Byddwn wedi disgwyl efallai ychydig mwy o fanylder, felly dim ond meddwl wyf i tybed pam nawr a pham nad efallai ymhen ychydig fisoedd, pan fyddwch chi mewn sefyllfa well i gyflwyno mwy o fanylder.

Mae'r Memorandwm Esboniadol yn nodi, oherwydd natur dechnegol y Bil, a'i apêl gyfyngedig i'r cyhoedd ehangach, nad oeddech yn teimlo ei bod hi'n briodol cynnal ymgynghoriad agored, ond byddai'n dda clywed pa elfennau o ymgynghori a fu, nid yn unig o ran rhieni ond yn enwedig o ran plant hefyd. Byddwn yn croesawu eich sylwadau ynglŷn â hynny.

A'r terfyn uchaf o £100,000 ar gyfer cymhwysedd—beth yw'r sail resymegol dros hynny? Nid oes gennyf broblem â hynny; mae'n swnio braidd fel ffigur mympwyol. Rwy'n siŵr nad yw. Efallai y gallech chi egluro i ni pam ei fod wedi'i bennu ar y lefel honno.

Yn olaf, mae eich datganiad yn sôn am wiriadau cymhwysedd a'r fiwrocratiaeth gysylltiedig a ddaw yn sgîl hynny, sy'n ei wneud, ac rwy'n dyfynnu, yn 'ddull beichus'. Wel, wrth gwrs, byddai dull cynhwysol yn dileu'r angen am lawer o hynny ond, fel y dywedaf, rydym ni'n edrych ymlaen at graffu ar y Bil ac, yn amlwg, byddwn yn dychwelyd at rai o'r materion hyn dros yr wythnosau a'r misoedd nesaf.

Llyr, diolch yn fawr iawn. A gaf i ateb y cwestiwn mwy sylfaenol y gwnaethoch chi ei ofyn chi'n gyntaf oll, er fy mod yn croesawu unwaith eto eich cefnogaeth eang, a'r cwestiwn a ofynnwyd gennych, 'ble nesaf ar y daith?' Dyna'r cwestiwn y dylem ni wastad fod yn ei ofyn fel pobl sy'n llunio polisïau a dylanwadu ar bolisïau. Ond, unwaith eto, nid wyf i eisiau mynd yn rhy bell neu addo gormod o ran y Bil penodol hwn. Mae'n ymrwymiad maniffesto, mae'n ymrwymiad wedi'i dargedu'n dda iawn, rydyn ni'n gwbl argyhoeddedig y bydd nid yn unig o fantais faterol, yn economaidd ac o ran creu cyfleoedd ar gyfer y teuluoedd mwyaf difreintiedig, yn enwedig ar gyfer y teuluoedd sydd â'r incwm isaf, ond bydd hefyd yn cael effaith—y Bil fel y mae ar hyn o bryd os bydd y Cynulliad hwn yn ei basio—ar y sector sylfaenol ehangach honno. Rydym ni wedi siarad llawer am hyn yn y Cynulliad hwn, ac rydym ni wedi siarad am wahanol sectorau sylfaenol. Wel, beth sy'n fwy cyffredin ar bob stryd ac ym mhob cymuned yn y wlad ond gofal plant, gofal plant cofrestredig a thrwyddedig yn ei holl amrywiaeth? Felly, os ydym ni'n gwneud hyn yn gywir ac yn cynyddu gallu, bydd yn cael effaith nid yn unig ar y rhieni a'r teuluoedd hynny, a rhai o'r teuluoedd gyda'r incwm isaf yn y cymunedau yr ydym yn eu cynrychioli, ond bydd hefyd yn cael effaith economaidd ehangach, rwy'n credu, sef mewn gwirionedd drwy gynyddu gallu.

Ond rydych chi yn gofyn, 'Ble ydym ni'n mynd nesaf ar y daith?' Dyna'r cwestiwn priodol i ofyn. Nid wyf am roi ateb uniongyrchol ichi ym mhroses y Bil hwn, mae arnaf ofn, ond credaf ei bod hi'n ddadl briodol y mae angen inni ei chael. Ond rydym ni yn gweithredu o fewn cyfyngiadau hefyd. Yr un mwyaf amlwg yw ein sefyllfa ar hyn o bryd yn y gyfundrefn ariannol sydd ohoni. Rwy'n credu bod dadleuon argyhoeddiadol yn y Cynulliad hwn, ond hefyd yn allanol, ar gyfer cynnig mwy cynhwysol. Ond bydd yn rhaid inni graffu ar oblygiadau polisi hynny. Bydd yn rhaid inni graffu ar y goblygiadau ariannol yn ogystal ond, ar hyn o bryd, yr hyn sydd gennym ni ger ein bron yw cynnig manwl a phenodol iawn sy'n canolbwyntio ar rieni sy'n gweithio. A bydd yn cael, fel cam ar y daith honno, effaith sylweddol ar lawer o'n hetholwyr.

Bydd, gyda llaw, rwy'n siŵr, digon o gyfleoedd y tu allan i gwmpas y Bil hwn i roi prawf ar y trafodaethau ehangach, nid yn unig yn y cyfarfod Pwyllgor ond yma yn y Cyfarfod Llawn ar brydiau eraill hefyd. Ond mae hyn yn fanwl iawn o ran yr hyn y mae'r Bil eithaf technegol hwn yn ceisio'i wneud.

Fe wnaethoch chi ofyn, 'pam Bil fframwaith?', ac mae hyn, yn wir, yn Fil fframwaith sy'n defnyddio'r pwerau—. Nawr, rwyf wedi tywys mesurau fframwaith mawr drwy'r Senedd o'r blaen, pan fu'n rhaid imi egluro i aelodau'r Pwyllgor wrth imi ei gyflwyno, 'peidiwch â phoeni. Byddaf yn anfon atoch chi, o fewn pythefnos, erbyn inni gyrraedd ein sesiwn Pwyllgor nesaf—'. A bydd Julie yn ymwybodol o hyn, gan ei bod yn y Senedd—'Mewn pythefnos, Julie, peidiwch â phoeni, byddaf wedi ysgrifennu canllawiau i chi, byddaf wedi ysgrifennu'r rheoliadau drafft fel y gallwch chi eu gweld'. Nid ydym ni yn yr un sefyllfa yma. Rydym ni mewn gwirionedd yn arbrofi mewn saith awdurdod gweithredol cynnar o ran yr hyn yr ydym yn cynllunio i'w wneud. Rydym ni'n dysgu wrth fynd. Felly, mae'r canllawiau yn bodoli. Mae'r meini prawf cymhwysedd yn bodoli. Mae Cyllid a Thollau EM—hyd yn oed os cafodd rhai mân drafferthion, yn gweithio yn Lloegr. Felly, mae pob un o'r agweddau yr ydym ni'n sôn amdanynt yn rhai diriaethol. Mae'n wahanol iawn i ddweud, 'rhowch eich ffydd ynof. Ymhellach yn y dyfodol fe wnaf i ddweud wrthych chi pa fath o bethau y byddwn yn eu gwneud, pa fath o wybodaeth y byddwn yn gofyn i rieni amdani, pwy fydd yn gymwys'. Mae hynny eisoes wedi ei ddisgrifio, felly mae'n ddull ychydig yn wahanol i gyflwyno Bil fframwaith. Nid wyf yn addo, 'ymddiriedwch ynof;  fe ddown ni at hyn'. Dweud yr wyf i, 'edrychwch ar yr hyn yr ydym ni'n ei wneud'.

Rydym ni'n esblygu yn y saith ardal cychwynnol gweithredol hynny hefyd, ac mae hynny'n rhan o'r rheswm am yr hyblygrwydd. Mae angen y fframwaith hwn ar waith arnom ni. Mae angen inni fwrw ymlaen â'r trafodaethau ar lefel Gweinidogol a hefyd yn Whitehall ac yn adrannol gyda Chyllid a Thollau EM ac eraill i ddechrau rhoi hyn ar waith mewn gwirionedd yn barod i'w gyflwyno yn 2019-20. Ond, yn y cyfamser, rydym ni hefyd yn dysgu gan yr ardaloedd gweithredol cychwynnol a rhan o'r hyblygrwydd yma yw mai Gweinidogion Cymru—er ein bod yn gofyn i gyllid a Thollau EM wneud rhan o'r gwaith i ni, lle Gweinidogion Cymru yw dod yn ôl a dweud wrth y Cynulliad, 'Rydym ni wedi dysgu rhywbeth newydd am rai o'r meini prawf, rhai o'r meini cymhwysedd, rhai o'r bobl yr hoffem eu cynnwys fel darparwyr gofal plant. Rydym ni'n dod yn ôl â chynnig cadarnhaol i ddweud, "Hoffem ni addasu hyn. A ydych chi'n cytuno?" ac ati'.

Felly, mae ychydig yn wahanol. Ond caniatewch i mi hefyd cyferbynnu'r—. Nid ydym ni wedi, er enghraifft, dilyn yr enghraifft sydd ar waith yn Lloegr ar hyn o bryd o roi swyddogaethau ar Gyllid a Thollau EM i reoli'r cais a'r broses o wirio cymhwysedd ar gyfer eu cynllun. Mae'n rhywbeth y gwnaethom ni ei ystyried, ond y model yr ydym ni wedi dewis—a dyma'r hyn sy'n ei wneud yn wahanol yn hyn o beth—mae'n rhoi swyddogaethau i Weinidogion Cymru mewn perthynas â gweinyddu'r cynnig. O ganlyniad, mae'n rhoi hyblygrwydd i Lywodraeth Cymru nid yn unig i ddewis ei asiant cyflenwi ond hefyd i ddod yn ôl at y Senedd hon a dweud, 'Rydym ni'n credu y gallwn ni ei wella. Beth yw eich barn chi?'

Felly, mae yn rhoi rhywfaint o hyblygrwydd inni. Mae hefyd yn rhoi inni'r hyblygrwydd, fel y soniais yn gynharach, i ddod yn ôl a dweud, 'Wel, efallai bod ffordd, yn y dyfodol, i edrych ar Awdurdod Cyllid Cymru fel darparwr posibl' ac ati. Mae'n rhoi'r hyblygrwydd hwnnw, a gallwn ddod yn ôl i'r Senedd heb edrych am slot deddfwriaethol o ddeddfwriaeth sylfaenol i wneud hynny.

Gobeithiaf, felly, fod hynny'n esbonio'r sefyllfa. Rwy'n gwybod ei bod hi bob amser yn her dweud faint rydych yn ei roi ar wyneb y Bil a faint ddylai fod yn bwerau fframwaith, ond rydym yn meddwl ein bod wedi cael pethau'n iawn gyda hyn oherwydd rydym ni eisoes yn ei dreialu, mae system Cyllid a Thollau EM yn weithredol; gwyddom sut olwg sydd ar hyn.

Rydym ni bron hanner ffordd drwy'r ddadl hon ac mae gen i nifer o siaradwyr sydd eisiau cyfrannu. Byddwn yn ddiolchgar iawn pe gellid cadw'r cwestiynau a'r atebion mor gryno â phosib. Michelle Brown.

Diolch i chi, a diolch ichi am eich datganiad, Gweinidog. Hoffwn hefyd ddiolch i'r Gweinidog am y cwrteisi a ddangosodd yn cyfarfod â mi cyn y datganiad hwn. Llwyddodd i gyfleu yr egwyddorion cyffredinol o blaid y Bil ariannu gofal plant yn glir ac yn gynhwysfawr iawn ac rwy'n deall y rhesymeg o ran defnyddio Cyllid a Thollau EM ac ymddengys i mi yn eithaf synhwyrol. Mae gan Gyllid a Thollau EM eisoes y data perthnasol felly mae hi yn ymddangos yn ddewis rhesymegol. Hoffwn hefyd ganmol y Gweinidog am roi cyfnod arbrofol cynnar y cynnig gofal plant ar waith. Mae sut yr aeth ati i gasglu data hanfodol a mireinio'r cynnig yn dangos ei fod wedi dynesu at y rhaglen â meddwl strategol. Roedd trafodaeth ynglŷn â sut y byddai Cyllid a Thollau EM yn gweinyddu'r cynllun ac amlinelliad o'r manylion hyn hefyd yn ddefnyddiol iawn. Fodd bynnag, mae gennyf fi a'm plaid gwestiynau a phryderon ynglŷn â'r glo mân a'r trefniadau gweinyddu hyn.

Nodaf y bu dadl dydd yr wrthblaid yn Nhŷ'r Cyffredin ar 26 Hydref 2016, a gyflwynwyd gan gyd-Aelod y Gweinidog yn y Blaid Lafur, sef yr Aelod Seneddol Rebecca Long-Bailey, lle mynegwyd pryderon lu ynghylch gwaith Cyllid a Thollau EM ar gredydau treth a gafodd ei gontractio i gwmni o'r enw Concentrix. Nododd nad oedd y cwmni wedi cyflawni'r safonau perfformiad a nodwyd yn llawn yn ei gontract gyda Chyllid a Thollau EM. Pwysleisiodd hefyd y ffactor dynol, gan gynnwys dioddefaint merched a mamau sengl y diddymwyd eu credydau treth yn ddi-sail gan y cwmni, oedd yn gweithredu ar ran Cyllid a Thollau EM. Enillodd y ddadl gonsensws eang gan gynrychiolwyr o bob plaid yn Nhŷ'r Cyffredin, y consensws oedd nad oedd perfformiad y contractwr yn unol â'r safonau disgwyliedig a'i fod wedi achosi dioddefaint dynol gwirioneddol. Ni fyddai unrhyw un yn y lle hwn eisiau gweld y problemau hyn yn cael eu hailadrodd wrth weinyddu ariannu gofal plant yng Nghymru, felly rwyf am gloi drwy ofyn dau beth i'r Gweinidog i'r perwyl hwnnw. Yn gyntaf, a fydd yn gyfle i'r Cynulliad yn ei gyfanrwydd a'r pwyllgorau priodol graffu ar gostau caffael a thelerau caffael y rhaglen gan Gyllid a Thollau EM? Ac, yn ail, a fydd yn gyfle i'r Cynulliad yn ei gyfanrwydd gydsynio neu beidio â chydsynio i Gyllid a Thollau EM ddefnyddio contractwr allanol i weinyddu'r rhaglen? Diolch i chi.

Diolch i chi, Michelle, ac, unwaith eto, diolch ichi am y croeso eang hwnnw. O ran y materion yn ymwneud â Chyllid a Thollau EM, rydym yn ymwybodol—mae pawb yn ymwybodol oherwydd buont yn bethau eithaf cyhoeddus—o rai o'r problemau gweithredu cynnar a fu, o ran y credydau treth, ond hefyd eu cynnig, eu cynnig cyfochrog, yn Lloegr. Fodd bynnag, maent yn goresgyn yr agweddau hynny, ac rydym wedi bod yn trafod gyda nhw wrth inni drafod ar yr haenau uchaf yr egwyddor o ddefnyddio Cyllid a Thollau EM fel ein darparwr. Ac rydym yn ffyddiog, mewn gwirionedd, bod yr anawsterau a gawsant, nid yn unig yn cael eu goresgyn, ond y bydd y broses yn gweithio'n ddidrafferth ganddynt, yn enwedig erbyn pryd yr ydym yn gobeithio cyflwyno'r cynnig, sef 2019-20, a byddwn yn gallu gwylio mewn gwirionedd beth fydd yn digwydd yn ein hymwneud â nhw, sy'n ddwys ar lefel swyddogol, i wneud yn siŵr bod hynny'n digwydd.

Fe wnaf i sicrhau yn wir y ceir cyfle i ddod yn ôl a chyflwyno adroddiad ynglŷn â sut mae trafodaethau gyda Chyllid a Thollau EM yn datblygu, sut mae'r contract yn datblygu, oherwydd yr hyn y bydd y Bil hwn yn ein galluogi i wneud yw bod yn rhan nid yn unig o'r elfennau pwysig, ond mewn gwirionedd, ymwneud â manylion y trafodaethau cytundebol gyda Chyllid a Thollau EM. A byddaf yn sicrhau y ceir cyfleoedd ar gyfer pwyllgorau, ond hefyd ar gyfer Aelodau'r Cynulliad yn gyffredinol i ddarganfod beth sy'n digwydd yn hynny o beth ac i allu cyfrannu atynt hefyd.

O ran contractwyr allanol, nid wyf yn argyhoeddedig ein bod ni, Lywodraeth Cymru, mewn sefyllfa, os wyf yn deall yn gywir, i fynnu nad ydynt yn defnyddio unrhyw gontractwyr allanol o gwbl. Felly, er enghraifft, os yw rhan o'r cynnig yn ymwneud â rhywbeth fel llwyfan digidol, ydym ni'n mynd i wrthwynebu os caiff llwyfan digidol ei ddylunio gan gontractwr allanol ac ati? Rwy'n credu, Michelle, eich bod yn cyfeirio at agweddau mwy sylfaenol o'i gyflawni, ond mae cael porth digidol ar ei gyfer yn rhan ohono hefyd a gall pethau fynd o'i le gyda hynny. Fe wnaf i bendroni ynghylch hynny a'i ystyried, ond rwy'n tybio bod y rhan fwyaf o asiantaethau'r Llywodraeth yn defnyddio rhyw fath o gontractio allanol. Yr hyn y mae angen inni ei sicrhau yw na chaiff yr anawsterau y maen nhw wedi eu profi'n gynnar yn y broses eu hailadrodd, a bod gennym ni hyder, nid yn unig yng Nghyllid a Thollau EM yn cymryd y contract yn ei gyfanrwydd gan Lywodraeth Cymru, y byddwn yn talu amdano, ond hefyd ein bod yn ffyddiog y bydd unrhyw sefydliadau y maent yn is-gontractio iddynt yn cyflawni hyn yn effeithiol iawn. Ond diolch i chi am y pwyntiau hynny.

Rwy'n croesawu datganiad y Gweinidog heddiw. Rwy'n credu ein bod yn edrych ymlaen yn fawr at weithredu hyn. Mae Caerdydd yn sicr yn aros i'r cynnig ddod atyn nhw, a gofynnir imi'n aml pryd fydd hynny. 

Hir pob aros. Hir pob aros. 

Rwy'n gwybod hynny. Felly, mae'n dda ein bod yn gwneud hyn, sydd, fel y dywedodd y Gweinidog, yn gynnig sydd wedi ei dargedu'n benodol i rieni sy'n gweithio. A hoffwn ddweud pa mor falch yr wyf i ei fod yn cwmpasu'r gwyliau ysgol, oherwydd credaf, fel y gŵyr unrhyw riant yma, i riant sy'n gweithio, mae'r gwyliau ysgol yn hunllef. Ac felly mae'r ffaith bod hyn yn cwmpasu'r gwyliau ysgol yn dda iawn mewn gwirionedd, ac rwy'n meddwl ei fod yn gynnig hael.

Dim ond eisiau gwneud ambell sylw oeddwn i am y weinyddiaeth. Rwy'n credu ei bod hi'n gwbl synhwyrol defnyddio Cyllid a Thollau EM, ac rwy'n sicr yn cefnogi hynny wrth inni fynd rhagom, ond rwyf yn bryderus ynglŷn â pha mor hyblyg y gall Cyllid a Thollau EM fod. Wrth feddwl am rieni sy'n newid swyddi yn aml, sydd prin yn ymdopi, ac weithiau yn gorfod cael mwy nag un swydd er mwyn rheoli'r aelwydydd, ac wrth feddwl am y math hwnnw o deulu, hoffwn i'r Gweinidog ddweud wrthym ni sut y byddem ni'n gallu ymdopi ag amgylchiadau sy'n newid yn gyflym. A'r mater arall, wrth gwrs, yw rhieni hunan-gyflogedig, ble gallai'r incwm fod yn wahanol bob wythnos bron. Felly, meddwl oeddwn i, tybed a yw hyn wedi ei gynnwys wrth ystyried sut y byddai Cyllid a Thollau EM mewn gwirionedd yn gweinyddu'r cynllun.

Julie, diolch i chi, ac 'ydy' i'r cwestiwn olaf o ran hunan-gyflogaeth ynglŷn â dyluniad manwl hyn, ac, wrth gwrs, rhaglen Lloegr hefyd. Rhoddwyd sylw i'r agwedd hunan-gyflogaeth. O ran hyblygrwydd o fewn y system, rwy'n falch o ddweud wrthych chi, Julie, mai un o fanteision defnyddio system Cyllid a Thollau EM, ar gyfer siaradwyr Cymraeg a Saesneg fel ei gilydd, yw pa mor syml yw'r cais, oherwydd mae rhan o ddefnyddio system Cyllid a Thollau EM ar y cyd â rhannu gwybodaeth rhwng adrannau'r Llywodraeth, yn golygu, mewn gwirionedd, nad ydym ni'n gofyn iddyn nhw ddod â'u taflenni cyflog presennol neu fisol inni gael eu gweld, dod o hyd i'r holl betheuach cymhleth y mae eu hangen arnoch chi i wneud y cais, a phenderfynu a ydych chi'n gymwys—bydd wedi ei wneud ar eu cyfer. Mae'n gweithio'n effeithiol eisoes. Ond, yn ail, ceir llinell gymorth sy'n bodoli ochr yn ochr â hynny, felly os yw pobl yn cael anhawster â hynny—ceir llinell gymorth i'w helpu hefyd. A bydd y llinell gymorth yn sicrhau, a bydd y comisiynu hefyd—. Mae gan Cyllid a Thollau EM record dda mewn gwirionedd o ran pyrth dwyieithog hefyd, ond byddwn yn sicrhau o fewn hyn yn benodol yn ogystal ag ar gyfer ateb yn Saesneg—.

Ond mae'r canlyniadau wedi eu cynnwys wrth gwrs yn y drefn apeliadau hon hefyd, fel eu bod, oherwydd y bydd sefyllfaoedd lle nad yw unigolion yn cyd-fynd yn hollol â'r meini prawf a'r meini prawf cymhwysedd, bydd gweithdrefn apelio ar gael iddynt hefyd os gwrthodir eu cais. Felly, bydd cymorth ar gael, ond, unwaith eto, y peth gwych am hyn yw bod gennym ni'r—y ffaith bod system Cyllid a Thollau EM yn Lloegr yn awr wedi'i sefydlu ac yn gweithredu, gallwn ddysgu oddi wrth hynny. Gallwn ddysgu am rai o'r materion hyn o ran hyblygrwydd, a chael y broses yn hollol gywir wrth ddatblygu un ein hunain. Ac i gadarnhau, oherwydd rwy'n gwybod fod pobl yn crybwyll Caerdydd imi, y rheswm yr ydym ni yn y saith ardal yr ydym ni ynddynt ar hyn o bryd yw ein bod yn ceisio gwneud pethau gwahanol mewn gwahanol ardaloedd. Bydd yn dod i Gaerdydd, a phan ddaw i Gaerdydd, bydd yn benigamp—bydd y peth iawn.

Rwy'n falch o glywed y bydd hyn yn benigamp erbyn y daw i Gaerdydd. Ac fe hoffwn i ddiolch i'r Gweinidog yn arbennig am ei eglurder yn dweud bod yr elfen gofal plant hon wedi'i anelu at rieni sy'n gweithio, ac mae sawl cyfaddawd, ac mae rhai na fyddant yn elwa, ac mae wedi mynd ati yn y modd hwnnw, a byddwn yn gweld sut y mae'n gweithio, yn unol â maniffesto ei blaid. Fe hoffwn i ddweud hefyd, oherwydd ei fod yn cwmpasu 48 wythnos y flwyddyn, ni fydd rhai o'r astudiaethau eraill—boed ynglŷn â Quebec, neu fannau eraill—efallai mor berthnasol o ran beth fydd yr effaith ar y graddau y bydd rhieni'n gweithio. Ac rwy'n gobeithio y bydd yn llwyddo i weld niferoedd sylweddol uwch, ac, os felly, dylai hynny effeithio ar yr adnoddau sydd ar gael i Lywodraeth Cymru, pan ddatganolir y cyfraddau treth incwm i Gymru y flwyddyn nesaf.

A gaf i, fodd bynnag, gwestiynu'r dull o roi pwerau i Weinidogion Cymru er mwyn defnyddio Cyllid a Thollau EM yn asiant? Ymddengys fod consensws yn y Siambr—neu o leiaf hyd yma—o ran defnyddio Cyllid a Thollau EM, ac mae gan Gyllid a Thollau EM brosesau sicr o ran sut mae'n cadw gwybodaeth yn ddiogel. Ac maent yn cynnwys protocolau clir iawn ynglŷn â rhyddid, neu fel arall, Gweinidogion y DU i weld gwybodaeth am drethdalwyr unigol. Eto, dywed y Gweinidog ei fod eisiau deddfwriaeth sy'n galluogi Gweinidogion Cymru i weld yr wybodaeth sydd ei hangen i gadarnhau cymhwysedd. Pam? Mae Cyllid a Thollau EM yn gweithio yn y maes hwn drwy weld a yw'r ymgeisydd yn gymwys, ac os felly, maent yn rhoi cyfeirnod i'r ymgeisydd hwnnw i'w alluogi i gael y gofal plant maent yn gymwys i'w gael. Os mai Cyllid a Thollau EM fydd asiant Llywodraeth Cymru, fel y dywed, pam fod angen iddo sicrhau y gall Gweinidogion Cymru weld gwybodaeth trethdalwyr yn y modd hwn?

Hefyd a wnaiff hefyd egluro rhai o'r cysylltiadau y mae'n eu gwneud rhwng y system yn Lloegr—neu yr hyn y mae'n ei alw yn  system Lloegr, ond y credaf efallai mewn rhai cyd-destunau ei fod yn system ar gyfer y DU—a'r hyn a gynigir yng Nghymru? Mae'n cyfeirio at fân drafferthion ym model Lloegr. Rwy'n credu mewn gwirionedd y bu anawsterau mawr ledled y DU wrth weinyddu gofal plant di-dreth, y mae rhieni yn gymwys ar ei gyfer yng Nghymru, ar yr un sail yn union ag y maent yn Lloegr, a dyna'r agwedd lle bu problem fawr. Digwyddodd hyn oherwydd bod tri math o ofal plant am ddim yn Lloegr: ar gyfer plant dyflwydd oed ar sail cymhwysedd budd-daliadau penodol, gan gynnwys credydau treth, os yw'r incwm yn is na £16,190 flwyddyn; yna, ceir y cynnig cyffredinol, sydd ar gyfer y 15 awr; ac yna mae 30 awr ar gyfer plant tair a pedair blwydd oed, sydd y broblem fawr, ac sydd wedi bod yn broblem fawr oherwydd y cyswllt gyda'r system y mae Cyllid a Thollau yn ei gweithredu ledled y DU ar gyfer gofal plant di-dreth. Er mwyn cael y 30 awr hwnnw yn hytrach na'r 15 awr a gaent cyn hynny, mae rhieni cymwys o Loegr wedi gorfod sefydlu cyfrif gofal plant, a fyddai'n eu galluogi i fanteisio ar y budd-dal sydd ar gael ledled y DU, a dyma fu'r porth ar gyfer cael yr oriau ychwanegol hynny ar gyfer y plant teirblwydd oed. A dyna'r maes ble cafwyd y broblem fawr iawn hon. A wnaiff y Gweinidog gadarnhau mai'r hyn y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu ei wneud yw gwneud system Cymru gyfan yn ddibynnol ar y porth hwnnw?

A all hefyd egluro pam mae'n angenrheidiol creu cyfrif ar gyfer gofal plant di-dreth ar gyfer y DU gyfan i gael cynnig gofal plant am ddim am y 48 awr? Dyna'r model y mae Cyllid a Thollau EM wedi ei ddewis hyd yma, ond dyna'r un sydd wedi bod yn arwain at y problemau. Gobeithio ei fod yn gywir y caiff y problemau hyn eu datrys, ond carwn dynnu ei sylw at y ffaith y bydd y system gyfan yn dibynnu ar hwnnw a thynnu ei sylw at rai o'r peryglon sydd ynghlwm wrth hynny.

Mark, diolch yn fawr iawn. Mae'n debyg bod un o fy methiannau oherwydd fy magwraeth: rwy'n rhy gwrtais ynghylch yr hyn yr wyf yn ei ddisgrifio fel mân anawsterau neu broblemau cychwynnol, ond rydym yn ffyddiog—a buom yn cynnal trafodaethau â Cyllid a Thollau EM, o ran eu cynnig treth, ond hefyd o ran y cynnig gofal plant—bod y problemau hyn yn cael eu datrys, ac yn wir, y byddant wedi eu datrys yn llwyr erbyn y daw hi'n bryd inni ddefnyddio eu dulliau o gyflawni ein cynnig gofal plant. Rydym yn ymwybodol o'r materion hyn gyda'r gwasanaeth gofal plant yn ystod y misoedd diwethaf, o ran gofal plant di-dreth a'r cynnig yn Lloegr. Nawr, mae Cyllid a Thollau EM yn mynd i'r afael â'r rhain. Rydym yn ffyddiog y bydd yr helyntion hyn wedi eu datrys pan ddaw hi'n bryd inni ddefnyddio'r system hon. Bydd gennym ni hefyd, gyda llaw, y fantais hon sef y gallwn ni ddysgu gwersi o'r problemau cychwynnol hyn gan Cyllid a Thollau EM o ran sut yr ydym ni'n dylunio a sut yr ydym ni'n comisiynu, ac mae yma agwedd bwysig yn y fan yma sef sut yr ydym ni'n comisiynu ein cynnig drwy Cyllid a Thollau EM, a'r materion y maent wedi eu cael hefyd gyda Cyllid a Thollau EM a'r Adran Addysg hefyd, i osgoi'r problemau y maen nhw wedi eu cael. Felly, byddwn yn rhoi trefniadau llywodraethu priodol ar waith i oruchwylio'r broses o ddatblygu a gweithredu'r dull hwn a'r agweddau digidol sy'n rhan greiddiol ohono.

O ran y sail ddeddfwriaethol, mae'r Bil hwn yn darparu'r sail ddeddfwriaethol i Weinidogion Cymru wneud y trefniadau ar gyfer gweinyddu'r cynnig gofal plant. Er ein bod yn cynnig ymwneud â Cyllid a Thollau EM yn y tymor byr i'r tymor canolig, o ran y dylunio a'r comisiynu, mae'n bosib iawn, ac rwy'n falch ein bod wedi rhoi hyblygrwydd yn y Bil i roi hyblygrwydd i Lywodraeth Cymru newid yr asiant darparu yn y dyfodol, os ydym yn dymuno gwneud hynny. Fel asiant yn gweithredu ar ran Gweinidogion Cymru—fel asiant sy'n gweithredu ar ran Gweinidogion Cymru—bydd Cyllid a Thollau EM yn cydymffurfio â'r cynllun y byddwn yn ei gomisiynu gyda nhw, a hefyd y safonau gwasanaeth iaith Gymraeg y byddwn yn sicrhau sydd wedi eu cynnwys , a byddwn yn gweithio'n agos gyda nhw i sicrhau cydymffurfiaeth. Rydym yn nodi'r sefyllfa falch, gyda'r problemau cynnar a gawson nhw, yn yr agweddau ar dreth a'r cynnig gofal plant am ddim yn Lloegr, maen nhw wedi eu profi'n gynnar a bellach maent yn eu goresgyn, ac wrth inni gyflwyno ein cynnig ni rydym yn ffyddiog na fyddwn yn profi'r un problemau.

Rwy'n sylweddoli y bûm yn esgeulus wrth beidio ag ymateb i bwynt penodol yn y cwestiwn yn ogystal â gydag ymgynghori'n ffurfiol.

Mae un siaradwr ar ôl, ond os hoffech chi wneud hynny'n awr.

Diolch. Llyr, ymddiheuriadau. Gwnaethoch chi ofyn pam na fu unrhyw ymgynghori ffurfiol. Mae hyn ychydig yn anarferol o'i gymharu â llawer o Filiau sy'n cael eu cyflwyno, sef ein bod ni wrthi'n gwneud y gwaith caib a rhaw ar hyn o bryd. Felly, un: mae'n Fil technegol, felly doeddem ni ddim yn teimlo, ar y cyfan, bod angen ymgynghori ar y drafft. Yn hytrach, rydym wedi trafod y Bil, y dull a ddefnyddir, gyda rhanddeiliaid allweddol, gan gynnwys awdurdodau lleol ond hefyd darparwyr gofal plant, drwy'r grwpiau gweithredu cynnar, yn uniongyrchol wrth inni fod yn gwneud hynny. Rwy'n credu bob wythnos rwyf wedi bod yn cael diweddariadau ynglŷn â sut mae'r trafodaethau hynny yn mynd rhagddynt a beth maen nhw'n ei ddysgu gydag aelodau o grwpiau cyfeirio rhanddeiliaid a hefyd adrannau Llywodraeth y DU, ac mae hynny'n dal i fynd rhagddo a bydd yn parhau i fynd rhagddo nes y caiff ei gyflwyno'n llawn. Wrth gwrs, mae'r cynnig ei hun yn ddibynnol ar y rhaglen hon o weithredu cynnar. Mae'n caniatáu i ni roi prawf arno ac i werthuso sut y caiff ei weithredu. Felly, fel rhan o'r broses honno rydym ni hefyd yn ymgysylltu ag amrywiaeth o rieni—nifer fawr o rieni, cannoedd ar filoedd—darparwyr gofal plant a rhanddeiliaid eraill ynglŷn â gweithredu a darparu'r cynnig hwn. Felly, yn yr amgylchiad penodol hwn gyda'r Bil hwn, doeddwn i ddim yn teimlo ei fod yn angenrheidiol i ymgynghori eto yn ei gylch. Rydym ni'n gweithio arno ac yn gwrando ar y sylwadau yn uniongyrchol. Diolch.

Ac yn olaf, Jenny Rathbone.

Diolch. Un o'r gwersi o'r holl sefyllfa hon yw na ddylem ni ailddyfeisio'r olwyn. Dim ond wrth edrych ar y strategaeth yr ydych chi'n ei mabwysiadu ar gyfer cyflawni'r addewid maniffesto hwn, sy'n targedu rhieni sy'n gweithio a chanddyn nhw blant tair a pedair blwydd oed, mae hi'n amlwg bod yn rhaid inni flaenoriaethu'r teuluoedd hynny sy'n dymuno gweithio ond na allant fforddio gweithio ar hyn o bryd, ac a fyddant yn gymwys cyn gynted ag y gallant gyrraedd y niferoedd perthnasol—wyddoch chi, mae ganddyn nhw'r lle ac fe allan nhw dderbyn y lleoliad gwaith. Dyna'r ffordd y mae angen inni wneud hynny.

Roeddwn eisiau edrych ar sut y gallwn ni o bosib gysylltu hyn â chredyd cynhwysol, gan fod llawer o'm teuluoedd i yn gweithio oriau amrywiol, gan gynnwys contractau dim oriau. Un o fanteision damcaniaethol credyd cynhwysol yw y bydd yn cael gwybodaeth amser real ynglŷn â faint y mae rhywun wedi ei ennill yn yr wythnos ddiwethaf ac felly sut y bydd hynny'n effeithio ar faint o arian maen nhw'n gymwys i'w dderbyn. Felly, gallaf weld y manteision o weithio gyda'r gwasanaeth treth a chyllid, ond gallaf hefyd weld y manteision o weithio gyda'r Ganolfan Byd Gwaith, felly rwy'n credu y byddai'n ddefnyddiol egluro pam nad ydych yn meddwl ynghylch hynny.

Rwy'n llwyr ddeall na allwn ni ar hyn o bryd fforddio i wneud yr hyn y mae ar bob un ohonom ni eisiau ei wneud, sef darparu gwasanaeth cyffredinol ar gyfer pob plentyn tair a phedair oed. Ond ymddengys, yn y cyfamser, bod llawer iawn y gallwn ei wneud gan ddefnyddio'r adnoddau presennol. Er enghraifft, pob pum mlynedd mae'n rhaid i awdurdodau lleol ddarparu asesiad digonolrwydd gofal plant, ond dim ond pob pum mlynedd. Felly, yn y cyfamser, nid yw Caerdydd, er enghraifft, yn gwybod faint o aelwydydd sydd â rhieni sy'n gweithio, nid yw'n gwybod faint o blant tair a phedair oed sydd ganddi nac yn gwybod faint o blant tair a phedair oed sy'n mynychu lleoliad gofal plant. Mae hynny, i mi, yn dangos yr angen i fyrddau gwasanaethau cyhoeddus gymryd perchnogaeth o hyn, oherwydd os yw'r gwasanaethau iechyd ac addysg a'r gwasanaethau cymdeithasol yn gweithio gyda'i gilydd gallwn gyfuno'r wybodaeth sydd ym meddiant pawb, i ryw raddau, a byddai hynny yn ein galluogi i gael darlun llawer mwy eglur o ba ofal sydd ar gael ymhle.

Felly, mae gennyf bwyslais penodol yr hoffwn ganolbwyntio arno pan fo Caerdydd yn dechrau gweithredu'r cynnig blynyddoedd cynnar, sef sut yr ydym ni'n mynd i ehangu gofal cofleidiol yn seiliedig ar nifer y plant sydd eisoes yn cael lleoedd meithrin mewn ysgolion cynradd, ond mae'n amlwg na ellir defnyddio'r ystafell lle maen nhw'n cael y gofal blynyddoedd cynnar hwnnw ar gyfer y gofal cofleidiol oherwydd bod carfan arall yn cyrraedd yn y prynhawn.

Pam nad yw hi'n bosib i'r gwasanaethau cymdeithasol ddefnyddio lleoliadau gofal plant blynyddoedd cynnar ar gyfer plant y maen nhw'n pryderu yn eu cylch? Oherwydd gwyddom o dystiolaeth y Sefydliad Polisi Addysg mai dyma'r ffordd orau, os hoffech chi, o guro'r anfantais y caiff rhai plant o'u genedigaeth. Un o'r materion eraill i mi yw mai dim ond un canolfan plant integredig sydd gennym ni yng Nghaerdydd gyfan, sy'n amlwg yn Nhrelái, ac sy'n ganolfan ragoriaeth ar gyfer sicrhau canlyniadau ardderchog ar gyfer pob plentyn, beth bynnag eu hamgylchiadau.

Felly, dyna ddylai ein hamcanion fod, ac mae'n ymddangos i mi, er fy mod yn sylweddoli fod gan y Llywodraeth dim ond arian ar hyn o bryd ar gyfer y rheini sydd â rhieni sy'n gweithio, mae angen hefyd inni ddefnyddio ffrydiau eraill o raglenni—Dechrau'n Deg, Teuluoedd yn Gyntaf, ac ati—i gyflawni'r gofal plant integredig y gŵyr pob un ohonom ni sydd ei angen ar bob plentyn.

Felly, un o'r cwestiynau allweddol i mi yw: a ydym ni'n mynd i defnyddio'r un meini prawf ar gyfer darparwyr y sector preifat a gwirfoddol ag y byddwn yn ei wneud ar gyfer darparwyr y sector cyhoeddus, cyhyd ag y bo nhw yn amlwg yn bodloni'r cynnig addysg blynyddoedd cynnar, sef rhwng dwy a dwy awr a hanner o ddarpariaeth blynyddoedd cynnar? Mae'n ymddangos i mi oherwydd nad yw ysgolion cynradd mewn sefyllfa i ddarparu'r 30 awr, fod yn rhaid inni gael sefydliadau eraill sy'n gallu darparu'r oriau ond rhaid iddynt allu sicrhau ansawdd hefyd. Felly, byddwn yn awyddus i glywed beth sydd gennych chi i'w ddweud yn hynny o beth.

Diolch i chi, Jenny. Ambell beth mewn ymateb: yn gyntaf oll, o ran cael y cynnig hwn i'r bobl sydd ei angen fwyaf oherwydd, yn rhyfedd iawn, er ei fod yn canolbwyntio ar rieni sy'n gweithio, mae elfen o gyffredinolrwydd iddo bron hefyd, oherwydd rydym ni'n dweud y dylai pob rhiant sy'n gweithio, ond rydym yn gwybod bod rhai rhieni sy'n gweithio a fyddai'n elwa o hyn yn fwy, a sut y gallwn ni gael yr wybodaeth iddynt? Sut y gallwn ni eu darbwyllo ei fod yn hygyrch? Wel, ochr yn ochr â'r dewisiadau gweithredu cynnar, rydym ni hefyd wedi bod yn datblygu—mae'n ddrwg gennyf, mae popeth yn dechrau gyda hashnod y dyddiau hyn, ond mae'n gynllun hashnod mewn gwirionedd—#TalkChildcare. Felly, rhan o'r ymgysylltu yr ydym ni wedi bod yn ei wneud, roeddwn yn sôn, gyda channoedd ar filoedd o rieni, yn rhan o'r cynllun ac mewn meysydd eraill, yw ceisio ei gwneud hi'n hawdd deall beth mae hyn yn ei gynnig, ac rydym ni wedi clywed rhai pethau diddorol. Felly, megis, fel y gwyddoch chi, rwy'n dod o Gymoedd y de, ac mae trigolion Cymoedd y de yn tueddu, efallai, yn anghymesur i ddibynnu ar berthnasau. Felly, pan rydych chi'n dweud, 'mae gennym ni gynnig yma gyda gofal plant gyda chymorth y Llywodraeth, a chefnogaeth y Llywodraeth', ac maen nhw'n dweud, 'Wel, mae gen i fy ngofal plant am ddim wedi ei drefnu yn barod, diolch yn fawr iawn.' Ac rydym ni'n dweud, 'na, na, mae gennym ni gynllun gydag elfennau ychwanegol iddo, ac ati.' Ond rhan o'r dull hwnnw i raddau helaeth yw rhoi'r gair ar led, boed hynny yng Nghrucywel neu Landrindod, neu leoliad trefol yng nghanol Caerdydd, mae ynglŷn â chael y neges honno i'r cymunedau hynny.

Mae'r mater cysylltiedig, ond ychydig ar wahân i'r gwasanaethau cofleidiol ehangach yn un diddorol. Ni ddylai hyn fod ar wahân i'r pethau ehangach yr ydym yn eu gwneud o ran integreiddio darpariaeth plant ac ieuenctid ac addysg, yr holl agweddau addysgeg hefyd. Rydym ni'n gwneud llawer iawn o hynny, ac rwy'n gweld enghreifftiau da ar lawr gwlad. Yr her i ni bellach gyda phlant a'r blynyddoedd cynnar yw sut i wneud y profiadau hynny yn gyffredin gyda mwy o wasanaethau cofleidiol. Rydym yn gweld pethau da yn digwydd; mae'n cydredeg yn ddel gyda hyn, yn ddigon rhyfedd, oherwydd mae'r cyfan i'w wneud ag ymyrraeth yn y blynyddoedd cynnar. Mae angen inni fod yn gwneud y ddau beth ochr yn ochr.

Ond dyma yn benodol y cynnig gofal plant sy'n seiliedig ar rieni sy'n gweithio, ac yn ateb i hynny, o ran y cynnig ehangach hwnnw wedyn, wel, oes, mae angen i ddarparwyr fod wedi eu cofrestru a'u trwyddedu. Mae angen inni wybod bod y safonau ar gael. Dyna beth mae arnom ni eisiau ei weld: eu bod yn alluog, yn addas ac yn hyderus i ddarparu nid dim ond gofal plant, ond gofal i safon y gwyddom fod plant yn datblygu ac yn cymdeithasu, ac ati, ac ati. Dyna hanfod hyn, ond bydd hynny'n cynnwys mentrau cymdeithasol, grwpiau gwirfoddol sy'n gwneud hynny, ynghyd â darpariaeth awdurdod lleol uniongyrchol, yn ogystal â llawer o rai eraill. Rydym ni eisiau annog pob un o'r rhai sy'n credu y gallant chwarae rhan gyda ni i ymuno â ni wrth i ni gyflwyno'r hyn yn gadarn iawn drwy Gymru gyfan, ac mae'r Bil hwn yn caniatáu inni sefydlu dulliau o ddechrau'r broses honno. 

Diolch, Weinidog.