Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd grŵp UKIP, Caroline Jones. 

Diolch, Llywydd. Prif Weinidog, mae'r cynlluniau ar gyfer masnachfraint newydd Cymru a'r gororau yn addawol iawn ac yn arwydd eglur o'r hyn sy'n bosibl trwy bartneriaeth cyhoeddus-preifat wirioneddol. Ni allai'r buddsoddiad a fydd yn cael ei wneud yn ein rhwydwaith rheilffyrdd dros y degawd nesaf gael ei gyflawni gan y sector cyhoeddus yn unig. Bydd y newid byd mwyaf yn y de-ddwyrain, gyda'r metro yn darparu cysylltiadau trafnidiaeth gwell ar gyfer ein prifddinas. Rwy'n gobeithio, fodd bynnag, y bydd y buddsoddiad yn sicrhau gwelliannau i Gymru gyfan.

Rwy'n sylwi o ddatganiad Ysgrifennydd y Cabinet y bydd metro'r gogledd-ddwyrain yn cael ei gyflymu. Beth am weddill y gogledd? A fyddwn ni'n gweld diwedd y sefyllfaoedd a welsom pan roedd gwasanaethau rhwng Cyffordd Llandudno a Blaenau Ffestiniog yn cael eu canslo?

Ceir materion strwythurol ar reilffordd dyffryn Conwy, o gofio'r ffaith ei bod yn aml yn dioddef llifogydd, ac rydym ni wedi gweld hynny dros y—. Wel, ddim yn aml; mae wedi dioddef llifogydd weithiau dros y blynyddoedd diwethaf, ac mae hynny'n rhywbeth i Network Rail ymdrin ag ef er mwyn osgoi hynny yn y dyfodol. Fe ofynnodd hi, 'Beth fydd gweddill Cymru yn ei weld?' Gwell gwasanaethau ar bob rheilffordd yng Nghymru; gwasanaethau amlach o Landudno, hefyd, er enghraifft; rydym ni eisoes wedi sôn am reilffordd Wrecsam-Bidstone; gwasanaeth bob awr gwirioneddol ar reilffordd y canolbarth; mwy o wasanaethau ar reilffordd Arfordir Cambria; uwchraddio gorsafoedd—cyflwyno gorsaf Bow Street, uwchraddio ym Machynlleth ynghyd â sicrhau dyfodol y siediau trenau yno; os byddwn yn dod i lawr ymhellach i'r de, trên ychwanegol ar reilffordd Calon Cymru; gwelliannau i orsafoedd yn Llanelli, yng Nghaerfyrddin; gwasanaethau amlach rhwng Abertawe a Harbwr Abergwaun. Dyma rai enghreifftiau o'r hyn a fydd yn cael ei wneud ledled Cymru gyfan i sicrhau bod pawb yn elwa.

Diolch yn fawr iawn. Diolch am nodi sut y bydd Cymru gyfan yn elwa.

Gan aros gyda'r fasnachfraint newydd, rwy'n falch o weld yr ymrwymiad i gadw toiledau ar yr holl drenau presennol, ac rwy'n gobeithio y byddan nhw'n gwbl hygyrch. Ychydig iawn oedd yn natganiad ysgrifenedig Ysgrifennydd y Cabinet am hygyrchedd gwasanaethau rheilffyrdd ac eithrio ar fetro'r de-ddwyrain. Mae'n rhaid i ni roi terfyn ar y sefyllfa lle mae'n rhaid i deithwyr anabl gynllunio ac archebu eu teithiau ymlaen llaw. Mae teithwyr anabl wedi cael eu gadael ar drenau, gwrthodwyd iddynt deithio ar drenau, ac mae hynny os gallan nhw gael mynediad at y trenau yn y lle cyntaf. Diffinnir chwe deg un o'n gorsafoedd rheilffordd fel bod yn wael ar gyfer hygyrchedd o'r safbwynt nad oes ganddyn nhw unrhyw staff neu fynediad annigonol ar gyfer cadeiriau olwyn neu fynediad cwbl anaddas i gadeiriau olwyn. Felly, Prif Weinidog, pa welliannau fydd y cytundeb masnachfraint newydd yn eu cynnig i deithwyr anabl yng Nghymru?

Dyrannwyd pymtheg miliwn o bunnau i wella hygyrchedd, a bydd pob gorsaf ar rwydwaith y fasnachfraint yn cael ei gwneud yn hygyrch.

Diolch am hynna, Prif Weinidog. Mae deiliaid y fasnachfraint newydd, KeolisAmey, wedi nodi y bydd hanner yr holl drenau newydd yn cael eu hadeiladu yng Nghymru, a gofynnaf: a fyddan nhw'n cael eu hadeiladu gyda dur Cymru? Gyda thariffau gweinyddiaeth Trump ar ddur, mae'n debygol y bydd gwaith dur Port Talbot yn colli 10 y cant o'i fusnes, ac ar ôl troi cefn ar drydaneiddio i Abertawe, a'r morlyn llanw fwy neu lai ar ben, os yw'r sector dur am gael cefnogaeth yng Nghymru, yna mae angen i honno ddod o Gymru. Felly, pa drafodaethau ydych chi wedi eu cael gyda deiliaid y fasnachfraint ynghylch defnyddio deunyddiau o Gymru yn ogystal â gweithlu o Gymru i adeiladu cerbydau newydd ar gyfer rhwydwaith rheilffyrdd Cymru, metro'r gogledd-ddwyrain a metro de Cymru? Diolch.

Byddem yn annog, wrth gwrs, bod cymaint o ddur Cymru â phosibl yn cael ei ddefnyddio. Mae hi hefyd wedi codi dau bwynt pwysig arall o ran tariffau dur a'r morlyn llanw hefyd. Gallaf hysbysu'r Aelodau fy mod i wedi ysgrifennu at Greg Clark heddiw gan awgrymu iddo y dylai Llywodraeth y DU wneud cynnig o ran y contract gwahaniaeth i'r morlyn llanw ar yr un telerau ag a wnaethant y cynnig i Hinkley. Os yw'n iawn i Hinkley, mae'n iawn i Abertawe. Ac mae hi'n iawn i nodi yr addawyd trydaneiddio gan Lywodraeth y DU cyn iddyn nhw fynd yn ôl ar yr addewid. Mae'r Ysgrifennydd Gwladol ac eraill wedi tawelu unrhyw obeithion am y morlyn llanw y bore yma. Wel, rydym ni wedi rhoi arian ar y bwrdd, ac rydym ni wedi dweud heddiw, 'Dylech chi drin y morlyn llanw yn yr un modd ag y gwnaethoch chi drin Hinkley.' Dydyn ni ddim yn gofyn dim mwy na hynny, ac rydym ni'n credu y byddai'n bosibl i'r morlyn llanw symud ymlaen ar y sail honno. Rydym ni'n disgwyl ymateb Llywodraeth y DU ynglŷn â hynny.

O ran dur, ceir dau fater yn ymwneud â dur. Yn gyntaf, wrth gwrs, bydd y tariffau y mae'r Unol Daleithiau wedi eu cyflwyno yn creu sefyllfa lle bydd dur Cymru yn ddrytach ym marchnad yr Unol Daleithiau. Yr hyn nad yw'n eglur yw pa un a fyddai hynny'n arwain mewn gwirionedd at leihad i'r galw, o ystyried y ffaith bod cymaint o'r dur nad yw'n cael ei wneud yn yr Unol Daleithiau a bod yn rhaid ei brynu o'r tu allan beth bynnag. Iawn, nid ydym ni'n gwybod beth fydd effaith hynny, ond o bryder mawr hefyd yw ble y bydd dur a oedd ar gyfer marchnad yr Unol Daleithiau yn wreiddiol yn mynd yn y pen draw. Os bydd yn dod i Ewrop, bydd yn creu gormodedd o ddur yn Ewrop, bydd y pris yn gostwng, ac ni fydd hynny o fudd i gynhyrchwyr dur Cymru. Felly, rwyf i wedi dweud—roeddwn i yn Washington a chefais gyfarfodydd gyda phobl yno ddiwedd yr wythnos diwethaf—ei bod hi hefyd yn bwysig bod yr Undeb Ewropeaidd yn cymryd camau prydlon nawr, o fewn wythnosau, nid o fewn misoedd, i sicrhau bod mesurau diogelu digonol ar waith i sicrhau bod pris dur yn cael ei gefnogi yn Ewrop.

Arweinydd Plaid Cymru, Leanne Wood.

Diolch, Llywydd. Faint o elw a ddisgwylir i KeolisAmey ei wneud ar draul teithwyr rheilffordd yng Nghymru yn ystod y 15 mlynedd nesaf?

Wel, ceir materion masnachol, wrth gwrs, y bydd arweinydd Plaid Cymru yn ymwybodol ohonynt. Yr hyn y gallaf ei ddweud, fodd bynnag, yw y bydd KeolisAmey, am £150 miliwn, yn darparu masnachfraint rheilffyrdd i Gymru a'r gororau am lai na'r gost bresennol o £185 miliwn. Mae'n fuddsoddiad gwerth cyfanswm o £738 miliwn hefyd yng nghyfnod 2 y metro, a'r hyn y byddwn yn ei weld, am y tro cyntaf, yw system reilffyrdd y mae pobl Cymru yn ei haeddu ac nid elfennau ail law o rwydweithiau eraill.

Prif Weinidog, bu sôn am y cap hwn o 3 y cant ar elw, ac os yw hynny'n wir, nid yw hwnnw'n unrhyw gap o gwbl. Oherwydd yn ôl corff masnach y diwydiant rheilffyrdd ei hun, y Rail Delivery Group, 2.9 y cant yw cyfartaledd elw gweithredu i gwmni rheilffordd. Felly, mae hyn yn golygu bod eich cap yn uwch na'r elw cyfartalog i gwmnïau trenau. Gan roi hynny o'r neilltu, nid yw masnachfraint Cymru a'r gororau yn gwneud elw yn fasnachol, felly yr unig ffordd y mae unrhyw gwmni rheilffordd yn gwneud arian yw trwy gymorthdaliadau gan y Llywodraeth. Mae hynny'n golygu, Prif Weinidog, eich bod chi'n talu elw allan o'n cyllideb ni i bocedi cyfranddalwyr preifat.

Yn ail, prin bod y syniad na fyddwch chi'n talu cwmni os nad yw'n bodloni ei dargedau yn rhyw fath o bolisi sosialaidd radical, oherwydd nid oes neb yn talu am waith nad yw wedi ei wneud—mae mor syml â hynny.

Nawr, addawodd tudalen 20 y maniffesto y cawsoch chi eich ethol ar ei sail y byddech chi'n darparu gweithredwr rheilffyrdd di-elw. Rydych chi wedi methu—rydych chi wedi gwneud yn union i'r gwrthwyneb. Felly, a allwch chi egluro: os ydych chi'n credu mai'r unig ffordd o ddarparu gwasanaeth rheilffyrdd sy'n gweithio i bobl yng Nghymru yw trwy weithredwr di-elw, pam ydych chi wedi ein beichio ni gyda gwasanaeth rheilffyrdd preifat eilradd am y 15 mlynedd nesaf?

Bychanu Cymru—bychanu Cymru unwaith eto. O'r holl bobl a wnaeth sylwadau ddoe, yr unig blaid sydd wedi dweud 'Mae hwn yn syniad gwael. Mae'n mynd i fod yn rhwydwaith eilradd' yw Plaid Cymru—Plaid Cymru, mae'n debyg, sy'n dweud hyn.

Nawr, ceir cwestiynau dilys, rwy'n deall hynny o ran y ffordd y mae'n gweithio, ond nid yw dweud ei fod yn rhwydwaith eilradd yn wir. Edrychwch ar yr hyn sy'n cael ei gynnig ar gyfer Cymru a chofiwch fod y gost gyflenwi tua £30 miliwn yn is na'r gost bresennol. Felly, mewn gwirionedd, mae hyn yn werth llawer gwell am arian na'r system bresennol gydag Arriva. Mae hi'n gofyn y cwestiwn eto: pam na chafodd hyn ei sefydlu ar sail ddi-elw—pam nad oes gweithredwr sector cyhoeddus yn rhedeg y gwasanaeth? Oherwydd bod y gyfraith yn dweud hynny. Dyna pam. Ni all hi ei wneud—ni all eich plaid chi ei wneud. Y gwir amdani yw: mae hi'n dweud wrth bobl Cymru, 'Byddem ni wedi gwneud rhywbeth yr ydym ni'n gwybod yn gyfreithiol na allwn ni ei wneud', ac nid yw hwnnw'n safbwynt arbennig o gredadwy, byddwn i'n awgrymu.

Er mwyn popeth, gadewch i ni i gyd ddathlu'r ffaith bod gennym ni wasanaeth rheilffyrdd rhagorol sy'n mynd i gael ei sefydlu ledled Cymru gyfan, bydd pobl yn elwa ar werth da am arian, trenau newydd, aerdymheru—y cwbl wedi ei ddarparu gan Lywodraeth Cymru sy'n gweithio dros bobl Cymru.

Prif Weinidog, bydd cap o 3 y cant yn arwain at elw rhwng £100 miliwn a £150 miliwn i KeolisAmey o'r contract hwn. Pa ydych chi'n eu talu nhw nawr neu ymhen pum mlynedd, mae'n golygu bod trethdalwyr Cymru yn rhoi arian ym mhocedi cyfranddalwyr cwmni preifat yn hytrach na'i ailfuddsoddi yn ein rhwydwaith rheilffyrdd ein hunain. Mae hynny'n £150 miliwn y gellid bod wedi ei wario ar drenau gwell, ar fwy o orsafoedd, ar docynnau rhatach.

Nawr, roedd Deddf yr Alban 2016—[Torri ar draws.]—yn cynnwys cymal a oedd yn caniatáu'n benodol i Lywodraeth yr Alban gaffael gweithredwr rheilffyrdd sector cyhoeddus. [Torri ar draws.] Flwyddyn yn ddiweddarach—

Mae angen i mi glywed, ac rwy'n siŵr bod angen i'r Prif Weinidog glywed, arweinydd Plaid Cymru. Felly, a allwn ni ganiatáu i Leanne Wood barhau os gwelwch yn dda—os gwelwch yn dda. Os gwelwch yn dda.

Diolch, Llywydd. Flwyddyn yn ddiweddarach, nid oedd unrhyw gymal o'r fath yn Neddf Cymru 2017. Er gwaethaf hyn, pleidleisiodd eich Llywodraeth yn ufudd i dderbyn y cytundeb datganoli newydd hwn gan eich ffrindiau yn y Llywodraeth Geidwadol ar lefel y DU. Nawr, ni wnaeth Plaid Cymru ddawnsio i dôn San Steffan. Pleidleisiodd Plaid Cymru yn erbyn y Bil hwnnw. Prif Weinidog, a ydych chi'n gresynu erbyn hyn cefnogi'r Torïaid trwy bleidleisio o blaid y Bil Cymru diffygiol?

Ychydig dros ddwy flynedd yn ôl, eisteddodd pob un ohonom ni yn y Siambr hon gan wylio Plaid Cymru yn mynd ati i ganfasio cefnogaeth y Torïaid er mwyn i arweinydd Plaid Cymru fod yn Brif Weinidog. [Torri ar draws.] Ac nawr mae hi'n pregethu wrthym ni am weithio gyda'r Torïaid. Mae'r cof yn arbennig o fyr ar feinciau Plaid Cymru. Os bydd hi'n gofyn i mi, 'A ydw i'n hapus gyda phob elfen ar y Ddeddf Cymru ddiwethaf?, yr ateb yw 'nac ydw'. 'Nac ydw' yw'r ateb wrth gwrs. Ceir rhai elfennau ohoni nad wyf i'n eu hoffi. Ond mae'r rhan fwyaf ohoni yn rhywbeth y credaf oedd yn werth ei chefnogi. Nid wyf i'n cymryd y safbwynt absoliwtaidd y mae hi o, 'Gadewch i ni neidio oddi ar ymyl y dibyn a gadewch i ni weld beth sy'n digwydd.' Y gwir amdani yw bod mwy o waith i'w wneud ar ddatganoli. Rydym ni'n gwybod hynny. Gwn ei bod hithau'n gwybod hynny.

Ond yr hyn yr ydym ni wedi ei ddarparu, yn unol â'r cyfyngiadau sydd gennym ni, system well, sy'n cynnig mwy o werth am arian y bydd pobl y Cymoedd yn ei chefnogi ac y bydd pobl Cymru gyfan yn ei chefnogi. Bydd yn darparu system reilffyrdd o'r radd flaenaf i Gymru— system reilffyrdd o'r radd flaenaf—y system reilffyrdd orau a gynhyrchwyd ar gyfer Cymru erioed, system a fydd yn darparu'r trenau gorau, system a fydd yn darparu swyddi i Gasnewydd—i CAF, gyda 300 o swyddi yno—system a fydd yn sicrhau ein bod ni'n bodloni ein targedau o ran cynaliadwyedd, o ran creu swyddi, o ran twf economaidd. Pam ar y ddaear na all Plaid Cymru gefnogi rhywbeth sy'n dda i Gymru dim ond am unwaith?

Arweinydd yr wrthblaid, Andrew R.T. Davies.

Diolch, Llywydd. Rwy'n canfod fy hun gyda grŵp sydd wedi ei ddal yn y canol yn y fan yma. Yn aml iawn, mae'n dda i fod yn y tir canol ym myd gwleidyddiaeth, yn fy marn i. Felly, gadawaf yr eithafwyr i ddadlau am hyn ymysg ei gilydd.

Prif Weinidog, beth yw safbwynt Llywodraeth Cymru pan ddaw i ail refferendwm, naill ai ar y fargen sy'n cael ei tharo o ran Brexit neu ar ail-gynnal refferendwm mis Mehefin 2016?

Nid oes gennym ni safbwynt ar ail refferendwm. Os ydych chi eisiau fy marn i, nid wyf i'n credu bod ail refferendwm ar fater Brexit yn haeddiannol. Cafwyd refferendwm. Er, roedd ei blaid ef eisiau ail refferendwm ar ddatganoli yn 2005—rwy'n cofio hynny—gan eu bod nhw'n meddwl bod y canlyniad yn rhy agos. Ond nid wyf i o'r un farn yn hynny o beth. Felly, nid oes gennym ni safbwynt fel Llywodraeth. Credaf mai'r hyn sy'n bwysig nawr yw canolbwyntio ar gael y fargen orau i Gymru a Phrydain o ganlyniad i Brexit.

A wnes i eich clywed chi'n iawn Prif Weinidog? Dywedasoch nad oes gennych chi safbwynt fel Llywodraeth. Oherwydd, yn amlwg, llofnodwyd llythyr gan ddau o'ch cyd-Aelodau yn y Cabinet yr wythnos diwethaf yn nodi eu bod nhw eisiau gweld refferendwm. Tybiais erioed bod Llywodraeth yn gweithredu ar sail cyfrifoldeb ar y cyd, ac rwy'n sicr wedi eich clywed chi'n dweud ar sawl achlysur fel arweinydd Llywodraeth Cymru nad ydych chi'n cefnogi ail refferendwm. Felly, does bosib nad oes cyfrifoldeb ar y cyd, ac mae cyd-Aelodau yn y Cabinet nawr, ar ôl i chi nodi eich bod chi'n gadael y swydd Prif Weinidog, yn dilyn eu hagendâu eu hunain. Pam nad yw cyfrifoldeb ar y cyd yn bodoli ar y mater penodol hwn?

Ni allaf gredu ei fod wedi dewis y tir hwn i ofyn cwestiynau. Gadewch i ni weld, er enghraifft, y sefyllfa sy'n bodoli yn Whitehall? Os ydych chi eisiau gweld arweinydd cloff, edrychwch ar Whitehall. Beth sydd gennym ni yn y fan honno? Mae gennym ni garfanau yn briffio yn erbyn ei gilydd yn gyhoeddus. Mae gennym ni bobl fel Boris Johnson yn beirniadu'r Prif Weinidog yn agored ar bolisi Brexit heb unrhyw fath o gosb. Byddai wedi bod allan ar ei union pe byddai wedi bod yn fy Llywodraeth i, gallaf ddweud hynny wrthych chi nawr. Mae gennym ni'r ffars yma nawr lle mae penderfyniad wedi ei wneud ar Heathrow lle rhoddwyd rhwydd hynt i Weinidogion Cabinet ymgyrchu yn erbyn hynny, gan nad oes digon o gefnogaeth yn y Cabinet i wneud penderfyniad ar y cyd. A phan ddaw i gyfrifoldeb ar y cyd, rydym ni'n gadarn yma o'n cymharu â'r cymundod anarchaidd sy'n bodoli yn Llundain.

Prif Weinidog, rwy'n sylwi na wnaethoch chi ateb fy nghwestiwn ynghylch eich Llywodraeth eich hun, a dim ond rai misoedd yn ôl y gwnaethoch chi ddiswyddo'r Aelod dros Ganol Caerdydd o'i swydd fel goruchwylydd Llywodraeth ar y pwyllgor Ewropeaidd oherwydd nad oedd hi'n cytuno â chyfrifoldeb Cabinet, fel y'i dehonglwyd gennych chi, oherwydd dywedasoch bod cyfrifoldeb ar y cyd ynghlwm i'w llythyr penodi. Felly, fe wnaethoch chi ddiswyddo un o aelodau eich meinciau cefn, ond pan fydd un o'ch cyd-Aelodau Rhyddfrydol yn y Cabinet neu un o'ch cystadleuwyr am yr arweinyddiaeth yn y fan yma yn penderfynu gadael y rhengoedd o ran cyfrifoldeb ar y cyd, nid ydych chi'n cymryd unrhyw gamau o gwbl. Onid yw'n wir ei bod hi'n un rheol i un aelod o'r Llywodraeth a rheol arall i aelodau'r meinciau cefn, ac mai chi yw'r Prif Weinidog cloff?

O diar, o diar, o diar. Wel, gadewch i ni ystyried hynny. Fel y dywedais—[Torri ar draws.] Fel y dywedais—[Torri ar draws.] Hynny yw, mae'n rhaid i chi edmygu ei ddigywilydd-dra. Mae'n rhaid i chi edmygu ei ddigywilydd-dra mwy nag unrhyw beth arall, a'i allu i anwybyddu'r anhrefn y mae ei blaid ei hun wedi ei chreu yn Llundain, a'r ffaith nad yw Llywodraeth Cabinet fel yr ydym ni'n ei hadnabod yn bodoli, mewn gwirionedd, yn Whitehall o dan ei blaid ef.

Gofynnodd y cwestiwn: beth yw ein safbwynt ni? Ein safbwynt ni erioed, ac rwyf i wedi dweud hyn lawer iawn o weithiau yn y Siambr, yw y dylai unrhyw gytundeb gael ei gymeradwyo gan Seneddau—lluosog—y DU. Dyna'r sefyllfa. Os na fydd hynny'n digwydd, wel, mae'n bosibl iawn y bydd etholiad arall. Byddai'n rhaid cael etholiad arall. Os bydd canlyniad amhendant wedyn, byddai'n rhaid cael rhyw ffordd o'i setlo, ond rydym ni'n bell i ffwrdd o hynny. Felly, yn syml iawn, ein barn ni fel Llywodraeth yw hyn: gadewch i Seneddau'r DU benderfynu ar ba un a yw'r cytundeb terfynol yn un da ai peidio.

Dychwelaf at ei bwynt eto. Ceir elfen o safonau dwbl anhygoel yn y blaid Geidwadol, a gadewch i mi ddweud pam. Nid wyf i'n dadlau o blaid ail refferendwm ar Brexit. Nid wyf i'n dadlau o blaid hynny, gan fy mod i'n cofio ei blaid ef yn dweud ym 1997 bod canlyniad y refferendwm ar ddatganoli yn rhy agos bod angen refferendwm arall, ac fe wnaethant sefyll ar sail yr ymrwymiad maniffesto hwnnw mewn etholiad cyffredinol. Ac nawr maen nhw'n dweud, 'Wel, wrth gwrs, roedd hynny bryd hynny, mae hyn nawr.' Nid yw'r safon ddwbl honno gen i. dadleuais yn erbyn ail refferendwm bryd hynny, ac rwy'n dadlau yn erbyn ail refferendwm nawr ar y mater o Brexit. Pan fydd ef eisiau pregethu wrthym ni am ein safbwynt, mae angen iddo edrych yn ofalus iawn ar ei blaid ei hun a'r llanastr y mae arweinydd y DU ynddo, y diffyg cynllunio llwyr, y diffyg undod llwyr a'r diffyg Llywodraeth llwyr.