Felly yr eitem nesaf yw'r datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: y wybodaeth ddiweddaraf am coronafeirws. Galwaf ar y Gweinidog i wneud ei ddatganiad—Vaughan Gething. 

Diolch, Llywydd. Ddydd Gwener diwethaf, cadarnhaodd Cymru ei hachos cyntaf o'r coronafeirws newydd, a elwir yn COVID-19, a gafodd ei ddal pan oedd y person hwnnw yng ngogledd yr Eidal. Mae gwledydd eraill yn y DU yn parhau i adrodd am achosion wedi'u cadarnhau, gan gynnwys yr achos cyntaf o drosglwyddo cymunedol yn Lloegr. Ar draws y DU, rydym ni nawr wedi cyrraedd pwynt allweddol o ran lledaeniad y feirws hwn. Rhaid i ni barhau i ganolbwyntio ein hymdrechion ar ynysu a chyfyngu i helpu i atal neu ohirio lledaeniad y clefyd.

Mae'r cyngor ar gyfer teithwyr sy'n dychwelyd yn cael ei ddiweddaru'n rheolaidd. Mae natur y sefyllfa sy'n datblygu a phwysigrwydd ymateb yn gymesur yn golygu bod canllawiau penodol i deithwyr sy'n dychwelyd o ardaloedd penodol o'r byd. Gallwch weld y cyngor diweddaraf ar wefannau Llywodraeth Cymru ac Iechyd Cyhoeddus Cymru, ac mae gwefan Iechyd Cyhoeddus Cymru, wrth gwrs, yn cael ei diweddaru am 3 o'r gloch bob dydd.

Gwefan y Swyddfa Dramor a'r Gymanwlad yw'r ffynhonnell awdurdodedig o gyngor teithio i'r cyhoedd ym Mhrydain. Mae'r Swyddfa Dramor a'r Gymanwlad yn parhau i gynghori: nad yw pobl yn teithio i dalaith Hubei yn Tsieina; i deithio i dir mawr Tsieina dim ond os yw hynny'n hanfodol; ac i deithio dim ond os yw hi'n hanfodol i nifer fach o ardaloedd penodol mewn rhai gwledydd, gan gynnwys 11 o drefi bach penodol yng ngogledd yr Eidal. Mae'r cyngor teithio hwnnw yn cael ei ddiweddaru i adlewyrchu'r cyfyngiadau mynediad sydd gan rai gwledydd ar gyfer teithwyr diweddar i'r ardaloedd yr effeithiwyd arnynt. Caiff y cyngor teithio hwn ei adolygu'n gyson a dylai pobl edrych yn rheolaidd ar yr wybodaeth ar gyfer gwledydd penodol ar wefan y Swyddfa Dramor a'r Gymanwlad.

Hoffwn bwysleisio eto na ddylai unrhyw un sydd wedi teithio'n ôl o ardal yr effeithiwyd arni, neu sydd â phryderon eu bod yn gyswllt agos i rywun y cadarnhawyd fod y cyflwr arno, fynd i'w feddygfa deulu nac i adrannau achosion brys ysbytai. Dylai pobl edrych ar wefannau Iechyd Cyhoeddus Cymru neu Lywodraeth Cymru i gael y cyngor diweddaraf. Os oes, ar ôl ystyried y canllawiau ar-lein, gan bobl bryderon ynghylch y coronafeirws, gallant bellach ffonio'r rhif 111 am ddim o unrhyw le yng Nghymru. Bydd gwneud hyn yn golygu y gall pobl gael eu hasesu gan staff cywir y GIG ac, ar yr un pryd, gyfyngu'r lledaeniad posib yr haint i bobl eraill.

Rwy'n gofyn i bobl fod yn amyneddgar a chydnabod y pwysau ychwanegol y mae'r sefyllfa hon yn ei rhoi ar wasanaethau sydd eisoes o dan bwysau. Ni ddylai pobl gynhyrfu wrth aros am gymorth. Penderfynir a oes angen asesiad yn seiliedig ar asesiad o ba mor debygol yw hi fod yr haint ar rywun. Mae angen i ni gofio bod dros 450 o brofion wedi'u cynnal hyd yma, gyda dim ond un achos o gludo'r haint i Gymru wedi ei gadarnhau o'r niferoedd a brofwyd. Rydym hefyd yn gwybod, hyd yn oed pan gaiff achosion eu cadarnhau, bod gan y rhan fwyaf o bobl symptomau ysgafn neu ddim symptomau gwirioneddol. Mae ar bobl yng Nghymru angen cymorth achub bywyd brys gan ein GIG bob dydd am ystod o afiechydon sydyn, cyflyrau hirdymor neu ddamweiniau. Bydd y GIG, a hynny'n briodol, yn parhau i flaenoriaethu sefyllfaoedd sy'n bygwth bywyd.

Mae GIG Cymru eisoes wedi datblygu prawf ar gyfer y feirws ac wedi profi cannoedd o unigolion hyd yn hyn, fel y crybwyllais. Mae'r prawf hwn bellach wedi'i ychwanegu at ein rhaglen bresennol ar gyfer arolygu clefydau yng Nghymru. Bydd hyn yn golygu y bydd rhai meddygfeydd teulu yn cyflwyno samplau i'w profi yn ogystal â phrofion sy'n cael eu cynnal yn rhai o'n hunedau gofal dwys. Dylai hyn sicrhau ein bod yn gallu canfod yn gyflym unrhyw ledaeniad o'r haint sydd heb ei ddarganfod ymysg y boblogaeth.

Mae'r unedau asesu a phrofi cymunedol a sefydlwyd gan fyrddau iechyd, ynghyd ag Iechyd Cyhoeddus Cymru, wedi golygu bod y mwyafrif helaeth o bobl wedi cael eu profi yn eu cartref eu hunain. Un o nodweddion pwysig ein hymateb yng Nghymru yw bod dros 90 y cant o'r profion wedi'u cynnal yng nghartref yr unigolyn hwnnw. Mae'r dull hwn wedi bod yn hollbwysig o ran galluogi ein GIG i barhau i ymateb i'r gwasanaethau a ddarparant a'r galw cynyddol a welwn ni yn ystod y gaeaf.

Rydym ni eisoes wedi gofyn i fyrddau iechyd ddynodi ardaloedd ar wahan i adrannau achosion brys lle gellir asesu unigolion heb beryglu cleifion eraill. Bwriad y dull hwn yw cyfeirio unigolion oddi wrth adrannau achosion brys ac osgoi'r risg bosib o heintio pobl eraill. Does arnom ni ddim eisiau i bobl fynd i'r ysbyty o gwbl i gael asesiad cychwynnol os ydynt yn poeni fod y coronafeirws arnyn nhw, neu fod symptomau arnyn nhw ar ôl teithio i un o'r ardaloedd penodol lle mae perygl o ddal yr haint.

Mae rhagor o waith cynllunio a gwaith ataliol ar y gweill. Mae gennym ni eisoes ein cynlluniau ar gyfer pandemig ffliw, a gofynnwyd i sefydliadau o bob un o'n fforymau cydnerthedd lleol yng Nghymru, yn ogystal â'n GIG, ystyried y cynlluniau hynny. Rydym ni eisiau i'n holl bartneriaid argyfyngau sifil fod yn barod i weithredu os bydd y sefyllfa bresennol yn gwaethygu. Mae'r cynlluniau hyn yn cwmpasu amrywiaeth o sefyllfaoedd posib, gan gynnwys y sefyllfaoedd gwaethaf posib o ran achosion. Hwn, wrth gwrs, yw'r dewis cyfrifol i Lywodraeth Cymru a'n partneriaid. Rydym ni'n paratoi ar gyfer y gwaethaf er mwyn sicrhau ein bod yn y sefyllfa ymarferol orau i ddiogelu iechyd pobl Cymru.

Cymerodd y Prif Weinidog a minnau ran yng nghyfarfod COBRA ddoe. Rydym yn parhau i gydweithio'n agos â Llywodraeth y DU a llywodraethau datganoledig cenedlaethol eraill ar gynllunio i fynd i'r afael â'r coronafeirws. Cafodd cynllun gweithredu ar y cyd ar gyfer y DU ei gyhoeddi'n gynharach heddiw, wrth gwrs. Bydd yr Aelodau'n ymwybodol bod Gweinidogion ym mhob un o bedair Llywodraeth y DU yn ystyried a oes angen pwerau cyfreithiol cryfach i ffrwyno neu liniaru effaith bosib y feirws hwn. Mae gwaith yn mynd rhagddo ar sylfaen paratoadau'r Bil pandemig ffliw blaenorol. Ein nod yw cael un darn cyson o ddeddfwriaeth i'r DU gyfan, os oes angen deddfwriaeth. Byddai nifer o faterion yn cael eu cadw'n ôl, ond rhaid i'r pwerau datganoledig, wrth gwrs, barhau i gael eu harfer gan Lywodraethau datganoledig cenedlaethol.

Mae rhai digwyddiadau cyhoeddus mawr wedi cael eu canslo neu eu gohirio. Gwnaed hyn yn nodweddiadol i gyfyngu ar y risg o drosglwyddo'r coronafeirws lle mae niferoedd mawr o bobl wedi ymgasglu. Mae nifer o ysgolion wedi cau mewn gwledydd eraill am resymau tebyg. Nawr, mae'r rhain yn ddewisiadau posib yn y dyfodol i Lywodraeth Cymru er mwyn helpu i arafu lledaeniad y feirws. Fodd bynnag, nid ydym ni wedi cyrraedd y cam hwnnw. Dylai ysgolion aros ar agor. Mae yna, wrth gwrs, ganllawiau clir i ysgolion yma yng Nghymru sydd ar gael i'r cyhoedd ar wefan Llywodraeth Cymru.

Mae trefniadau monitro gwell ar waith ym meysydd awyr Heathrow, Gatwick, Manceinion a Birmingham. Mae'r hediadau uniongyrchol yn dod i'r meysydd awyr hyn o'r rhan fwyaf o'r ardaloedd yr effeithir arnynt. Mae gan faes awyr Caerdydd a'n porthladdoedd allweddol eraill ddeunyddiau ymwybyddiaeth gyhoeddus ar waith ar hyn o bryd. Gellir gweithredu trefniadau monitro gwell ar gyfer maes awyr Caerdydd ar fyrder, os bydd eu hangen. Mae angen i'r ymateb fod yn gymesur. Mae'n bwysig cydnabod bod cyfyngiadau sylweddol i unrhyw sgrinio pobl sy'n cyrraedd o ran canfod achosion posib.

Mae'r penderfyniadau hyn yn gymhleth, ac mae Llywodraeth Cymru, ynghyd â'r tair Llywodraeth genedlaethol arall ledled y DU, yn cael eu cynghori gan arbenigwyr gwyddonol ac wrth gwrs gan y pedwar prif swyddog meddygol. Mae angen sicrhau cydbwysedd gofalus rhwng diogelu iechyd a gwneud mwy o niwed, o bosib, o ganlyniad i gyflwyno cyfyngiadau. Mae'r cyfnod o amser y byddai angen i unrhyw gyfyngiadau fod mewn grym er mwyn atal lledaeniad y feirws yn effeithiol yn un o'n prif ystyriaethau. Mae goblygiadau sylweddol yn eu rhinwedd eu hunain o gau gwasanaethau fel ysgolion neu gyfyngu ar deithio a gallant wrthbwyso'r fantais o ohirio lledaeniad y feirws.

Y gwir amdani, fodd bynnag, yw mai'r pethau syml, yn aml, yw'r rhai pwysicaf. Gall pawb helpu i ddiogelu eu hunain ac eraill. Y ffordd orau o arafu lledaeniad firysau anadlol yw cario hancesi papur bob amser, eu defnyddio wrth besychu a thisian, eu rhoi yn y bin, ac yna golchi eich dwylo gyda sebon a dŵr. 'Ei ddal, ei daflu, ei ddifa', fel rwy'n siŵr y clywch chi fi a llawer o bobl eraill yn dweud am ddyddiau bwygilydd. 

Yn anffodus, mae rhai pobl yng Nghymru, yn union fel yng ngweddill y DU, wedi dioddef sylwadau hiliol a rhagfarnllyd. Er mwyn osgoi amheuaeth, nid yw'r Llywodraeth hon yn goddef nac yn esgusodi'r hiliaeth a'r rhagfarn yr ydym ni wedi'u gweld a'u clywed. Nid yw'r argyfwng iechyd cyhoeddus byd-eang hwn yn gwahaniaethu rhwng gwahanol hil a ffydd. Ni ddylai ein pobl ddefnyddio'r argyfwng byd-eang hwn ym maes iechyd y cyhoedd fel esgus i wneud hynny.

Hoffwn orffen drwy ddiolch i'n staff. Mae staff y GIG a Llywodraeth Cymru wedi gweithio oriau hir bob dydd i'n helpu i'n paratoi ar gyfer effaith bosib y coronafeirws. Mae ein partneriaid ym maes llywodraeth leol a'r gwasanaethau brys eisoes dan bwysau mawr oherwydd yr ymateb brys presennol a pharhaus i ddigwyddiadau llifogydd sylweddol ledled y wlad. Rwyf yn ddiolchgar am eu hymrwymiad a'u proffesiynoldeb rhyfeddol a pharhaus. Diogelwch y cyhoedd yw eu prif flaenoriaeth, yn union fel y mae i'r Llywodraeth hon. Byddaf, wrth gwrs, yn parhau i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau a'r cyhoedd yn rheolaidd.

Mae gennyf dri maes allweddol yr hoffwn eu crybwyll yn gyflym, ac yna cyfres o gwestiynau. Yn gyntaf oll, Gweinidog, hoffwn ddiolch yn fawr i chi am yr holl gyfathrebu â mi, y galwadau ffôn, a'r cyfarfodydd a gynigwyd i'r holl wrthbleidiau, gennych chi a'r Prif Weinidog, i roi'r newyddion diweddaraf inni. Yn ail, hoffwn ddiolch i staff y GIG yng Nghymru, ac wrth gwrs i'r prif swyddog meddygol, am ddeall, yn y bywyd prysur iawn sydd ganddyn nhw eisoes, bod angen iddyn nhw bellach fynd gam ymhellach a pharatoi ar gyfer unrhyw beth a allai neu na allai ddigwydd. Yn drydydd, hoffwn annog pob un ohonom ni i fod yn gyfrifol ac yn gymesur. Oherwydd, a bod yn onest, haint gwaeth yw ofn. Rwy'n credu bod angen i ni fod yn synhwyrol. Mae angen i ni 'Ei ddal, ei daflu, ei ddifa.' Rwy'n credu y byddant yn arwyddeiriau i bob un ohonom ni.

Fe hoffwn i ddechrau drwy ofyn i chi: beth allwn ni ei wneud i gyfleu neges iechyd y cyhoedd yn uchel ac yn glir? Yn eich datganiad heddiw, rydych chi'n cyfeirio at wahanol sefydliadau, adrannau amrywiol, gwefan iechyd y cyhoedd. Wel, a bod yn blwmp ac yn blaen, dydw i ddim yn credu y bydd llawer o aelodau cyffredin y cyhoedd  yn rhuthro i ymgynghori â gwefan Iechyd Cyhoeddus Cymru fel cam cyntaf. Felly, tybed a ddylem ni ystyried y teledu neu'r radio, a hyrwyddo'r neges honno 'ei ddal, ei daflu, ei ddifa' a'r negeseuon ynglŷn â golchi dwylo.

A allwch chi ddweud wrthym ni beth rydych chi a'r Gweinidog Addysg wedi'i wneud o ran plant ysgolion cynradd ac uwchradd—oherwydd, wrth gwrs, rydym ni i gyd yn gwybod y gall unrhyw haint o unrhyw fath ledu fel tân gwyllt o amgylch ysgolion—er mwyn cyfleu'r neges iddyn nhw? Oherwydd, rydym ni hefyd yn gwybod bod dylanwad pobl ifanc yn wych; byddan nhw, yn eu tro, yn mynd yn ôl ac yn dweud wrth rieni, ffrindiau a pherthnasau am y neges 'ei ddal, ei daflu, ei ddifa', ac wrth gwrs y neges ynglŷn â golchi dwylo'n briodol ac yn gywir heb frysio, nid rhoi ambell fys yn sydyn o dan dap.

A allwch chi hefyd, efallai pan soniwch chi am ymgyrch wybodaeth iechyd y cyhoedd, dawelu meddyliau pobl ynghylch y feirws ei hun a pha mor hir y gall fyw? Gan fy mod i wedi cael pobl yn dweud wrthyf i, 'Rydw i wedi archebu rhywbeth gan gwmni manwerthu ar-lein mawr iawn'—na chrybwyllaf i mo'i enw—'oes feirws ar y pecyn am ei fod yn rhywbeth o Tsieina?' Neu, rwyf wedi cael busnesau'n codi pryderon am bethau y maen nhw'n eu mewnforio. Ble mae'r feirws? A yw'n un o'r rhain a all fyw am gyfnod estynedig o amser? Ni allaf ddeall hyn, ond unwaith eto mae'n ymwneud â hyrwyddo'r neges honno fel nad yw pobl yn dechrau poeni a meddwl ei bod hi'n ddiwedd y byd, oherwydd rwy'n credu bod hynny'n hynod o bwysig.

Rydych chi'n sôn yn eich datganiad y gall pobl nawr ffonio rhif 111 y GIG. A gaf i fod yn hollol glir ynghylch hyn? Oherwydd, wrth gwrs, dim ond mewn rhai ardaloedd o Gymru yr oedd gwasanaeth 111 ar gael am gyfnod hir pan oedd yn cael ei dreialu a'i gyflwyno. A ydych chi nawr yn dweud, drwy Gymru gyfan, os oes unrhyw bryderon gan unrhyw un, y dylent ffonio 111 ac fe gânt eu cyfeirio i'r lle cywir, neu a oes rhaid iddyn nhw ddefnyddio'r dewis arall a oedd yno yn y lle cyntaf?

A allwch chi hefyd roi gwybod inni, ledled y GIG a'r maes gofal cymdeithasol, pa wybodaeth sydd wedi'i hanfon at y llu o wahanol weithwyr, o lanhawyr i ymgynghorwyr? Oherwydd unwaith eto, rwyf wedi cael rhai pobl yn dweud eu bod yn gwybod beth i'w wneud, ac rwyf wedi cael pobl eraill yn dweud nad ydynt mewn gwirionedd wedi clywed llawer gan y sefydliadau sy'n eu cyflogi. Os oes gennych chi wybodaeth am hynny? Felly, mae a wnelo hynny i gyd â'r wybodaeth gyhoeddus.

Hoffwn droi fy sylw'n fyr iawn at ddeddfwriaeth. Tybed a wnewch chi roi mwy o fanylion inni am yr amserlen ar gyfer deddfwriaeth a chadarnhau'n gyhoeddus, a'i gofnodi, y byddai'r pwerau a fyddai'n cael eu rhoi ar y llyfr statud yn rhai ar gyfer argyfyngau iechyd cyhoeddus nawr ac yn y dyfodol, a bod ganddyn nhw gylch gwaith penodol iawn? A allwch chi hefyd sicrhau'r Senedd, er ei bod hi'n ymddangos mai un darn o ddeddfwriaeth ar gyfer y pedair gwlad yw'r hyn a ffefrir, y bydd materion datganoledig yn parhau i fod wedi'u datganoli, er mwyn i'r holl genhedloedd allu defnyddio'r ddeddfwriaeth er lles gorau eu gwledydd nhw? Efallai na fydd yn rhaid inni ddefnyddio llawer, oherwydd mewn gwirionedd, efallai er enghraifft, mai ychydig iawn o achosion fydd gennym ni.

A allwch chi roi unrhyw amserlenni deddfwriaethol? Sut y bydd Aelodau'r Cynulliad yn gallu craffu ar Fil sy'n ymlwybro drwy San Steffan? Deallaf fod y manylion yn cael eu paratoi, ac rwy'n ddiolchgar iawn am eich bwriad i ganiatáu i ni—llefarwyr y gwrthbleidiau ac, fe gredaf, y pwyllgor—edrych ar hyn lle bynnag y bo'n bosib. A yw COBRA hefyd wedi rhoi ystyriaeth i'r wybodaeth ynghylch iechyd y cyhoedd y byddai'n rhaid ei chyflwyno gydag unrhyw ddeddfwriaeth, yn enwedig os yw hi'n cynnwys pethau fel y pŵer i gadw cleifion mewn man penodol, y pŵer i rwystro cleifion rhag gadael rhywle, y pŵer i atal teithio, i atal torfeydd cyhoeddus, i wneud unrhyw rai o'r pethau hyn? Oherwydd rydym ni'n byw mewn cymdeithas ryddfrydol iawn, ac mae'n bosib y bydd ein democratiaeth yn gweld yr union fesurau hynny yn dipyn o sioc, ac yn anodd eu derbyn.

Rwy'n ymddiheuro, Llywydd, mae hwn yn fater mor bwysig fel yr hoffwn i barhau am ychydig. Staff rheng flaen—a wnewch chi amlinellu beth sydd wedi ei wneud i ddiogelu staff rheng flaen y GIG a'r gwasanaethau brys os yw hyn yn parhau i ddatblygu? Hefyd, er ein bod ni'n profi pobl, a diolch byth y canfyddir nad yw'r haint arnyn nhw, tra yr ydym ni'n eu profi, nid ydym yn gwybod hynny eto. Byddem yn gwerthfawrogi ychydig mwy o fanylion pan fo hynny'n bosib—sylweddolaf na allwch chi wneud hynny heddiw efallai—ynghylch gallu'r maes gofal sylfaenol i ymdopi. Ac a fyddwch chi'n ystyried mesurau megis, er enghraifft, un o'r pethau sy'n fy nharo i mewn gwirionedd yw y dylem ni, efallai, fynnu bod pob meddygfa deulu yn brysbennu dros y ffôn, oherwydd, wrth gwrs, gallwn ddal i wneud apwyntiadau mewn nifer o feddygfeydd meddygon teulu ar-lein, a phan fyddwch chi'n gwneud apwyntiad ar-lein, allwch chi ddim dweud beth sydd efallai o'i le ar yr unigolyn yna. Felly, tybed a allwch chi ystyried hynny.

A wnewch chi ymhelaethu ar ateb y Prif Weinidog i arweinydd yr wrthblaid ar eitemau megis cofrestru gweithwyr iechyd proffesiynol, addasrwydd i ymarfer, costau indemniad, ac ati mewn argyfwng? A ydych chi'n rhoi unrhyw gyngor penodol i bobl sydd â chyflyrau iechyd sylfaenol sy'n gorfod gweld eu meddygon teulu'n rheolaidd, sy'n gorfod casglu presgripsiynau'n rheolaidd neu gael profion gwaed? Mae'r rhain yn bobl sydd â chyflyrau cronig, megis clefyd siwgr, lle mae'n rhaid iddyn nhw fynd i weld y meddyg yn rheolaidd, ond a oes unrhyw ffordd o osgoi hynny, i'w cadw rhag niwed am gyhyd ag y bo modd? A allwch chi gadarnhau, yn Llywodraeth Cymru, a oes swyddog ym mhob portffolio sy'n arwain ar y mater hwn—er enghraifft, yn y portffolio busnes? Oherwydd, wrth gwrs, mae llawer o bryderon gan yr holl gymunedau gwahanol a gynrychiolir gan eich cyd-Aelodau yn y Cabinet sy'n eistedd o amgylch y bwrdd gyda chi.

Yn olaf, hoffwn ddweud, a dweud y gwir, da iawn chi. Ni all neb gynllunio ar gyfer y gwaethaf drwy'r amser. Nid ydym eisiau bod yn cynnal y muriau trwy'r amser, naill ai fel Llywodraeth yn y fan yma, Llywodraeth y DU neu yn wir ym mha bynnag ran o'r GIG, ac mae'n anodd gweithredu pob un o'r mesurau hyn ar unwaith, felly rwy'n gwybod y bu rhai sylwadau anffafriol gan rai carfannau o gymdeithas yn dweud y dylem ni gael hyn llall ag arall, ond unwaith eto, dychwelaf at yr hyn a ddywedais, Llywydd, ar y cychwyn cyntaf—mai ofn yw'r pandemig gwaethaf. Credaf fod y Llywodraethau wedi ymddwyn mor gyfrifol a chyflym ag y gallant. Rwyf eisiau gweld deddfwriaeth a chraffu'n iawn arni i sicrhau ei bod yn addas i'w diben, ac rwy'n arbennig o awyddus, beth bynnag sy'n digwydd, ein bod yn ceisio amddiffyn staff rheng flaen ein GIG gymaint â phosib, oherwydd yn y pen draw nhw yw ein hamddiffyniad cyntaf, ac mae arnom ni angen iddyn nhw fod mor iach â phosib. Diolch yn fawr, Gweinidog.

Diolch am y gyfres o sylwadau a chwestiynau. Ceisiaf wneud yn siŵr fy mod yn ymateb i bob un ohonynt a cheisio bod yn gryno wrth wneud hynny, Llywydd.

Elfen o hyn yw bod pob un ohonom ni yn hyrwyddo ac yn defnyddio ffynonellau gwybodaeth y gellir ymddiried ynddyn nhw—felly, yr wybodaeth a roddir gan y prif swyddog meddygol, yr wybodaeth y mae gwefan Llywodraeth Cymru yn ei hyrwyddo, ac Iechyd Cyhoeddus Cymru. Maen nhw'n ffynonellau gwybodaeth y gellir ymddiried ynddyn nhw y dylem ni i gyd fod yn ceisio eu hyrwyddo i helpu gyda'r negeseuon syml, sef parhau i ailadrodd y neges 'Ei ddal, ei daflu, ei ddifa', a chredaf y down ni i'r sefyllfa lle bydd dealltwriaeth eang o hynny, oherwydd disgwyliaf weld bron pob llefarydd yn ailadrodd hynny ar wahanol adegau yn eu hymddangosiadau cyhoeddus, a gallwch hefyd ddisgwyl cael negeseuon rheolaidd yn y cyfryngau gan amrywiaeth o bobl. Ond yn benodol, bydd y pedwar prif swyddog meddygol o wahanol rannau'r DU, a'r Gweinidogion iechyd, wrth gwrs, yn arwain ar yr ymdrech ychwanegol honno. Os yw'r coronafeirws yn dod yn bryder mwy sylweddol, gallwch ddisgwyl clywed oddi wrthyf nid yn unig yn y fan yma, ond yn gyhoeddus hefyd. Felly, rwy'n credu y byddai'r elfen negeseuon cyhoeddus yn eithaf anodd ar hyn o bryd—i gael ymgyrch iechyd y cyhoedd ar wahân o gofio'r sylw sylweddol a roddir bob dydd i'r wybodaeth ddiweddaraf am y cyflwr. Hyd yn hyn, rwy'n sicr yn credu bod ein cyfryngau darlledu wedi bod yn eithaf cyfrifol ynghylch eu hymagwedd, ac wrth hyrwyddo'r negeseuon hanfodol a sylfaenol hynny ynglŷn ag iechyd y cyhoedd. Wrth gwrs, mae'r canllawiau i ysgolion yr ydym ni wedi'u cyhoeddi, sydd, unwaith eto, ar gael ar wefan Llywodraeth Cymru, yn ailadrodd y cyngor am yr hyn y dylai pobl ei wneud, nid agor neu gau ysgolion o reidrwydd—y neges eto oedd, eu cadw ar agor—ond gyda hylendid sylfaenol da mewn gwirionedd; rydym ni eisiau i ysgolion ddilyn ac ailadrodd y negesau hynny gyda'u poblogaethau eu hunain hefyd.

O ran cwestiynau am fusnesau, nid oes unrhyw gyngor nac awgrym o gwbl y dylai pobl newid y ffordd y maen nhw'n archebu nwyddau yn y DU neu'r tu allan iddi. Mae'r cyngor hwnnw'n dal ar waith fel y byddai wedi bod o'r blaen.

O ran 111, rwy'n hapus i gadarnhau bod yna bellach wasanaeth coronafeirws Cymru gyfan drwy'r rhif 111, am ddim. Dyna newid yr ydym ni wedi'i wneud yn fwriadol i gael un ffynhonnell, un rhif, felly nid ydym yn gofyn i bobl fynd i wahanol leoedd mewn gwahanol rannau o'r wlad.

Mae sgyrsiau eisoes yn cael eu cynnal yn y Llywodraeth, ac mae sgyrsiau'n dechrau ymysg sefydliadau sy'n cyflogi ynghylch y cymorth sydd ei angen arnynt, neu'n wir negeseuon ynghylch sut y maen nhw'n gofalu am eu gweithluoedd eu hunain hefyd. Nid mater i wasanaethau cyhoeddus yn unig yw hyn—mae effaith fwy sylweddol o bosib. Un o'r materion a drafodwyd gennym ni wrth inni ymwneud â phob un o'r pedair Llywodraeth yw newidiadau i'r ffordd y mae'r tâl salwch statudol yn gweithredu, oherwydd nid ydym eisiau i bobl aros tan y trydydd diwrnod o salwch cyn iddyn nhw ystyried wedyn bod yn rhaid iddyn nhw gymryd peth amser o'u gwaith. Felly, rwy'n credu bod Llywodraeth y DU yn bwriadu gweithredu ar hynny. Rhoddodd yr Ysgrifennydd Gwladol dros Iechyd a Gofal Cymdeithasol arwydd o hynny pan oedd yn ateb cwestiynau yn Nhŷ'r Cyffredin gyda llefarydd Llafur heddiw.

O ran deddfwriaeth, fel y dywedais yn y datganiad, rydym yn edrych ar y posibilrwydd o ddeddfwriaeth. Pe bai angen i ni ddeddfu, gan gofio'r cyngor yr ydym ni wedi'i gael gan y pedwar prif swyddog meddygol a chan SAGE—grŵp y dychwelaf ato cyn bo hir. Nid perlysieuyn yw SAGE yn yr achos hwn—ond y 'Scientific Advisory Group for Emergencies'—ac mae hwnnw'n adnodd allweddol sy'n darparu cyngor gwyddonol i bedair Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Pe baem yn gweld y math o uchafbwynt o ran y feirws, sy'n bosib, gallai hynny ddechrau tua mis Mai/Mehefin, pan allech chi weld uchafbwynt. Pe bai angen pwerau brys arnom ni, byddai angen inni eu rhoi ar waith cyn hynny, a fyddai'n golygu, i fod yn realistig, y byddai angen inni fod wedi pasio'r ddeddfwriaeth honno cyn toriad Pasg y seneddau ledled y DU. Mae hynny'n golygu, o'n safbwynt ni, pe baem ni'n cael un darn o ddeddfwriaeth i'r DU gyfan, byddai wedi bod angen inni ystyried cynnig cydsyniad deddfwriaethol cyn y toriad ei hun. Felly, nid oes cyfnod sylweddol o amser, ond yn y sgyrsiau rwyf wedi'u cael, gyda llefarwyr iechyd y Ceidwadwyr a Phlaid Cymru, rwyf wedi dweud, cyn gynted ag y byddwn mewn sefyllfa i fod yn fwy pendant ynghylch hynny, y byddaf yn cadarnhau hynny. Byddaf yn sicrhau bod gwybodaeth dechnegol ar gael. Rwyf eisoes wedi cynnig cyfle i Gadeirydd y pwyllgor iechyd gael sesiwn friffio gyda Phrif Swyddog Meddygol Cymru—diweddariad ehangach ar y sefyllfa. Ac os byddwn ni'n cyrraedd y sefyllfa pryd yr ydym ni'n credu mai deddfwriaeth yw'r ateb cywir, a bod gennym ni ffurf hynny, yna byddaf yn ceisio sicrhau bod briff technegol ar gael gan y Prif Swyddog Meddygol a'r swyddogion ynglŷn â'r hyn y bydd y Bil yn ei gynnwys a'r rhesymeg y tu ôl iddo hefyd. Ond eto, i ailadrodd fy mhwynt mai'r disgwyliad clir iawn yw bod pwerau datganoledig yn parhau i fod yn gyfrifoldeb i Weinidogion yn y tair Llywodraeth ddatganoledig genedlaethol.

Nawr, o ran sut i arfer y pwerau hynny, rydym yn glir iawn ein bod eisiau cael ein harwain gan y wyddoniaeth a'r cyngor a gawn ni gan y prif swyddog meddygol o ran pa bwerau y gall fod angen eu harfer. Yn y pen draw, y Gweinidogion sydd i benderfynu o hyd. Ac yn yr un modd, pan nad oes angen y pwerau hynny bellach hefyd. Ond pe bai yna ddeddfwriaeth, rwy'n siŵr y byddai pobl ym mhob un o'r seneddau yn y DU eisiau deall pryd y byddai pwerau'n dechrau, ond hefyd pryd y byddent yn dod i ben. Yn y Bil Paratoadau Sifil, er enghraifft, mae angen i'r pwerau gael eu hadolygu a'u hadnewyddu bob saith diwrnod. Efallai na fydd hynny'n briodol os wynebwn ni bandemig a allai barhau am nifer o fisoedd. Ond mae'n sylw pwysig, ac rwy'n disgwyl y caiff sylw priodol wrth graffu hefyd. Ac mae'r sylw yn un priodol. 

O ran gofalu am ein staff, wel mae gennym ni offer amddiffynnol ar gyfer staff sy'n profi a thrin, ac mae gennym ni'r offer amddiffynnol priodol ar gael i staff barhau i wneud hynny. Rydym yn cymryd lles staff o ddifrif, ond hefyd pe byddai her sylweddol, yna os oes nifer sylweddol o bobl yn y gweithle sy'n absennol o'r gwaith am eu bod yn sâl, byddai hynny'n effeithio ar ran o weithlu ein gwasanaeth iechyd hefyd. Felly, rydym yn ystyried sefyllfaoedd posib pryd, os oes llai o weithlu, bod angen gwneud mwy na dim ond rhoi'r cyfle i weithwyr iechyd a gofal proffesiynol sydd wedi ymddeol sy'n barod i ddychwelyd i wneud hynny os ydynt yn fodlon, a beth mae hynny'n ei olygu o ran rheoleiddio, yn nhermau rhifau. Oherwydd efallai na all arian roi llawer o aelodau staff ychwanegol inni—mae'n ymwneud mewn gwirionedd â pharodrwydd pobl sydd â'r gallu i ddychwelyd a chael y cliriad rheoliadol priodol i wneud hynny.

O ran gofal sylfaenol, rydych chi eisoes wedi clywed y Prif Weinidog yn dweud ein bod eisoes yn ystyried a oes modd lleihau rhai o'r trefniadau adrodd, a dylai hynny fod yn gyfarwydd. Rwy'n credu mai dau aeaf yn ôl y penderfynais wneud hynny yn ystod y gaeaf ar gyfer gofal sylfaenol er mwyn ysgafnhau'r pwysau. Rhoddodd hynny fwy o amser iddyn nhw, ac fe allwn ni hefyd gael dulliau rheolaidd a dealladwy i sicrhau y byddent yn parhau i gael swm rhagweladwy ar gyfer gwneud hynny.

O ran eich sylw am gyngor rheolaidd i bobl â chyflyrau cronig y gallai fod angen iddynt fynd i'w meddygfa, nid ydym ni wedi cyrraedd adeg pryd mae angen i'r bobl hynny wneud unrhyw beth yn wahanol, ond efallai y down i'r adeg pryd bydd hynny'n un o'r pethau y byddwn yn eu hystyried. Nid oes angen i'r bobl hynny boeni yn awr, ond pe bai trosglwyddiad cymunedol mwy sylweddol o'r coronafeirws, bydd angen i ni ystyried ac o bosib rhoi cyngor pellach bryd hynny. 

Mae swyddogion ym mhob portffolio yn gweithio ar draws y Llywodraeth. Rydym ni wedi cynyddu ein trefniadau brys ein hunain. Cafodd y Cabinet frîff gennyf—rydym ni wedi sôn amdano o'r blaen, ond cafwyd sesiwn friffio benodol ddoe. Bydd y Cabinet yn cyfarfod eto yn ddiweddarach yr wythnos hon i ystyried hyn yn benodol, a byddwn yn edrych ar drefniadau rhwng Gweinidogion i gynyddu ein trefniadau brys ein hunain yn effeithiol. Rwy'n credu mai EWCC yw'r byrfodd, ond i'w roi mewn termau mwy dealladwy, mae ein trefniadau COBRA Cymru ein hunain yn barod hefyd.  

Hoffwn orffen drwy ddiolch i'r ddau ohonoch chi am eich cefnogaeth ac am eich agwedd adeiladol yn ein sgyrsiau blaenorol ac yn y fan yma. Wrth gwrs, bydd cwestiynau y byddwch wastad eisiau eu holi, ond credaf ei bod hi'n bwysig ein bod yn ceisio mynd ati mewn modd sy'n seiliedig ar dystiolaeth ac aros mor ddigynnwrf ag yr ydym ni eisiau i'r cyhoedd aros yn wyneb bygythiad newydd i iechyd y cyhoedd ledled y DU.  

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Gaf innau ddiolch am y datganiad y prynhawn yma a diolch hefyd am y sesiynau briffio sydd wedi cael eu darparu i ni fel gwrthbleidiau, ddydd Sul ac yn gynharach heddiw? Dwi'n edrych ymlaen at weld y math yna o ddeialog yn parhau, achos dwi'n meddwl ei fod yn bwysig iawn bod yr hyder yna yn y cyhoedd bod y camau y mae'r Llywodraeth yn eu cymryd yn rhai cyfrifol i'w cymryd, ac mae sut mae hynny'n cael ei gyfathrebu efo ni a'r cyhoedd yn bwysig iawn, wrth reswm. Mi allwn i ofyn cannoedd o gwestiynau ichi y prynhawn yma, ond gwnaf i ddim. Dwi'n gwybod y cawn ni ddigon o gyfleoedd i ofyn y cwestiynau hynny, ond mae yna ambell i beth yn fy nharo i, a gwnaf i ddefnyddio'r cyfle yma i ofyn y rheini.

Yn gyntaf, cwestiwn a gafodd ei ofyn yn gynharach gan Adam Price, ac mae yna gyffwrdd wedi bod arno fo eto, sef y wybodaeth sy'n cael ei rannu gan Iechyd Cyhoeddus Cymru a pha mor aml mae'r wybodaeth honno'n cael ei rhannu. Mi ddywedodd y Prif Weinidog, neu mi awgrymodd y Prif Weinidog bod data yn cael eu rhannu yn ddyddiol. Rydych chithau wedi awgrymu hynny: bod y wybodaeth yn cael ei rhannu am 3 o'r gloch bob prynhawn. Yn ôl yr hyn dwi'n ei deall ac yn ôl gwefan Iechyd Cyhoeddus Cymru, er bod yna wybodaeth yn cael ei rhannu'n ddyddiol, dydy'r data ynglŷn â faint o brofion sydd wedi cael eu cymryd, p'un ai'n brofion negyddol neu bositif, ddim yn cael eu rhannu ond yn wythnosol. Tybed a allwch chi gadarnhau beth ydy'r sefyllfa a gofyn a wnaiff Iechyd Cyhoeddus Cymru sicrhau bod y data, yn ogystal â'r naratif dyddiol, fel petai, yn cael eu diweddaru o ddydd i ddydd, yn hytrach nag wythnos wrth wythnos?

O ran 111, dwi'n falch iawn bod hwnnw, rŵan, yn rif sy'n gallu cael ei gyrraedd ym mhle bynnag mae pobl yng Nghymru. A allwn ni gael syniad o'r adnoddau ychwanegol sydd wedi cael eu paratoi er mwyn galluogi hynny i ddigwydd, rŵan? Ac fel cwestiwn ymylol, o bosib, ydy hyn yn ddechrau ar ddarparu 111 ym mhob rhan o Gymru—rhywbeth dwi'n gobeithio bydd yn digwydd? A ninnau ar ddiwrnod y gyllideb, mi fyddwn i'n gwerthfawrogi ychydig o sylwadau ehangach ynglŷn â'r adnoddau ychwanegol yr ydych chi wedi eu sicrhau neu yr ydych chi'n ceisio eu sicrhau gan y Gweinidog Cyllid er mwyn sicrhau ein bod ni yn y sefyllfa gryfaf posib fel gwlad i ymateb i COVID-19.

Gaf i ofyn hefyd: mae yna gynlluniau cychwynnol yn cael eu datblygu yn ôl dwi'n ei ddeall, i, o bosib, agor y drws i feddygon sydd wedi gadael y proffesiwn neu sydd wedi ymddeol i ddod yn ôl, pe bai yna bwysau ar weithlu'r gwasanaeth iechyd. Pa gyngor sydd yna i'r gweithwyr iechyd hynny sydd yn barod yn y sefyllfa anodd yma i wneud y gwaith ychwanegol i gefnogi'r cyhoedd o ran ein gwasanaeth iechyd? Pa gyngor sydd yna iddyn nhw ar sut y gallan nhw gofrestru ymlaen llaw, os liciwch chi, cyn i'r manylion gael eu cwblhau, fel ein bod ni'n gallu cryfhau'r gweithlu iechyd pe bai angen hynny?

Cwpwl o bwyntiau ar fater o egwyddor. Mi wnaethoch chi, yn gywir iawn, gondemnio'r rhagfarn a'r sylwadau hiliol sydd wedi cael eu clywed mewn cysylltiad ag ymlediad yr haint yma. A allwn ni ofyn i chi wneud sylw ehangach ynglŷn â'r angen i drin pobl sydd mewn self-isolation, os liciwch chi, efo urddas a pharch? Achos mae'n bwysig iawn bod pobl yn gwybod pa fath o lefel o driniaeth y dylen nhw allu disgwyl ei gael gan y wladwriaeth, gan gymuned, a hwythau yn teimlo, wrth gwrs, mewn sefyllfa fregus iawn o fod wedi cael eu rhoi mewn self-isolation.

Mae wedi dod i'r amlwg hefyd bod Mako Vunipola bellach ddim yn mynd i fod yn gallu chwarae yn y gêm chwe gwlad rhwng Cymru a Lloegr y penwythnos yma oherwydd ei fod o wedi mynd i mewn i self-isolation. Tybed beth ydych chi'n—. Wel, yn gyntaf, pa fath o drafodaethau sydd yn digwydd efo cyrff fel Undeb Rygbi Cymru, a chlybiau pêl droed ac ati, o gwmpas digwyddiadau mawr fel hyn sy'n dod â phobl at ei gilydd? Ond yn fwy pwysig o bosib, beth mae'r ffaith bod Mako Vunipola wedi mynd i self-isolation, ac yntau ddim yn dangos arwyddion o'r haint, ond wedi bod mewn sefyllfa lle gall fod yna beryg—dwi'n deall ei fod o wedi hedfan drwy Hong Kong—beth mae hynny yn ei ddweud wrthym ni am yr angen i bobl fod yn ymwybodol o'r posibilrwydd y gallan nhw fod wedi cael eu heintio, ac i gymryd camau synhwyrol i'w diogelu eu hunain, ac eraill o'u cwmpas nhw, tra'n balansio hynny, wrth gwrs, efo'r angen, fel rydych chi'n ei ddweud, i bobl beidio mynd i ryw fath o gonsyrn mawr yn gyffredinol?

Ac yn olaf, eto'n cyfeirio at sylwadau a godwyd gan Adam Price yn gynharach heddiw yma, o ran y cyfrifoldeb ar gyflogwyr. Dwi wedi codi hyn efo chi o'r blaen fel Llywodraeth, yn gofyn i chi roi cyfarwyddyd clir o'ch disgwyliadau chi gan gyflogwyr cyfrifol yng Nghymru. Dydy deddfwriaeth cyflogaeth ddim wedi cael ei ddatganoli, ond dwi'n meddwl bod yna gyfeiriad neu ddisgwyliad a allai gael ei osod gan Lywodraeth Cymru o ran ymddygiad cyflogwyr. Mi allai cyflogwyr anghyfrifol, gweithleoedd lle mae disgwyl i bobl droi fyny i'r gwaith beth bynnag eu cyflwr iechyd nhw, fod yn peryglu iechyd pobl eraill. Felly, a fyddwch chi yn gwneud datganiadau rŵan, neu dros y dyddiau a'r wythnosau nesaf, ynglŷn â'ch disgwyliadau chi ynglŷn â'r angen i gyflogwyr, fel pawb arall o fewn y gymuned, gymryd y camau synhwyrol hynny sydd eu hangen er mwyn sicrhau bod diogelwch y cyhoedd yn cael ei warchod?

Byddaf, diolch am y cwestiynau. O ran y data y mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn ei ddarparu, maen nhw'n rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf yn rheolaidd am y sefyllfa yng Nghymru, i weld a oes unrhyw newid yn y canllawiau sydd ar gael, bob dydd am 3 o'r gloch. Mae Public Health England yn cyhoeddi, ar ran y DU, ffigurau bob dydd, gan gynnwys achosion wedi'u cadarnhau. O ran y dull gweithredu a nodais y byddwn yn ei fabwysiadu yma yng Nghymru, mae angen i ni feddwl a yw'n gymesur a defnyddiol i ddarparu data bob dydd ar nifer y profion a gynhelir. Rwy'n credu, mewn gwirionedd, bod yr her sy'n ymwneud â chadarnhau achosion yn gwbl wahanol i nifer y profion sy'n cael eu cynnal. Ac mae ansicrwydd yn dal i fod ynghylch elfennau o hynny. Rwyf yn credu bod yr achosion a gadarnhawyd, ac ymhle maen nhw—. Ac, er enghraifft, pe bai newid yn y ffordd yr ydym yn darparu triniaeth i bobl, pe baem yn cyrraedd adeg pryd mae'r capasiti presennol lle mae pedair gwlad y DU wedi cytuno i ganolbwyntio ar bedwar lle yn Lloegr sy'n trin pobl y cadarnhawyd fod yr haint arnyn nhw, pe bai hynny'n newid, mae'n amlwg y byddai angen i ni ddarparu hynny hefyd. Ond dydw i ddim yn hollol siŵr y bydd darparu gwybodaeth feunyddiol am y profion a gynhelir yn fuddiol o ran darparu gwybodaeth ddefnyddiol i'r cyhoedd, yn hytrach na chanlyniadau'r profion hynny. Ond mae hynny'n fater yr wyf yn hapus i'w ystyried, ond mae gwefan Iechyd Cyhoeddus Lloegr mewn gwirionedd yn darparu data ar gyfer y DU gyfan ynghylch nifer yr achosion a gadarnhawyd, ac fe gaiff honno ei diweddaru bob dydd.

O ran adnoddau, mae'r adnoddau ar hyn o bryd yn ymwneud mwy â phobl nag arian. A dyna sut yr ydym ni'n defnyddio'r adnodd sydd ar gael i ni, yn y Llywodraeth ac yn nheulu'r GIG a'r asiantaethau sy'n bartneriaid i ni. Felly, nid wyf yn gofyn am swm penodol o arian gan y Gweinidog Cyllid, sydd yn ddefnyddiol iawn newydd ddychwelyd. Mae hynny'n rhannol am na allwn ni ragfynegi'n derfynol yr effaith ar yr ystod gyfan o weithgarwch o fewn y Llywodraeth, ac yn wir, gyda phartneriaid. Mae'n bosib y ceir effaith ariannol sylweddol; efallai na fydd hynny'n wir. Mae hynny'n rhannol oherwydd na allwn ni ar hyn o bryd ragfynegi gyda'r cywirdeb angenrheidiol beth allai'r effaith honno fod, a sut y gallai arian helpu i wneud hynny. Fodd bynnag, mae'n rhan o'n trafodaethau mewn gwirionedd ym mhob un o alwadau COBRA, ynghylch a oes angen chwistrelliad ariannol i wneud y mesurau ychwanegol sy'n angenrheidiol i iechyd y cyhoedd.

Nawr, mae'r Canghellor eisoes wedi dweud ei fod wedi gofyn i'w swyddogion edrych ar effaith bosib y coronafeirws cyn cyhoeddi cyllideb y DU ar 11 Mawrth. Rwy'n credu mewn gwirionedd y bydd angen i ni weld beth sy'n angenrheidiol o ran cronfeydd wrth gefn, ac edrych nid yn unig, os mynnwch chi, ar gyfran syml o fformiwla Barnett ar gyfer popeth a allai ddigwydd neu beidio, ond i feddwl mewn gwirionedd am effaith wirioneddol y cyflwr. Oherwydd efallai y bydd gwahanol rannau o'r DU yn gweld effaith wahanol. Gallai Cymru fod yn ffodus a dianc ag effeithiau cymharol ysgafn o'i chymharu â rhannau eraill o'r DU, neu gallai'r effaith fod yn wahanol, neu gallai'r effaith fod yn gyfartal ar draws pob un o'r pedair gwlad. A dweud y gwir, fy safbwynt i yw fy mod eisiau gweld adnoddau'n mynd i le mae angen i'r adnoddau hynny fynd. Ac wrth gyfeirio'r angen, unwaith eto, bydd hynny'n seiliedig ar gyngor gwyddoniaeth, ond hefyd ar gyngor ein prif swyddog meddygol, ynghylch ble a sut y gwnawn y gwahaniaeth mwyaf.

O ran cyflymu dychweliad staff sydd wedi ymddeol i'r maes, byddai angen newid deddfwriaeth y DU i wneud hynny. Mae hynny'n fater sy'n cael ei ystyried yn ddwys, gyda Bil posib. Ac wrth gwrs, rydym ni'n dal i ystyried y rhan fwyaf o faterion cofrestru o safbwynt pedair gwlad. Felly maen nhw'n faterion ar gyfer y DU—pwerau wedi eu cadw'n ôl yw'r rhain, ac maen nhw'n bethau y byddem ni'n eu cefnogi mewn gwirionedd; dyna pam ei fod yn y cynllun gweithredu ar y cyd y mae pob un o'r pedair Llywodraeth wedi ymrwymo iddo, fel mater i'w ystyried.

Cytunaf yn llwyr â'ch sylw ynglŷn ag urddas i bobl sydd wedi ynysu eu hunain. Mae rhywbeth i'w ddweud ynghylch sut mae'r cyhoedd yn gyffredinol yn ymddwyn os yw rhywun yn hunanynysu, a rhai pethau i'w dweud am ragfarn a phryder pobl, ond yr un mor berthnasol yw'r cyswllt o bell y gall pobl ei gael o hyd tra bod pobl mewn cyfnod o hunanynysu. I'r rhan fwyaf ohonom ni, gall y syniad o fod gartref am 14 diwrnod swnio'n eithaf deniadol i ddechrau, ond, mewn gwirionedd, 14 diwrnod ar eich pen eich hun, yn y cartref, heb allu gwneud pethau arferol, rwy'n credu ei fod yn eithaf anodd i bobl. A hyd yn oed pan oeddem ni wedi rheoli sefyllfaoedd o ynysu mwy torfol ar gyfer y ddwy awyren gyntaf yn ôl o Tsieina, er enghraifft, mae hynny wedi bod yn anodd i bobl sydd wedi mynd drwy hynny, ac mae angen i ni ddeall hynny.

O ran y sylwadau am ganllawiau ar gyfer digwyddiadau mawr, gwyddom fod y chwe gwlad wedi cymryd hyn o ddifrif. Mae awdurdodau pêl-droed eisoes yn meddwl ymlaen llaw at rowndiau terfynol FIFA, a'r effaith bosib ar hynny, oherwydd, wrth gwrs, mae'n digwydd ar draws dwsin o ddinasoedd yn Ewrop. Ac os byddwn ni'n dal i fod mewn cyfnod o ynysu, yna gallai hynny effeithio ar y ffordd y mae rhai o'r digwyddiadau hynny'n digwydd neu ddim yn digwydd. Rydym ni eisoes wedi gweld y penderfyniad a wnaed am y gêm rhwng yr Eidal ac Iwerddon hefyd. Felly mae yna sgyrsiau a all ddigwydd. Rydym ni eisiau sicrhau na fyddwn yn arwain y sgyrsiau drwy wneud cyhoeddiad cyn i sgwrs gael ei chynnal gyda chyrff chwaraeon Cymru, neu unrhyw ddigwyddiad mawr arall, ynghylch beth yw'r cyngor priodol, ond eto i wneud hynny ar sail briodol cyngor a roddir. A hoffwn ofyn am gyngor uniongyrchol ein prif swyddog meddygol ynghylch a ddylid gofyn i bobl beidio â chynnal digwyddiadau dan yr amgylchiadau hynny, ac wedyn efallai y byddwn yn ystyried a fyddai angen pwerau gweinidogol i wneud hynny. Ond byddai hynny'n rhan o sgwrs am y Bil, ac, unwaith eto, byddai'n rhaid i'r gofynion ar gyfer arfer unrhyw bwerau, pe baent yn bodoli, fod yn seiliedig ar y ffaith bod sefyllfa o argyfwng gwirioneddol yn y wlad yn gyffredinol.

Ynglŷn â chyngor o ran teithio, unwaith eto, mae gwefan y Swyddfa Dramor a'r Gymanwlad yn ffynhonnell awdurdodedig o arweiniad ar deithio. Mae Llywodraeth Cymru wedi ailadrodd hynny, ac wedi cyfeirio at y wefan yn ein canllawiau ein hunain, sydd ar gael i'r cyhoedd. Mae hynny hefyd yn cael ei ailadrodd drwy'r wybodaeth y mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn ei darparu, am arferion pobl ar hyn o bryd, ond hefyd yn y dyfodol hefyd.

Ac o ran eich sylw am gyflogwyr—. Mae pwynt eilaidd yr wyf eisiau ei wneud am fenthycwyr. Ond, o ran cyflogwyr, unwaith eto, fel y dywedaf, rydym ni wedi crybwyll rhai pethau, rhwng swyddogion, ond hefyd yn ystod sgyrsiau Gweinidogion, am dâl salwch statudol, ac am yr awydd i weld hwnnw'n cael ei dalu o'r diwrnod cyntaf. Oherwydd byddai hynny'n golygu nad yw pobl y mae angen iddyn nhw ddilyn cyngor i hunanynysu yn poeni am yr her bosib iddyn nhw a'u teulu os nad ydyn nhw'n gwneud hynny—bod colled ariannol o wneud hynny. Ond hefyd, gofynnodd fy nghyd-Aelod Llafur Jonathan Ashworth i Matt Hancock yn Nhŷ'r Cyffredin yn gynharach am y posibilrwydd y gallai deddfwriaeth ystyried nid yn unig y bobl hynny sy'n weithwyr annibynnol, ond y bobl hynny sydd ar gytundebau dim oriau, i geisio gwneud yn siŵr os oes mesurau y gellid eu cymryd i sicrhau nad ydynt yn dioddef colli incwm a allai eu gweld fel arall yn parhau i fynd i'w gwaith, yn hytrach na dilyn y cyngor priodol i hunanynysu.

Mae'r pwynt olaf yn ymwneud nid yn unig â chyflogwyr, ac, os mynnwch chi, y pŵer meddal y gall y Llywodraeth ei arfer wrth sgwrsio â sefydliadau'r cyflogwyr hynny, ond mae a wnelo â benthycwyr hefyd, a, petaem yn cyrraedd sefyllfa lle y byddai'r coronafeirws yn cael effaith lawer ehangach ar y ffordd y mae pobl yn cynnal bywyd cyhoeddus—boed yn fusnesau bach, canolig neu fawr—ynghylch dymuno peidio â gweld benthycwyr yn gweithredu'n fyrbwyll mewn modd a allai beri i fusnes cymharol lwyddiannus fel arall, a ddylai barhau, i chwalu oherwydd y problemau posibl a allai ddod yn sgil y coronafeirws. Mae'r rheini'n sgyrsiau sy'n cael eu cynnal, o ran yr hyn y gall pob Llywodraeth ei wneud yn unigol, ond yn enwedig gallu'r Canghellor, ar lefel y DU, i gael rhai o'r sgyrsiau hynny am y ffordd y mae benthycwyr eu hunain yn ymddwyn.

Felly, gallwch weld nad yw hwn yn fater sy'n ymwneud ag iechyd yn unig: bydd yn cael effaith bosib ar yr holl Lywodraeth, ar gymdeithas gyfan, os symudwn i'r cyfnod pryd byddwn yn cyrraedd statws pandemig. Ond, ar hyn o bryd, heddiw, dylai pobl ymgymryd â'u dyletswyddau beunyddiol a chadw at eu harferion arferol, ac, i ailadrodd y cyngor a roddwyd o'r blaen, 'ei ddal, ei ddifa a'i daflu' a chymryd o ddifrif y cyngor a'r arweiniad a roddir i bobl gan awdurdodau iechyd y cyhoedd.  

A gaf i groesawu'r datganiad heddiw a'r datganiad ysgrifenedig byr a'i rhagflaenodd, ond hefyd croesawu'r cynllun gweithredu o ran y coronafeirws, y mae gweinyddiaeth y DU wedi cytuno arno, ond hefyd, wrth gwrs, yr holl weinyddiaethau datganoledig hefyd? Ac, yn unol â'r cywair a osodir yma gan y Gweinidog heddiw, sy'n bwyllog ond sydd hefyd yn bwrpasol iawn, rwy'n credu mai'r hyn y mae'r dogfennau hyn yn ei ddangos i ni yw nad ydym ni'n dechrau'n llwyr o'r dechrau. Mae llawer o brofiad a chynllunio ac arbenigedd eisoes wedi cyfrannu at y gwaith o gynllunio ar gyfer argyfwng, ac i baratoi rhag ofn i firysau ledaenu hefyd. Felly, nid ydym yn dechrau o'r dechrau.

Ond mae fy nghwestiynau'n ymwneud yn bennaf â chyfathrebu, Gweinidog. Rydych chi wedi sôn ychydig am yr agweddau hyn, felly ceisiaf beidio ag ailadrodd pethau sydd wedi cael sylw yn barod. Yn gyntaf oll, rwy'n credu mai'r neges fwyaf inni o'r fan yma heddiw, ynghylch y neges am iechyd y cyhoedd, yw pwysleisio pwysigrwydd y gwasanaeth 111 a'r angen i bobl ddefnyddio hwnnw.

Ond, o ran yr wybodaeth am y porth, yr wybodaeth ar-lein, na fydd pawb mor gyfarwydd ag yr ydym ni o ran ei ddefnyddio, mae wedi cyfeirio at safle Iechyd Cyhoeddus Cymru, yr wyf wedi edrych arno. Mae'n dda iawn; mae'n weddol hawdd ei ddefnyddio; mae'n cysylltu â gwefannau eraill. Mae yna hefyd wefan Llywodraeth Cymru, mae yna hefyd, ar gyfer teithwyr, safle'r Swyddfa Dramor a'r Gymanwlad hefyd. A allai wneud yn siŵr bod rhywfaint o gysylltiad rhwng y gwahanol wefannau hyn, fel y gall pobl, sydd naill ai'n pryderu am eu hunain neu am eu teulu neu am gydweithwyr busnes, fynd at y ffynhonnell gywir o wybodaeth yn rhwydd, a bod honno'n wybodaeth gyfredol hefyd? Mae'n wych clywed y caiff safle Iechyd Cyhoeddus Cymru ei ddiweddaru bob dydd am 3 o'r gloch. Ond mae angen i bob un o'r safleoedd hyn gysylltu'n hawdd iawn â'i gilydd er budd pobl nad ydynt yn gyfarwydd iawn â chwilio drwy'r rhyngrwyd hefyd.

Yn ail, o ran cyfathrebu, a gaf i ofyn, pa fath o ymgysylltu y mae nid yn unig Llywodraeth Cymru yn ei wneud, ond hefyd y rhwydwaith o fusnesau yr ydym yn ymwneud â nhw, o ran busnesau mawr a bach? Mae wedi sôn am y ffaith os yw'r sefyllfa yn gwaethygu mewn gwirionedd, a sylwaf fod y ddogfen yn cyfeirio at rywfaint o'r asesiad sydd wedi'i wneud ar y sefyllfa realistig waethaf un, ond os bydd y sefyllfa'n gwaethygu, yna fe fydd rhai busnesau mwy, sydd yn wir â chynlluniau parhad busnes a ddatblygwyd yn dda iawn, ond rhai o'r busnesau llai, rhai o'r busnesau yn y gadwyn gyflenwi, y busnesau hynny sy'n cadw silffoedd ein harchfarchnadoedd yn llawn a'n cypyrddau'n llawn ac yn cadw'r lorïau nwyddau ar y ffyrdd—. Pa gyfathrebu a wnaed i wneud yn siŵr eu bod yn ymwybodol o'r hyn y mae angen iddyn nhw ei wneud hefyd, a sut maen nhw'n parhau i fasnachu, o safbwynt llif arian ac o safbwynt y gadwyn gyflenwi, ond hefyd o ran gwybodaeth maen nhw'n ei rhannu gyda'u staff a'u gweithwyr? 

A dyna fy sylw olaf ar gyfathrebu. Pa ymgysylltu ydym ni'n ei wneud gyda'r Llywodraeth gyfan ac a ydym ni'n defnyddio'r rhwydweithiau sydd gennym ni sydd wedi hen fwrw gwreiddiau gyda gweithwyr rheng flaen, er enghraifft, ym maes iechyd a gofal cymdeithasol, mewn gwasanaethau brys, mewn llywodraeth leol, ond hefyd gweithwyr hanfodol eraill sy'n cadw'r wlad ar ei thraed? Pa drafodaethau ydym ni wedi eu cael â'r undebau hefyd, yn uniongyrchol, fel bod ganddynt negeseuon clir y gallant eu cyfleu i'w haelodau hefyd? Felly, y caiff popeth ei wneud, nid yn unig o ran rhoi gwybod iddyn nhw am yr wybodaeth ddiweddaraf, ond hefyd i sicrhau y cânt hwy a'u teuluoedd eu diogelu hefyd. A fy sylw olaf ar gyfathrebu, felly, Gweinidog, fyddai hwn: mae gan bob un ohonom ni fel aelodau o'r Senedd hon gryn dipyn o ddylanwad ein hunain o ran yr hyn y gallwn ni ei gyfathrebu, a byddwn yn dweud—peidiwch â thanbrisio hynny. Os gellir cyflwyno'r wybodaeth yn dda, yna gallwn hefyd helpu mewn modd amserol drwy gyfeirio pobl i'r mannau cywir, boed yn fusnesau neu'n weithwyr, neu'n bobl sy'n pryderu am eu hiechyd eu hunain ac iechyd eu teuluoedd. Gallwn ddefnyddio hefyd ein presenoldeb ar y cyfryngau cymdeithasol ac ar ein gwefannau o ran cyfeirio pobl yn briodol hefyd. 

Diolch i'r Aelod am y cwestiynau yna. Hoffwn ddechrau gyda sylw am fusnes. Felly, mae a wnelo hyn â rhai o'r pwerau meddal sydd, fel y dywedais, gan y Llywodraeth, ac rydym ni eisoes yn ystyried estyn allan, wrth imi siarad â gwahanol sefydliadau ynghylch hynny. Ond, rydych chi'n iawn, mae yna wahaniaeth, weithiau, rhwng rhai busnesau, ac yn arbennig busnesau mwy—er nid yn unig busnesau mwy—a allai fod yn fwy abl i ymdopi ag absenoldeb gwahanol neu yn wir a allai gynnig y posibilrwydd o weithio o bell; busnesau eraill, mae'n rhaid i bobl fod yn bresennol i wneud gwaith. Ac mae a wnelo hynny â chyngor cymorth busnes, ond, yn yr un modd, pan fydd y Llywodraeth yn cefnogi busnesau yn uniongyrchol, am y ffordd yr ydym yn ymddwyn, ac nid dim ond troi at fenthycwyr y sector preifat i geisio cael sgwrs am eu harferion eu hunain, ac ymdrin â busnesau y bydd effaith arnynt efallai os daw'r coronafeirws yn her fwy sylweddol i ni.

Mae gwasanaeth 111 yn fwriadol yno i ddarparu pwynt cyswllt cyson i bobl. Mae'n hawdd ei gofio a'i ailadrodd. Ond i fynd yn ôl at eich pwynt olaf—y modd y gall Aelodau unigol fod yn rhan o hyn hefyd, ac ailadrodd a chyfeirio at ffynonellau gwybodaeth, cyngor ac arweiniad y gellir ymddiried ynddynt, a byddwn yn sicr yn gofyn i Aelodau wneud hynny, i wneud hynny drwy ailadrodd ffynonellau gwybodaeth yr ymddiriedir ynddynt a bod yn ofalus iawn na chawn ni ein cyflyru i hyrwyddo rhai o'r elfennau mwy cynllwyngar o sylwebaeth sydd bob amser, ysywaeth, yn bodoli mewn gwahanol rannau o fywyd cyhoeddus ac ar gyfryngau cymdeithasol. Mae cyfrifoldeb gwirioneddol ar bob un ohonom ni i fod yn gyfrifol.

O ran ymgysylltu â sefydliadau eraill, a'r fforymau cydnerthedd—fel y dywedais, rwy'n cynnal ymarfer eisoes a byddaf yn fwy na pharod i ddarparu mwy o wybodaeth dros yr wythnosau nesaf am natur y paratoadau ar gyfer y sefyllfa sydd ohoni. Ond mae ein trefniadau eisoes wedi cael eu profi yn yr wythnosau diwethaf ac felly mae'r berthynas yn dda ac yn adeiladol yma yng Nghymru.

O ran eich sylw ehangach am ymgysylltu ag ystod o wahanol bobl, rwy'n falch o ddweud fy mod wedi siarad â'r Cynghorydd Huw David—sydd nid yn unig yn arweinydd cyngor Pen-y-bont ar Ogwr, ond yn llefarydd gofal cymdeithasol ac iechyd ar ran Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru—ddoe. Rwyf wedi siarad â llefarydd iechyd y ddwy brif wrthblaid i wneud yn siŵr y caiff gwybodaeth ei throsglwyddo rhwng y Llywodraeth ac yna drwy'r Siambr yma hefyd. Rydym yn cyfarfod aelodau'r Cabinet o bob rhan o'r maes gofal cymdeithasol dros y dyddiau nesaf. Rwy'n cyfarfod ag aelodau o golegau brenhinol ledled Cymru yfory. Rwyf hefyd yn cyfarfod â'r undebau llafur a chyflogwyr yn y gwasanaeth iechyd yr wythnos hon pan fyddaf yn y gogledd. Ac rwyf hefyd yn manteisio ar y cyfle i gyfarfod â chyfarwyddwyr meddygol o bob sefydliad GIG yma yng Nghymru yr wythnos hon, ac rwy'n cyfarfod â nhw ynghyd â'r prif swyddog meddygol. Felly, rydym ni yn sicrhau nid yn unig y darperir canllawiau o bell, ond mewn gwirionedd y ceir sgwrs wyneb-yn-wyneb uniongyrchol gydag amryw o'r bobl hynny a fydd yn ddylanwadol mewn gwirionedd nid yn unig o ran ymdrin â barn, ond hefyd yn ein helpu i baratoi ar gyfer yr hyn a allai fod ei angen yn yr wythnosau a'r misoedd i ddod.

Yn olaf, Caroline Jones.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Diolch ichi am eich datganiad, Gweinidog, yn ogystal â'ch datganiad ysgrifenedig cynharach am y cynllun gweithredu ar y cyd. Hoffwn ganmol y gwaith sy'n cael ei wneud gennych chi, eich swyddogion, Iechyd Cyhoeddus Cymru, a'n staff anhygoel yn y GIG wrth baratoi ar gyfer COVID-19. Rwyf hefyd yn croesawu'r ffaith bod y gwasanaeth 111 bellach ar gael ym mhob rhan o Gymru. Ac ynghylch y gwasanaeth hwn a'r posibilrwydd o gynyddu'r defnydd a wneir ohono oherwydd y feirws, pa adnoddau ychwanegol eraill ydych chi wedi ystyried eu rhoi i'r gwasanaeth hwn?

Rydych chi yn llygad eich lle yn dweud bod hwn yn glefyd cwbl newydd. Nid ydym yn sicr o bwy neu beth yn benodol sy'n cludo'r haint hwn. Mae ein dealltwriaeth bresennol yn seiliedig i raddau helaeth ar yr hyn a wyddom ni am bob coronafeirws tebyg. Beth allwch chi ei ddweud wrthyf, os gwelwch yn dda—gyda'r cymunedau anodd eu cyrraedd, pa ystyriaeth ychwanegol a roddwyd i'r cymunedau anodd eu cyrraedd hyn, fel eu bod yn ymwybodol o'r coronafeirws a'r symptomau?

Mae cyfraddau heintio wedi cynyddu ar draws y byd ac mae ein hymdrechion, yn briodol ddigon, yn canolbwyntio ar leihau lledaeniad y clefyd hwn. Mae'n briodol ein bod yn paratoi ar gyfer achosion eang. Gallwn weld o ogledd yr Eidal pa mor gyflym mae'r coronafeirws arbennig hwn yn lledu. Fodd bynnag, ar hyn o bryd un o'r bygythiadau mwyaf yw panig eang a lledaeniad gwybodaeth anghywir. Mae yn ein gallu i gyfyngu ar ledaeniad y clefyd hwn os ydym i gyd yn cymryd rhagofalon syml. Fel gyda phob haint anadlol, gallwn gymryd camau i atal lledaeniad COVID-19. Mae angen i bob un ohonom ni yn y Siambr hon atgyfnerthu'r neges 'ei ddal, ei daflu, ei ddifa' ac arfer hylendid dwylo effeithiol rheolaidd.

Gweinidog, fel y dywedais, rwy'n cymeradwyo'n llwyr sut mae Llywodraeth Cymru yn mynd ati, ac felly mae gennyf ychydig o gwestiynau ar ôl. Cafwyd adroddiadau am brinder cyfarpar amddiffynnol personol mewn meddygfeydd teulu. Felly, Gweinidog, a allwch chi sicrhau bod digon o gyfarpar amddiffynnol personol ar gael i ddarparwyr gofal sylfaenol ym mhob cwr o Gymru? Sylweddolaf fod hwn yn argyfwng iechyd y cyhoedd byd-eang, a bydd yn arwain at heriau o ran caffael. Fodd bynnag, a wnewch chi bopeth yn eich gallu, ynghyd â chydweithwyr ar draws y DU, a gweithio gyda Llywodraeth y DU i sicrhau nad yw costau uwch ac argaeledd cyflenwadau ac offer yn effeithio ar ein gwasanaethau iechyd? 

Yn olaf, Gweinidog, un o effeithiau anffodus yr achosion o coronafeirws yw'r cynnydd yn nifer y bobl sy'n ceisio elwa ar ddioddefaint pobl eraill, a cheir adroddiadau bod busnesau diegwyddor yn chwyddo prisiau deunyddiau hylendid sylfaenol yn aruthrol. Roedd un hysbyseb ar gyfer potel o olchydd llaw alcohol 600 ml yn nodi pris o £37, pump neu chwe gwaith yn fwy na'r pris arferol. Yn anffodus, nid yw hyn yn unigryw. Felly, Gweinidog, a wnewch chi weithio gydag awdurdodau lleol a Gweinidogion y DU i wneud yr hyn a allwch chi i gael gwared ar yr arfer yma?

Diolch unwaith eto am eich diweddariadau rheolaidd a gobeithiaf, wrth i bob un ohonom ni wneud ein rhan, y gallwn ni osgoi difrod gwaethaf COVID-19.  

Diolch am y sylwadau a'r cwestiynau. Hoffwn ddechrau efallai gyda'ch sylw olaf a'r sylw a wnaethoch chi yn gynharach am y ffordd y gallwn ni ddewis ymddwyn. Yn anffodus, mae bob amser rhai pobl sy'n barod i geisio manteisio ar sefyllfa sy'n peri problem a gwneud elw ariannol. Rydym ni'n ei weld mewn ystod eang o feysydd ac, yn anffodus, disgwyliaf y bydd pobl yn ceisio gwneud hynny yn y sefyllfa hon. Mae'r rhan fwyaf o bobl, fodd bynnag, yn ymateb mewn modd mwy anhunanol ac un sy'n estyn allan ac yn dangos bod pobl yn gofalu am eu cymdogion, a phobl nad ydynt yn eu hadnabod cystal. A dyna'r elfen honno eto am gynhyrfu a pheidio â chynhyrfu, a pheidio â lledaenu gwybodaeth anghywir am y sefyllfa wirioneddol.

Felly, os cysylltir â phobl am gyngor neu arweiniad ac y gofynnir pris mawr am hynny, ond cynigir cymorth, fe ddylen nhw ailfeddwl. Os yw'n swnio'n rhy dda i fod yn wir, mae hynny bron yn sicr yn wir, ac os yw pobl yn gofyn am symiau sylweddol o arian am yr hyn y credwch y dylai fod ar gael gan y Gwasanaeth Iechyd Gwladol, yna, unwaith eto, cymerwch gam yn ôl, ac i ddychwelyd at y sylw am dderbyn arweiniad o ffynhonnell o wybodaeth ac arweiniad y gellir ymddiried ynddo. Mae prif swyddog meddygol Iechyd Cyhoeddus Cymru a Llywodraeth Cymru yn darparu diweddariadau rheolaidd a gwybodaeth i bobl eu dilyn. A gobeithiaf y bydd yr Aelodau yn defnyddio eu sianeli cyfryngau cymdeithasol eu hunain i hyrwyddo hynny.

Mae'r gwasanaeth 111 bellach wedi cael adnoddau i ddarparu gwasanaeth i Gymru gyfan i ymdrin â'r coronafeirws. Os oes angen ystyried adnoddau ariannol ychwanegol sy'n mynd y tu hwnt i allu'r adran iechyd i wneud hynny, yna, wrth gwrs, bydd y Llywodraeth gyfan yn trafod hynny. Mae'n bosib hefyd, wrth gwrs, y bydd ar adrannau eraill eisiau adnoddau, nid dim ond yr adran iechyd. Mae hynny'n dibynnu ar yr angen ac ar yr hyn y gallai fod angen i'r Llywodraeth ei wneud rywbryd yn y dyfodol.

O ran ymwybyddiaeth, rwy'n credu ei bod hi'n anodd rhagweld nifer y bobl na fyddent yn ymwybodol bod y coronafeirws yn fater cyfredol sy'n wynebu'r DU a'r byd ehangach. Rwy'n credu mai prin yw'r hyn y gall y Llywodraeth ei wneud y tu hwnt i'r hyn sy'n cael ei wneud eisoes i hyrwyddo neges ymwybyddiaeth gyhoeddus o ynghylch y sefyllfa yr ydym ni ynddi. Mae lansio'r cynllun gweithredu ar y cyd heddiw yn ddigwyddiad na welwyd mo'i debyg o'r blaen, yn sicr yn fy amser i ym myd gwleidyddiaeth, a byddwn yn ceisio sicrhau y caiff y negeseuon hynny yn y cynllun hwnnw, nid yn unig yn ymwneud â'r dyfodol ond yn ymwneud â heddiw, yn cael eu hatgyfnerthu'n gyson ac yn barhaus, gan gynnwys, wrth gwrs, y neges 'ei ddal, ei daflu, ei ddifa', yn enwedig o ran golchi eich dwylo'n effeithiol. 

O ran offer amddiffynnol ym maes gofal sylfaenol neu, yn wir, ym maes gofal eilaidd, rydym ni wedi gwneud popeth rwy'n credu sy'n rhesymol, nid dim ond i sicrhau fod y cyfarpar hwnnw ar gael, ond wedyn i'w ddarparu lle mae'n angenrheidiol. Felly, nid mater o gadw offer yn unig mo hyn; nid yw hynny'n angenrheidiol ar hyn o bryd. Mae angen i bobl, gan gynnwys y rhan fwyaf o weithwyr y gwasanaeth iechyd, fynd ynghylch eu dyletswyddau yn y ffordd arferol.

Yna, yn olaf, i ailadrodd y sylw hwn nad yw'n ymwneud â'r Siambr hon yn unig, ond â phedair Llywodraeth y Deyrnas Unedig—rwyf wedi gwneud y sylw hwn o'r blaen. Dylai roi rhywfaint o gysur i bobl fod pedair Llywodraeth wahanol sydd â phedair blaenoriaeth wleidyddol wahanol ar amrywiaeth o bethau, gyda phedwar Gweinidog iechyd gwahanol a phedair plaid wahanol, yn dal i ddod at ei gilydd i weithio ar sail y DU gyfan, ac i wneud hynny ar sail y cyngor gorau sydd ar gael i bob un ohonom ni, ac, wrth gwrs—[Anghlywadwy.]—y cyngor a'r arweiniad a roddir i ni gan y pedwar prif swyddog meddygol i gadw'r cyhoedd mor ddiogel â phosib.

Diolch i chi. Russell George, rydych chi'n dymuno gofyn cwestiwn.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Gweinidog, roeddech chi'n sôn yn eich datganiad chi y gellid gwella monitro ym maes awyr Caerdydd a chael hynny i ddod i rym ar fyr rybudd o bosib. Rwy'n deall nad yw hynny'n digwydd ar hyn o bryd, ond beth a fyddai'n ysgogi hynny?

Ac os caf, Dirprwy Lywydd, rwyf am ofyn un cwestiwn arall yn gyflym—diolch. Mae pryder ynghylch y gadwyn gyflenwi. Mae cwestiynau wedi cael eu codi ynghylch cymorth i fusnesau, ond o ran—. Fe gysylltodd un busnes â mi i ddweud bod rhannau o'r byd fel Tsieina, yn benodol, yn effeithio ar y gadwyn gyflenwi. Mae'r ffatrïoedd yno ar gau am gyfnod cyfyngedig, ac mae hynny'n effeithio ar y gadwyn gyflenwi ar hyn o bryd, er y gall y ffatrïoedd hynny fod wedi ailagor erbyn hyn. A phryder pwysicach efallai yw'r cadwyni cyflenwi ar gyfer cyflenwadau meddygol, nad ydyn nhw'n gysylltiedig â'r coronafeirws ei hun efallai, ond cyflenwadau meddygol i'r GIG o ganlyniad i oedi wrth i nwyddau gyrraedd y wlad hon. A yw hynny'n bryder gennych chi hefyd, ac a yw'r mater hwnnw hefyd yn cael sylw o fewn y GIG?

Wel, ynglŷn â'r pwynt olaf am effaith gweithgarwch yn Tsieina a phwysigrwydd hynny nid o fewn economi Tsieina'n unig, ond yr effaith economaidd fyd-eang—mae hwn yn fater y mae'r Gweinidogion yn pryderu amdano ledled y DU. Mae hyn wedi bod yn rhan o'r drafodaeth yng nghyfarfodydd COBRA. Yr her yw faint o allu sydd gyda ni i gamu i mewn a gwneud rhywbeth yn wahanol. Efallai fod gan y Llywodraeth hon rywfaint o ysgogiadau, ond nid wyf i am gymryd arnaf y gallwn liniaru'n llwyr yr effeithiau posib ledled Tsieina—wrth gwrs, ni fyddwn yn gweld rhai o'r effeithiau hyn am fisoedd neu flynyddoedd lawer—boed hynny ynglŷn â'r gallu i ddod o hyd i ffynonellau eraill ar gyfer nwyddau neu wasanaethau, nid yn unig o fewn y gwasanaethau iechyd, ond yn ehangach. Felly, dyna pryd y bydd angen inni weld beth sy'n digwydd wrth iddo ddigwydd, yn ogystal â cheisio rhagweld sut y gallem helpu busnesau, pe byddai hynny'n bosib. Mae hyn yn ymwneud yn rhannol â'r bobl hynny sy'n rhedeg ac yn rheoli'r busnesau hynny a'u gallu nhw i gael ffynonellau i rai o'u nwyddau nhw eu hunain. Mae'n wir yn aml eu bod nhw mewn sefyllfa well i wneud hynny na Gweinidog yn y Llywodraeth.

O ran maes awyr Caerdydd a'r angen i gamu ymlaen o ran y trefniadau—wel, byddai hynny'n dibynnu ar y cyngor a roddir inni ynghylch a yw hynny'n beth effeithiol i'w wneud, a yw honno'n strategaeth effeithiol o ran cynnwys coronafeirws a'i ledaeniad, neu, yn wir, o ran arafu hynny. Efallai y byddwn ni'n cyrraedd rhyw bwynt, serch hynny, pan na fyddai unrhyw gyfyngiadau ar deithio'n gallu bod yn effeithiol. Fe fydd yn rhaid i hyn gael ei dywys gan y wyddoniaeth, a dyna pam mae grŵp cynghorwyr gwyddonol SAGE o bwys mawr, eu modelau nhw o ran yr her ynghylch trosglwyddiad coronafeirws, ac, yn wir, y cyngor yr ydym ni'n ei gael gan y pedwar prif swyddog meddygol. Felly, os bydd angen inni wneud hynny, byddem yn egluro'r seiliau a fyddai gennym ni ar gyfer trefniadau ychwanegol ym maes awyr Caerdydd ac effeithiau disgwyliedig hynny. Rwy'n credu ei bod yn bwysig ein bod ni'n parhau i fod mor dryloyw â phosibl am unrhyw gamau yr ydym ni'n dewis eu cymryd a bod gennym sylfaen briodol ar gyfer gwneud hynny fel Gweinidogion.

Diolch, Gweinidog.